Wstęp
Zrównoważony lokalny rozwój oraz tzw. ekonomia społeczna to dwie powiązane ze sobą teorie i praktyki działania, których znaczenie jest coraz bardziej doceniane wśród naukowców i praktyków, a co za tym idzie – są coraz częściej stosowane. Wynika to z tego, że rozwój zrównoważony to rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje system ujednolicania działań politycznych, gospodarczych, społecznych oraz przyrodniczych, zaspokajając potrzeby obecne tych działań. Z kolei ekonomia społeczna dotyczy praktyki – konkretnych rozwiązań prawnych, konkretnych podmiotów i sposobu, w jaki działają.
Główną osią pracy jest próba pokazania roli ekonomii społecznej w rozwoju lokalnym na terenie Gminy Piaseczno na tle pozostałych gmin powiatu piaseczyńskiego. Przedmiotem badań jest Gmina Piaseczno, ponieważ jest to największa i najprężniej rozwijająca się gmina miejsko-wiejska w województwie mazowieckim. Z racji tego, że w przeszłości mieszkałem w Piasecznie, jestem osobiście związany z Miastem i całą gminą.
Praca ma następujący układ: rozdziały I i II zawierają zagadnienia teoretyczne, rozdziały III i IV – polityka praktyki działania na przykładzie Gminy Piaseczno poparta analizą. W części teoretycznej przytoczyłem pojęcia: rozwoju lokalnego, strategii rozwoju gminy oraz ekonomii społecznej. W części empirycznej przedstawiłem charakterystykę gminy by naświetlić obraz życia społecznego. Omówiłem jej strategię zrównoważonego rozwoju, główny aspekt całej pracy, który posłużył jako łagodne wprowadzenie do kolejnych zagadnień życia społecznego, problemów oraz ich rozwiązań za pomocą strategii. W dalszej części omówiłem strategię działań ekonomii społecznej w Gminie Piaseczno z zakresu obszarów środowiska przyrodniczo-kulturowego, gospodarki, sfery społecznej oraz sfery zarządzania. Kończąc rozdział przedstawiłem przykłady tych działań. Metodę porównawczą, uważam ją za najbardziej stosowną do badania zjawisk życia społecznego, dlatego z chęcią z niej skorzystałem. Przeprowadziłem badanie polegające na ocenie gmin powiatu piaseczyńskiego za pomocą poszczególnych zmiennych dotyczących trzech obszarów rozwoju: ekonomicznego, społecznego i ekologicznego (ochrona środowiska), a potem porównałem je między sobą.
W pracy korzystałem z następujących źródeł: publikacji, opracowań, aktów prawnych oraz stron internetowych.
1. ROZWÓJ LOKALNY W TEORII
1.1. Podstawowe definicje
Rozpoczynając pierwszy rozdział omówię kilka podstawowych definicji rozwoju lokalnego, różnice między rozwojem lokalnym a regionalnym. Następnie przejdę do omówienia pojęcia strategii rozwoju lokalnego, cech oraz roli strategii rozwoju.
„Rozwój lokalny to złożony proces wzrostu ilościowego i zmian strukturalnych dokonujących się w sferach: gospodarczej, społecznej i przestrzennej. Wymienione sfery rozwoju lokalnego są współzależne: każda z nich zarówno oddziałuje na pozostałe, jak i podlega ich wpływom. Rozwój lokalny obejmuje więc wzrost ilościowy (ludności, produkcji, zatrudnienia, mieszkań, infrastruktury itp.) oraz przekształcenia struktury gospodarczej, społecznej i przestrzennej. Jest on wyrazem dostosowań do zmieniających się warunków otoczenia i do zmian potrzeb społeczności lokalnych1.”
Proces rozwoju lokalnego może być traktowany jako uzupełnienie koncepcji rozwoju regionalnego lub punkt wyjścia do formułowania polityki rozwoju regionalnego2. Można mieć wrażenie, że rozwój lokalny stanowi proces podobny do rozwoju regionalnego, dokonujący się zasadniczo na czterech płaszczyznach: gospodarczej, politycznej, społecznej i kulturowej. Rozwój lokalny dotyczy jednak mniejszych jednostek społecznych i terytorialnych3.
Aby wyjaśnić złożone działania rozwoju lokalnego stosowane są różne teorie4. Najszersze jednak zastosowanie znajduje teoria bazy ekonomicznej. W myśl jej założeń, działalność gospodarki lokalnej można podzielić na działalność skierowaną na rynek zewnętrzny i działalność zaspokajającą potrzeby lokalne. Pierwsza grupa działalności stanowi bazę ekonomiczną gminy i źródło jej wzrostu, czyli spełnia funkcje egzogeniczne, druga zaś zaspokaja potrzeby ludności gminy i rynku lokalnego, czyli spełnia funkcje endogeniczne5. Teoria ta uzależnia rozwój lokalny od zwiększania produkcji dóbr i usług na rynek ponadlokalny. W rzeczywistości wymienione rodzaje działalności są współzależne: rozwój działalności gruntowej stymuluje rozwój funkcji endogenicznych, natomiast rozwój sfery obsługi lokalnej stwarza korzyści zewnętrzne, które mogą zachęcać inwestorów do lokalizacji w danej gminie działalności o charakterze gruntowym.
Zasadniczymi zatem różnicami pomiędzy rozwojem regionalnym a rozwojem lokalnym, pomimo podobnych celów, są: sposób sprawowania władzy oraz jej zwierzchnictwo, a także koncentracja na odmiennych płaszczyznach działalności: rozwój lokalny koncentruje się raczej w bezpośredniej bliskości obywatela oraz określonego miejsca w przestrzeni, rozwój regionalny bardziej dotyczy ogółu ludności oraz większej przestrzeni. E. Blakely proponuje nowe, syntetyczne ujęcie rozwoju lokalnego. Uważa on, że celem rozwoju lokalnego jest zwiększenie wartości układów i społeczności lokalnych, które może być dokonywane poprzez tworzenie przez lokalną społeczność warunków gospodarczych oraz bazy instytucjonalnej6. Stworzone warunki oraz baza instytucjonalna mają być natomiast wykorzystywane dla potrzeb rozwoju gospodarczego. Często podkreśla on również, że rozwój lokalny powinien być oparty na siłach endogenicznych7. Oznacza to mobilizację lokalnych zasobów materialnych i ludzkich w celu osiągania wspólnych, lokalnych korzyści. Nie oznacza to jednak, że dla potrzeb rozwoju lokalnego nie należy wykorzystywać także czynników zewnętrznych (egzogenicznych). Należy uważać jednak na zagrożenia, mogące w konsekwencji prowadzić do nieprawidłowej i niestabilnej struktury gospodarki lokalnej, nadmiernie uzależnionej od czynników znajdujących się poza sferą oddziaływania władzy lokalnej.
Podsumowując, można przyjąć, że rozwój lokalny jest złożonym procesem społeczno - gospodarczym posiadającym następujące cechy8:
- celowość oraz świadomość - cele rozwoju lokalnego mają charakter uniwersalny, lecz w określonych warunkach miejscowych dokonuje się ich konkretyzacja i hierarchizacja, a także dostosowanie do istniejących warunków rozwoju9. „Sam rozwój lokalny nie jest celem samym w sobie, stanowi natomiast środek do osiągnięcia celów przez powołaną do tego władzę lokalną”10,
- długi horyzont czasowy - efekty rozwoju lokalnego, tj. kształtowanie lepszego środowiska życia społeczności, posiadają zazwyczaj charakter długoterminowy11,
- społeczny i lokalny charakter - rozwój lokalny zainteresowanie miejscowej społeczności rozwojem, aktywny udział mieszkańców i instytucji,
- aktywność władzy lokalnej - celem działalności władzy samorządowej na szczeblu lokalnym jest rozwój lokalny obejmujący m.in.: zapewnienie społeczności lokalnej warunków bytu materialnego, miejsc pracy i dochodów, pozwalających na niezbędny w odczuciu społecznym poziom życia, a także zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i perspektyw na przyszłość oraz warunków rozwoju duchowego12.
Stosowną zatem wydaje się definicja określająca „rozwój lokalny jako długotrwały proces rozwoju społeczno – gospodarczego, sterowany i modyfikowany przez gminne lub powiatowe władze samorządowe, wykorzystujący dla realizacji określonych interesów lokalne czynniki rozwoju”13. W procesie tym społeczność lokalna musi umieć uświadamiać sobie różne aspekty sytuacji, w której się znajduje i wyraźnie określać swoje problemy, żeby móc wspólnie z władzami wypracowywać słuszne rozwiązania. W świetle aktualnych uwarunkowań prawnych to samorząd terytorialny szczebla gminnego będzie miał największy wpływ na rozwój lokalny, gdyż władze na poziomie regionu (samorząd województwa) oraz powiatu mają inne, pierwszoplanowe zadania niż rozwój lokalny14. Każda gmina posiada osobowość prawną, określoną samodzielność finansową oraz majątek – własność komunalną. Realizacja ustawowych zadań gmin sprowadza się do wykonywania zadań społeczno-gospodarczych oraz rozwiązywania problemów rozwojowych w obrębie samych gmin, czyli na poziomie lokalnym. Zadania gminy ustawodawca podzielił na własne i zlecone. Największy wpływ na rozwój lokalny ma sprawna realizacja zadań własnych. Obejmują one cztery podstawowe kategorie spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, które dotyczą15:
- infrastruktury technicznej - infrastruktura techniczna obejmuje: drogi gminne, ulice, mosty, place, organizacja ruchu drogowego, wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizację, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz lokalny transport zbiorowy,
- infrastruktury społecznej - infrastruktura społeczna na poziomie gminy obejmuje: ochronę zdrowia, pomoc społeczną, komunalne budownictwo mieszkaniowe, oświata na poziomie podstawowym, przedszkola i inne placówki oświatowo – wychowawcze, kulturę w tym biblioteki i inne placówki upowszechniające kulturę, zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
- porządku i bezpieczeństwa publicznego - obszar ten obejmuje sprawy: targowisk i hal targowych, cmentarzy komunalnych, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej, a także utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
- ładu przestrzennego i ekologicznego - gospodarka terenami i ochrony środowiska, a także zieleni komunalnej oraz inne tereny zielone.
Wszelkie zadania gminy zostały określone w art. 6 ustawy o samorządzie gminnym z 1990 roku z późniejszymi zmianami, zgodnie z którym zakres działania gminy to wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawowo dla innych podmiotów. Gmina wykonuje lokalne sprawy publiczne, które przydzielone zostały jej przez ustawę, a także te, które nie zostały ustawowo przekazane innemu podmiotowi. Zadania własne wykonuje gmina w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na zasadach określonych przez ustawy, korzystając z samodzielności chronionej na drodze sądowej. Gmina ma obowiązek wykonywać zadania własne. Zaspokajanie potrzeb publicznych nie może zależeć bowiem od swobodnej oceny aktualnego składu osobowego organów gminy. Ustawodawca zabezpiecza realizację tych funkcji przez wprowadzenie ich do zadań obowiązkowych, które mają zapewnić mieszkańcom gminy określony poziom zaspokojenia potrzeb publicznych16.
1.2. Strategia rozwoju gminy
W drugiej części niniejszego rozdziału chciałbym przytoczyć takie aspekty jak: czym jest strategia gminy, metody opracowywania strategii.
Strategia rozwoju gminy to dokument, który jest wynikiem pewnego rodzaju złożonego procesu społeczno-politycznego. Strategia rozwoju gminy jest wynikiem planowania strategicznego. Dokument powinien ułatwić zarządzanie najistotniejszymi kwestiami w gminie. Wielu polskich autorów przedstawia w swoich publikacjach swoje własne definicje strategii rozwoju. Chcąc przytoczyć wszystkie znaleźlibyśmy te same słowa „ubrane” w synonimy tych stwierdzeń.
„Strategia rozwoju gospodarczego gminy jest to scenariusz przyszłości, do którego dążą władze samorządowe, to określone sposoby działania, dzięki którym dokona się transformacji sytuacji obecnej na projektowaną. Strategia rozwoju opisuje organizacyjno-finansowy proces dochodzenia do założonych celów.17” Ta definicja niczym nie różni się od kolejnych, które zgromadziłem z kilku polskich publikacji. Tak jak „Strategiczny plan rozwoju lokalnego jest swego rodzaju scenariuszem rozwoju gminy, określającym docelową wizję rozwoju, misję gminy, (strategiczne) cele rozwoju, zadania (strategiczne) oraz sposób ich realizacji. […] Podmiotem strategii rozwoju lokalnego jest społeczność lokalna, która z jednej strony uczestniczy w realizacji zadań strategicznych poprzez swoją aktywność gospodarczą i społeczną, z drugiej zaś jest odbiorcą powstających w efekcie rozwoju gminy nowych, lepszych warunków (w postaci pakietu tzw. korzyści zewnętrznych) do prowadzenia działalności gospodarczej oraz wyższych walorów użytkowych gminy decydujących o jakości życia lokalnej społeczności. Przedmiotem strategii rozwoju lokalnego jest gminna rzeczywistość określona w wymiarach: przestrzennym, gospodarczym, społecznym i ekologicznym”.18 I znowu pojęcie definicji staje się „podmianką” słowną – „Strategia rozwoju gminy stanowi, najogólniej rzecz ujmując, wieloletni program rozwoju zawierający cele długofalowe uporządkowane w sposób hierarchiczny i sposoby ich realizacji, podlegający ciągłej aktualizacji i społecznie akceptowany”.19
Raz strategia rozwoju określana jest jako „plan działania, określający strategiczne cele rozwoju20. Innym razem strategia rozwoju to „wieloletni program rozwoju zawierający cele długofalowe21. Gdzie indziej22 pisze się o strategii jak o scenariuszu przyszłości. Kto inny23 wskazuje podmiot strategii rozwoju, jakim jest społeczność lokalna i przedmiot strategii rozwoju, jaką jest rzeczywistość gminna. Kto inny akcentuje wykorzystanie sił tkwiących w lokalnych systemach24 oraz porozumienie pomiędzy aktorami życia gospodarczego i społecznego25. Definiuje strategię jako „całość złożoną z refleksji, decyzji i działań zmierzających do określenia celów ogólnych”26. M. Pańkowska27 definiuje strategie jako wzorzec decyzji.
Nadmienić należy również o cechach strategii rozwoju lokalnego.
Autorzy publikacji strategii rozwoju28 zwracają uwagę na konieczność określenia w strategii celów i budżetów oraz unikanie ogólnikowości. Inni zaś29 proponują koncentrację działalności na ograniczonej liczbie zamierzeń rozwojowych. Zwracają uwagę na tworzenie przez strategię rozwoju korzystnego wizerunku gminy. Również odwołują się30 do racjonalnego czynnika w działaniach. Dają się zauważyć wspólne cechy strategii rozwoju:
1. Merytoryczny i celowy charakter podejmowanych działań,
2. Koncentracja działań
3. Dłuższa perspektywa czasowa,
4. Społeczny charakter
Zestawienie cech strategii rozwoju lokalnego wg wybranych wyżej polskich autorów przedstawiam poniżej. Wykorzystanie przy współtworzeniu strategii niezależnych ekspertów z zewnątrz, służących analizami, przykładami doświadczeń innych samorządów itp. Unikanie w strategii ogólnikowości, określenie celów i budżetów, uwzględnianie realiów i kompetencji władzy samorządowej w gminie, przyjęcie tylko realistycznych planów działania, stałe uaktualnianie planów, bieżący i ścisły nadzór w kontekście wyznaczonych celów. Cele powinny mieć nadaną hierarchię a projekty powinny mieć załączone biznesplany. Poszczególne scenariusze rozwoju powinny być ujęte ze wskazaniem możliwych źródeł finansowania31.
Ważniejsze jednakże są korzyści obiektywne, które umożliwiają32:
- wyartykułowanie interesów społeczności lokalnej;
- określenie zasad zachowań władzy lokalnej;
- zapewnienie mieszkańcom, a także podmiotom gospodarczym poczucia stabilizacji;
- zmniejszenie niepewności działania firm, co — wydłużając horyzont decyzyjny — zwiększa skłonność do inwestowania;
- eliminację lub złagodzenie konfliktów (momentów krytycznych) w rozwoju gminy;
- tworzenie korzystnego wizerunku gminy i jej władzy;
- mobilizację dodatkowych środków na rozwój z zasobów lokalnych;
- ubieganie się o środki na finansowanie rozwoju lokalnego pochodzące z zewnątrz, np. administracji rządowej, fundacji oraz krajowych i międzynarodowych programów wspierających inicjowanie i stymulowanie rozwoju lokalnego.
Można również wyróżnić cztery główne cechy strategii rozwoju33:
- Długi horyzont w czasie, zarówno z punktu widzenia okresu potrzebnego do wykonania określonych czynności (np. budowy konkretnego obiektu), jak i wystąpienia efektów z tego tytułu - efekty posługiwania się określoną strategią mogą ujawnić się dopiero po dłuższym okresie;
- Koncentracja działalności, a w konsekwencji środków finansowo-rzeczowych na względnie ograniczonej liczbie zamierzeń rozwojowych (najważniejszych z punktu widzenia gminy jako całości) - w wielu przypadkach winien to być wybór „najpilniejszych z pilnych" celów i zadań realizacyjnych;
- Konieczność podejmowania wielu decyzji określonego typu w czasie, decyzje te muszą się wzajemnie wspierać, tworząc spójny i konsekwentny układ;
- Szerokie pasmo działań analityczno-koncepcyjnych i decyzyjnych - począwszy od ustalania celów i niezbędnych zadań realizacyjnych, poprzez przydzielanie środków finansowo-rzeczowych na ich realizację, aż do konkretnych działań wykonawczych.
Według niektórych, strategii przyświeca idea wolności rozumianej jako świadoma refleksja nad rzeczywistością i rozumne działania w granicach obowiązującego prawa34.
Rola strategii w motywowaniu rozwoju lokalnego. Strategia gminna35 powinna pomagać przede wszystkim liderom i instytucjom działającym w gminie w określeniu kierunków rozwoju. Strategia gminna36 jest podstawą do prowadzenia przez władzę samorządową długookresowej polityki rozwoju gminy. Kłosowski i Adamski37 zwracają uwagę na integrację społeczności lokalnej wokół wspólnych problemów, interesów i dalekosiężnych celów. Brol kładzie nacisk na „zapobieganie sytuacjom kryzysowym i momentom krytycznym w rozwoju gmin”38. Wydaje się, że główną rolą strategii rozwoju lokalnego jest integrowanie liderów i społeczności gminnych wokół rozwiązywania najważniejszych spraw gminy. Zestawienie ważniejszych sformułowań na temat roli strategii rozwoju przedstawiam poniżej.
Strategia pomaga przede wszystkim lokalnym liderom i instytucjom działającym w gminie w39:
- jasnym i precyzyjnym sformułowaniu celów i kierunków rozwoju społecznego i ekonomicznego; np. strategia rozwoju powinna być wstępem do sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego;
- skoordynowaniu i uporządkowaniu działań;
- optymalnym wykorzystaniu zasobów ludzkich, infrastruktury technicznej i społecznej;
- lepszym, skuteczniejszym zarządzaniu budżetem;
- zwiększeniu możliwości zdobywania środków zewnętrznych.
Podstawowymi celami, jakie powinien spełniać program budowania strategii rozwoju są40:
- aktywizacja i rozwój społeczności lokalnej poprzez uspołecznienie samego procesu budowania strategii oraz intensywny program promocji i rozwoju przedsiębiorczości;
- integracja społeczności lokalnej wokół wspólnych problemów, interesów i dalekosiężnych celów;
- lepsze i dokładniejsze rozpoznanie problemów, przeszkód i zagrożeń w rozwoju i efektywne, sprawne im przeciwdziałanie;
- dostarczanie lokalnej społeczności skutecznego instrumentu do długofalowego zarządzania gminą.
Strategia jest jednym z podstawowych instrumentów zarządzania gminą. To właśnie dobrej oraz konsekwentnie realizowanej strategii wiele firm i gmin zawdzięcza swój sukces, a co najmniej równie wiele niepowodzeń można wyjaśnić jej brakiem. Jest centralną osią, wokół której skupiać się muszą wszelkie działania władz samorządowych, zmierzające do jak najlepszego zaspokajania różnorodnych potrzeb mieszkańców oraz stymulowania rozwoju gospodarczego. Jest ona również głównym wyznacznikiem sukcesów lub niepowodzeń rozwojowych gminy. Stanowi również podstawę do prowadzenia przez władze samorządowe długookresowej polityki rozwoju gminy w sferze społecznej, gospodarczej, infrastrukturalnej, przestrzennej, ekologicznej i dziedzictwa kulturowego41.
Naczelnym celem strategii jest kształtowanie zbiorowej świadomości ukierunkowanej na przyszłość, tworzonej w ramach realnie istniejących uwarunkowań i ograniczeń42.
Strategia samorządów lokalnych ma za zadanie intensyfikację działań w ramach własnych kompetencji i współpracy z organizacjami społecznymi43.
Sporządzane przez samorządy strategie mają zazwyczaj charakter ogólny. Wynika to z konieczności opracowania planu dotyczącego wszystkich aspektów działalności gminy oraz z traktowania dokumentu strategicznego jako programu politycznego w wyborach samorządowych. Zdarzają się samorządy, które proces planowania strategicznego rozciągają na poszczególne dziedziny działalności urzędu gminy. Mamy wówczas do czynienia ze strategiami funkcjonalnymi jak na przykład marketingową, finansową, inwestycyjną.
Z. Frankowski proponuje, aby strategie działalności mogłyby być opracowywane przez wydziały branżowe urzędu gminy (odpowiedzialne za realizację zadań publicznych) oraz przez utworzone odpowiednie komórki strategiczne (odpowiadające wyróżnionym w strategii dziedzinom działalności w zakresie zadań wykraczających poza kompetencje urzędu). Plany marketingowe w takim ujęciu mają charakter strategii funkcjonalnych (podobnie jak w organizacjach gospodarczych)44.
2. EKONOMIA SPOŁECZNA
2.1. Podstawy teoretyczne
Ekonomię społeczną można traktować w dwojaki sposób: jako pewien sposób patrzenia na ekonomię w sensie nauki lub jako synonim pojęcia „gospodarka społeczna” czy „przedsiębiorczość społeczna”. To drugie podejście, mimo że, być może, mniej formalnie poprawne, charakterystyczne jest dla współczesnego rozumienia ekonomii społecznej – przynajmniej w jej potocznym sensie. Tak więc ekonomia społeczna, w takim rozumieniu,.
Korzystanie z pojęcia „ekonomii społecznej” jest dyskusyjne. Przyjęło się i chyba już na stałe, że w Polsce bezrefleksyjnego używa się jasnego tłumaczenia. Trzeba jednak stale pamiętać, że w przypadku ekonomii społecznej nie tyle idzie o jakieś nowe podejście do ekonomii czy jej odrębną gałąź, ile o określony segment działalności gospodarczej ulokowany w trójkącie, którego boki wyznaczają – gospodarka rynkowa, społeczeństwo obywatelskie i państwo demokratyczne45. Wpisując ekonomię społeczną w ten trójkąt, sygnalizujemy, że z założenia ma ona46 sprzyjać godzeniu odmiennych racjonalności przypisywanych – rynkowi (racjonalność alokacyjna), państwu (racjonalność dystrybucyjna) i społeczeństwu (racjonalność solidarności). W „Raporcie Otwarcia”47 sztandarowego projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” autor twierdzi, że z punktu widzenia relacji do państwa i rynku ekonomię społeczną możemy pozycjonować na kilka sposobów48:
1) Jako alternatywę zarówno w stosunku do rozwiązań czysto rynkowych, jak i nadmiernej etatyzacji gospodarki. W tym nurcie mieszczą się też specyficznie rozumiane zasady wymiany, które mają być radykalną alternatywą dla rynku.
2) Ekonomię społeczną można widzieć jako specyficzną metodę uczestnictwa w rynku. W tym przypadku chodzi raczej o ewolucyjne niż rewolucyjne zmiany, które mają pojawić się tam, gdzie ujawniają się słabe strony rynku i nieskuteczność działań administracyjnych. Przy czym autor tego kluczowego raportu dodaje, że prezentowane w nim rozważania poświęcone będą praktycznie tylko temu drugiemu spojrzeniu.
„Segment gospodarki nazywany „ekonomią społeczną” próbowano wielokrotnie charakteryzować i definiować. Czyni się to zazwyczaj przez odwołanie do: wartości, które stanowią punkt odniesienia dla działania podmiotów tego sektora, ich specyficznych celów oraz właściwych im form prawnych.49” Jednym z autorów, który zaprezentował takie podejście jest Bruno Roelants50, jego zdaniem ekonomię społeczną charakteryzują:
• solidarność i spójność społeczna,
• odpowiedzialność społeczna i zaangażowanie,
• demokracja i uczestnictwo,
• autonomia i niezależność.
Podkreśla, że instytucje ekonomii społecznej mają na celu zaspokajanie potrzeb, które nie będą zaspokajane innych sektorach, szczególnie – sektorze rynkowym. Chodzi o potrzeby związane ze spójnością społeczną i zrównoważonym rozwojem, ideą społeczeństwa „pluralistycznego, uczestniczącego, demokratycznego i opartego na solidarności. Natomiast za typowe formy ekonomii społecznej autor ten uznaje – spółdzielnie, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych oraz prowadzące działalność gospodarczą stowarzyszenia”51.
„Pojęcie ekonomii społecznej, nazywanej w niektórych krajach ekonomią solidarności czy ekonomią obywatelską, jest bardzo szerokie. Termin ten najczęściej definiuje się w dwojaki sposób: jako sektor (w wymiarze instytucjonalno-prawnym) i jako metodę działania (polegającą na osiąganiu celów społecznych metodami gospodarczymi). Aby go dobrze zrozumieć warto opisać instytucje stanowiące rdzeń tego środowiska – tzw. przedsiębiorstwa społeczne, czyli modelowe przedsięwzięcia ekonomii społecznej.52” Najpopularniejszą i najczęściej użytkowaną jest definicja europejskiej sieci badawczej EMES (European Research Network)53. Według niej przedsiębiorstwo społeczne to przedsięwzięcie o głównie społecznych celach, które angażuje się w działalność ekonomiczną, a zyski z niej przeznacza na realizację owych celów lub dla zaspokojenia określonych potrzeb społecznych. Nie działa więc – jak tradycyjne przedsiębiorstwo – w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców, czy też właścicieli. EMES określa kryteria, którymi powinny charakteryzować się przedsiębiorstwa społeczne, wśród nich następujące54:
1. Kryteria ekonomiczne:
- prowadzenie w sposób względnie ciągły, regularny działalności ekonomicznej (sprzedawanie dóbr lub usług);
- niezależność, suwerenność instytucji w stosunku do instytucji publicznych;
- podejmowanie ryzyka ekonomicznego – prowadzenie
działalności ekonomicznej w wymiarze zmuszającym instytucję do reagowania na sygnały rynkowe;
- zatrudnianie choćby nielicznego płatnego personelu,
oraz
2. Kryteria społeczne:
- wyraźna orientacja na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia;
- oddolny, obywatelski charakter inicjatywy;
- możliwie demokratyczny system zarządzania, uwzględniający interesy różnych interesariuszy;
- możliwie wspólnotowy charakter działania;
- ograniczona dystrybucja zysków.
Ten zestaw kryteriów jest definicją idealnego przedsiębiorstwa społecznego. Od przedsięwzięć zaliczanych do tego sektora nie wymaga się zatem spełnienia wszystkich kryteriów, lecz większości z nich. Upraszczając, można powiedzieć, że w myśl definicji EMES przedsiębiorstwa społeczne to te podmioty, które spełniają wszystkie wymienione kryteria ekonomiczne, ale nie są klasycznymi przedsiębiorstwami – instytucjami kierującymi się w swoich działaniach przede wszystkim dążeniem do maksymalizacji zysku ekonomicznego.
2.2. Podmioty ekonomii społecznej
Według POKL55 na rzecz ekonomii społecznej mogą działać następujące podmioty: fundacje, stowarzyszenia, spółdzielnie i inne podmioty zaprezentowane poniżej. POKL definiuje56 „formy prawne podmiotów, które w większym lub mniejszym zakresie wpisują się w działania ekonomii społecznej. Nie znaczy to jednak, że wszystkie organizacje działające w formule stowarzyszenia czy spółdzielni pracy automatycznie powinny być zakwalifikowane jako podmioty ekonomii społecznej. To zależy przede wszystkim od profilu ich działania oraz innych cech, takich jak to, czy wśród pracowników czy klientów takich organizacji znajdują się osoby pochodzące z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym.57”
Fundacja jest organizacją powołaną dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych (przy czym gospodarcze cele nie mogą być celami zarobkowymi). Fundacja jest fundowana przez osobę fundatora, którym może być osoba fizyczna, a także osoba prawna. Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą służącą realizacji jej celów, przy czym wartość jej środków majątkowych przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1000 złotych. Środki uzyskane z działalności gospodarczej powinny być przeznaczone na działalność statutową. Działalność fundacji reguluje ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach.
Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie w celach niezarobkowych, opierające swoją działalność na pracy społecznej członków. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach z zastrzeżeniem, że dochód z tej działalności będzie przeznaczony na cele statutowe, nie będzie przeznaczony do podziału między jego członków. Kwestie działalności stowarzyszeń reguluje ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r.
Zarówno fundacje jak i stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców stają się przedsiębiorcami w zakresie tej działalności, mogą też zakładać jednoosobowe spółki kapitałowe, tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne.
Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może również prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska.
Dokonując typologii spółdzielni dosyć często przyjmuje się kryterium przedmiotu działalności, dzieląc spółdzielnie na handlowe, mieszkaniowe, usługowe itd. Innym rodzajem podziału mogłaby być klasyfikacja spółdzielni ze względu na funkcję, jaką spełniają w stosunku do członków. Przykładowo, jeżeli powiązanie ze spółdzielnią wynika z faktu zaspokojenia określonej potrzeby, to będziemy mówić o spółdzielniach konsumenckich, często nazywanych spółdzielniami użytkowników. Jeżeli zaś powiązanie to ma charakter stosunku pracy, wtedy mowa będzie o spółdzielniach pracy.
Największe znaczenie z punktu widzenia ekonomii społecznej mają następujące typy spółdzielni:
a) Spółdzielnia pracy, gdzie przedmiotem gospodarczej działalności jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Osobista praca członków spółdzielni jest niezbędna dla realizacji celu gospodarczego każdej spółdzielni pracy, dlatego też spółdzielnia i wszyscy jej członkowie mają obowiązek nawiązywania stosunku pracy i pozostawania w nim. Szczególnym rodzajem spółdzielni pracy jest spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych, której przedmiotem działalności jest zawodowa i społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych przez pracę w prowadzonym wspólnie przedsiębiorstwie. Działalność spółdzielni reguluje ustawa Prawo Spółdzielcze z 1982 r. z późniejszymi zmianami.
b) Spółdzielnia inwalidów i spółdzielnia niewidomych, które mają wieloletnie tradycje sięgające okresu powojennego i cechują się wysokim wskaźnikiem zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Na przestrzeni lat w sytuacji wzrostu konkurencji, zniesieniu monopolu na pewne usługi i towary pochodzące z tych spółdzielni wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych obniżył się pozostając obecnie na poziomie ok. 60%. Spółdzielnie inwalidów zatrudniają osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym i umiarkowanym. Kładą duży nacisk na rehabilitację zawodową. W spółdzielniach tych znajdują zatrudnienie osoby niepełnosprawne z tzw. schorzeniami specjalnymi. Inne zakłady pracy chronionej prawie w ogóle nie zatrudniają osób niewidomych, głuchych, epileptyków, chorych psychicznie i chorych umysłowo. Spółdzielnie inwalidów cechują się wysokim poziomem zabezpieczeń socjalnych i bogatym wachlarzem form pomocy z zakładowego funduszu rehabilitacji. Z tego funduszu finansowana najczęściej jest opieka medyczna, przychodnia rehabilitacyjna, sprzęt rehabilitacyjny, lekarstwa i inne.
c) Spółdzielnia socjalna to pierwsza w Polsce forma prawna, którą ustawa (z dnia 27 kwietnia 2006 roku o spółdzielniach socjalnych) wprost określiła jako przedsiębiorstwo społeczne. Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Spółdzielnia socjalna działa na rzecz społecznej i zawodowej reintegracji jej członków.
Spółdzielnię socjalną mogą założyć: osoby bezrobotne, bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, chorzy psychicznie, zwalniani z zakładów karnych, uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, osoby niepełnosprawne.
Spółdzielnię socjalną może założyć co najmniej pięć osób (nie więcej jednak niż pięćdziesiąt) spełniających wymienione wyżej warunki.
Centrum Integracji Społecznej (CIS) to jednostka organizacyjna utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego lub organizację pozarządową, realizująca reintegrację zawodową i społeczną poprzez prowadzenie dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym programów edukacyjnych, obejmujących m.in. nabywanie umiejętności zawodowych, przekwalifikowanie lub podwyższanie kwalifikacji zawodowych oraz nabywanie innych umiejętności niezbędnych do codziennego życia.
CIS nie jest samodzielnym podmiotem prawnym lecz formą prawną adresowaną do instytucji oraz organizacji pozarządowych pracujących z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. W grupie beneficjentów CIS są te same grupy osób, które mogą założyć spółdzielnię socjalną. Działalność CIS reguluje ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym.
Klub Integracji Społecznej (KIS) to jednostka, której celem jest udzielenie pomocy osobom indywidualnym oraz ich rodzinom w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podniesieniu kwalifikacji zawodowych, jako wartości na rynku pracy. KIS działa na rzecz integrowania się osób o podobnych trudnościach i problemach życiowych. To jednostka pomagająca samo organizować się ludziom w grupy, podejmować wspólne inicjatywy i przedsięwzięcia w zakresie aktywizacji zawodowej, w tym zmierzające do tworzenia własnych miejsc pracy. KIS zostaje powołany przez jednostkę samorządu terytorialnego lub organizacja pozarządowa. Działalność KIS reguluje ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym.
Zakład aktywności zawodowej (ZAZ) jest rozwiązaniem prawnym wprowadzonym ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. ZAZ nie jest samodzielną formą prawną – jest organizacyjnie i finansowo wydzieloną jednostką, która uzyskuje status zakładu aktywności zawodowej. O utworzenie ZAZ-u ubiegać się mogą jednostki i organizacje wymienione w ustawie, których statutowym zadaniem jest rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych. ZAZ tworzy się w celu zatrudniania osób niepełnosprawnych z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności i określonych w ustawie grup osób z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także przygotowania ich do życia w otwartym środowisku. ZAZ może prowadzić działalność gospodarczą.
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW) ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności, przy czym TUW nie jest nastawiony na zysk, a swoim członkom oferuje tanią ochronę ubezpieczeniową w zamian za składki pokrywające jedynie wypłacone świadczenia oraz koszty działalności. Zawiązana w ramach TUW grupa ubezpieczających połączona jest wspólnotą interesów jej członków. Działalność TUW reguluje ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej.
W Polsce jest wiele różnych podmiotów ekonomii społecznej. W poniższej tabeli przedstawiłem łatwy podgląd na liczbę wyżej wymienionych podmiotów w kraju. Największą grupą są organizacje pozarządowe, na drugim miejscu mieszczą się spółdzielnie. Pozostałych instytucji jest bardzo mało co wskazuje na ten fakt że powstały one w przeciągu kilku ostatnich lat. Jeżeli by spojrzeć od strony zatrudnienia w niżej wymienionych jednostkach, spółdzielnie zatrudniają najwięcej pracowników. Fundacje i stowarzyszenia mogły by mieć podobną bądź większą liczbę pracowników, ale te osoby działają w dużej mierze w formie wolontariatu.
3. ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W GMINIE PIASECZNO
3.1. Charakterystyka gminy
W trzecim rozdziale przedstawię charakterystykę gminy Piaseczno. Omówię strategię na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz podam konkretne przykłady strategii.
Piaseczno jest jednym z najstarszych miast na Mazowszu. Usytuowane na trakcie pomiędzy Warszawą a Czerskiem - dawną stolicą książąt mazowieckich - prawa miejskie otrzymało w 1429 roku z rąk księcia Janusza I.
Przez lata Piaseczno było tradycyjnym miejscem targów i jarmarków, a swój największy rozkwit przeżywało w XVI wieku, czego świadectwem jest zachowany historyczny układ urbanistyczny rynku i sąsiadujących z nim ulic. Z tego okresu pochodzi najstarszy zabytek architektoniczny - barokowy kościół św. Anny. Drugim historycznym i symbolicznym obiektem jest ratusz z połowy XIX wieku. Miasto i okolice Piaseczna bogate są w miejsca pamięci ważnych historycznych wydarzeń. Znajdują się tu m.in. mogiły powstańców styczniowych, cmentarze z okresu I wojny światowej, miejsca upamiętniające wydarzenia z okresu II wojny światowej58.
W ostatnich latach gmina Piaseczno rozwija się bardzo dynamicznie. Przedsiębiorcy świetnie wykorzystują położenie Piaseczna w sąsiedztwie aglomeracji warszawskiej, a to powoduje wzrost zamożności gminy. Bliskość Warszawy oraz dostępność wolnych terenów budowlanych przyciąga nowych mieszkańców. Młodzi i energiczni ludzie, którzy sprowadzają się do aglomeracji warszawskiej często właśnie w Piasecznie kupują mieszkania w wyjątkowo atrakcyjnej cenie. Z kolei pod miastem, w południowej części gminy wille i rezydencje budują ci, którzy mają już dosyć zgiełku wielkiego miasta. Z myślą o mieszkańcach opracowany został plan rewitalizacji centrum miasta. Powstają nowe budynki użyteczności publicznej, remontowane są kolejne ulice, skwery i rynek miejski. Ze śladami historii, pamiątkami i archiwaliami dotyczącymi losów Piaseczna i ludzi z nim związanych mieszkańcy naszego miasta oraz wszyscy zainteresowani mogą zapoznać się sięgając po wydane przez Urząd Miasta i Gminy publikacje historyczne i odwiedzając Muzeum Regionalne59.Gmina Piaseczno położona jest w południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego. Graniczy z gminami: od wschodu z gminą Konstancin Jeziorna, od południa z gminą Góra Kalwaria, Gminą Prażmów i Gminą Tarczyn, od zachodu z gminą Lesznowola i od północy na niewielkim odcinku z Warszawą. Siedziba władz gminy usytuowana jest w części śródmiejskiej miasta Piaseczno, przy północnej granicy gminy, w odległości 23 km od centrum Warszawy. Zespół piaseczyński stanowi obecnie przedłużenie południowego pasa zurbanizowanego Warszawy (ursynowsko-natolińskiego), tworząc z nim ciągły układ zabudowy i jest największym zespołem miejskim w południowym obszarze zurbanizowanym Obszaru Metropolitalnego Warszawy60.
Miasto Piaseczno położone jest w północnej części gminy Piaseczno w odległości 3 km od południowych granic miasta stołecznego Warszawy. W północno zachodniej części graniczy z gminą Lesznowola61.
Gmina Piaseczno jako gmina miejsko-wiejska obejmuje miasto Piaseczno oraz 32 sołectwa. Gmina zajmuje powierzchnię 12 823 ha, z czego miasto Piaseczno zajmuje powierzchnię 1 633 ha62.
Włączenie z biegiem lat w „miejskie” pasmo piaseczyńskie kolejnych wsi świadczy o rozwoju funkcji mieszkaniowej. Tereny te w skali metropolii warszawskiej, stają się atrakcyjnym miejscem migracji ludności. Trzeba zatem przyjąć, że dla Obszaru Metropolitarnego Warszawy jest to teren rozwoju mieszkalnictwa, w olbrzymiej większości jednorodzinnego63.
Ogółem gminę Piaseczno zamieszkuje 47 907 osób. Miasto liczy 29 815 zameldowanych mieszkańców, a tereny wiejskie 18 092. Jest to liczba zameldowanych na terenie gminy i nie oddaje faktycznej liczby ludności. Szacunki mówią o około
60 000 mieszkańców64.
Czynnikiem zmian w liczbie mieszkańców są z jednej strony przyrost naturalny a z drugiej ruchy migracyjne ludności. W gminie Piaseczno w ostatnich latach notuje się dodatni przyrost naturalny (ok. 0,7%) i dodatnie saldo migracyjne (wzrost salda w latach 1996-2002 z 11,1 do 29,8). W ostatnich dwóch latach zaznaczył się wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym i spadek w wieku przed i poprodukcyjnym. Poziom produktywności (liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym) dla Piaseczna wynosił 59,1 i jest korzystniejszy niż średnia dla województwa mazowieckiego wynosząca 6565.
Gminę Piaseczno cechuje stosunkowo niski poziom bezrobocia, które plasuje się na poziomie ok. 6 %. Sfera społeczna gminy Piaseczno jest dobrze rozwinięta. Dziedziną która wyróżnia się w tej sferze jest edukacja. W gminie funkcjonuje 10 przedszkoli, 10 publicznych i 2 prywatne szkoły podstawowe, 8 publicznych i 5 prywatnych gimnazjów, 3 państwowe licea ogólnokształcące, Zespół Szkół Elektro-Mechanicznych, Zespół Szkół Ekonomicznych, Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego, katolickie społeczne i prywatne liceum ogólnokształcące, brytyjska międzynarodowa szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum. W Piasecznie działa Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy oraz prowadzony przez siostry zakonne Zespół Szkół Specjalnych w Łbiskach i Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci z Zaburzeniami Zachowania w Piasecznie66.
Gmina Piaseczno położona jest między Lasem Kabackim, a terenami Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Lasy te mają istotne znaczenie dla regeneracji powietrza aglomeracji warszawskiej. Gmina włączona jest do warszawskiego obszaru chronionego krajobrazu, którego celem jest ochrona wyróżniających się krajobrazowo ekosystemów67.
Na terenie miasta i gminy stale rośnie liczba podmiotów gospodarczych. Sprzyja temu rozwinięta infrastruktura, sieć komunikacyjna i telekomunikacyjna i oddziały wielu banków. Najbardziej uprzemysłowioną jest część północna. Walory inwestycyjne sprawiły, że wiele firm wybrało Piaseczno na swoją siedzibę68.
W kwietniu 2004 roku przedstawiciele władz Gminy Piaseczno wprowadzili w życie dokument prezentujący strategię zrównoważonego rozwoju miasta i Gminy Piaseczno. Prezentowany dokument określa najważniejsze cele i zadania, które musiały być wykonane, aby poprawić warunki życia mieszkańców Gminy. Jego realizacja miała na celu doprowadzić do przekształcenia Miasta i Gminy w prężny ośrodek gospodarczy, turystyczny, przyjazny mieszkańcom i środowisku, bezpieczny i gościnny. Ta strategia miała zapewnić wysoki poziomu życia społeczności lokalnej. Dokument powstał w wyniku wielomiesięcznej pracy specjalnie powołanego zespołu. W jego skład weszli przedstawiciele samorządu gminy, lokalnych organizacji pozarządowych, biznesu, wielu instytucji lokalnych i liderzy, przedstawiciele różnych ważnych środowisk Miasta i Gminy. Praca ta wspierana była przez konsultantów Programu Umbrella. Efekty wdrażania opracowanej strategii były widoczne już w najbliższych latach. Realizacja przedstawionej wizji rozwoju gminy wymagała i wymaga nadal (projekt nadal w realizacji) czynnego zaangażowania nie tyko samorządu miasta i gminy, ale również wszystkich jego mieszkańców69.
Dokument sporządzono by zaspokoić dwie ważne potrzeby70:
- porządkuje wiedzę o stanie miasta i gminy oraz planowanych kierunkach jego rozwoju na najbliższe 10 lat,
- stanowi niezbędną podstawę do skutecznego starania się o fundusze Unii Europejskiej na różne cele społeczne i inwestycyjne, które mieszkańcy miasta i gminy wskazali w toku opracowywania Strategii jako ważne dla siebie i swego otoczenia.
Gmina informuje, że strategia będzie aktualizowana w trybie operacyjnym corocznie oraz w zakresie celów strategicznych, co 4 lata i zatwierdzana przez Radę Miejską Piaseczna71.
Przeglądając wyżej wspomniany dokument autor przytacza teorię zrównoważonego rozwoju, teorię agendy 21 oraz metodologię strategii i zasady budowy strategii zrównoważonego rozwoju. „Rozwój zrównoważony to rozwój społeczno-gospodarczy, w którym, w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw i ich obywateli - zarówno współczesnych jak i przyszłych pokoleń następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych, społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych.”72 Agenda 2173 - to program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju w perspektywie XXI wieku uwzględniający globalną, międzynarodową, krajową i lokalną /gminną/ skalę działań, czyli jest to w praktyce program integrujący wprowadzanie w życie ładów: ekologicznego, społecznego, ekonomicznego, przestrzennego i instytucjonalnego w zakresie zarządzania.
Tworzenie strategii ekorozwoju w gminach jest niezbędnym warunkiem wypełnienia międzynarodowych zobowiązań Polski odnośnie wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju.
Strategia zrównoważonego rozwoju pozwala ukierunkować proces zmian na ekorozwój oraz pomaga w:
- uzyskaniu szansy harmonijnego rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem istniejących zasobów przyrodniczych,
- ochronie własnych zasobów przyrody i dóbr kultury,
- aktywnym włączeniu się mieszkańców w zarządzanie,
- rozwoju społecznym gminy, stymuluje proces utrzymania i powrotu ludzi młodych i wykształconych,
- uzyskaniu poprawy warunków życia dla następnych pokoleń,
- polepszeniu warunków zdrowotnych mieszkańców przy zachowaniu lub poprawie stanu środowiska,
- zachowaniu dobrego samopoczucia i równowagi psychicznej mieszkańców oraz pracujących w gminie, poprzez obcowanie z naturą i zamieszkiwanie w urozmaiconym, naturalnym krajobrazie,
- uniknięciu niepowodzeń związanych z brakiem aktualnego dokumentu strategii przy ubieganiu się o środki ze źródeł zewnętrznych, przeznaczonych na rozwój gminy,
- skuteczniejszym wypełnianiem obowiązków przez samorządy,
- nadawaniu priorytetów zadaniom,
- planowaniu realizacji zadań gospodarczych,
- efektywnym budowaniu i gospodarowaniu budżetem,
- aktualizacji studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
- opracowaniu programów ochrony środowiska,
- opracowaniu planów przedsięwzięć inwestycyjnych,
- promocji wewnętrznej i zewnętrznej gminy,
- przyciągnięciu potencjalnych inwestorów do gminy,
- ocenie zaawansowania w realizacji zaplanowanych celów, zadań.
Proces tworzenia strategii trwał 4 miesiące. Prace przygotowawcze do jej budowania rozpoczęto w 2003 roku.
Piaseczno jest znane jako atrakcyjna miejscowość do zamieszkania i prowadzenia przedsiębiorstwa, posiadająca wolne tereny pod inwestycje (głównie w zakresie mieszkalnictwa) wyjątkowe walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz doskonałe położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy. Takie postrzeganie Piaseczna wzmacniane jest przez promocyjno-informacyjne działania władz gminy oraz zmiany organizacyjne w Urzędzie Miasta i Gminy. Dzięki tym niewątpliwym atutom, gmina przyciągnęła znaczną grupę nowych mieszkańców i liczące się na polskim i europejskim rynku przedsiębiorstwa.
Niepowtarzalną szansą dla Polski jak i Piaseczna jest akcesja z Unią Europejską, a co za tym idzie perspektywa pozyskania środków na rozwój gminy.74
Działanie władz i społeczeństwa Piaseczna powinno iść w kierunku wzmacniania i skuteczniejszego eksponowania mocnych stron gminy, oraz wykorzystywania szans pojawiających się w jej otoczeniu zewnętrznym.75
Działania władz lokalnych w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Piaseczno można podzielić na:
- działania bezpośrednie, prowadzone w sektorze publicznym w ramach zadań własnych gminy i zadań zleconych przez administrację rządową;
- działania pośrednie, polegające na tworzeniu warunków do rozwoju gospodarczego, głównie polegają na planowaniu, stymulowaniu i promocji gospodarki.
Warunkiem kształtowania przez samorząd gminy procesów rozwojowych jest wypracowanie - z udziałem społeczności lokalnej - programu działań realizujących wyznaczone wcześniej w strategii cele i kierunki działania. Program rozwoju ułatwia zarówno publicznym, jak i prywatnym podmiotom gospodarczym podejmowanie decyzji w dostosowaniu do celów, zadań i reguł rozwojowych ustalonych dla Piaseczna76.
Obszary rozwoju gminy77:
- Ład gospodarczy - rozwinięta gospodarka przyjazna dla środowiska przyrodniczego,
- Ład środowiskowo-przestrzenny - skutecznie chronione i efektywnie wykorzystane walory środowiska przyrodniczo-kulturowego,
- Ład społeczny - zdrowi i aktywni mieszkańcy gminy, mający poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji życiowej,
- Ład polityczno-instytucjonalny (zarządzanie gminą) - sprawne funkcjonowanie urzędu i skuteczna realizacja zadań własnych gminy.
Realizacja Strategii w wyznaczonych obszarach rozwoju zapewni miastu i gminie Piaseczno zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy zharmonizowany ze środowiskiem, czyli rozwój, w którym granicą podejmowania działań jest trwałość zasobów środowiska.
Jakość środowiska jest elementem bazowym zarówno dla poziomu życia mieszkańców jak i rozwoju ważnych dla gminy dziedzin gospodarki. Dlatego realizacja celów gospodarczych nie może godzić w trwałość zasobów środowiska, które decydują o walorach zamieszkania i wypoczynku. Podstawowe cele, jakie powinny być osiągane w sferze środowiska przyrodniczo-kulturowego, to poszanowanie i odbudowa zasobów naturalnego środowiska przyrodniczego, redukcja emisji zanieczyszczeń oraz stosowanie proekologicznych technologii. Troska o środowisko przyrodniczo-kulturowe to również staranne planowanie przestrzenne gminy.
Głównym celem działań o charakterze gospodarczym jest generowanie dochodów w sektorze przedsiębiorstw, sektorze gospodarstw domowych oraz w sektorze administracji publicznej (budżetu państwa, budżetów gmin). Dobrze rozwinięty lokalny sektor gospodarczy jest bezpośrednim źródłem pomyślności mieszkańców gminy, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i w skali całej lokalnej społeczności. Efektem wzrostu lokalnego sektora gospodarczego powinien być wzrost liczby miejsc pracy. W modelu planowania zrównoważonego rozwoju lokalnego rozwój gospodarczy zajmuje szczególne miejsce, ponieważ jest siłą napędową procesów rozwojowych zachodzących również w sferze społecznej i ekologiczno-przestrzennej. Z tego powodu dbałość o dobrą kondycję tego sektora powinna być jednym z przedmiotów szczególnej uwagi i troski lokalnych władz samorządowych.
Infrastruktura techniczna jest elementem jakości życia mieszkańców oraz stanowi podstawę atrakcyjności gminy dla lokalizacji nowych przedsięwzięć gospodarczych.
Stan infrastruktury technicznej ma znaczący wpływ na pozostałe sfery rozwoju gminy, a w szczególności środowiska, gospodarki i sfery społecznej. Jest podstawą rozwoju samorządu i często decyduje o tempie jego rozwoju.
Aby zapobiec problemom w sferze społecznej, rozwój mieszkańców polega na stałym wzroście ich poziomu wykształcenia, świadomości obywatelskiej oraz osobistej kultury. Wyrazem rozwoju dokonującego się w tej sferze powinien być wzrastający poziom poczucia odpowiedzialności za sprawy o charakterze publicznym. Obowiązki lokalnego samorządu związane z tą sferą rozwoju sprowadzają się do możliwie jak najlepszego zaspokojenia potrzeb mieszkańców miasta w zakresie gospodarki komunalnej, oświaty, kultury, pomocy społecznej i bezpieczeństwa publicznego.
Prawidłowe zarządzanie gminą odgrywa najważniejszą rolę w realizacji celów i zadań z zakresu ochrony środowiska, gospodarki, sfery społecznej oraz infrastruktury technicznej. Dokonana diagnoza stanu gminy, ankietyzacja mieszkańców oraz ustalenia Zespołu Opracowującego Strategię (ZOS) pozwoliły zidentyfikować problemy związane ze sferą zarządzania.
3.2. Strategia działań ekonomii społecznej w Gminie Piaseczno oraz przykłady strategii
Zaczynając temat należy zaznaczyć, że głównym celem strategii jest dążenie do poprawy standardu życia wszystkich członków społeczności, do zapewnienia mieszkańcom Gminy warunków sprzyjających osobistemu rozwojowi, wzrostu produktywnego zatrudnienia oraz eliminacji negatywnych zjawisk dotykających mieszkańców, ich rodzin i całych społeczności, tj. ubóstwa, patologii oraz wszelkich form dyskryminacji i wykluczenia społecznego.
Pierwszym celem strategicznym jest rozwijanie zintegrowanego systemu wsparcia na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych78. Działania dotyczące tego tematu to zapewnienie odpowiednich form opieki osobom wymagającym pomocy: pomoc usługowa, ekonomiczna, praca socjalna. Kolejnym etapem jest tworzenie i prowadzenie placówek wsparcia dziennego: Dzienny Dom Pobytu dla osób starszych, i dla osób chorych psychicznie. Następnie, zadbanie o rozwój istniejących i tworzenie nowych Klubów Seniora. Zorganizowanie usług transportowych na terenie gminy (dowóz do lekarza, urzędu itp.) dla niepełnosprawnych i starszych, mających problemy z poruszaniem się, dla osób na wózkach inwalidzkich. Promowanie integracji niepełnosprawnych i starszych ze środowiskiem lokalnym poprzez włączanie ich do zajęć kulturalnych, rekreacyjnych danej społeczności. Tworzenie warsztatów aktywizacji zawodowej dla osób niepełnosprawnych.
Kolejnym celem strategicznym jest przeciwdziałanie długotrwałemu bezrobociu. W związku z tym, że bezrobocie ma istotny wpływ na ubóstwo, a zarazem na zjawisko wykluczenia społecznego. Stosunek osób, które otrzymały pomoc z powodu bezrobocia, do ogólnej liczby korzystających z pomocy w kolejnych latach, wynosi średnio ok. 20% czyli co piąta osoba zgłaszająca się do naszej instytucji przychodzi z problemem bezrobocia. Można tu oczywiście poddawać w wątpliwość czy jest to bezrobocie wynikające z przyczyn obiektywnych czy jest to „sposób na życie” danej osoby. Jednak dla takich osób OPS również powinien dysponować ofertą współpracy, która prowadziłaby do usamodzielnienia klienta.
Chcąc bliżej przyjrzeć się problemowi bezrobocia sięgnięto po dane z Powiatowego Urzędu Pracy. aktywizacja zawodowa oraz łagodzenie skutków bezrobocia wśród długotrwale bezrobotnych.
Działania: indywidualne konsultacje ze specjalistą ds. bezrobocia, prowadzenie warsztatów aktywizacji zawodowej, prowadzenie zajęć szkoleniowo-warsztatowych „Spadochron”, tworzenie grup wsparcia dla bezrobotnych, utworzenie Klubu Integracji Społecznej (KIS), organizowanie robót publicznych, staży dla absolwentów we współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy.
Trzecim celem strategicznym jest wsparcie rodzin z dziećmi79 a w szczególności zapobieganie patologiom w rodzinie. Stworzono Program Pomocy Dziecku i Rodzinie to posunięcie pozwoliło ująć cele i role Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Piasecznie jako formę udzielanej pomocy oraz kompetencji pracowników wynikających z obowiązujących ustaw.
Następny cel strategiczny80 to inicjowanie działań sprzyjających aktywizacji społeczności lokalnych, rozwój wolontariatu i zwiększenie koordynacji działań organizacji pozarządowych.
Inne istotne działania strategiczne w Gminie Piaseczno dotyczą
w szczególności przedsiębiorczości81, gdzie należałoby rozważyć wspieranie działań mających na celu dalsze podniesienie poziomu aktywności zawodowej mieszkańców oraz dalsze stymulowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Zaleca się uruchomienie programu partnerstwa publiczno – prywatnego w kierunku aktywizacji działań inwestycyjnych, zwiększenia napływu kapitału zewnętrznego oraz zwiększenia ilości miejsc pracy. A mianowicie, dalsze wspieranie działań stwarzających oferty pracy, ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych. Kontynuowanie wspierania powstawania nowych przedsiębiorstw produkcyjnych. Utrzymanie poziomu wspierania i stymulowania rozwoju rolnictwa w kierunku specjalistycznej produkcji na potrzeby aglomeracji warszawskiej (np. sadownictwo, warzywnictwo, rośliny ozdobne).
Nie należy zapominać o ważnym aspekcie finansowym82. Należy zwiększyć udział dochodów gminy na zadania własne ze źródeł zewnętrznych: fundusze celowe budżetu państwa i źródła pozabudżetowe (przygotowanie i realizacja strategii pozyskiwania funduszy ze źródeł zewnętrznych krajowych i międzynarodowych oraz środki przedakcesyjne i strukturalne Unii Europejskiej w oparciu o Strategię zrównoważonego rozwoju gminy, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz wyniki Audytu zrównoważonego rozwoju gminy), ze względu na znaczne możliwość wkładów ze środków własnych jako udział w ewentualnych projektach i przedsięwzięciach. Należy utrzymać wysoki poziom wydatków inwestycyjnych, w tym wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska
w stosunku do wydatków ogółem.
Aktywność społeczna i gospodarcza mieszkańców83 jest kolejnym odcinkiem programu strategicznego. Należy rozważyć możliwość aktywnego uczestnictwa gminy w tworzeniu powiatowego porozumienia na rzecz zatrudnienia pod kątem absorpcji środków z programów strukturalnych Unii Europejskiej. Zaleca się opracowanie programu współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi według obowiązujących standardów w celu podniesienia aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców, utrzymania efektywności wydatkowanych środków publicznych, utrzymania poziomu realizacji zadań własnych gminy, dalszego stymulowania aktywności społecznej i gospodarczej ludzi młodych.
Kolejny składnik programu strategicznego – mieszkalnictwo84. Utrzymanie poziomu inwestycji w zakresie budowy jednorodzinnych i wielorodzinnych budynków mieszkalnych oraz kontynuacja budownictwa komunalnego i socjalnego.
Opracowanie strategii zrównoważonego rozwoju gminy zgodnie ze standardami Unii Europejskiej. Usprawnienie pracy Urzędu Miasta i Gminy poprzez usprawnienie funkcjonowania struktur Urzędu, przyspieszenie obsługi mieszkańców. Zaleca się rozszerzenie współpracy na arenie krajowej i międzynarodowej w zakresie promocji gminy oraz sprowadzania inwestorów, kapitału (udział w targach, sieciach wymiany informacji, nawiązanie kontaktu z miastami i gminami partnerskimi z Unii Europejskiej, krajów kandydujących i Europy wschodniej). Zarządzanie jest całym motorem funkcjonowania innych działań prowadzonych na terenie gminy jak i również całego kraju.
Infrastruktura techniczna i gospodarka nieruchomościami85. Zaleca się dokonania przeglądu systemu kanalizacji – zweryfikowanie i rozdzielenie zrzutu ścieków komunalnych i przemysłowych (kanalizacja sanitarna) od wód opadowych i wód z odwadniania terenu (kanalizacja deszczowa). Doprowadzenie do ustabilizowania gospodarki wodnej poprzez między innymi utworzenie małej retencji i odtworzenie melioracji umożliwiającej regulację stosunków wodnych. Usprawnienie i rozbudowę układu komunikacyjnego, modernizację dróg. Rewitalizację centrum miasta oraz uporządkowanie substancji mieszkaniowej w obrębie starych dzielnic Piaseczna w celu zwiększenia zasobów nieruchomości na działalność gospodarczą
i mieszkalnictwo. Wykup (starych) nieruchomości w centrum miasta pod kątem ich rewitalizacji. Kontynuacja aktywnej gospodarki nieruchomościami – podniesienie poziomu dochodów miasta oraz pozyskanie terenów niezbędnych do kreowania polityki przestrzennej.
Przygotowanie zintegrowanej oferty rekreacyjno – wypoczynkowej86 gminy. Stymulowanie budowy zaplecza noclegowo - restauracyjnego (hotele) oraz pod kątem usług konferencyjno – szkoleniowych. Przygotowanie zintegrowanej oferty zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. Zwiększenie obszaru terenów zielonych głównie poprzez odtworzenie drzewostanu zieleni ogólnodostępnej i osiedlowej oraz parków spacerowo – wypoczynkowych. Rozwinięcie i podnoszenie standardu bazy lokalowej dla działalności kulturalnej oraz sportowo – rekreacyjnej. Utrzymanie poziomu wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska.
Edukacja i bezpieczeństwo87 to kolejny punkt na który na który należy zwrócić uwagę. Tworzenie wizerunku bezpiecznej i przyjaznej gminy dla mieszkańców i gości, poprzez zwiększenie poczucia bezpieczeństwa i jakości życia mieszkańców a w szczególności dzieci. Stymulowanie szkolnictwa oraz usług edukacyjnych w zakresie kształcenia osób dorosłych w kierunku sprawnego poruszania się po rynku pracy.
Podniesienie jakości ochrony zdrowia i zwiększenie dostępności do szpitalnych usług medycznych poprzez budowę szpitala miejskiego jest kolejnym ważnym punktem, który pojawia się w życiu gminy oraz uruchomienie stacji opieki medycznej prowadzone przez organizacje pozarządowe specjalizujące się w tego typu usługach.
Z własnych obserwacji pragnę zauważyć o problemie powodzi na terenie powiatu piaseczyńskiego. Stare normy przeciwpowodziowe powinny być zmienione (podwyższone) ze względu na zmieniający się klimat aby nie dochodziło do zalewania osiedli Piaseczna. Od wiosny 2010 roku do chwili obecnej Gmina zmagała się z trzema falami powodziowymi. Wały są przesiąknięte, każdy ulewny deszcz jest zagrożeniem dla mieszkańców. W szczególności miejscowość Konstancin Jeziorna, tam trzy dni ulewnego deszczu wystarczą by wały nasiąkły wodą, co kiedyś nasiąkały w miesiąc. Powodzianie otrzymali i nadal otrzymują liczną pomoc od gminy i mieszkańców okolic. Bank Gospodarstwa Krajowego udziela powodzianom na terenie całego województwa mazowieckiego niskooprocentowane kredyty na remonty i odbudowę strat.
Koordynatorem strategii jest Dyrektor Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (Strategia wymaga zatwierdzenia przez Radę Miejską.)88.
Realizacja wymienionych wyżej celów odbywać się będzie poprzez zaplanowane działania w ramach bieżącej działalności Ośrodka Pomocy Społecznej. W celu uporządkowania i doprecyzowania działań będą tworzone programy i projekty. Powinny być one zgodne z przyjętymi kierunkami działań. Ponadto powinna je cechować efektywność, skuteczność i celowość.
Na terenie gminy Piaseczno ustalono priorytety spośród zaplanowanych działań89:
- Tworzenie i prowadzenie placówek wsparcia dziennego – zorganizowanie Dziennego Domu Pobytu - do 2013 r.
- Zorganizowanie usług transportowych na terenie Gminy dla osób niepełnosprawnych i starszych - do 2011 r.
- Utworzenie Klubu Integracji Społecznej - do 2010 r.
- Zorganizowanie robót publicznych i staży dla absolwentów we współpracy z PUP - do 2011 r.
- Tworzenie Klubów Samopomocy i świetlic środowiskowych – zakładamy utworzenie jednego Klubu lub Świetlicy w każdym roku.
- Stworzenie Punktu Informacji Obywatelskiej - do 2012 r.
Bardzo istotną rzeczą są źródła finansowania zaplanowanych działań. Środki na realizację pochodzić będą z budżetu miasta i gminy, budżetu państwa, funduszy unijnych, budżetów organizacji pozarządowych oraz z innych źródeł finansowania – sponsorzy, darowizny.
4. Analiza zrównoważonego rozwoju oraz ekonomii społecznej
W ostatnim rozdziale mojej pracy magisterskiej zajmę się analizą zrównoważonego rozwoju oraz ekonomii społecznej na podstawie gmin powiatu piaseczyńskiego: Piaseczno, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Tarczyn, Góra Kalwaria oraz Prażmów.
Pozwoliłem sobie oprzeć analizę na podstawie metody90: Konkurs oceniający i promujący rozwój jednostek samorządu terytorialnego (JST) z 2007 roku. Twórcą opracowanej metody jest prodziekan Eugeniusz Sobczak z Politechniki Warszawskiej wraz z zespołem. Autorzy postawili za cel konkursu promowanie i stymulowanie zrównoważonego rozwoju społeczno-ekonomicznego JST.
Konkursowi poddano wszystkie sześć gmin powiatu piaseczyńskiego: Góra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno, Prażmów, Tarczyn.
Opracowując metodykę badania rozwoju regionów, uwzględniłem kilka aspektów. Przyjąłem, że badania powinny uwzględniać podstawowe elementy rozwoju zrównoważonego, w którym jednakowe znaczenie powinny pełnić trzy obszary rozwoju: ekonomiczny, społeczny i ekologiczny (ochrona środowiska). W metodyce nie zostanie zachowana proporcjonalność w liczbie przyjętych zmiennych opisujących wymienione trzy obszary, co wynika z ograniczonej dostępności danych w GUS, dotyczących rozwoju społecznego i ekologicznego.
W rezultacie do badania rozwoju zrównoważonego zmodyfikowałem wspomnianą wyżej metodę przez odjęcie i dodanie paru wskaźników. Postanowiłem analizować 15 podanych wskaźników na przykładzie 6 gmin powiatu piaseczyńskiego:
1. Udział radnych z wyższym wykształceniem, 1 osoba = 1 punkt.
2. Zameldowania ogółem na 1000 mieszkańców, 1 osoba = 1 punkt.
3. Wymeldowania ogółem na 1000 mieszkańców, 1 osoba = minus 1 punkt.
4. Liczba pracujących mieszkańców na 1000 mieszkańców, 1 osoba = 1 punkt.
5. Liczba osób bezrobotnych mieszkańców na 1000 mieszkańców, 1 osoba = minus 1 punkt.
6. Odsetek ludności objętej usługami wodociągowymi, 1% = 1 punkt.
7. Odsetek ludności objętej usługami kanalizacji ścieków komunalnych, 1% = 1 punkt.
8. Absolwenci otrzymujący świadectwo dojrzałości, na 1000 mieszkańców, 1 osoba = 1 punkt.
9. Liczba komputerów w szkołach podstawowych i gimnazjalnych z dostępem do Internetu na 1000 mieszkańców, 1 szt. = 1 punkt.
10. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców, 1 jed.gosp. = 1 punkt.
11. Udział dochodów własnych w budżecie, 10 zł = 1 punkt.
12. Wydatki majątkowe ogółem, 10zł = 1 punkt.
13. Wydatki majątkowe inwestycyjne, 10 zł = 1 punkt.
14. Wydatki na transport i łączność ogółem, 10 zł = 1 punkt.
15. Wydatki na transport i łączność, wydatki majątkowe inwestycyjne, za 10 zł = 1 punkt.
Z powyższego zestawienia wynika, że 9 zmiennych, należy zaliczyć do obszaru ekonomicznego, 5 do społecznego i 2 do ochrony środowiska. Relatywnie mała liczba zmiennych związanych z ochroną środowiska wynika z braku danych w GUS (Bank Danych Regionalnych), czego wynikiem jest brak takiej zmiennej jak np. odsetek utylizowanych odpadów stałych komunalnych zgodnie ze standardami UE. Z pewnością można przyjąć większą liczbę zmiennych do badań nad rozwojem społeczno-gospodarczym gmin, natomiast jeśli przyjąć, że więcej nie zawsze znaczy lepiej, to przyjęte zmienne wydają się czynić badania zrozumiałe.
Wykres 1. Udział radnych z wyższym wykształceniem, 1 osoba = 1 punkt.
Rys. 1. Udział radnych z wyższym wykształceniem; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że w Gminie Piaseczno jest najwięcej radnych z wyższym wykształceniem. Najniższy poziom tego wskaźnika występuje w Gminie Prażmów i w Gminie Tarczyn. Według punktacji sumarycznej w 2005 roku pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno gdzie udział radnych z wyższym wykształceniem wynosił 12 osób. Drugie miejsce zajęła Gmina Góra Kalwaria, w której udział radnych wynosił 11 osób. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 10. Czwarte miejsce zajęła Gmina Lesznowola, gdzie udział radnych z wyższym wykształceniem wynosił 6 osób. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn z wynikiem 2 osoby, a na ostatnim szóstym miejscu uplasowała się Gmina Prażmów z zerowym wynikiem. W 2006 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła znów Gmina Piaseczno, gdzie udział radnych z wyższym wykształceniem wynosił 12 osób. Na drugim miejscu znalazły się Gmina Góra Kalwaria oraz Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 11 radnych posiadających wyższe wykształcenie. Na trzecim miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Lesznowola, z wynikiem 5 radnych z wyższym wykształceniem. Na ostatnim czwartym miejscu znajdziemy Gminy: Prażmów oraz Tarczyn z wynikiem 2 radnych z wyższym wykształceniem.
W 2007 roku według punktacji sumarycznej Pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 13. Na drugim miejscu znajdziemy, tak jak w roku 2006, Gminę Góra Kalwaria oraz Gminę Konstancin-Jeziorna, z wynikiem 11. Na trzecim miejscu znalazła się Gmina Lesznowola z wynikiem takim samym jak w poprzednim 2006 roku, a mianowicie 5 radnych z wyższym wykształceniem. Na czwarte miejsce wskoczyła Gmina Tarczyn, gdzie udział radnych wzrósł do 3. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 2. W 2008 roku według punktacji sumarycznej Pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z takim samym wynikiem jak w roku 2007, a mianowicie 13 radnych z wyższym wykształceniem. Miejsce drugie przypadło po raz kolejny Gminie Góra Kalwaria i Gminie Konstancin-Jeziorna z wynikiem 11. Miejsce trzecie zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 5 radnych. Miejsce czwarte przypadło Gminie Prażmów oraz Gminie Tarczyn, gdzie udział radnych z wyższym wykształceniem wynosił 3. W roku 2009 pierwsze miejsce według sumarycznej punktacji zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 13. Drugie miejsce zajęły: Gmina Góra Kalwaria oraz Gmina Konstancin Jeziorna z wynikiem 11 radnych z wyższym wykształceniem. Trzecie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem o 2 punkty wyższym niż w poprzednim roku, a mianowicie 7. Czwarte miejsce zajęły: Gmina Prażmów oraz Gmina Tarczyn, gdzie udział radnych z wyższym wykształceniem wyniósł 3 w każdej z gmin.
Wykres 2. Zameldowania ogółem na 1000 mieszkańców, 1 osoba = 1 punkt.
Rys. 2. Zameldowania ogółem na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że w Gminie Piaseczno jest najwięcej zameldowań w latach 2005-2009. Najniższy poziom tego wskaźnika występuje w Gminie Tarczyn. W 2005 roku pierwsze miejsce według punktacji sumarycznej zajęła Gmina Piaseczno, gdzie liczba punktów wynosiła 78,24. Drugie miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 17,27. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wynosiła 15,15. Kolejne miejsca zajęły kolejno: Gmina Góra Kalwaria – 12,46 punktów, Gmina Prażmów – 6,63 punkty, Gmina Tarczyn – 4,59 punktów. W 2006 roku ilość zameldowań w Gminie Piaseczno wzrosła, a mianowicie 91,75 punktów sprawiło, że gmina znalazła się na miejscu pierwszym. Miejsce drugie przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem o 26,48 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wyniosła 17,19. Na czwartym miejscu ulokowała się Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 13,78 punktów. Piąte miejsce przypadło Gminie Prażmów, z wynikiem 7,69 punktów. Ostatnie szóste miejsce przypadło Gminie Tarczyn z wynikiem 6,19 punktów. Rok 2007 był dla Gminy Piaseczno największym skokiem zameldowań w latach 2005-2009. Wskaźnik osiągnął aż 95,29 punktów, dzięki któremu gmina zajęła pierwsze miejsce. Drugie miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 24,88 punktów. Trzecie miejsce przypadło Gminie Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wynosiła 16,06. Miejsce czwarte zajęła Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 14,95 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Prażmów, gdzie liczba punktów wyniosła 8,35. Szóste i już ostatnie miejsce przypadło Gminie Tarczyn z wynikiem 6,85 punktów. W 2008 roku pierwsze miejsce przypadło Gminie Piaseczno z wynikiem 67,3 punkty. Drugie miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 22,81 punkty. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wyniosła 14,44. Czwarte miejsce przypadło Gminie Góra Kalwaria, gdzie liczba punktów wynosiła 12,23. Na piątym miejscu ulokowała się Gmina Prażmów z wynikiem 5,93 punktów i na ostatnim miejscu znalazła się Gmina Tarczyn z wynikiem 4,11 punkty. W 2009 roku nie było zaskoczeniem, że Gmina Piaseczno po raz piąty z rzędu zajęła pierwsze miejsce, gdzie liczba punktów wyniosła 56,52. Drugie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem 23,48 punkty. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 11,69 punktów. Na czwartym miejscu znalazła się Gmina Góra Kalwaria, gdzie liczba punktów wyniosła 11,42. Na piątym miejscu znajduje się Gmina Prażmów, gdzie liczba punktów wyniosła 6,77. Na ostatnim miejscu uplasowała się, jak w poprzednich latach Gmina Tarczyn, gdzie liczba punktów wyniosła 3,45.
Wykres 3. Wymeldowania ogółem na 1000 mieszkańców, 1 osoba = minus 1 punkt.
Z wykresu wynika, że w Gminie Piaseczno odnotowano największą liczbę wymeldowań. Najniższy poziom tego wskaźnika występuje w Gminie Prażmów i w Gminie Tarczyn. W 2005 roku największą liczbę wymeldowań odnotowano w Gminie Piaseczno, a mianowicie minus 30,22 punktów. Kolejno odnotowano: Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 9,05 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 7,36 punktów, Gmina Lesznowola – minus 5,43 punktów, Gmina Prażmów – minus 3,33 punkty, Gmina Tarczyn – minus 2,44 punkty. W 2006 roku wymeldowania we wszystkich gminach powiatu piaseczyńskiego wzrosło, pomijając Gminę Prażmów gdzie liczba ta zmalała. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 40,81 punktów, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 11,1 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 8,42 punktów, Gmina Lesznowola – minus 8,14 punktów, Gmina Prażmów – minus 2,41 punkty, Gmina Tarczyn – minus 5,22 punktów. W 2007 roku we wszystkich gminach powiatu piaseczyńskiego wymeldowania wzrosły, oprócz Gminy Prażmów, gdzie liczba wskaźnika minimalnie spadła. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 42,44 punkty, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 11,43 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 8,5 punktów, Gmina Lesznowola – minus 9,46 punktów, Gmina Prażmów – minus 2,28 punkty, Gmina Tarczyn – minus 5,31 punktów.
Rys. 3. Wymeldowania ogółem na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
W 2008 roku sytuacja się odwróciła, w Gminie Prażmów odnotowano wzrost wymeldowań w porównaniu do 2007 roku, a w pozostałych gminach znaczny spadek. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 31,55 punktów, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 8,44 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 7,05 punktów, Gmina Lesznowola – minus 7,22 punktów, Gmina Prażmów – minus 2,49 punkty, Gmina Tarczyn – minus 3,49 punkty. W 2009 roku odnotowano spadek liczby wymeldowań we wszystkich gminach powiatu piaseczyńskiego. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 24,22 punkty, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 7,88 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 5,56 punktów, Gmina Lesznowola – minus 6,65 punktów, Gmina Prażmów – minus 1,97 punktu, Gmina Tarczyn – minus 3 punkty.
Wykres 4. Liczba pracujących mieszkańców na 1000 mieszkańców, 1 osoba = 1 punkt.
Z powyższego wykresu wynika, że w Gminie Piaseczno jest najwięcej zatrudnionych osób w latach 2005-2009. Najniższy poziom tego wskaźnika występuje w Gminie Prażmów. W 2005 roku pierwsze miejsce według punktacji sumarycznej zajęła Gmina Piaseczno, gdzie liczba punktów wyniosła 510,78. Drugie miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 135,93. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wyniosła 119,11. Kolejne miejsca zajęły kolejno: Gmina Góra Kalwaria – 98,43, Gmina Tarczyn – 31,77, Gmina Prażmów – 9,19. W 2006 roku w Gminie Piaseczno liczba punktów wyniosła 514,57 , lokując się na miejscu pierwszym. Miejsce drugie przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem 136,55 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wyniosła 107,13. Na czwartym miejscu ulokowała się Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 94,45. Piąte miejsce przypadło Gminie Tarczyn z wynikiem 30,34 punktów. Ostatnie szóste miejsce przypadło Gminie Prażmów, z wynikiem 9 punktów. Rys. 4. Liczba pracujących mieszkańców na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Rok 2007 był dla Gminy Piaseczno największym skokiem zatrudnień w latach 2005-2009. Wskaźnik sumaryczny osiągnął aż 525,47 punktów, dzięki któremu gmina zajęła pierwsze miejsce. Drugie miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 137,15 punktów. Trzecie miejsce przypadło Gminie Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wynosiła 115,73. Miejsce czwarte zajęła Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 94,2 punkty. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn z wynikiem 39,81 punktów. Szóste i już ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów, gdzie liczba punktów wyniosła 8,9. W 2008 roku pierwsze miejsce przypadło Gminie Piaseczno z wynikiem 495,33 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 137,15 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna, gdzie liczba punktów wyniosła 127,34. Czwarte miejsce przypadło Gminie Góra Kalwaria, gdzie liczba punktów wyniosła 93,65. Na piątym miejscu ulokowała się Gmina Tarczyn z wynikiem 42,43 i na ostatnim miejscu znalazła się Gmina Prażmów z wynikiem 7,45 punktów. W 2009 roku nie było zaskoczeniem, że Gmina Piaseczno po raz piąty z rzędu zajęła pierwsze miejsce, gdzie liczba punktów wyniosła 465,7. Drugie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem 146,66 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 137,77 punktów. Na czwartym miejscu znalazła się Gmina Góra Kalwaria, gdzie liczba punktów wyniosła 96,96. Na piątym miejscu znajduje się Gmina Tarczyn, gdzie liczba punktów wyniosła 35,69. Na ostatnim miejscu uplasowała się, jak w poprzednich latach Gmina Prażmów, gdzie liczba punktów wyniosła 9,16.
Wykres 5. Liczba bezrobotnych mieszkańców na 1000 mieszkańców, 1 osoba = minus 1 punkt.
Z wykresu wynika, że w Gminie Piaseczno odnotowano największą liczbę bezrobotnych.. Najniższy poziom tego wskaźnika występuje w Gminie Prażmów i w Gminie Tarczyn. W 2005 roku największą liczbę bezrobotnych odnotowano w Gminie Piaseczno, a mianowicie – minus 52,61 punkty. Kolejno odnotowano: Gmina Góra Kalwaria – minus 30,73 punktów, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 24,41 punkty, Gmina Lesznowola – minus 13,4 punkty, Gmina Tarczyn – minus 11,84 punktów, Gmina Prażmów – minus 10,15 punktów. W 2006 roku bezrobocie we wszystkich gminach powiatu piaseczyńskiego zmalało. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 42,15 punkty, Gmina Góra Kalwaria – minus 24,46 punkty, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 19,5, Gmina Lesznowola – minus 13,4 punktów, Gmina Tarczyn – minus 11,84 punktów, Gmina Prażmów – minus 7,85 punktów. W 2007 roku we wszystkich gminach powiatu piaseczyńskiego bezrobocie zmalało w porównaniu do roku 2006. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 30,63 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 17,73 punktów, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 16,64 punktów, Gmina Lesznowola – minus 8,7 punktów, Gmina Tarczyn – minus 6,32 punktów, Gmina Prażmów – minus 5,72 punktów.
Rys. 5. Liczba bezrobotnych mieszkańców na 1000 mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
W 2008 roku we wszystkich gminach powiatu piaseczyńskiego bezrobocie zmalało w porównaniu do roku 2007. Kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 27,41 punktów, Gmina Góra Kalwaria – minus 16,09 punktów, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 13,47 punktów, Gmina Lesznowola – minus 7,64 punktów, Gmina Tarczyn – minus 5,38 punktów, Gmina Prażmów – minus 4,86 punkty. W 2009 roku kolejno odnotowano: Gmina Piaseczno – minus 44,55 punkty, Gmina Góra Kalwaria – minus 22,38 punkty, Gmina Konstancin-Jeziorna – minus 17,7 punktów, Gmina Lesznowola – minus 11,25 punktów, Gmina Tarczyn – minus 9,55 punktów, Gmina Prażmów – minus 7,78 punktów.
Wykres 6. Odsetek ludności objętej usługami wodociągowymi, 1% = 1 punkt.
Z poniższego wykresu wynika, że według punktacji sumarycznej w latach 2005-2009 w Gminie Tarczyn odnotowano największy % ludności objętej usługami wodociągowymi, a mianowicie ok.96%. Na drugim miejscu znajduje się Gmina Góra Kalwaria, gdzie w latach 2005-2009 procent ludności objętej usługami wodociągowymi wyniósł 91,7-94,1. Na trzecim miejscu znajdziemy Gminę Lesznowola, gdzie omawiany wskaźnik na przełomie 2005-2009 roku wynosił 90,7-94%. Na kolejnych miejscach odnotowano kolejno w latach 2005-2009: Gmina Piaseczno - 80,8-90,9%, Gmina Prażmów – 81,7-85,6%, Gmina Konstancin-Jeziorna – 41,4-48,2%.
Rys. 6. Odsetek ludności objętej usługami wodociągowymi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Wykres 7. Odsetek ludności objętej usługami kanalizacji ścieków komunalnych, 1% = 1 punkt.
Z poniższego wykresu wynika, że według punktacji sumarycznej w latach 2005-2009 w Gminie Piaseczno odnotowano duży przedział % ludności objętej usługami kanalizacji ścieków komunalnych, a mianowicie 42,7-65,3%. Na drugim miejscu znajduje się Gmina Lesznowola, gdzie w latach 2005-2009 procent ludności objętej usługami kanalizacji ścieków komunalnych wyniósł 50,6-62,4%. Na trzecim miejscu znajdziemy Gminę Tarczyn, gdzie omawiany wskaźnik na przełomie 2005-2009 roku wynosił 51,8-52,4%. Na kolejnych miejscach odnotowano w latach 2005-2009: Gmina Konstancin-Jeziorna - 41,2-47,4%, Gmina Góra Kalwaria – 30-33,3%. W Gminie Prażmów nie odnotowano omawianego wskaźnika.
Rys. 7. Odsetek ludności objętej usługami kanalizacji ścieków komunalnych; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Wykres 8. Absolwenci otrzymujący świadectwo dojrzałości na 1000 mieszkańców, 1 osoba = 1 punkt.
Rys. 8. Absolwenci otrzymujący świadectwo dojrzałości na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że według danych GUS w latach 2005-2006 nie odnotowano ilości osób otrzymujących świadectwo dojrzałości, a to oznacza że gminy otrzymały punkty tylko za lata 2005-2009. Dodatkowo w Gminie Lesznowola i w Gminie Prażmów nie odnotowano żadnych danych. Gminie Piaseczno przyznano największą liczbę punktów omawianego wskaźnika, a mianowicie w 2007 roku – 8,17 punktów, w 2008 roku – 2,86 punkty, w 2009 roku – 7,21 punktów. Kolejne miejsce przypadło Gminie Góra Kalwaria, gdzie w latach 2007-2009, gmina otrzymała po ok. 1,57 punkt. Następne miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem: w 2007 roku – 0,58, w 2008 roku – 0,6, w 2009 roku – 0,69. Na ostatnim miejscu ulokowała się Gmina Tarczyn z wynikiem: w 2007 roku – 0,48, w 2008 – 0,22.
Wykres 9. Liczba komputerów w szkołach podstawowych i gimnazjalnych z dostępem do Internetu, na 1000 mieszkańców, 1 szt. = 1 punkt.
Rys. 9. Liczba komputerów w szkołach podstawowych i gimnazjalnych z dostępem do Internetu; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że według punktacji sumarycznej w latach 2005-2009 w Gminie Piaseczno odnotowano największą liczbę komputerów w szkołach podstawowych i gimnazjalnych z dostępem do Internetu. Liczba ta stale wzrastała z roku na rok, w 2005 roku wyniosła 8,86 punktów a w 2009 – 17,77, czyli dwukrotnie więcej. Na drugim miejscu znajduje się Gmina Lesznowola, gdzie omawiany wskaźnik wyniósł w 2005 roku od 5,64 punktów do 6,45 punktów w 2009 roku. Na trzecim miejscu uplasowała się Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 3,81 punkty w 2005 roku, i do 2009 roku wzrosła do 5,61 punktów. Na czwartym miejscu znalazła się Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 3,17 punktów w 2005 roku i wzrosła do 5,69 punktów w 2009 roku. Piąte miejsce przypadło Gminie Tarczyn z wynikiem 1,18 punktów w 2005 roku i wzrosła do 2,44 punktów w 2009 roku. Szóste miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 1,07 punktów w 2005 roku i wzrosła do 1,8 punktów w 2009 roku.
Wykres 10. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców, 1 jed.gosp. = 1 punkt.
Rys. 10. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że w Gminie Piaseczno odnotowano największą liczbę podmiotów gospodarczych w latach 2005-2009. Najwyższy poziom tego wskaźnika występuje w Gminie Piaseczno. W 2005 roku gmina zajęła pierwsze miejsce według punktacji sumarycznej, gdzie liczba punktów wyniosła 237,16. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 81,92 punkty. Trzecie miejsce zajęła Gmina Lesznowola, gdzie liczba punktów wyniosła 69,75. Kolejne miejsca zajęły kolejno: Gmina Góra Kalwaria – 64,94 punkty, Gmina Tarczyn – 29,03 punktów, Gmina Prażmów – 18,77 punktów. W 2006 roku w Gminie Piaseczno liczba punktów wyniosła 231,84, lokując się na miejscu pierwszym. Miejsce drugie przypadło Gminie Konstancin-Jeziorna z wynikiem 82,12 punkty. Trzecie miejsce zajęła Gmina Lesznowola, gdzie liczba punktów wyniosła 73,4. Na czwartym miejscu ulokowała się Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 62,88. Piąte miejsce przypadło Gminie Tarczyn z wynikiem 28,34 punktów. Ostatnie szóste miejsce przypadło Gminie Prażmów, z wynikiem 18,84 punktów. Rok 2007 był dla Gminy Piaseczno największym skokiem zatrudnień w latach 2005-2009. Wskaźnik sumaryczny osiągnął aż 236,91 punktów, dzięki któremu gmina zajęła pierwsze miejsce. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 81,84 punktów. Trzecie miejsce przypadło Gminie Lesznowola, gdzie liczba punktów wynosiła 79,26. Miejsce czwarte zajęła Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 62,72 punkty. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn z wynikiem 28,55 punktów. Szóste i już ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów, gdzie liczba punktów wyniosła 19,57. W 2008 roku pierwsze miejsce przypadło Gminie Piaseczno z wynikiem 250,04 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 83,91 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Lesznowola, gdzie liczba punktów wyniosła 89,84. Czwarte miejsce przypadło Gminie Góra Kalwaria, gdzie liczba punktów wyniosła 64,34. Na piątym miejscu ulokowała się Gmina Tarczyn z wynikiem 29,06 i na ostatnim miejscu znalazła się Gmina Prażmów z wynikiem 21,14 punktów. W 2009 roku nie było zaskoczeniem, że Gmina Piaseczno po raz piąty z rzędu zajęła pierwsze miejsce, gdzie liczba punktów wyniosła 247,41. Drugie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem 98,09 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 84,31 punktów. Na czwartym miejscu znalazła się Gmina Góra Kalwaria, gdzie liczba punktów wyniosła 65,21. Na piątym miejscu znajduje się Gmina Tarczyn, gdzie liczba punktów wyniosła 29,59. Na ostatnim miejscu uplasowała się, jak w poprzednich latach Gmina Prażmów, gdzie liczba punktów wyniosła 19,62.
Wykres 11. Udział dochodów własnych w budżecie, 10 zł = 1 punkt.
Rys. 11. Udział dochodów własnych w budżecie; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że według punktacji sumarycznej w Gminie Piaseczno odnotowano największy udział dochodów własnych w budżecie w latach 2005-2009. Według punktacji sumarycznej w 2005 roku pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno gdzie udział dochodów własnych w budżecie wynosił 362,93 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 152,08 punktów. Trzecie miejsce zajęła Gmina Lesznowola, w której udział dochodów własnych w budżecie wynosił 111,01 punktów. Czwarte miejsce zajęła Gmina Góra Kalwaria, gdzie udział dochodów własnych w budżecie wynosił 79,01 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn z wynikiem 32,42 punktów, a na ostatnim szóstym miejscu uplasowała się Gmina Prażmów z wynikiem 17,9 punktów. W 2006 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła znów Gmina Piaseczno, gdzie udział dochodów własnych w budżecie wynosił 404,96 punkty. Na drugim miejscu znalazła się Gmina Lesznowola z wynikiem 266,73 punktów. Na trzecim miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 174,88 punkty. Na czwartym miejscu znajdziemy Gminę Góra Kalwaria z wynikiem 89,3 punktów. Na piątym miejscu uplasowała się Gmina Tarczyn z wynikiem 34,5. Na szóstym miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Prażmów z wynikiem 22,9 punkty. W 2007 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 540,91 punktów. Na drugim miejscu znajdziemy Gminę Konstancin-Jeziorna, z wynikiem 207,29 punktów. Na trzecim miejscu znalazła się Gmina Lesznowola z wynikiem 154,91 punkty. Na czwarte miejsce wskoczyła Gmina Góra Kalwaria, gdzie udział dochodów własnych w budżecie wzrósł do 92,91 punkty. Na piątym miejscu znajdziemy Gminę Tarczyn, z wynikiem 41,71 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 31,27 punktów. W 2008 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 650,38 punktów. Miejsce drugie przypadło Gminie Konstancin-Jeziorna z wynikiem 193,04 punkty. Miejsce trzecie zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 161,85 punktów. Miejsce czwarte przypadło Gminie Góra Kalwaria z wynikiem 117,02 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn, gdzie udział dochodów własnych w budżecie wyniósł 46,77 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 27,92 punktów. W roku 2009 pierwsze miejsce według sumarycznej punktacji zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 507,26 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 235,53 punktów. Trzecie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem 155,96 punktów. Miejsce czwarte przypadło Gminie Góra Kalwaria z wynikiem 105,14 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn, gdzie udział dochodów własnych w budżecie wyniósł 50,32 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 28,38 punktów.
Wykres 12. Wydatki majątkowe ogółem i wydatki majątkowe inwestycyjne, 10zł = 1 punkt.
Szukając danych w GUS odpowiadającym wydatkom majątkowym inwestycyjnym dane dotyczące wydatków majątkowych ogółem okazały się takie same. Dlatego wykres nr 12 dotyczy obu wskaźników. Z wykresu wynika, że według punktacji sumarycznej w Gminie Piaseczno odnotowano największe wydatki majątkowe ogólne i wydatki majątkowe inwestycyjne w latach 2005-2009. Najmniejsze wydatki odnotowano w Gminie Prażmów i w Gminie Tarczyn. Według punktacji sumarycznej w 2005 roku pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno gdzie wydatki majątkowe ogółem i wydatki majątkowe inwestycyjne wynosiły 114,39 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 59,87 punktów.
Rys. 12. Wydatki majątkowe ogółem i wydatki majątkowe inwestycyjne; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Trzecie miejsce zajęła Gmina Lesznowola, z wynikiem 50,67 punktów. Czwarte miejsce zajęła Gmina Góra Kalwaria, z wynikiem 27,9 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn z wynikiem 12,92 punktów, a na ostatnim szóstym miejscu uplasowała się Gmina Prażmów z wynikiem 7,54 punktów. W 2006 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła znów Gmina Piaseczno, gdzie omawiane wskaźniki wyniosły 114,95 punktów. Na drugim miejscu znalazła się Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 90,14 punktów. Na trzecim miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Lesznowola z wynikiem 83,45 punkty. Na czwartym miejscu znajdziemy Gminę Góra Kalwaria z wynikiem 34,26 punkty. Na piątym miejscu uplasowała się Gmina Tarczyn z wynikiem 16,08 punktów. Na szóstym miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Prażmów z wynikiem 9,39 punktów. W 2007 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 311,27 punktów. Na drugim miejscu znajdziemy Gminę Konstancin-Jeziorna, z wynikiem 90,74 punktów. Na trzecim miejscu znalazła się Gmina Lesznowola z wynikiem 97,95 punktów. Na czwarte miejsce wskoczyła Gmina Góra Kalwaria, gdzie omawiane wskaźniki wyniosły 16,62 punktów. Na piątym miejscu znajdziemy Gminę Tarczyn, z wynikiem 13,75 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 11,12 punktów. W 2008 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 611,22 punktów. Miejsce drugie przypadło Gminie Konstancin-Jeziorna z wynikiem 120,41 punktów. Miejsce trzecie zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 107,85 punktów. Miejsce czwarte przypadło Gminie Góra Kalwaria z wynikiem 37,75 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn, gdzie omawiane wskaźniki wyniosły 23,54 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 13,56 punktów. W roku 2009 pierwsze miejsce według sumarycznej punktacji zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 236,39 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 140,53 punktów. Trzecie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem ok. 6,3 mln zł. Miejsce czwarte przypadło Gminie Góra Kalwaria z wynikiem ok. 4,2 mln zł. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn 81,87 punktów, gdzie omawiane wskaźniki wyniosły 29,48 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 8,69 punktów.
Wykres 13. Wydatki na transport i łączność ogółem, 10 zł = 1 punkt.
Rys. 13. Wydatki na transport i łączność ogółem; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika, że według punktacji sumarycznej w Gminie Piaseczno odnotowano największy wydatki na transport i łączność ogółem w 2007 roku w Gminie Piaseczno. Według punktacji sumarycznej w 2005 roku pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno gdzie omawiany wskaźnik wyniósł 40,44 punktów. Drugie miejsce zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 33,23 punkty. Trzecie miejsce zajęła Gmina Lesznowola, w której omawiany wskaźnik wyniósł 22,86 punkty. Czwarte miejsce zajęła Gmina Góra Kalwaria, gdzie wskaźnik wyniósł 6,48 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn z wynikiem 4,85 punkty, a na ostatnim szóstym miejscu uplasowała się Gmina Prażmów z wynikiem 3,7 punkty. W 2006 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła znów Gmina Piaseczno, gdzie omawiany wskaźnik wyniósł 59,86 punktów. Na drugim miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Lesznowola z wynikiem 39,84 punktów. Na trzecim miejscu znalazła się Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 32,55 punkty. Na czwartym miejscu znajdziemy Gminę Tarczyn z wynikiem 9,39 punktów. Na piątym miejscu uplasowała się Gmina Góra Kalwaria z wynikiem 7,07 punktów. Na szóstym miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Prażmów z wynikiem 3,76. W 2007 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 75,36 punktów. Na drugim miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Lesznowola z wynikiem 64,75 punkty. Na trzecim miejscu znalazła się Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 46,49 punktów. Na czwartym miejscu znajdziemy Gminę Góra Kalwaria z wynikiem 9,57 punktów. Na piątym miejscu uplasowała się Gmina Tarczyn z wynikiem 6,79 punktów. Na szóstym miejscu według sumarycznej punktacji znajduje się Gmina Prażmów z wynikiem 4,27 punkty. W 2008 roku według punktacji sumarycznej pierwsze miejsce zajęła Gmina Lesznowola z wynikiem 63,19 punkty. Miejsce drugie przypadło Gminie Piaseczno z wynikiem 60,89 punktów. Miejsce trzecie zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 38,64 punktów. Miejsce czwarte przypadło Gminie Góra Kalwaria z wynikiem 13,85 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn, gdzie omawiany wskaźnik wyniósł 10,59 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 6,14 punktów. W roku 2009 pierwsze miejsce według sumarycznej punktacji zajęła Gmina Konstancin-Jeziorna z wynikiem 53,17 punkty. Drugie miejsce zajęła Gmina Piaseczno z wynikiem 50,71 punktów. Trzecie miejsce przypadło Gminie Lesznowola z wynikiem 21,85 punktów. Miejsce czwarte przypadło Gminie Góra Kalwaria z wynikiem 17,01 punktów. Piąte miejsce zajęła Gmina Tarczyn, gdzie omawiany wskaźnik wyniósł 12,5 punktów. Ostatnie miejsce przypadło Gminie Prażmów z wynikiem 5,17 punktów.
Wykres 14. Wydatki na transport i łączność, wydatki majątkowe inwestycyjne, 10 zł = 1 punkt.
Rys. 14. Wydatki na transport i łączność, wydatki majątkowe inwestycyjne; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR)
Z powyższego wykresu wynika że w latach 2005-2006 nie odnotowano danych w GUS na terenie wszystkich gmin powiatu piaseczyńskiego. W 2007 roku odnotowano kolejno: Gmina Piaseczno – 47,78 punktów, Gmina Lesznowola – 42,97 punkty, Gmina Konstancin-Jeziorna – 40,61 punktów, Gmina Góra Kalwaria – 5,35punktów, Gmina Tarczyn – 5,05 punktów, Gmina Prażmów – 3,26 punkty. W 2008 roku odnotowano kolejno: Gmina Lesznowola – 47,66 punktów, Gmina Konstancin-Jeziorna – 30,13 punktów, Gmina Piaseczno – 27,47 punktów, Gmina Góra Kalwaria – 9,29, Gmina Tarczyn – 7,54 punktów, Gmina Prażmów – 5,23 punktów. W 2009 roku odnotowano kolejno: Gmina Konstancin-Jeziorna – 40,17 punktów, Gmina Piaseczno – 21,62 punktów, Gmina Lesznowola – 10,66 punktów, Gmina Tarczyn – 8,46 punktów, Gmina Góra Kalwaria – 8,36 punktów, Gmina Prażmów – 3,79 punkty.
Jak wynika z przedstawionej analizy porównawczej wyraźnie wynika, że sumaryczna punktacja, która powstała ze zsumowania 15 wskaźników, opisuje doskonale zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy gmin powiatu piaseczyńskiego. Przedstawiona metoda badawcza, której rezultatem jest sumaryczna punktacja, stwarza możliwość prowadzenia analizy i oceny działań rozwojowych przy pomocy 15 wskaźników. Analiza i ocena tego rodzaju odpowiada na wiele szczegółowych pytań, w wyniku których można zidentyfikować plusy i minusy rozwoju, które mogą być przydatne lokalnym samorządom do zidentyfikowania problemów rozwojowych. Z przeprowadzonej analizy wynikają poniżej zestawione wnioski.
1. Gminy poddane punktacji sumarycznej w oparciu o 15 zmiennych jest na tyle zróżnicowana, że pozwala stwierdzić, iż przyjęta metoda badania zróżnicowanego rozwoju społeczno-gospodarczego jest pozytywnie zweryfikowana. Trzeba podkreślić, że zaletą zastosowanej metody jest możliwość identyfikowanie różnych plusów i minusów rozwoju.
2. Najwyższy poziom umiejętności zarządzania rozwojem, mierzony liczbą pracujących mieszkańców, wykazuje się Gmina Piaseczno z najwyższą liczbą punktacji sumarycznej. Przedstawiona kolejność gmin jest zgodna z rankingiem według punktacji sumarycznej. Natomiast wysoka liczba pracujących w Gminie Piaseczno i jednocześnie dość niski wskaźnik przedsiębiorczości wskazuje, że w gminie nie ma silnego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy tymi zmiennymi. Potwierdzeniem tego jest Gmina Prażmów wystąpił bardzo niski wskaźnik przedsiębiorczości oraz dość wysoka liczba pracujących.
3. Poziom wydatków majątkowych i wydatki majątkowe inwestycyjne nie jest zbieżny z rankingiem sumarycznym/poziomem rozwoju. Wśród gmin o wysokiej punktacji sumarycznej tylko Gmina Piaseczno charakteryzuje się na dużą otwartością na rozwój.
4. Najwyższą liczbą absolwentów, którzy otrzymali świadectwo dojrzałości charakteryzuje się Gmina Piaseczno. Na szczególną uwagę, oprócz Gminy Piaseczno, zasługują dwie pierwsze gminy, które w rankingu wg. punktacji sumarycznej/poziomu rozwoju znajdują się na niskiej pozycji, co wskazuje, że w tych regionach nie jest wysoki potencjał sektora nauki, który nie stymuluje wystarczająco rozwoju społeczno-gospodarczego.
5. Wskaźnik odsetek ludności objętej usługami wodociągowymi w gminach powiatu piaseczyńskiego poziom rozwoju daje bardzo wysoko zawieszoną poprzeczkę we wszystkich gminach, oprócz Gminy Konstancin-Jeziorna, gdzie według punktacji sumarycznej jest na ostatnim miejscu.
Zakończenie
Wybierając temat mojej pracy, nie zastanawiając się długo, wybrałem właśnie ten, ponieważ Gmina Piaseczno jako największa gmina wiejsko-miejska w województwie mazowieckim najlepiej pokazuje swój zrównoważony rozwój oraz pozwala lepiej poznać rolę ekonomii społecznej. Powyższa konstrukcja pracy pozwoliła udowodnić istotę ekonomii społecznej rozwoju Gminy Piaseczno wykorzystując przy tym pozostałe gminy w powiecie piaseczyńskim: Góra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Prażmów, Tarczyn. Natrafiłem też na trudności podczas pisania pracy, a mianowicie brak pewnych danych w bazie BDL(GUS) co w mniejszym lub większym stopniu wpłynęło na wynik przeprowadzonej analizy, a przy tym też na udowodnienie tezy. Po napisaniu pracy doszedłem do niżej wymienionych wniosków:
1. Rozwój lokalny jest złożonym procesem społeczno - gospodarczym charakteryzującym się celowością oraz świadomością. Cele rozwoju lokalnego mają charakter uniwersalny, lecz w określonych warunkach miejscowych dokonuje się ich urzeczywistnienie i uporządkowanie, a także dostosowanie do istniejących warunków rozwoju.
2. Strategia zrównoważonego rozwoju jest harmonogramem planu działań władz samorządowych, dzięki któremu dokona się zamiana sytuacji obecnej na planowaną.
3. Ekonomia pozwala korzystać z zasobów ludzkich w sposób uzupełniający do sektora prywatnego i publicznego, zapobiega wykluczeniu społecznemu i łagodzi napięcia społeczne. Przebieg budowania społeczeństwa obywatelskiego jest wspierany przez ekonomię społeczną.
4. Istnieją zadania, z których państwo oraz inne podmioty gospodarcze nie wywiązują się, dlatego podmioty ekonomii społecznej odgrywają kluczową rolę w zaspokajaniu potrzeb swoich podopiecznych oraz członków.
5. Piaseczno jest znane jako atrakcyjna miejscowość do zamieszkania i prowadzenia przedsiębiorstwa, posiadająca wolne tereny pod inwestycje (głównie w zakresie mieszkalnictwa) wyjątkowe walory przyrodnicze, krajobrazowe oraz doskonałe położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy. Dlatego łatwo było pokazać mi na przykładzie tej gminy przeprowadzoną działalność ekonomii społecznej oraz działania jej podmiotów.
6. Analiza porównawcza przeprowadzona na podstawie danych z 5 ostatnich lat z bazy BDL (Bank Danych Lokalnych GUS), pozwoliła pokazać w prosty i przejrzysty sposób zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy gmin powiatu piaseczyńskiego. Skupiając się na Gminie Piaseczno można zaobserwować jak daleko w tyle pozostawia pozostałe gminy w biegu do doskonałości rozwoju zrównoważonego, w którym jednakowe znaczenie powinny pełnić trzy obszary rozwoju: ekonomiczny, społeczny i ekologiczny (ochrona środowiska).
Spis rysunków w tekście
Rys. 1. Udział radnych z wyższym wykształceniem; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 39.
Rys. 2. Zameldowania ogółem na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 40.
Rys. 3. Wymeldowania ogółem na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 43.
Rys. 4. Liczba pracujących mieszkańców na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 44.
Rys. 5. Liczba bezrobotnych mieszkańców na 1000 mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 46.
Rys. 6. Odsetek ludności objętej usługami wodociągowymi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 47.
Rys. 7. Odsetek ludności objętej usługami kanalizacji ścieków komunalnych; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 48.
Rys. 8. Absolwenci otrzymujący świadectwo dojrzałości na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 48.
Rys. 9. Liczba komputerów w szkołach podstawowych i gimnazjalnych z dostępem do Internetu; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 49.
Rys. 10. Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 50.
Rys. 11. Udział dochodów własnych w budżecie; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 52.
Rys. 12. Wydatki majątkowe ogółem i wydatki majątkowe inwestycyjne; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 54.
Rys. 13. Wydatki na transport i łączność ogółem; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 56.
Rys. 14. Wydatki na transport i łączność, wydatki majątkowe inwestycyjne; Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS(BDR), str. 58.
Bibliografia
1) Audyt zrównoważonego rozwoju, Analiza wskaźnikowa, Gmina Piaseczno, Dokument został sporządzony na zamówienie URZĘDU MIASTA i GMINY PIASECZNO przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju „Umbrella Project”.
2) Bagdzińskiego, W. Maika, A. Potoczka, UMK, Toruń.
3) Brol R., Zarządzanie rozwojem lokalnym – studium przypadków, Pod redakcją R. Brola, Wrocław: Akademii Ekonomicznej im Oskara Langego we Wrocławiu, 1998.
4) Duche G. 2001, W poszukiwaniu lokalności w rozwoju lokalnym, [w:] Strategiczne problemy rozwoju regionów w procesie integracji europejskiej, pod red. A. Jewtuchowicz, UŁ, Łódź.
5) Dziemianowicz W. 1997, Kapitał zagraniczny a rozwój regionalny i lokalny w Polsce, UW, Warszawa.
6) Dziewoński K., Baza ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast, Prace Geograficzne 1971, t. 87.
7) "Ekonomia społeczna w PO KL"- opracowanie Stałej Konferencji Ekonomii Społecznej, Warszawa 2009.
8) Frankowski Z., Siemieński W., Topczewska T., Zuziak Z. K., Działalność marketingowa gmin. Zarys ujęć marketingu terytorialnego, pod redakcją Zbigniewa Frankowskiego, Wyższa Szkoła Humanistyczna, Instytut Marketingu i Reklamy, Krajowy Ośrodek Dokumentacji Regionalnych Towarzystw Kultury, Ciechanów 2000.
9) Frączak P., Wygański J. J., Polski model ekonomii społecznej., FISE, 2008.
Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i w praktyce, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2009.
10) Hausner J., Ekonomia społeczna jako kategoria rozwoju; Ekonomia społeczna a rozwój, Wyd. MSAP, Kraków, Skrypt 1.
11) Kołosowski S. R., Adamski J., Strategie rozwoju gospodarczego miast i gmin, pod redakcją Daniela C. Wagnera, Międzykomunalna Spółka Akcyjna MUNICIPIUM S.A., LGPP, Warszawa 1999.
12) Kwaśnicki W., Gospodarka społeczna z perspektywy ekonomii liberalnej, „Trzeci Sektor” nr 2 (wiosna), 2005.
13) Maik W. 1995, Problematyka lokalna w okresie przełomu postmodernistycznego i transformacji społeczno – ekonomicznej. Przegląd nowych ujęć kwestii lokalnej w teorii i praktyce społeczno gospodarczej państw zachodnich., [w:], Polityka rozwoju regionalnego i lokalnego w okresie transformacji systemowej, pod red. S. L. Bagdzińskiego, W. Maika, A. Potoczka, UMK, Toruń.
14) Markowski T., Ogólna strategia rozwoju i restrukturyzacji województwa radomskiego, W: Województwo radomskie w procesie przekształceń systemowych, Warszawa: Fundacja Promocji Rozwoju im. Edwarda Lipińskiego, 1995.
15) Markowski T., Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
16) Nowińska E., Strategiczne planowanie rozwoju gmin na przykładzie gmin przygranicznych, W: Strategia rozwoju lokalnego na przykładzie gmin pogranicza polsko-niemieckiego, pod red. B. Gruchman, F. Walk,
E. Nowińska, Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, 2000.
17) Pańkowska M., Zarządzanie zasobami informatycznymi, Difin, Warszawa 2001.
18) Parysek J. J., Podstawy gospodarki lokalnej, Poznań Wydawnictwo Naukowe UAN, 1997.
19) Plan rozwoju lokalnego powiatu piaseczyńskiego na lata 2007-2015, Załącznik do Uchwały Nr XIX/1/08 Rady Powiatu w Piasecznie z dnia 17 września 2008 roku, Grudzień 2007.
20) Roelants B., Defining the Social Economy?, (w:) Preparotary Dossier to the First European Social Economy Conferece in the EU Candidate Countries, Praha 2002.
21) Sadowski T., Ekonomia społeczna w Polsce – nowe perspektywy w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu, 2005 (mimeo).
22) Strategia rozwiązywania problemów społecznych w Gminie Piaseczno w latach 2009-2015, Opracowanie Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Piasecznie, Piaseczno, 2009.
23) Strategia zrównoważonego rozwoju Miasta i Gminy Piaseczno, Dokument został sporządzony na zamówienie URZĘDU MIASTA i GMINY PIASECZNO przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju „Umbrella Project”, Piaseczno, 2004.
24) Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu piaseczyńskiego, Część II: Strategia i program działań, Starostwo Powiatowe w Piasecznie, Piaseczno, Grudzień 2003 (przyjęta uchwałą nr XV/12/04 z dn. 27.02.2004 r.).
25) Trojanek M. 2000, Instrumenty sterowania rozwojem lokalnym w wybranych gminach pogranicza polsko – niemieckiego, [w:] Strategia rozwoju lokalnego na przykładzie gmin pogranicza polsko – niemieckiego, pod red. B. Gruchmana, F. Walka, E. Nowińskiej, AE w Poznaniu, Poznań.
26) Wojtasiewicz L. 1996, Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju lokalnego, [w:] Rozwój lokalny i lokalna gospodarka przestrzenna, pod red. J. J. Paryska, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
27) Wojtasiewicz L. 1997, Czynniki rozwoju lokalnego – nowe ujęcia metodologiczne, Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Zeszyt 177 pod red. W. Maika, PAN, Warszawa.
28) Wygnański J. J. (przy wsparciu P. Frączaka), Ekonomia społeczna w Polsce – definicje, zastosowania, oczekiwania, wątpliwości, (w:) Raport Otwarcia projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej”, FISE, Warszawa 2006.
29) Wysocka E., Koziński J., Strategia rozwoju województw i gmin, teoria i praktyka, Warszawa-Zielona Góra: Zachodnie Centrum Organizacji, ZCO, 1998.
30) Ziółkowski M., Proces formułowania strategii rozwoju gminy, Warszawa: Instytut Przedsiębiorczości i Samorządności, 2000.
Akty prawne:
1) Ustawa o samorządzie gminnym, Dz.U. 1990 Nr 16, poz. 95, art. 7.
2) Ustawa o samorządzie powiatowym, Dz.U. 1998 Nr 91, poz. 578, art. 4.
3) Ustawa o samorządzie województwa, Dz.U. 1998 Nr 91 poz. 576, art. 11.
Pozycje internetowe:
http://piaseczno.eu
http://www.piaseczno.pl
http://www.pokl.wup.lodz.pl/images/stories/pliki/dokumenty/722/ekonomia_spoleczna_skes.pdf
http://www.fotoblogpiaseczno.pl
http://www.msap.uek.krakow.pl/doki/publ/es_ekonomia.pdf
http://ans.pw.edu.pl/esobczak/desc-meth.html
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.