Stalin

STALIN JÓZEF WISSARIONOWICZ, właśc. Iosif Dżugaszwili (1878–1953), działacz komunist. i dyktator ZSRR, Gruzin; od 1943 marszałek, a od 1945 generalissimus Związku Radzieckiego. Usunięty z seminarium duchownego w Tyflisie (ob. Tbilisi), 1898 związał się z socjaldemokracją; od 1903 w partii bolszewickiej, w czasie rewolucji 1905–07 brał udział m.in. w akcjach zdobywania pieniędzy dla SDPRR; kilkakrotnie aresztowany i zsyłany (uciekał); 1912 zaocznie wybrany na czł. KC SDPRR(b), należał do redakcji „Prawdy” i in. pism bolszewików (np. petersburskiej „Zwiezdy”); 1913–17 na zesłaniu na Syberii (rejon turuchański); po rewolucji lutowej przyjechał do Piotrogrodu; początkowo nieufny wobec tez kwietniowych Lenina, wkrótce jego stronnik, współorganizator zbrojnego przewrotu bolszewickiego i rewolucji październikowej; w pierwszym rządzie sowieckim (→ Rada Komisarzy Ludowych) 1917–22 komisarz lud. ds. narodowościowych, a od 1919 także kontroli państw.; jednocześnie 1919–53 czł. Biura Polit. RKP(b), potem WKP(b) i KPZR; komisarz różnych frontów w czasie wojny domowej.