Alergie

ALERGIA ? (popularnie stosowane synonimy uczulenie, nadwrażliwość) ? patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji ? mediatorów stanu zapalnego. Może się objawiać łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.
Termin alergia został użyty pierwotnie przez Clemensa Petera von Pirqueta, wiedeńskiego pediatrę i naukowca w 1906 roku. Oznacza on dosłownie odmienną reakcję (gr. allos ? inny ergos ? reakcja). Początkowo uważano, że za wszelkie reakcje nadwrażliwości odpowiedzialne jest nieprawidłowe wytwarzanie przeciwciał klasy IgE. Dopiero dalsze badania prowadzone wspólnie przez Robina Coombsa i Philipa Gella w latach 60. XX wieku, doprowadziły do odkrycia czterech (obecnie pięciu) odmiennych typów reakcji nadwrażliwości. W związku z powyższym termin nadwrażliwość jest pojęciem szerszym i nie jest synonimem alergii sensu stricto.
NAJCZĘSTSZYMI PRZEJAWAMI ALERGII SĄ:

a) sezonowy katar sienny,
b) całoroczny nieżyt nosa,
c) astma,
d) pokrzywka i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
e) uczulenia na pokarmy,
f) uczulenia na żądła pszczół i os,
g) anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny).

Alergia ma podłoże genetyczne, bardzo często występuje rodzinnie. Żeby jednak doszło do ujawnienia się alergii, predysponowana dziedzicznie do niej osoba musi się bardzo wcześnie, jeszcze w wieku niemowlęcym, zetknąć z substancją uczulającą - alergenem, i to w odpowiednio dużym stężeniu.

Niektóre alergie ujawniają się częściej w wieku niemowlęcym (alergie pokarmowe, zapalenia skóry), inne w dziecięcym (astma), jeszcze inne u nastolatków (katar sienny) lub u osób dorosłych (pokrzywka, uczulenie na jady, wyprysk alergiczny).

Ogromną rolę odgrywają współczesne zanieczyszczenia, szczególnie atmosfery, wyziewy z elektrowni, silników. Nasilą ją objawy u chorych na astmę i katar sienny, sezonowy i całoroczny. Szczególnie niebezpieczna jest mieszanka składająca się z dwutlenku siarki, tlenków azotu i drobnych cząsteczek emitowanych przez silniki Diesla. Dużą rolę w nasilaniu się alergii odgrywają zanieczyszczenia domowe: kurz, preparaty czyszczące, rozpuszczalniki, aerozole, kosmetyki, wyziewy z kuchni, palenie papierosów.

ANTYGENY WYWOŁUJĄCE ALERGIE
Do antygenów najczęściej wywołujących alergię należą:
? Pyłki roślinne (odpowiedzialne za występowanie kataru siennego)
o leszczyna
o olcha
o wiąz
o buk
o brzoza
o topola
o dąb
o wierzba
o jesion
o grab
o bez czarny
o lipa drobnolistna
o trawy
o babka lancetowata
o pokrzywa
o komosa
o szczaw
o bylica
? zarodniki pleśni
? leki
o penicylina i antybiotyki ?-laktamowe
o sulfonamidy
o salicylany
o środki znieczulenia miejscowego
? produkty spożywcze
o orzechy ? stąd, jako zabezpieczenie prawne, często umieszczana na produktach spożywczych informacja o możliwości zawierania śladowych ilości orzechów lub migdałów

o ziarno sezamu
o ryby i inne owoce morza
o białko jaj
o soja
o mleko
o rośliny strączkowe
o kukurydza
o zboża
o czekolada
? jad owadów, np. jad pszczół
? zwierzęta i ich wydzieliny
o sierść ? głównie kota (połączenie śliny zwierzęcia, złuszczonego nabłonka i sierści)
o roztocze
DIAGNOSTYKA
W rozpoznaniu choroby ważną rolę odgrywa dobrze przeprowadzony wywiad. Istotne jest stwierdzenie korelacji między narażeniem na alergeny a obecnością objawów. Badanie przedmiotowe może ułatwić rozpoznanie w przypadku wystąpienia zaostrzeń. Podczas remisji może nie wykazać jakichkolwiek odchyleń od stanu prawidłowego. Niekiedy stwierdza się charakterystyczne dla atopii zmiany skórne. Z badań dodatkowych najpowszechniej stosowane są testy skórne. Ustalenie prawdopodobnego czynnika alergicznego na podstawie wywiadu potwierdzane jest dalszymi badaniami takimi jak: testy skórne, badania serologiczne i testy (próby) ekspozycyjne. Przy czym dodatni wynik testów skórnych i badań serologicznych jest dowodem istnienia alergii w organizmie chorego, natomiast testy (próby) ekspozycyjne stanowią potwierdzenie, że dane alergeny są odpowiedzialne za reakcje atopowe (alergiczne).
TESTY SKÓRNE
Najczęściej wykonywane są testy skaryfikacyjne lub śródskórne. W przypadku pierwszych, wzorcowy antygen nanoszony jest na zadrapaną uprzednio powierzchnię skóry przedramienia lub pleców. Druga metoda polega na wstrzyknięciu roztworu śródskórnie. Wynik testu odczytywany jest po 15 minutach mierząc średnicę powstającego bąbla i otoczki rumieniowej. Dla celów porównawczych wykonuje się próbę z roztworem histaminy w rozcieńczeniu 1: 10000 podanym w identyczny sposób. Niekiedy stosuje się także próbę ślepą, podając śródskórnie lub nanosząc na zadrapanie wodę destylowaną. Wynik podaje się stosując trójstopniową skalę:
? ? bąbel o średnicy do 5 mm
? ? bąbel o średnicy do 1 cm z towarzyszącą otoczką rumieniową
? ? bąbel z szerokim pasmem rumienia i charakterystycznymi "nibynóżkami"
PRÓBY EKSPOZYCYJNE
Polegają na wdychaniu aerozoli zawierających określony, standaryzowany alergen. Następnie bada się reakcję oskrzeli przez określenie wartości szczytowej przepływu wydechowego maksymalnej objętości wydechowej jednosekundowej. Spadek wartości tych parametrów świadczy o wrażliwości na podawany alergen.
LECZENIE
Najlepszą metodą terapeutyczną jest unikanie kontaktu z czynnikami alergizującymi. Nie zawsze jest to jednak możliwe, dlatego często konieczne jest stosowanie farmakoterapii lub przeprowadzenie swoistej immunoterapii.
IMMUNOTERAPIA SWOISTA
Immunoterapia swoistym antygenem (potocznie zwana odczulaniem), wywołującym u chorego reakcje alergiczne, jest jedną z metod leczniczych, prowadzących do zmniejszenia nasilenia lub całkowitego ustąpienia objawów uczuleniowych. Zasadą terapii jest systematyczne podawanie (najczęściej podskórne) wzrastających dawek antygenu. Obecnie dostępne badania kliniczne wykazały skuteczność swoistej immunoterapii w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i spojówek, astmy atopowej, a także alergii na jad owadów.
FARMAKOTERAPIA
Farmakologiczne leczenie alergii ma na celu złagodzenie objawów chorobowych i zahamowanie uwalniania i działania mediatorów prozapalnych, tworzących między sobą szereg sprzężeń dodatnich, doprowadzający do nasilenia objawów. Nie likwiduje ona przyczyny choroby.

Na alergię narażony jest każdy człowiek bez względu na wiek, praktycznie nie można jej zapobiec. Wokół nas jest mnóstwo alergenów, które mogą uczulać. Każda substancja może być alergenem. I choć potencjalnie alergia nie jest groźna może w swoich skutkach prowadzić nawet do śmierci.