Polityka społeczna

1. Geneza i przedmiot polityki społecznej jako dyscypliny naukowej.
Polityka społeczna jako dyscyplina naukowa rozwinęła się w Polsce (początki XIX w.) na gruncie nauki o gospodarowaniu. Wyrosła z ekonomiki gospodarstwa społecznego. Należy do dyscyplin naukowych bardzo młodych i stąd trwają dyskusje nad przedmiotem jej badań, metodami badawczymi i nad charakterem dociekań naukowych. Polityka społeczna w ujęciu naukowym, legitymuje się dorobkiem w poznaniu rzeczywistości, poznaniu prawidłowości występujących w procesie zaspokajania potrzeb człowieka, udoskonaleniem narzędzi poznania rzeczywistości. Nurt ten wnosi do nauk ekonomicznych swoiste kategorie, odrębną klasyfikację zjawisk, struktur i procesów, formułowanych z punktu widzenia człowieka, jednostki ludzkiej i rodziny, wzbogaca teorie ekonomiczne o aspekty społeczne, a szczególnie element zaspokajania potrzeb. Polityka społeczna jako nauka jest zobowiązana do badania, we współdziałaniu z innymi dziedzinami nauki, warunków bytu i pracy społeczeństwa m.in. pod kątem ustalenia ich wpływu na rozwój gospodarczy oraz zapobiegania lub ograniczania zagrożeń związanych z tym rozwojem. Zarówno dla polityki społecznej jako działalności praktycznej, jaki i dla polityki społecznej jako nauki, fundamentalne znaczenie ma sprawa kształtowania ładu społeczno-ekonomicznego w państwie.

2. Geneza polityki społecznej jako działalności praktycznej.
Polityka społeczna w oparciu o własne badania poszczególnych odcinków rzeczywistości i swoistą metodę badawczą stwarza podstawy zarządzania w sferze polityki społecznej oraz formułuje szczegółowe wnioski dotyczące poszczególnych systemów praktycznej polityki społecznej i ekonomicznej. Tworzy pewien system poglądów, zawierających ocenę stanu rzeczywistości i propozycję jej udoskonalenia. Zarówno dla polityki społecznej jako działalności praktycznej, jaki i dla polityki społecznej jako nauki, fundamentalne znaczenie ma sprawa kształtowania ładu społeczno-ekonomicznego w państwie.

3. Podstawy kształtowania teorii polityki społecznej.
Kwestia robotnicza, rewolucja przemysłowa i złe warunki egzystencji doprowadziły do działań na rzecz usuwania zjawisk patologicznych oraz łagodzenia konsekwencji żywiołowych procesów industrializacyjnych i migracyjnych.

4. Uwarunkowania polityki społecznej w nowoczesnym państwie.
Uwarunkowania o najbardziej ogólnym charakterze, które powinny być uwzględniane przez politykę społeczną, obejmują m.in. zasady przyjęte przez organizacje międzynarodowe w formie paktów, kart i konwencji, dorobek ludzkości w zakresie aksjologii i wnioski z analizy przemian w świecie, które mają istotne znaczenie dla określania zadań w zakresie polityki społecznej.

5. Wybrane dokumenty międzynarodowe określające zadania w sferze społecznej.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948r. uważana jest za pierwszy międzynarodowy dokument, który zawiera szeroki katalog społecznych, ekonomicznych i kulturalnych praw człowieka. Uznała ?zbudowanie świata, w którym ludzie korzystać będą z wolności od lęku i niedostatku? za najważniejszy cel, jako stoi przed ludzkością.
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowy Pakt 777 Praw Obywatelskich i Politycznych. Dwa odrębne pakty stanowią swoistą całość. Obydwa pakty uznawane są za najważniejsze osiągnięcia normotwórcze Organizacji Narodów Zjednoczonych. Ich przygotowanie pochłonęło organom ONZ 19 lat.
Deklaracja o Postępie Społecznym i Rozwoju jest to pierwszy w historii ONZ, i jak dotąd jedyny, dokument podejmujący problematykę postępu społecznego. Wśród zasad wymienionych w Deklaracji na uwagę zasługują m.in. takie, jak: pomoc i opieka nad rodziną jako podstawową komórką społeczeństwa, pełne wykorzystanie zasobów ludzkich przez popieranie twórczej inicjatywy, odpowiedzialność rządów państw za postęp społeczny i wzrost dobrobytu swoich narodów.
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności zawiera przede wszystkim zestawienie praw politycznych. Ponadto zasady dochodzenia swych praw przez obywateli.
Europejska Karta Społeczna uzupełnia katalog praw osobistych i politycznych, zagwarantowanych w Konwencji, o prawa ekonomiczne i społeczne. Ustala m.in., że układające się strony przyjmują za cel swojej polityki osiągnięcie warunków, w których mogą być skutecznie realizowane prawa i zasady (Wszyscy pracownicy i osoby będące na ich utrzymaniu mają prawo do zabezpieczenia społecznego).
Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej. Dokładna nazwa brzmi następująco: ?Karta podstawowych praw socjalnych pracobiorców w krajach Wspólnoty Europejskiej? i ma charakter deklaracji. Określa minimalne standardy socjalne, które powinny być stosowane we wszystkich krajach. W Karcie omawia się prawa socjalne pracowników m.in. w następujących dziedzinach: swoboda wyboru miejsca zamieszkania, zatrudnienie i wynagrodzenie za pracę, poprawa warunków życia i pracy, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo pracy.
Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy określają podstawy krajowych systemów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. MOP została powołana do życia w 1919r., na podstawie postanowień Wersalskiej Konferencji Pokojowej. MOP przyjęła wiele konwencji. Konwencjami objęto przykładowo następujące sprawy: w sprawie bezrobocia, w sprawie odszkodowania za choroby zawodowe, dotycząca pracy przymusowej lub obowiązkowej.
Karta Praw Rodziny. Pełna nazwa brzmi: Karta Praw Rodziny przedłożona przez Stolicę Apostolską wszystkim ludziom, instytucjom i władzom zainteresowanych misją rodziny w świecie współczesnym. Celem Karty jest przedstawienie wszystkim współczesnym chrześcijanom i niechrześcijanom. podstawowych praw właściwych, naturalnej i powszechnej społeczności, jaką jest rodzina.
Konwencja Praw Dziecka. Ochrona praw dziecka jako zadanie w sferze polityki społecznej.
Wiele zaleceń dotyczących polityki społecznej jest zawartych w zaleceniach końcowych lub dokumentach końcowych Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

6. Uwarunkowania ekonomiczne polityki społecznej.
Polityka społeczna posługuje się środkami o różnym mechanizmie oddziaływania. Istotną rolę odgrywają tutaj instrumenty ekonomiczne. Polityka społeczna dotyczy w znacznej mierze materialnych warunków bytu i pracy społeczeństwa. Instrumenty ekonomiczne okazują się często najbardziej skutecznym środkiem oddziaływania motywacyjnego w zakresie zatrudnienia, kształtowania postaw czy też w zakresie poprawy warunków pracy.