Istota i znaczenie teorii wychowania.

Teoria wychowania = teoretyczne podstawy wychowania

Etymologia i znaczenie:
teoria -> wyraz z gr. 'oglądać, kontemplować, obejmować coś jednym spojrzeniem', czyli jest to oglądanie.
Wychowanie -> to bardzo rozległe pojęcie omawiane w późniejszym czasie
Teoria wychowania: wyrażenie to ma dwie definicje:
- encyklopedyczną: jest to dział pedagogiki, zajmujący się zagadnieniami związanymi z kształtowaniem osobowości człowieka (głównie postawy społeczne i moralne). Czyli odpowiada na pytanie ?jak ukształtować osobowość człowieka??
- wg Wincentego Okonia: dział pedagogiki, zajmujący się problematyką celów wychowawczych, metod, form wychowawczych i proces tego wychowania. Czyli cele ? metody ? formy ? proces.
Można więc powiedzieć, że pierwsza definicja mówi o kształtowaniu osobowości, a druga ? o droga i możliwościach do kształtowania tej osobowości. Obie te definicje nie wykluczają się więc.

Przedmiot badań teorii wychowania.
Przedmiotem badań teorii wychowania jest proces wychowania, na który składa się ciąg aktów wychowawczych.

Zadania teorii wychowania:
- cele wychowania
- projektuje rzeczywistość wychowawczą
- wskazuje na czynniki, które mają wpływ na wychowanie

Funkcje teorii wychowania:
- klasyfikacja wg Józefa Górniewicza:
* funkcja poznawcza (diagnostyczna): teoria wychowania diagnozuje czyli bada, pewną rzeczywistość wychowawczą, ustala warunki funkcjonowania wychowanków i opisuje tę rzeczywistość tak jak ją bada.
* funkcja wartościująca (oceniająca): teoria wychowania ocenia to, co było diagnozowane
* funkcja prognostyczna: w oparciu o ocenę, teoria wychowania prognozuje w przyszłości rozwój badanego zjawiska wychowawczego.
- klasyfikacja wg Antoniny Guryckiej:
* funkcja kodyfikująca: teoria wychowania porządkuje i systematyzuje stwierdzenia dotyczące określonej rzeczywistości wychowawczej (czyli kodyfikacja ? jest to coś związanego z porządkowaniem faktów)
* funkcja taksonomiczna: teoria wychowania ustala pewien system znaczeń i nazywa dane fakty, np, teoria wychowania ustali co to jest kara, nagroda wychowawcza
* funkcja predyktywna: teoria wychowania przewiduje rozwój wychowanka
* funkcja heumrystyczna (heurystyczno ? kontrolna): teoria wychowania wskazuje na nowe problemy, którymi ma się zająć, stawia hipotezy, szuka odpowiedzi w drodze określonych badań

Teoria wychowania to nauka teoretyczna, ale także empiryczna i praktyczna (czyli że przeprowadzane są badania).

Jeśli weźmiemy pod uwagę teorie wychowania jako naukę empiryczną, możemy wówczas wyróżnić 3 orientacje badawcze:
- orientacja tradycjonalistyczna: szukanie odpowiedzi na jakieś pytanie w pokrewnych dziedzinach
- orientacja fenomenologiczna: odpowiedź na pytanie dzięki obserwacji
- orientacja scjentystyczna: odpowiedź na pytanie dzięki eksperymentom

Zjawisko rozwartych nożyc.
Jest to zjawisko mocno nasilone w nauce, polegające na braku spójności między teorią a praktyką. W teorii wychowania bardzo ważne jest to, aby tego zjawiska nie było. Teoria wychowania nie może być nauką czysto teoretyczną, ale też teorię trzeba znać, by poprawnie stosować działania praktyczne. E. Kant powiedział ?Teoria bez praktyki jest pusta, ale praktyka bez teorii ? ślepa?.

Problem teorii wychowania.
Jest to ogromna presja, bo wymaga się od badaczy nowych koncepcji wychowawczych, nurtów, recepty na idealne wychowanie. Nie da się przecież stworzyć recepty idealnej na wychowanie wszystkich, bo każy z ludzi jest inny. Powinno się mówić teoriE, a nie teoriA, bo teorii i koncepcji jest wiele.

Teoria wychowania jest przede wszystkim nauką antropogeniczną (czyli nauką o człowieku). Musi współdziałać z innymi blokami nauk (czyli jest to nauka interdyscyplinarna).

Bloki nauk z którymi współpracuje teoria wychowania:
- blok nauk filozoficznych:
* antropologia filozoficzna (o istocie człowieka)
* teleologia wychowania (o celach wychowania)
* aksjologia (nauka o wartościach)
* etyka (o pięknie
- blok nauk psychologicznych:
* psychologia ogólna
* psychologia rozwojowa
* psychologia wychowawcza
* psychologia kliniczna
- blok nauk socjologicznych:
* socjologia wychowania
- blok nauk medycznych i biologicznych
* genetyka (o dziedziczeniu)
* neurofizjologia
* psychopatologia
* logopedia

Historia rozwoju teorii wychowania.
Nauka ta wywodzi się z filozofii (czyli nauki o mądrości). Mimo to jest subdyscypliną pedagogiki. Do 1989r teoria wychowania była w rozkwicie, był to bardzo dobry okres dla tej nauki, była ona nawet dominująca w stosunku do pedagogiki. W latach 1990 ? 1995 nastąpiło spowolnienie i stagnacja teorii wychowania, ale od 1995r aż do dziś nauka ta przeżywa swoistego rodzaju renesans i ponowny rozkwit.