Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

czołg TK-3

czołg TKS

Samochód pancerny wz. 1929

11 Batalion Pancerny^{[uwaga 1]} (11 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniającą zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Poznaniu. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Doświadczalna Grupa Pancerno-Motorowa

12 listopada 1929 ówczesny szef Departamentu Zaopatrzenia Inżynierii Ministerstwa Spraw Wojskowych, płk sap. inż. Tadeusz Kossakowski złożył wniosek o zorganizowanie grupy pancerno-motorowej. Wniosek ten doczekał się realizacji latem 1930. Wówczas w garnizonie Warszawa została sformowana Doświadczalna Grupa Pancerno-Motorowa.

Zadaniem grupy było gromadzenie doświadczeń technicznych i taktycznych nowego sprzętu pancernego. Na dowódcę jednostki z dniem 15 września 1930 został wyznaczony major dyplomowany saperów Mieczysław Józef Wilczewski. W skład grupy miały wejść następujące pododdziały:

• pluton czołgów lekkich
• kompania czołgów rozpoznawczych
• szwadron samochodów pancernych
• dwie kompanie piechoty motorowej
• bateria artylerii motorowa
• pluton ckm na motocyklach
• pododdziały saperów i łączności oraz służby^[2]

W 1931 na uzbrojeniu szwadronu samochodów pancernych znajdowało się dwanaście pojazdów pięciu typów:

• jeden Putiłow-Austin nr rej. 4432,
• jeden Austin Kegresse nr rej. 4993 z 2 szwadronu samochodów pancernych,
• jeden Iżorski-Fiat nr rej. 4433 z 2 szwadronu samochodów pancernych,
• trzy Peugeoty nr rej. 821, 824 i 1114,
• sześć wozów wzór 1928 nr rej. 5283, 5289 (z radiostacją RKD), 5436, 5573, 5579 i 5594^[3].

Jesienią 1931 grupa została włączona w skład 3 pułku pancernego. Planowano przekształcenie grupy w II batalion, lecz do końca istnienia pułku zamiar ten nie został urzeczywistniony. Wiosną 1934 3 pułk pancerny został rozformowany. Doświadczalna Grupa Pancerno-Motorowa została przeniesiona z Warszawy do Modlina i włączona w skład Centrum Wyszkolenia Czołgów i Samochodów Pancernych, jako Doświadczalny Batalion Pancerno-Motorowy. Z dotychczasowego składu grupy została zorganizowana kompania czołgów, którą wcielono do 3 batalionu czołgów i samochodów pancernych.

W 1935 szwadron samochodów pancernych został przezbrojony w wozy wzór 1929, przeniesione z Wydzielonej Kompanii Samochodów Pancernych „Bydgoszcz”. Od 1937, gdy został utworzony korpus oficerów broni pancernych, do którego zostali przeniesieni oficerowie kawalerii, szwadron samochodów pancernych nazywany był żartobliwie „szwadronem pod złamaną ostrogą”. Dowódcą szwadronu był rotmistrz Aleksander Izdebski^[4].

Jesienią 1937 Doświadczalny Batalion Pancerno-Motorowy został przemianowany na 11 batalion pancerny.

11 Batalion Pancerny

11 batalion pancerny był doświadczalnym i manewrowym pododdziałem podporządkowanym komendantowi Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych.

W dniu 15 lipca 1939 na uzbrojeniu i wyposażeniu Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych, w tym 11 batalionu pancernego, znajdował się następujący sprzęt pancerny i motorowy:

• 28 czołgów lekkich Vickers E i 7TP, w tym 11 w wersji jednowieżowej i 17 w wersji dwuwieżowej,
• 20 lekkich czołgów rozpoznawczych (tankietek) TK-3,
• 26 lekkich czołgów rozpoznawczych (tankietek) TKS,
• 10 samochodów pancernych wz. 1929,
• 3 samochody pancerne wz. 1934,
• 7 ciągników,
• 119 samochodów, w tym 84 ciężarowe, 21 specjalnych i 14 osobowych,
• 74 motocykle,
• 19 przyczepek.

24 sierpnia 1939 Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych, jako jednostka mobilizująca, na bazie 11 batalionu pancernego sformowało 11 dywizjon pancerny. Dowódcą dywizjonu został major broni pancernych Stefan III Majewski.

Kadra Doświadczalnej Grupy Pancerno-Motorowej i 11 batalionu pancernego

Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych^{[uwaga 2]}

Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych^{[uwaga 3]}

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
• Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
• Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
• Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
• Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
• JanuszJ. Magnuski JanuszJ., Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1993, ISBN 83-86028-00-9, OCLC 834071453 .brak strony (książka)
• Jerzy Rusinek, Rajmund Szubański, Polska broń pancerna w okresie międzywojennym 1918-1939, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3/4 (51), Warszawa 1969
• RyszardR. Rybka RyszardR., Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja, KamilK. Stepan, Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Adiutor", 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, OCLC 674626774 .brak strony (książka)
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W". Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3