Znaczenie Morza Bałtyckiego

Polska od najwcześniejszych lat swojej państwowości dążyła do posiadania dostępu do Morza Bałtyckiego. Z ogromnych korzyści, jakie daje nadmorskie położenie zdawali sobie sprawę już pierwsi Piastowie. Od zakończenia II Wojny Światowej możemy znowu cieszyć się długim brzegiem morskim, który wynosi 528 km i stanowi jednocześnie naturalną północną granicę naszego kraju.

Morze Bałtyckie jest najmłodszym, śródlądowym, średniej wielkości (415 tys. km²)morzem europejskim. Płytkie i prawie zamknięte przypomina wielki zbiornik jeziorny. Bałtyk położony jest na szelfie kontynentalnym, dlatego ok. 80 % jego dna leży na głębokości 50-100 m, a średnia głębia wynosi 52 m. Jest chłodnym morzem, co wynika z jego śródlądowego położenia; zamknięty od wpływu ciepłego Prądu Zatokowego przez Góry Skandynawskie i otwarty na wpływy kontynentalnych mas powietrza ze wschodu). Na powierzchni temperatura wody waha się od 0C do 18C. Temperatury zimowe wód Bałtyckich są niższe niż na Morzu Północnym. Zasolenie Bałtyku jest nieznaczne. Wpływa na to duży dopływ wód rzecznych, małe parowanie i utrudniona łączność z oceanem. Prądy morskie występują pod wpływem wiatrów i tworzą dryfty, czyli powierzchniowe prądy morskie. Wiatry przyczyniają się również do powstawania fal, które są niewysokie, ale bywają niebezpieczne i dość często występują w zimie.

Morze Bałtyckie jest szczególnym środowiskiem życia biologicznego., o charakterze morsko-słodkim. Fauna ryb morskich jest mniej liczna gatunkowo i o niewielkich rozmiarach. Najliczniej występują dorsze i śledzie, mniej jest szprot, fląder, a z ryb wędrujących są tutaj łososie i węgorze. Ponadto występują w Bałtyku ssaki morskie: foki, morświny oraz skorupiaki i małże. Z roślin morskich najbardziej powszechna jest trawa morska.

Dostęp do Morza Bałtyckiego ma dla naszego kraju znaczenie przyrodnicze, gospodarcze i społeczne.

Bałtyk wywiera łagodzący wpływ na klimat pobrzeży południowobałtyckich oraz pojezierzy naszego kraju; dzięki zmniejszaniu rocznych amplitud temperatury powietrza mamy chłodniejsze lata i łagodniejsze zimy. Wpływa też na zwiększenie ilości opadów atmosferycznych. Fale i prądy morskie Bałtyku są „rzeźbiarzami krajobrazu” naszego pobrzeża. Fale morskie uderzając z ogromną siłą w podnóże stromego klifu, powodują usuwanie się i systematyczne cofanie się brzegu morskiego. Najpiękniejsze wybrzeże klifowe występuje w Gdyni-Orłowie i na wyspie Wolin w pobliżu Międzyzdrojów.

Przeważająca część wybrzeża jest niska i piaszczysta. Przybrzeżne prądy powodowane wiatrami zachodnimi przenoszą wzdłuż brzegu piasek i muł tworząc mierzeje. Mierzeje wydłużały się aż w końcu odcięły całkowicie zatoki od otwartego morza. Dlatego też polskie wybrzeże jest wyrównane i mamy sporo jezior przybrzeżnych. np. Łebsko.

Bałtyk ma ogromne znaczenie ekonomiczne. Umożliwia rozwój transportu morskiego i portów morskich. Transport morski, zapewnia najkrótszą i najtańszą ze wszystkich rodzajów transportu drogę dla przewozu towarów i ludzi. Dlatego powstały tu porty morskie, które należą do największych nad Morzem Bałtyckim, o międzynarodowym znaczeniu: Szczecin-Świnoujście oraz Gdańsk-Gdynia. Nowoczesny Port Północny w Gdańsku specjalizuje się w przeładunku węgla kamiennego, rud żelaza, ropy naftowej. W Gdańsku i Szczecinie głównym towarem jest węgiel. Specjalnością portu w Gdyni jest przeładunek kontenerów. Do naszych portów poza statkami polskimi zawijają statki innych bander. Najwięcej jest statków z Niemiec, Rosji, Szwecji i Danii. Nasza morska flota transportowa ostatnio nieco się zmniejsza i wynosi ok. 200 statków, największą ich część stanowią drobnicowce. Masowce to 1/3 wszystkich statków, a najmniej liczne są kontenerowce. Morskie przedsiębiorstwa transportowe mają coraz większy udział w całości usług świadczonych dla kraju i innych kontrahentów w celach zarobkowych (liczonych w tonokilometrach).

W naszych portach odbywają się również przeładunki tranzytowe oraz obsługa pasażerskiej żeglugi promowej do krajów Skandynawii: Szwecji, Danii i Finlandii.

W miastach-portach Szczecina, Gdańska i Gdyni skupiona jest przeważająca część ludności i przemysłu pobrzeża. Są to bazy rybołówstwa morskiego i oceanicznego. Znajdują się tutaj nasze największe stocznie, które są przystosowane do budowania różnych typów statków (chłodnicowce – 25 %, kontenerowce – 11%, drobnicowce, chemikaliowce) oraz przeprowadzania remontów statków. Do niedawna nasze trzy stocznie należały do światowej czołówki eksporterów statków. W 2000 r. Stocznia Gdyńska zajmowała pierwsze miejsce w Europie pod względem wielkości zamówień.

Lokalne znaczenie mają porty w Kołobrzegu, Darłówku, Ustce i Elblągu.

Od kilkunastu lat nasza morska gospodarka przeżywa kryzys.

Dostęp do Bałtyku umożliwia uprawianie rybołówstwa morskiego. Polska strefa ekonomiczna na Bałtyku sięga zaledwie 30-40 mil morskich. Znaczna ilość odławianych przez Polskę ryb pochodzi z wód bałtyckich. Nasze statki łowią także na łowiskach dalekomorskich. Polska flota rybacka posiada ponad 100 statków dalekomorskich, kilkanaście statków baz oraz transportowców rybackich. Ponadto do floty tej zaliczają się kutry i łodzie motorowe ( ok. 1400). Największym portem rybackim i bazą rybołówstwa morskiego jest na naszym wybrzeżu Świnoujście.

W największych miastach portowych dobrze rozwinięty jest także przemysł spożywczy, związany z przetwórstwem ryb (solenie, wędzenie, mrożenie ryb oraz wytwarzanie konserw w puszkach).

Na morzu terytorialnym oraz w polskiej strefie ekonomicznej prowadzi się poszukiwania surowców naturalnych. Występuje tu ropa naftowa, sól potasowa, bursztyn i tzw. minerały ciężkie, np. cyrkon.

Na Bałtyku na północ od Władysławowa, została uruchomiona polska platforma wiertnicza „Petrobaltic”, która wydobywa ok. 200 tys. ton rocznie ropy naftowej spod dna morza.

Wybrzeże Morza Bałtyckiego jest regionem o ogromnych znaczeniu dla polskiej turystyki i wypoczynku. Znajdują się tutaj największe regiony turystyczne. Wspólną ich cecha są lecznicze właściwości klimatu (duże ilości jodu w powietrzu), lasy, wody mineralne, możliwość plażowania na szerokich piaszczystych plażach i wałach wydmowych, kąpieli morskich i uprawiania żeglarstwa. Dodać należy jeszcze piękny i urozmaicony krajobraz, który zachęca do wypoczynku i rekreacji. Sprzyja temu także ciągle rozwijająca się baza turystyczna: hotele, ośrodki wypoczynkowe, prywatne pensjonaty, sanatoria i domy wczasowe, pola namiotowe, restauracje i bary oraz dobrze funkcjonująca sieć komunikacyjna i inne usługi. Istotną zaletą tego regionu są zabytki o znaczeniu historycznym i kulturalnym, które przyciągają turystów także poza sezonem letnim.

Oprócz Polaków czas na polskim wybrzeżu spędzają Szwedzi, Czesi i Słowacy.

Niestety wody Bałtyku ulegają ciągłemu i szybkiemu zanieczyszczaniu. W celu zapobieżenia niszczeniu środowiska Bałtyku kraje nadbałtyckie podpisały porozumienia (konwencje) dotyczące ochrony przyrody strefy brzegowej i podwodnej Bałtyku oraz zobowiązały się do ograniczenia odprowadzanych do morza ścieków.

Przywrócenie Bałtykowi naturalnego środowiska wodnego jest procesem długim i kosztownym.