Romantyzm

Sztuka Romantyzmu

Romantyzm to okres w dziejach sztuki na przełomie XVIII i XIX w. W tych czasach spadła rola kościoła, a wzrosło zainteresowanie ludzi sprawami doczesnymi.
Duży wpływ na nowy styl miały przemiany cywilizacyjne, polityczne, społeczne oraz obyczajowe. Pierwszą z nich była Rewolucja Francuska w 1789r. W romantyzmie panowały hasła nawołujące do przyznania każdemu człowiekowi jako wolnej jednostce praw do podejmowania decyzji dotyczących własnego losu oraz buntu przeciwko społeczeństwu. W tym czasie rozwinął się nowy rodzaj świadomości narodowej, nadając romantyzmowi w poszczególnych krajach barwę patriotyczną. Zwrócono się ku historii, postrzeganej z sentymentem, ale zarazem odbieranej jako zawiły, dramatyczny, a nawet tragiczny, wymagający licznych krwawych ofiar proces. Twórcy dzieł romantycznych sięgali do zasobów ludowych, współtworząc nowożytną kulturę mieszczańską, która ukształtowała ostatecznie oblicze kulturowe XIX w.

FILOZOFIA
Filozofia romantyczna odrzuca religijne nurty myślowe. Jednocześnie nie powraca do ideologii odrodzenia. Materializm czy racjonalizm ustępuje emocjonalnemu podejściu do świata. Romantyczni twórcy poszukiwali myśli wyjaśniających ziemską i widzialną rzeczywistość oraz przesłań uniwersalnych i wiecznie aktualnych. Z tych powodów idealny bohater romantyczny był osamotniony, często rozdarty między niebem a ziemią lub walczący z przeznaczeniem, nieuchronnością wydarzeń historycznych, a czasem nawet z samym Bogiem.

LITERATURA
W literaturze pisarze przede wszystkim swoje indywidualne cechy myślenia, występując jako przedstawiciel jakiejś grupy i kreując się na jej przywódcę. Dzięki głębokiej wyobraźni autorzy stwarzają światy pełne szaleństw, zbrodni, namiętności czy immoralizmu. W przeciwieństwie do oświecenia, w romantyzmie jest o wiele mniej wpływów kultury starożytnej (nazywanej literaturą Południa). Zaczęto tworzyć według wzorców literatury Północy, czyli opisując średniowieczne zwyczaje, twórczość ludową oraz mitologię europejską. Powstały również utwory zawierające motywy orientalne i swoiście interpretowane motywy biblijne. Także inne formy literackie uległy przemianom przez co powstały takie gatunki jak:
poemat dygresyjny, powieść poetycka czy powieść historyczna.
Jedną z pierwszych, powieści romantyzmu są ,,Cierpienia młodego Wertera? napisane przez Goethego w 1774r.Jest to książka trafnie wyrażająca ówczesne nurty myślowe. Stanowiła ona również wstęp do przełomu w literaturze i sztuce. Kolejnym pisarzem jest Novalis, autor powieści ,,Heinrich von Ofterdingen? w której wprowadził czarnego kota jako symbol romantycznej tęsknoty. Powieść ta opisuje historię średniowiecznego młodzieńca, wędrującego przez świat w poszukiwaniu wymarzonego raju.
Do kolejnego europejskiego kraju, Francji romantyzm przybył na początku XIX w. Był swego rodzaju protestem przeciwko twardym regułom klasycyzmu, który bardzo długo panował w tym kraju. Mme de Staeli oraz Alphonse de Lamartine są bardzo dobrymi przykładami twórców, którzy poszukiwali nieskończonego w każdej najdrobniejszej nawet emocji osoby. Człowiek staje się dla nich tym, kim kiedyś dla artysty był Bóg ? to w głębinach ludzkiego, pojedynczego serca szuka się teraz prawd ostatecznych. Innymi wybitnymi przedstawicielami tego okresu są: Francois-Rene de Chateaubriand, Chatles Nodier, Victor Hugo, Gerard de Nerval, Stendhal, Teophilie Gautier czy Alfred de Vigny.
We Francji romantyzm trwał o wiele dłużej niż w innych krajach. Do roku 1830 w sztuce góruje indywidualizm, więc bohater ma naturę arystokratyczną, gardzi tłumem, odczuwa niesmak do życia jednocześnie czcząc swoich przodków i ich czasy. Jego przeżycia były ciekawe, ponieważ przechodził najróżniejsze ?niemożliwe? męki związane z uczuciami, przede wszystkim miłością. Po roku 1830 osobowość bohatera nieco się zmienia. Zaczyna więcej uwagi poświęcać społeczeństwu, angażuje się w różne walki: o wyzwolenie narodowe, empancynację klas niższych czy zniesienie niewolnictwa. Ważnymi postaciami stają się Lorenzo de Medicis- bohater powieści Alfreda de Musset oraz postacie z dramatu Viktora Hugo ?Hermani?. Stały się one powodem walki klasyków z romantykami.
Do Polski również dociera sztuka romantyzmu. Polscy przedstawiciele romantyzmu w literaturze to m. in.:
Aleksander Fredro
Feliks Bernatowicz
Ryszard Berwiński
Stanisław Bogusławski
Aleksander Dunun-Borkowski
Kzimierz Brodziński
Antoni Czajkowski
Adam Jerzy Czartoryski
Jan Czeczot
Franciszek Salezy-Dmochowski
Narcyza Żmichowska
Podsumowując:
literaturę romantyczną cechuje:
stawianie uczucia ponad rozum jako najbardziej zbliżające człowika do poznania tajemnic życia
zainteresowanie tematyką wschodu
tajemniczość
odrzucenie zasad poetyki klasycznej krępującej rozwój jednostki
dążenie do indywidualizmu
wprowadzenie wątków i motywów historycznych, przede wszystkim średniowiecznych

MALARSTWO
W czasie romantyzmu papiestwo przeżywa swój kryzys, wiele zakonów zostaje rozwiązanych. W związku z tym maleje zapotrzebowanie na obrazy ze scenami religijnymi. Zostają one zastąpione scenami świeckimi, wyrażające nowe wartości w różnych dziedzinach życia, np.: polityka czy społeczeństwo. Równie popularne stają się takie tematy obrazów jak uczucia, kontemplacje natury, sceny batalistyczne czy pejzaże. Według nowych reguł, sztuka miała wyrażać uczucia i być mocą natchnienia oraz wyobraźni. Malarze dążą do malarstwa doskonałego pod względem technicznym, jednocześnie nie powracając do wzorców starożytnych jak w klasycyzmie. Autorzy tworzą dzieła inspirowane kulturą swojego regionu. Na obrazach zaczęły się pojawiać postacie fantastyczne taki jak duchy, rusałki, panny wodne czy wampiry.
Romantyzm w Niemczech pojawił się w XVIII wieku, uwidoczniony w pracach tzw. nazareńczyków, czyli członków stowarzyszenia malarzy antyakademickich w Niemczech. Tamtejszym promotorem w sztuce tego okresu był C. D. Friedrich. Zasłynął z niezwykłymi pejzażami ukazującymi komiczną wizję natury. W Anglii prekursorami romantyzmu byli: J.H. Fssli, który zasłynął obrazami przepojonymi grozą i jednocześnie fantastyczne; inni to W. Blake, J. Constable i W. Turner. W Hiszpanii romantyzm reprezentuje F. Goja słynący z wielu dojrzałych dzieł. Nieco później romantyzm zawitał do Francji. Pierwszym prawdziwym dziełem romantycznym został okrzyknięty obraz T. Gricault`a ?Tratwa Meduzy? (1819), uważaną za manifest tego kierunku. Kolejnym romantykiem francuskim był E. Delacroix. Eksponował przede wszystkim elementy ideowe dzięki dramatycznemu ukazywaniu historycznych i aktualnych wydarzeń - za przykład mogą tu posłużyć prace Masakra na Chios (1824) czy Wolność prowadząca lud na barykady (1830).
W Polsce pierwsze dzieła romantyczne tworzyli A. Orłowski, M. Płoński i J. Suchodolski. Były one przepojone głębokim patriotyzmem, ujmowały problemy walk narodowo- wyzwoleńczych Jednak najwybitniejszym przedstawicielem tej epoki był P. Michałowski. Namalował m. in. dzieła taki jak: ? Bitwa pod Samosierrą?, ?Strzelec konny gwardii? czy ?Seńko? Znaczenie romantyzmu dla dalszych dziejów sztuki polegało przede wszystkim na zwiększeniu swobody twórczej,. Romantyzm w wielu przejawach dotrwał do schyłku XIX w., znacznie przekraczając umowną datę 1860.
Podsumowując:
romantyzm w malarstwie cechowały
nastrojowość
zainteresowanie przyrodą
dynamika kompozycji
bogactwo kolorów oraz efektów świetlnych
silna ekspresja

RZEźBA
Rzeźba XIX wieku bardzo długo pozostawała pod wpływem neoklasycyzmu. Rzeźbiarze często sięgali do kanonów antycznych. Jednymi z najwierniejszych zwolenników tego stylu byli Antonio Canova i Bertel Thornvaldsen. Drugi z nich utworzył dwa duże pomniki znajdujące się w Warszawie : pomnik Mikołaja Kopernika i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego. Rzeźbiarzem, który również przez długi czas pozostał wierny klasycyzmowi, był uczeń Bertela Thorvaldsena, Jakub Tatarkiewicz. Tworzył on w okresie romantyzmu, ale jego rzeźby nadał hołdowały klasycystycznym kanonom piękna. Spod jego dłuta wyszła między innymi rzeźba ,,Psyche umierająca" . W późniejszych latach zwrócił się ku neogotykowi, w tym stylu wykonał grobowiec Stanisława Kostki i Aleksandry Potockich. Jednak co raz częściej twórcy sięgali do tematyki historycznej, co raz częściej uwieczniano bohaterów narodowych i innych dzielnych mężów. Popiersia Mickiewicza, Chłopickiego i Kościuszki wyszły spod dłuta Józefa Szmelcera, Paweł Maliński wyrzeźbił popiersie Stanisława Staszica, a spod dłuta Henryka Kossowskiego wyszły popiersia Juliana Ursyna Niemcewicza i Jana Kochanowskiego. W Europie pomimo dominacji romantyzmu w innych dziedzinach sztuki, wielu rzeźbiarzy nadal tworzyła w stylu z ubiegłej epoki. Jednak romantyzm dotarł również do rzeźby. Artyści zaczęli wybierać nowe tematy swoich dzieł Wzrosło zainteresowanie aktualnymi wydarzeniami z kraju, a także scenami z życia prostych ludzi. Z czasem rzeźbiarze porzucili sztywne reguły klasycyzmu nadając mu nieco żywiołowości. Nowe cechy były szczególnie widoczne w niewielkich formach glinianych, łatwych w obróbce i dających artyście duże pole do uwiecznienia osobistej ekspresji autora. Do rzeźby wkroczyło także zainteresowanie postaciami egzotycznymi, które zastąpiły postaci antycznych Bogów. W rzeźbie pomnikowej dominował historyzm. W Królestwie Polskim pomniki miały przypominać Polakom o chwalebnej przeszłości ich uciemiężonej ojczyzny. Nawet do takich pomników z czasem wkradła się dynamika i zastąpiła klasycystyczne postawy , przedstawionych postaci. W innych rzeźbach dominuje tematyka podobna do tematyki obrazów; przedstawiane są postacie fantastyczne, legendarne czy polityczne. Niedługo później pojawia się rzeźba Rodina, dokonując wielkiej rewolucji w taj dziedzinie sztuki.