| Starachowice Wsch. Wąskotorowe–Iłża | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
20 km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rozstaw szyn |
750 mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg.webp) Pociąg na Starachowickiej Kolei Wąskotorowej | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok otwarcia |
1950 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg.webp)
.jpg.webp)
Starachowicka Kolej Wąskotorowa (dawniej Starachowicka Kolej Dojazdowa) – kolej wąskotorowa o długości 20 km (obecnie w eksploatacji ok. 12), łącząca od 1950 do 1997 r. Starachowice z Iłżą, a od 2004 kursująca w sezonie letnim na dwóch odcinkach: Starachowice Wschodnie Wąskotorowe – Lipie oraz Iłża – Marcule. Bierze swój początek w centrum Starachowic (Wierzbniku), następnie przez większą część swej trasy (częściowo rozebranej) przebiega przez Puszczę Iłżecką i dalej wzdłuż drogi krajowej nr 9 dociera do południowej części Iłży. Trwają prace nad pozyskaniem funduszy celem odbudowy brakującego, ośmiokilometrowego odcinka i przywrócenia przewozów na całej trasie.
Historia
Wraz z rozwojem przemysłowym Starachowic i okolicy od końca XIX w., powstała w tym rejonie sieć kolei wąskotorowych o rozstawie toru 750 mm. Łączyły one Wielki Piec z Bugajem, kopalniami rudy żelaza oraz licznymi ładowniami drewna, a ich długość wynosiła ok. 60 km (wraz z wybudowaną w 1938 r. kolejką lasów państwowych w rejon Wykusu – 80 km).
Po II wojnie światowej zdecydowano o budowie kolei PKP łączącej Starachowice z Iłżą, wykorzystując część istniejącego już torowiska (o długości 20 km). Została ona ukończona w roku 1950. Prowadzono na niej ruch zarówno towarowy, jak i pasażerski (w szczytowym okresie do sześciu par pociągów dziennie). Od lat 60. XX w., wskutek zamykania kopalń oraz ograniczenia transportu drewna, przewozy zaczęły spadać. Ostatecznie w 1997 r. zawieszono wszelkie przewozy, a tabor przekazano innym kolejkom wąskotorowym.
W 1995 została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.827 z 14.02.1995)[1].
W 2003 r., na skutek mediacji podjętych przez Fundację Polskich Kolei Wąskotorowych, nastąpiło przejęcie linii od PKP przez władze Starostwa Powiatowego w Starachowicach[2]. Rozpoczęto przygotowania do reaktywacji SKW, zakończonej w kwietniu 2004 r. przywróceniem przewozów na odcinku Starachowice Wschodnie Wąskotorowe – Lipie, a cztery lata później Iłża – Marcule[2]. Obecnie trwają prace nad pozyskaniem funduszy celem odbudowy brakującego, ośmiokilometrowego odcinka i przywrócenia przewozów na całej trasie. Od 29 kwietnia 2009 do 31 grudnia 2010 operatorem kolei było Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych z Bytomia. W latach 2011–2019 operatorem było Stowarzyszenie Sympatyków Zabytkowej Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej[2].
Stacje
- Starachowice Wschodnie Wąskotorowe
- Lipie
- Łaziska Iłżeckie (nieczynna)
- Lubienia (nieczynna)
- Marcule
- Jasieniec Iłżecki
- Błaziny
- Iłża
Lokomotywownia znajduje się kilkaset metrów na południe od stacji Starachowice Wschodnie Wąskotorowe.
Tabor
Powiat starachowicki dysponuje własnym taborem kolejowym, na który składają się:
- dwie lokomotywy spalinowe serii Lyd1: nr 252 stacjonująca w lokomotywowni w Starachowicach oraz nr 251 (ex Cukrownia Zbiersk nr 18) stacjonująca w lokomotywowni w Iłży
- rumuński wagon osobowy serii Bxhpi oznaczenie fabryczne A20D-P
- trzy otwarte wagony letnie (w Iłży)
- wagon brankard
- wagon kryty (pług odśnieżny)
Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 61 [dostęp 2018-02-10].
- 1 2 3 Starachowicka Kolej Wąskotorowa: Historia najnowsza – reaktywacja. skw.org.pl. [dostęp 2016-04-16].