Cmentarz Les Champeaux
w Montmorency
Ilustracja
Grób Cypriana Kamila Norwida
Państwo

 Francja

Miejscowość

Montmorency
departament Dolina Oise

Adres

rue Galliéni

Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Les Champeauxw Montmorency”
Ziemia48°59′38″N 2°19′25″E/48,993889 2,323611
Grób Delfiny Potockiej
Nagrobek Zygmunta Kaczkowskiego
Kolegiata św. Marcina w Montmorency
Rzeźba epitafijna polskich emigrantów Niemcewicza i Kniaziewicza dłuta Władysława Oleszczyńskiego z 1848 w kolegiacie św. Marcina
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej w kolegiacie

Cmentarz Les Champeaux w Montmorency (stary cmentarz w Montmorency) – największa polska nekropolia we Francji[1], nazwana też panteonem polskiej emigracji. Współcześnie zachowało się w Montmorency 276 grobów, co stanowi znaczącą część wszystkich koncesji na tym niewielkim cmentarzu.

Historia

Montmorency to niewielka miejscowość położona w północno-wschodniej części regionu paryskiego, oddalona od stolicy o kilkanaście kilometrów,o licznych walorach klimatyczno-krajobrazowych.

Wielka Emigracja

Pierwszym, który odkrył dla Polaków okolice Montmorency był chory na gruźlicę Maurycy Mochnacki, następnie sędziwy już weteran wojen napoleońskich generał Karol Kniaziewicz. On też przyciągnął tutaj swego przyjaciela Juliana Ursyna Niemcewicza. Bywali tu również na wakacjach Adam Mickiewicz, książę Adam Czartoryski, Delfina Potocka, Fryderyk Chopin i wielu innych. Zauroczenie miejscem spowodowało, że obaj przyjaciele podjęli decyzję, aby ich doczesne szczątki spoczęły właśnie w Montmorency. Pierwszy zmarł Julian Ursyn Niemcewicz (1841), Kniaziewicz zaraz po nim (1842). W ten oto sposób na cmentarzu Champeaux pojawiły się pierwsze polskie nagrobki, dając początek 170-letniej tradycji polskich pochowków.

Od sprowadzenia w 1856 roku zwłok zmarłego w Stambule Adama Mickiewicza i przeniesienia z Père-Lachaise szczątków jego żony Celiny, cmentarz Montmorency stawał się z upływem czasu namiastką panteonu narodowego emigracji. Początkowo przeważały tu pogrzeby osób z kręgu księcia Adama i obozu Hotelu Lambert. Spoczął tutaj sam książę Adam Czartoryski z rodziną, a także najbliższy jego współpracownik hrabia Władysław Zamoyski.

Od końca XIX w. Montmorency stawało się coraz częściej miejscem pochowków polskiej inteligencji, przedstawicieli wolnych zawodów, duchowieństwa, ludzi kultury, arystokracji czy osób twórczych, znanych i znaczących, których działalność wyraźnie odcisnęła się na obliczu polskiego życia na emigracji i jednocześnie podtrzymywała sprawę polską w czasach niewoli. Cmentarz w Montmorency stał się namiastką narodowej nekropolii na wychodźstwie na wzór dziewiętnastowiecznych wawelskich pochówków.

Są tu też groby zbiorowe. Jeden z nich przyjął szczątki Cypriana Kamila Norwida.

Zasłużeni dla polskiego życia na emigracji spoczywają w grobach zbiorowych działającego od 1832 roku Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu i Polskiej Misji Katolickiej.

XX wiek

Po II wojnie światowej cmentarz zapełniał się grobami uczestników polskiego i francuskiego ruchu oporu, wojskowych, więźniów obozów oraz tych, którzy na zmiany polityczne w Polsce i podzielonej „żelazną kurtyną” Europie odpowiedzieli trwaniem na emigracji.

Mur pamięci

W 1970 roku na odcinku jednego z murów stworzono ścianę pamięci. Istniejące na niej już wcześniej tablice, przypominające wkład polskiego żołnierza i polskich formacji na terenie Francji i zachodzie Europy w dzieło zwycięstwa nad hitleryzmem, uporządkowano, uzupełniono i nadano im oprawę plastyczną. Druga grupa tablic mówi o zesłańczym losie Polaków na Wschodzie, o sowieckich łagrach i tragicznych wydarzeniach na Wołyniu w 1943 roku. Nawiązaniem do tego jest złożona u podnóża ściany urna z ziemią z Katynia, miejsca zbrodni na tysiącach polskich oficerów w 1940 roku.

Wprowadzony w 1981 roku w Polsce stan wojenny spowodował, że znów pojawiła się nad Sekwaną kolejna fala emigrantów. Właśnie tutaj dawali wyraz przywiązania do idei Sierpnia 1980 roku.

Znajduje się tu również tablica z napisem po francusku: „Narodowi polskiemu, który ofiarował tak wiele swoich dzielnych dzieci Francji – wdzięczne miasto Montmorency i departament Val-d’Oise”[2].

Polacy pochowani na Cmentarzu

Od XIX wieku na cmentarzu pochowano kilkuset Polaków, m.in.:

Kolegiata św. Marcina

Obok cmentarza drugim miejscem związanym z Polakami w Montmorency jest kolegiata św. Marcina o średniowiecznej metryce. Początkowo wypoczywający w okolicy Polacy przybywali tu na msze i nabożeństwa. Z czasem pojawiły się msze, które miały bardziej zorganizowany i narodowy charakter, a intencje przypominały wydarzenia z przeszłości lub zasłużone osoby. Do dziś zachowała się w kościele dziewiętnastowieczna tablica informująca o wieczystych intencjach mszalnych, np. za duszę Adama i Celiny Mickiewiczów czy Polaków zmarłych na Syberii od 1865 roku.

Przy ołtarzu znajduje się podarowana w XIX w. kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, na ścianach naw umocowano tablice poświęcone przywódcy Wielkiej Emigracji księciu Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu (z popiersiem) oraz jego żonie Annie Zofii z Sapiehów Czartoryskiej (prochy obojga przeniesiono w 1865 roku do Sieniawy na Podkarpaciu, gdzie zostały złożone w rodowej krypcie).

Ale najważniejszym akcentem jest ulokowany w bocznej kaplicy pomnik-mauzoleum dwóch przyjaciół złączonych w wieczystym śnie – generała Karola Ottona Kniaziewicza i Juliana Ursyna Niemcewicza. Powstał on w 1850 roku z funduszy księcia Adama i składek rodaków, zrealizowany przez Władysława Oleszczyńskiego, znanego z realizacji innych projektów i pomników nagrobnych w Paryżu i okolicach.

Pielgrzymki

Od 1843 roku Montmorency jest celem pielgrzymek Polaków, które odbywają się corocznie w maju lub czerwcu. Uroczystość rozpoczyna się od żałobnej mszy świętej za wszystkich Polaków zmarłych na wygnaniu, z patriotycznym kazaniem po francusku i hymnem „Boże, coś Polskę”, po czym pochód ze sztandarami przechodzi przez miasto, od kościoła na cmentarz, aby złożyć kwiaty na grobach zasłużonych i wziąć udział w kweście na konserwację nagrobków.

Pielgrzymki te urządza Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu, mając ten obowiązek wpisany do statutu. Pielgrzymki odbywały się również w czasie niemieckiej okupacji Francji podczas II wojny światowej, wtedy msze miały charakter półjawny. W 1934 roku pielgrzymkę na cmentarz i do kolegiaty prowadził prymas Polski kardynał August Hlond, w 1982 roku – po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce – w odruchu polsko-francuskiej solidarności – arcybiskup, metropolita Paryża, kardynał Jean-Marie Lustiger, a w 1998 roku – prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Warszawie, prof. Andrzej Stelmachowski.

Renowacja polskich nagrobków

W latach 2007 i 2008 nauczyciele i uczniowie Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Józefa Szermentowskiego w Kielcach dokonali renowacji 21 nagrobków wybitnych Polaków, pochowanych na cmentarzu w Montmorency. Prace prowadzone były na zlecenie Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w porozumieniu z Towarzystwem Opieki nad Polskimi Zabytkami i Grobami Historycznymi we Francji[9].

Przeprowadzono renowację następujących nagrobków mniej znanych Polaków:

  1. B 890 – grób zbiorowy Towarzystwa Historyczno-Literackiego
  2. B 894 – Caroline Giedroyć
  3. B 893 – Kunegunde Giedroyć
  4. B 870 – Romuald X. Giedroyć
  5. C 759 – rodzina Bohomolec / Sienkiewicz
  6. B 102 – Justin Ostrowski
  7. C 737 – rodzina Jurjewicz
  8. C 738 – Wojciech Sowiński
  9. C 739 – Antoni Oleszczyński
  10. B 803 – rodzina Góreckich
  11. C 749 – rodzina Stryjeńskich
  12. D 443 – rodzina Szermentowskich
  13. 730 – Stodułkiewicz
  14. 618 – Sienkiewicz
  15. 497 – Chamiec-Jaxa
  16. 668 – Podhajski
  17. 743 – Kosillowski
  18. 671 – Byszewski-Starza
  19. 637 – Lasocki
  20. 670 – Mazewski
  21. 433 – Myrton-Michalski

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Marian Kałuski. Francja: Polacy w Paryżu. „pro Polonicum – Polonijne pismo patriotyczne o polskich znakach pamięci na Obczyźnie”. 5, s. 44–45, luty 2007. ISSN 1661-7061. [dostęp 2012-01-07].
  2. ↑ Polski cmentarz w Montmorency i polskie groby w Paryżu. 2007-10-29. [dostęp 2012-01-07].
  3. ↑ Jan Chalecki. 20101-06-23. [dostęp 2012-01-07].
  4. ↑ Uroczystości ku czci Mariana i Kamila Czarneckich. 2011-06-24. [dostęp 2012-01-07].
  5. ↑ Wiesław Domaniewski. Józef Piłsudski Institute of America. [dostęp 2012-01-07].
  6. ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Księga losów polskich. Powstanie Warszawskie (fragment). [dostęp 2012-01-07].
  7. ↑ Ignacy Jan Paderewski. [dostęp 2012-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-13)].
  8. ↑ Pogrzeb znanego emigracyjnego pisarza. 2010-11-26. [dostęp 2012-01-07].
  9. ↑ Renowacja nagrobków polskich na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem i na cmentarzu bernardyńskim w Wilnie. [dostęp 2012-01-07].

Linki zewnętrzne

nagranie video wizyty na cmentarz w Montmorency

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.