Kolej wąskotorowa w Toruniu
Dane podstawowe
Zarządca

Armia Cesarstwa Niemieckiego (1884–1920)

Długość

ok. 32,2 km

Rozstaw szyn

600 mm

Sieć trakcyjna

brak

Prędkość maksymalna

20 km/h

Historia
Rok otwarcia

1884/1901-1906

Rok likwidacji

koniec l. 60. XX w.

Kolej wąskotorowa w Toruniu – poligonowa kolej wąskotorowa, która niegdyś istniała w Toruniu i okolicznych miejscowościach, będących obecnie częściami urzędowymi Torunia.

Historia

Kolejka poligonowa

Rampa przeładunkowa przy ul. Podgórskiej, widok współczesny

Pod koniec XIX wieku władze pruskie podjęły decyzję o rozbudowie toruńskiego poligonu m.in. o konną kolej wąskotorową o rozstawie szyn 600 mm. Pierwszą kolejkę o długości 30 km i prześwicie torów 600 mm oddano do użytku dnia 31 lipca 1894 roku[1]. W 1901 roku kolej rozbudowano i przekształcono w parową. Konne zaprzęgi zastąpił parowóz. Zastosowano wówczas pięciometrowe, cięższe przęsła torowe oraz wykonano prace ziemne w celu wypoziomowania torów[2]. Po rozbudowie kolejka mierzyła 32,2 km długości. Tory służyły do transport żołnierzy oraz materiałów. Kolejka dzieliła się na trzy części: owalną o obwodzie 22,1 km, linię średnicową o długości 7,4 km i odnogę o długości 2,3 km, prowadzącą do góry Hagenberg. W jej skład wychodziła również bocznica, warsztaty i pięć mijanek. Stacja początkowa mieściła się w pobliżu koszar w Podgórzu, gdzie mieściła się parowozownia i warsztaty[1]. Ze względu na mały rozstaw szyn i wysoki środek ciężkości dochodziło do częstych wywrotek[2]. 13 maja 1902 roku w wyniku wykolejenia kolejki zginął jeden żołnierz, a 29 odniosło rany[3]. Kolejkę była modernizowana w latach 1903 i 1906[2].

Do wybuchu I wojny światowej na jej wyposażeniu znajdowało się 14 parowozów[2]. Po 1915 roku rozebrano większość torów. Prawdopodobnie podczas I wojny światowej zachowano połączenie między Podgórzem a Dworcem Głównym, umożliwiające transport materiałów[4]. Po I wojnie światowej z infrastruktury korzystało Wojsko Polskie. Kolejkę zdemontowano na początku lat 70. XX wieku[5].

Kolejka Twierdzy Toruń

Po wkroczeniu wojsk rosyjskich na teren Prus Wschodnich w sierpniu 1914 roku w Toruniu rozpoczęto dozbrajanie armii mającej bronić Twierdzy. Demontowane przęsła torów kolejki poligonowej wykorzystano do budowy drogi kolejowej łączącej Toruń Główny ze stacjami Toruń Mokre (obecnie: Toruń Wschodni) i Toruń Północny. Z Torunia Głównego tory skierowano na zachód, skąd przez prowizoryczny drewniany most kierowały się do poszczególnych fortów na zachód od Torunia, kończąc trasę na dworcach Toruń Północny lub Toruń Mokre[3].

Kolejka Toruń Mokre – Lubicz – Lipno - Sierpc – Raciąż

W 1914 roku, krótko przed wybuchem I wojny światowej, niemieckie wojska kolejowe wybudowały kolejkę wąskotorową, wzdłuż drogi kołowej wiodącej z Torunia Mokrego do Lubicza. Po zakończeniu budowy Niemcy zaczęli gromadzić sprzęt i materiały do budowy kolejki na trasie Lubicz – Raciąż. Budowę rozpoczęto po wybuchu wojny. Tory kładziono na istniejącej drodze kołowej. 8 kwietnia 1915 roku kolejka dotarła do Sierpca, a 1 maja do Raciąża. Po ukończeniu budowy trasa liczyła 120 km długości[6].

Linia dzieliła się na cztery odcinki[6]:

  • Toruń Mokre – Lubicz (12 km)
  • Lubicz – Lipno (38 km)
  • Lipno – Sierpc (37 km)
  • Sierpc – Raciąż (33 km).

Cywilny ruch pasażerski został dopuszczony po odsunięciu się linii frontu na wschód[6]. Trasę z Torunia Mokrego do Lubicza rozebrano w 1916 roku[4].

Plany

W gazecie Thorner Presse z 1894 roku zaplanowano budowę miejskiej kolejki wąskotorowej w prawobrzeżnym Toruniu. Plany te nie zostały nigdy zrealizowane[7].

Przypisy

Bibliografia

  • Tomasz Jankowski: Kolejki wąskotorowe Mazowsza. W: Koleje polowe na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej. Funkcja, znaczenie i późniejsze wykorzystanie. Materiały z konferencji Piaseczno – Nieporęt – Sochaczew 2019. Sochaczew: Stacja Muzeum, 2019. ISBN 978-83-953336-0-6.
  • Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
  • Paweł Pilarski. Wpływ funkcjonowania poligonu artyleryjskiego na życie Torunia w latach 1867-1939 w świetle lokalnej prasy. „Rocznik Toruński”. 45, 2018. 
  • Bogdan Pokropiński: Kolejki wąskotorowe Mazowsza. W: Koleje polowe na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej. Funkcja, znaczenie i późniejsze wykorzystanie. Materiały z konferencji Piaseczno – Nieporęt – Sochaczew 2019. Sochaczew: Stacja Muzeum, 2019. ISBN 978-83-953336-0-6.
  • Roman Witkowski. Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej. „Świat Kolei”. 7, 2008. 
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.