Rozmieszczenie batalionu KOP „Budsław” w 1931

Strażnica KOP „Pohost”^{[uwaga 1]} – zasadnicza jednostka organizacyjna Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych^[2]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe^[3]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym^[4]. W Milczy rozmieszczono dowództwo 3 kompanii 44 batalionu celnego, a ta wystawiła placówkę „Pohost”. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej^[5]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej^[6]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej strażnicy KOP „Pohost” służbę graniczną pełniły pododdziały 3 kompanii 44 batalionu Straży Granicznej, która to wystawiła placówkę właśnie w Pohoście. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej^[7]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[8].

Formowanie i zmiany organizacyjne

W 1924, w składzie 3 Brygady Ochrony Pogranicza, został sformowany 1 batalion graniczny. W 1928 w skład batalionu wchodziło 18 strażnic^[9]. Strażnica KOP „Pohost” w latach 1928 – 1939 znajdowała się w strukturze 3 kompanii KOP „Dołhinów”^{[10][11][12] [13][14][15][16]} batalionu KOP „Budsław”^[17]. Strażnica liczyła około 18 żołnierzy i rozmieszczona była przy linii granicznej z zadaniem bezpośredniej ochrony granicy państwowej^[18].

W 1932 obsada strażnicy zakwaterowana była w budynku KOP^[13]. Strażnicę z macierzystą kompanią łączył trakt długości 6,9 km^[15].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[19]. Strażnice KOP stanowiły pierwszy rzut ugrupowania kordonowego Korpusu Ochrony Pogranicza^[18].

Strażnica KOP „Pohost” w 1932 i 1938 ochraniała pododcinek granicy państwowej szerokości 7 kilometrów 275 metrów od słupa granicznego nr 395 do 405^[15].

Sąsiednie strażnice:

• strażnica KOP „Milcza” ⇔ strażnica KOP „Karolin” – 1928^[10], 1929^[11], 1931^[12] , 1932^[13], 1934^[14], 1938^[15]

Walki o strażnicę w 1939

Strażnice 3 kompanii „Dołhinów” kpt. Zygmunta Waligórskiego zaatakowały pododdziały 14 oddziału ochrony pogranicza NKWD. Strażnica KOP „Pohost” podjęła walkę. Poległ jej dowódca plut. Komar oraz 4 innych żołnierzy. Część załóg zdołała się wycofać w kierunku Dołhinowa, skąd kompania cofnęła się na Budsław^[20]. Mogiła poległych żołnierzy KOP została odnaleziona i ekshumowana przez Wydział Kresowy Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN oraz żołnierzy specjalistycznego batalionu poszukiwawczego Sił Zbrojnych Republiki Białorusi 12.09.2017. Uroczysty pogrzeb wraz z asystą odbył się 27.09.2017 w Dołhinowie, szczątki spoczęły na miejscowym cmentarzu wojennym^[21][22].

Dowódcy strażnicy

• plut. Komar ( − IX 1939)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.