Rozmieszczenie batalionu KOP „Iwieniec” w 1931

Strażnica KOP „Morozowicze” – zasadnicza jednostka organizacyjna Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W 1924, w składzie 2 Brygady Ochrony Pogranicza, został sformowany 8 batalion graniczny. W 1928 w skład batalionu wchodziło 13 strażnic^[1]. Strażnica KOP „Morozowicze” w latach 1928 – 1939 znajdowała się w strukturze 3 kompanii KOP „Stasiewszczyzna”^{[2][3][4] [5][6][7][8]} batalionu KOP „Iwieniec”^[9]. Strażnica liczyła około 18 żołnierzy i rozmieszczona była przy linii granicznej z zadaniem bezpośredniej ochrony granicy państwowej^[10]. W 1930 strażnicy nadano imię por. Piotra Wysockiego^[11].

W 1932 obsada strażnicy zakwaterowana była w budynku popolicyjnym^[5]. Strażnicę z macierzystą kompanią łączyła droga polna długości 8,50 km^[7].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[12]. Strażnice KOP stanowiły pierwszy rzut ugrupowania kordonowego Korpusu Ochrony Pogranicza^[10].

Strażnica KOP „Morozowicze” w 1932 ochraniała pododcinek granicy państwowej szerokości 3 kilometrów 608 metrów od słupa granicznego nr 719 do 725^[5], a w 1938 pododcinek szerokości 4 kilometrów 556 metrów od słupa granicznego nr 718 do 726^[7].

Sąsiednie strażnice:

• strażnica KOP „Suła” ⇔ strażnica KOP „Mikulicze” – 1928^[2], 1929^[3], 1931^[4] , 1932^[5]
• strażnica KOP „Basmany” ⇔ strażnica KOP „Rubieżewicze” – 1934^[6], 1938^[7]

Walka o strażnicę w 1939

17 września 1939 strażnicę atakowali pogranicznicy z 16 oddziału ochrony pogranicza NKWD^[13]. Załoga stawiła krótkotrwały opór. Do 5:00 strażnica została zdobyta^[14].

Dowódcy strażnicy

• sierż. Adam Szwaczko (był 30 VII 1936)^[15] 

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Tomasz Głowiński: Pułk KOP „Wołożyn” i chroniona przezeń granica (1929–1939). W: [red.] Artur Ochał, Michał Ruczyński, Paweł Skubisz: U polskich stali granic. W 90. rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2018. ISBN 978-83-8098-528-5.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Listy płac batalionu granicznego KOP „Iwieniec” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.