Jednostki badawczo - rozwojowe

JEDNOSTKI BADAWCZO ? ROZWOJOWE

Działają na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych.

Ustawa wprowadza następującą definicje jednostki badawczo rozwojowej-

Są to: Państwowe jednostki organizacyjne wyodrębnione pod względem prawnym, organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, tworzone w celu prowadzenia prac badawczych i rozwojowych, których wyniki powinny znaleźć zastosowanie w określonych dziedzinach gospodarki narodowej i życia społecznego.

Jednostkami badawczo-rozwojowymi są:
1) instytuty naukowo-badawcze,
2) ośrodki badawczo-rozwojowe,
3) centralne laboratoria,
4) inne jednostki organizacyjne, których podstawowym zadaniem jest prowadzenie działalności badawczej i rozwojowej.

Jednostki badawczo-rozwojowe posiadają osobowość prawną.

Do zadań jednostek badawczo-rozwojowych w szczególności należy:
1) prowadzenie prac badawczych i rozwojowych oraz przystosowywanie ich wyników do wdrożenia w praktyce,
2) upowszechnianie wyników prac badawczych i rozwojowych,
3) realizacja zadań związanych z prowadzonymi przez nią badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi, określonych w statucie jednostki.

Co więcej jednostki badawczo rozwojowe jeśli posiadają odpowiednie warunki materialne i techniczne mogą prowadzić szkolenia specjalistyczne i różne formy kształcenia ustawicznego a te z nich prowadzące badania w dziedzinie nauk medycznych uczestniczą w systemie ochrony zdrowia. Podmioty te mogą prowadzić działalność gospodarczą na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.1)), w zakresie i formach określonych w statutach tych jednostek. Działalność gospodarcza powinna być wydzielona pod względem finansowym i rachunkowym z działalności podstawowej art. 1 ustawy.

Zasadniczo JBR tworzone SA w 2 trybach zależne jest to od ich rodzaju:

jednostki badawczo-rozwojowe mające międzyresortowy lub wielogałęziowy zakres działania tworzy Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia

inne JBR tworzy Właściwy minister w uzgodnieniu z ministrem do spraw nauki oraz ministrem do spraw finansów publicznych wydając również rozporządzenie.

Może być utworzona jeśli zaistnieje odpowiednia potrzeba jej istnienia w danej dziedzinie działalności , zatrudni pracowników o odpowiednich kwalifikacjach organ tworzący zapewni sprzęt techniczny i inne niezbędne warunki materialno-techniczne.

Podczas tworzenia JBR organ dokonujący tej czynności wyposaża ja w środki do prowadzenia przez nią działalności. Zostaje jej zapewniona aparatura badawcza łącznie z calym wyposażeniem materialno - technicznym i wystarczająca liczba pracowników z odpowiednimi kwalyfikacjami. Rozporządzenie RM lub właściwych ministrów w zależności od charakteru Jednostki zawiera przedmiot i zakres działania jednostki badawczo rozwojowej, nazwę i siedzibę. Szczegółowy zaś przedmiot i zakres działania zapisany jest w statucie uchwalanym przez radę naukową, opiniowanym przez organizacje związkowe po czym zatwierdza go właściwy minister - w odróżnieniu od pierwszego statutu nowo utworzonej Jednostki, który nadaje właściwy minister i obowiązuje on do czasu uchwalenia statutu rady naukowej. Bardziej szczegółowe kwestie jak struktura organizacyjna określa regulamin organizacyjny.



ŁĄCZENIE, PODZIAŁ, PRZEKSZTAŁCANIE, LIKWIDACJA

Łaczenie, podział, reorganizacje i likwidacje JBR przeprowadza minister sprąwujacy nad nią nadzór. Jeżeli jest to merytorycznie uzasadnione porozumiewa się on w tym celu z ministrem do spraw nauki i ministrem do spraw finansów publicznych. Zgodę na takie działania musi wyrazić jeszcze rada naukowa właściwej Jednostki, chyba, że sama wystąpiła z takim wnioskiem lub zrobił to dyrektor JBR. Jak mowi przepis ustawy - jednostka powstała w wyniku połączenia lub jednostka do której włączono inną jednostkę lub jednostki wstepuje we wszystkie prawa i obowiązki ,których przedmiotem były łączone jednostki. Dodatkowo na Jednostkę przechodzą prawa i obowiązki jednostki badawczo rozwojowej wynikające z decyzji administacyjnych.

Jednostka badawczo rozwojowa jeśli nie posiada statusu Państwowego instytutu badawczego może być :
1. przekształcona w instytut PAN (w tej sprawie musi być podjęta uchwała prezydium PAN)
2. włączona do państwowej szkoły wyższej (decyzje uzgadnia się z ministrem ds. nauki i szkolnictwa wyższego i władzami uczelni)
3. włączona do instytutu PAN po konsultyacjach z jego dyrektorem lub prezesem PAN
Przekształceń tych dokonuje właściwy minister nadzorujący wydając rozporządzenie. Taka Jednostka wstepuje we wszystkie prawa i obowiązki JBR ,na tak powstała Jednostkę przechodzą prawa i obowiązki wynikające z decyzji administacyjnych. Pierwotne JBR po dokonaniu w/w przekształceń śą wykreślane z KRS(wniostek rektora lub dyrektora instytutu PAN). Z kolei JBR gdzie organem załlożycielskim jest Krajowa Rada Spółdzielcza może być przekształcona w spółdzielnie pracy a jej majątek wchodzi w skład funduszu zasobowego tej spółdzielni. Przy tej czynności stosuje się ogólne przepisy o przekształceniach z art. 7 powołanej ustawy.
Upadłość może być ogłoszona w stosunku do JBR za wyjątkiem tych prowadzących badania naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie nauk medycznych uczestniczących w systemie ochrony zdrowia. Z dniem ogłoszenia upadłości rozwiązuje sie rada naukowa a dyrektor ulega odwołaniu. Do upadłości stosuje się ponadto przepisy ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Z kolei szczegółowiej sprawy likwidacji są urególowane w stosownych rozporządzeniach. W wyniku likwidacji majątek Jednostki po zaspokojeniu wierzycieli staje sie własnością Skarbu Państwa. Co istotne aparatura badawcza likwidowanej JBR jest wyłączana spod postępowania likwidacyjnego i przekazuje się ja innym Jednostkom ,nad czym pieczę powinien sprawować 'nadzorca' likwidowanej Jednostki.

Państwowy instytut badawczy

RM w drodze rozporządzenia nadaje status Państwowego instytutu badawczego określając jego zadania,źródła finansowania i wskazując dysponentów srodków budżetowych przeznaczonych na realizację tych zadań. Wyposaża instytut w odpowiednie środki finansowe. Określa również nazwę, siedzibę i ministra sprawującego nadzór nad instytutem. Aby Instytut badawczy otrzymał status Państwowego instytutu badawczego trzeba złożyć stosowny wniosek i dokonuje tego minister nadrorujący instytut w porozumieniu z ministrem ds nauki i ministrem właściwym ds. finansów publicznych.
Powstanie PIB jest uzależnione również od posiadania planu wieloletniego - co do zasady. Jednak minister nadzorujący może takie ograniczenie znieść.
Zadania PIB są tożsame z zadaniami JBR. Oprócz nich nałożono na PIB dodatkowe zadania szczegółowe. Są to:
zadania szczególnie ważne dla planowania i realizacji polityki państwa, których wykonanie jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, obronności i bezpieczeństwa kraju, działania wymiaru sprawiedliwości oraz dziedzictwa narodowego, edukacji i kultury oraz jakości życia obywateli, dotyczących:
a) opracowywania i opiniowania standardów w zakresie rynku pracy, ochrony pracy i zabezpieczenia społecznego, ochrony zdrowia, ochrony środowiska, gospodarki żywnościowej, gospodarki przestrzennej, gospodarki bogactwami i zasobami naturalnymi, bezpieczeństwa technicznego, energetycznego i bezpieczeństwa transportu oraz standardów produktów, procesów i usług, a także warunków przestrzegania tych standardów,
b) monitoringu i zapobiegania skutkom zjawisk i wydarzeń mogących stwarzać zagrożenie publiczne, w tym zapobiegania skutkom katastrof naturalnych lub technicznych, noszących znamiona klęski żywiołowej.
Jeżeli ustały przyczyny uzasadniające istnienie PIB Rada ministrów pozbawia go ststusu Państwowego instytutu badawczego.
ORGANY
Do organów JBR należa dyrektor i rada naukowa. Dyrektor kiruje JBR. Przykładowe jego zadania to:
- ustalanie planów działalności JBR
- realizowanie polityki kadrowej
- reprezentowanie JBR
- podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach dotyczących jednostek badawczo rozwojowych z wyjątkiem należących do zakresu działania rady anukowej
Kadencja dyrekrora trwa 5 lat. Powołuje go minister nadzorujacy spośród osób wyłonionych z konkursu i zaciąga w tym celu opini rady naukowej. Szczegóły dot. procedury konkursowej są zawarte w rozporządzeniach. Aby pełnić funkcje dyrektora należy:
- ligitymować się wyższym wykształceniem
- kożystać z pełni praw publicznych
- posiadać przynajmniej 5 -letnie doświadczenie w zarządzaniu badaniami naukowymi lub zespołami badawczymi albo przedsięwzięciami gospodarczymi lub finansowymi
- nie być skazanym prawomocnym wyrokiem za przestępstwa umyślne lub umyślne przestępstwa skarbowe
Do powołania dyrektora jednostki badawczo rozwojowej, jego zastępcy oraz kierownika komórki organizacyjnej i jego zastępcy nie stosuje się ustawy o państwowym zasobie kadrowym z 2006 roku.
Dyrektora odwołuje minister sprawujacy nadzór nad Jednostką po zasięgnięciu opini rady naukowej, zastępców dyrektora . Kierowników komórek organizacyjnych prowadzących badania naukowe lub prace rozwojowe powołuje i odwołuje dyrektor -odwołanie nie pociąga za soba rozwiązania stosunku pracy z danym pracownikiem. Dyrektor zatrudnia także głównwgo księgowego oraz kierowników komorek organizacyjnych. Ustawa przewiduje zastrzeżenie iż zastępcą kierownika ds. naukowych może być osoba posiadająca tytuł naukowy lub stopień naukowy. Dyrektor ma możliwość ustanowienia pełnomocników i ustanowienia prokury. Statut może przewidywać powołanie stanowiska sekretarza naukowego czy kolegium. Dyrekror JBR ,zastępca dyrektora i główny ksiięgowy nie mogą nabywać ani obejmować akcji lub udziałow spółek tworzonych przez tą jednostkę ,pozostawać z nimi wstosunku pracy. Osoby te są obwarowane zakazem konkurencji - mają tu zastosowanie odpowiednie przepisy KP i treść umopwy.
Rada naukowa jest organem stanowiącym,inicjującym, opiniodawczym i doradczym
jednostki badawczo rozwojowej w zakresie działalności statutowej oraz w sprawzch rozwoju kadry naukowej i badawczo-technicznej. W skład rady naukowej jednostki badawczo rozwojowej wchodzą:
1) pracownicy jednostki badawczo-rozwojowej ze stopniem naukowym lub tytułem naukowym, zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy, w liczbie stanowiącej nie mniej niż 30% i nie więcej niż 50% składu rady naukowej,
2) pracownicy badawczo-techniczni jednostki badawczo-rozwojowej zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy, w liczbie stanowiącej nie więcej niż 30% składu rady naukowej,
3) osoby spoza jednostki badawczo-rozwojowej posiadające tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego, a także osoby wyróżniające się zasobem wiedzy i praktycznym dorobkiem w dziedzinie objętej zakresem działania jednostki badawczo-rozwojowej, w liczbie stanowiącej nie mniej niż 20% i nie więcej niż 50% składu rady naukowej.
Funkcja członka rady naukowej jednostki badawczo rozwojowej nie może być łączona z funkcją dyrektora tej jednostki ,jego zastępcy lub głównego ksiegowego.
Przepis artykułu 24 ust.2 ustawy szczególowo wymienia kompetencje rady. W szczególności do zadań rady naukowej należy:
1) uchwalanie statutu jednostki badawczo-rozwojowej,
2) występowanie z wnioskami do organu sprawującego nadzór nad jednostką badawczo-rozwojową o powołanie lub odwołanie dyrektora tej jednostki,
3) ustalanie perspektywicznych kierunków działalności naukowej, rozwojowej i wdrożeniowej jednostki badawczo-rozwojowej, z tym że w odniesieniu do państwowych instytutów badawczych wymaga to uzgodnienia z organem sprawującym nadzór nad jednostką,
4) występowanie z wnioskami w sprawie połączenia, podziału, reorganizacji lub likwidacji jednostki badawczo-rozwojowej oraz inicjowanie przekształcenia tej jednostki,
5) opiniowanie kierunkowych planów tematycznych i finansowych jednostki badawczo-rozwojowej oraz rocznych sprawozdań jej dyrektora z wykonania zadań tej jednostki,
6) opiniowanie wniosków dotyczących połączenia, podziału lub reorganizacji jednostki badawczo-rozwojowej oraz stałej współpracy tej jednostki z innymi osobami prawnymi,
7) opiniowanie regulaminu organizacyjnego jednostki badawczo-rozwojowej,
8) opiniowanie kandydatów na funkcje dyrektora, zastępców dyrektora jednostki badawczo-rozwojowej, sekretarza naukowego oraz kierowników komórek organizacyjnych wskazanych w regulaminie organizacyjnym,
9) opiniowanie kwalifikacji osób na stanowiska pracowników naukowych i badawczo-technicznych oraz dokonywanie okresowej oceny dorobku naukowego i technicznego tych pracowników,
10) opiniowanie wniosków o przyznawanie stypendiów naukowych,
11) przeprowadzanie postępowania o nadanie tytułu naukowego na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
12) przeprowadzanie przewodów doktorskich i habilitacyjnych w zakresie posiadanych uprawnień.
Kadencja członków rady naukowej trwa 4 lata. Zarówno te osoby powoływane przez pracowników jednostki(art.25 ust1 punkt 1i 2 ) i tych powoływanych przez ministra (art 25ust 1 punkt 3 - sa ponadto obowiązani do nieujawniania informacji stanowiacych tajemnice JBR).Rada naukowa działa na podstawie regulaminu.
Nadzór
JBR podlegają nadzorowi ministra, który nadzoruje dana JBR. Dyrektor jest oceniany pod kontem legalności i gospodarności przez ministra nadzorującego. Jeżeli taka niegospodarność zostaje stwierdzona jest to podstawą do jego odwołania i to bez zasięgania opini rady naukowej. Minister także może nałożyć na JBR zadania poza planem jeżeli jest to niezbędne dla realizacji ważnych celów gospodarczych i społecznych ze względu na potrzeby obrony kraju .W przypadku wystąpienia klęski żywiołowej bądź w celu wykonywania zadań międzynarodowych.

Komercjalizacja i prywatyzacja JBR
Jednostka badawczo rozwojowa może podlegać komercjalizacji i prywatyzacji. Komercjalizacja JBR może nastąpić na wniosek :
1. dyrektora jednostki badawczo rozwojowej ,złożony po zasięgnięciu opini rady naukowej
2. ministra ,króry sprawuje nadzór nad jednostka badawczo rozwojową po zasięgnięciu opini rady naukowej
Powołane wnioski powinny być złożone z ministrem właściwym ds. nauki(chyba że jest to minister sprawujący nadzór nad jednostka).
Decyzje o prywatyzacji bezpośredniej jednostki badawczo rozwojowej może podjąć z własnej inicjatywy albo na wniosek dyrektora jednostki badawczo rozwojowej złożony po zasięgnięciu opini rady naukowej ,minister który sprawuje nadzór nad jednostka badawczo rozwojową w porozumieniu z ministrem właściwym ds. nauki.
Do komercjalizacji i prywatyzacji JBR stosuje sie przepisy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w przepisach ustawy o jednostkach badawczo rozwojowych.
W spólkach powstałych w wyniku przekształcenia jednostek badawczo rozwojowych ,które chcą kontynować dotychczasową działalność można powołać radę naukową.Do jej kompetencji należy:
1) przedkładanie władzom spółki propozycji perspektywicznych kierunków działalności naukowej, rozwojowej i wdrożeniowej,
2) przeprowadzanie postępowania o nadanie tytułu naukowego na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
3) przeprowadzanie przewodów doktorskich i habilitacyjnych w zakresie posiadanych uprawnień,
4) opiniowanie kierunkowych planów tematycznych i finansowych spółki,
5) opiniowanie regulaminu organizacyjnego spółki,
6) opiniowanie kwalifikacji osób zatrudnionych na stanowiskach pracowników naukowych i naukowo-technicznych oraz dokonywanie okresowej oceny dorobku naukowego i technicznego tych osób.