Stalin Józef Wissarionowicz

Stalin Józef Wissarionowicz, właściwie Josif Dżugaszwili (1879-1953), Gruzin, działacz polityczny, przywódca ZSRR. Studiował 5 lat w seminarium duchownym w Tyflisie (Tbilisi). Od 1898 związał się z rosyjską socjaldemokracją. W sporach wewnątrzpartyjnych opowiadał się po stronie bolszewików. 1906-1908 kierował bolszewickimi tzw. akcjami ekspropriacyjnymi (napady na banki, transporty pieniędzy itp.) na Zakaukaziu. 1908-1913 kilkakrotnie aresztowany. 1912 członek Komitetu Centralnego Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików).
Po rewolucji lutowej redaktor Prawdy. Jeden z organizatorów rewolucji październikowej, poparł W.I. Lenina w sporze dotyczącym zawarcia pokoju brzeskiego 1918. Komisarz ludowy ds. narodowości 1917-1922. Komisarz ludowy kontroli państwowej 1919-1922.
W czasie wojny domowej w Rosji (1918-1920) komisarz szeregu frontów. Od kwietnia 1922 sekretarz generalny Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). Po śmierci Lenina faktyczny dyktator ZSRR. W walce o władzę wyeliminował kolejno: L.D. Trockiego przy pomocy G.J. Zinowjewa i L.B. Kamieniewa, tych ostatnich przy pomocy grupy N.I. Bucharina, wreszcie Bucharina samodzielnie. 1929-1935 kierował procesem kolektywizacji rolnictwa i masowymi represjami wobec chłopów.
W październiku 1934 zainspirował morderstwo S.M. Kirowa, które stało się pretekstem do wymordowania elity partyjnej i wojskowej podczas wielkich czystek. Ideologicznym uzasadnieniem terroru lat 30. była sformułowana przez Stalina teza o zaostrzaniu się walki klasowej w miarę postępów budowy socjalizmu.
1939 zainicjował zbliżenie z III Rzeszą, którego rezultatem było zagarnięcie w 1939 przez ZSRR wschodnich terenów Polski oraz Estonii, Łotwy, Litwy, wschodniej Rumunii i Karelii (1940). Po agresji Niemiec na ZSRR w 1941 Stalin związał się sojuszem z Wielką Brytanią, a następnie z USA. Podczas konferencji w Teheranie (1943), Jałcie (1945) i Poczdamie (1945) okazał się zręcznym dyplomatą, rozszerzając systematycznie radziecką strefę wpływów i ustanawiając rządy komunistyczne w krajach Europy Wschodniej. 1945 otrzymał tytuł generalissimusa i bohatera ZSRR.
Zmarł 1953 w niejasnych okolicznościach. Stalin był twórcą najbardziej ludobójczego obok hitleryzmu systemu XX w., wprowadził dyktatorski kult własnej osoby. Doprowadził ZSRR do statusu supermocarstwa. Jego politykę częściowo skrytykowano podczas XX Zjazdu KPZR w 1956.