Placówka wywiadowcza KOP nr 4 – organ wykonawczy wywiadu Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Placówka utworzona została w lipcu 1929 w Wilejce^[2]. Wchodziła w skład pułku KOP „Wilejka”^[3]. Pod względem pracy wywiadowczej podlegała szefowi ekspozytury Oddziału II nr 1 „Wilno”^[4], pod względem pracy kontrwywiadowczej szefowi samodzielnego referatu informacyjnego DOK III Grodno^[5], a pod względem wyszkolenia wojskowego dowódcy pułku KOP „Wilejka”^[6]. Działała na terenie odpowiedzialności 1. i 10 batalionu granicznego^[7]. Zgodnie z etatem placówka liczyła 3 oficerów^{[uwaga 2]}, 3 podoficerów i 4 szeregowych^[5]. Pod względem administracyjno-gospodarczym placówkę przydzielono do 1 batalionu KOP^[8]. W listopadzie 1931 etat placówki zwiększono o etat kapitana − zastępcy dowódcy placówki^[9]. W terminie do 30 września 1936 zlikwidowano placówkę wywiadowczą KOP „Iwieniec” oraz zmieniono m.p. placówki nr 4 z Wilejki na Mołodeczno^[10]. Teren likwidowanej placówki nr 11 przejęły sąsiednie placówki. Placówka nr 4 „Wilejka” przejęła z powiatu mołodeckiego gminy Raków i Gródek oraz cały powiat wołożyński. Placówka nr 5 „Stołpce” przejęła gminy Rubieżewice, Naliborki i Derewna powiatu stołpeckiego. Nowe rozgraniczenie pomiędzy placówkami 4 i 5 stanowiła granica powiatów Wołożyn i Stołpce. Placówka nr 3 „Głębokie” przejęła od placówki nr 4 gminę Dokszyce i Parafianów powiatu dziśnieńskiego oraz gminy Słoboda, Miadzioł i Kobylnik powiatu postawskiego. Rozgraniczenie pomiędzy placówkami nr 3 „Głebokie” i nr 4 „Wilejka” stanowiła północna granica powiatu Wilejka^[11] .

W 1937 jednostką administracyjną dla placówki nr 4 był pułk KOP „Wilejka”, ale zaopatrywał ją batalion KOP „Budsław”^[12].

W 1939 placówka wywiadowcza KOP nr 4 „Mołodeczno” podlegała nadal szefowi ekspozytury Oddziału II nr 1 „Wilno”^[13] i stacjonowała w Wilejce^[14].

Obsada personalna placówki

Kierownicy placówki

• p.o. por. Franciszek Nowak^{[uwaga 3]} (1929 – )
• kpt. Konstanty Worno (14 VIII 1932^[15] − )
• p.o. por. Eugeniusz Jan Smoliński^{[uwaga 4]} (8 VIII 1935 – )

Obsada placówki w lipcu 1929'^[16]

• kierownik placówki − vacat
• oficer ofensywny − por. Jerzy Fryzendorf
• oficer przemytniczy − por. Franciszek Nowak (p.o. kierownika)

Obsada personalna w marcu 1939^{[14][uwaga 5]}

• kierownik placówki – kpt. piech. Ludwik Rusiecki^{[uwaga 6][19]}
• oficer placówki – kpt. piech. Jan Pacak^{[uwaga 7]}
• oficer placówki – kpt. adm. (piech.) Jerzy Marian Leon Loga^{[uwaga 8]}

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji służby wywiadu nr L.dz.KOP.1150/Tjn./Wyw./29 z 15 lipca 1929.
• Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie reorganizacji służby wywiadowczej nr L.dz.7580/Wyw.Org./31 z 19 listopada 1931.
• Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
• Wyciąg z rozkazu dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.dz. 2393/Wyw.KOP/1/36 z 31 maja 1936 w sprawie likwidacji placówki wywiadowczej nr 11.
• Wykazy imienne całkowitej obsady oficerskiej oraz zmian stanu oficerów Szefostwa Wywiadu Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1933-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Regina Czarnecka: Oddział II Sztabu Głównego (Generalnego) w latach 1921-1939. [dostęp 2016-03-04].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T.1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz. Wywiad Korpusu Ochrony Pogranicza 1924-1939. „Problemy Ochrony Granic”. 22, 2002. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.