Środowisko geograficzne

Przestrzeń geograficzna określonego regionu nazywa się środowiskiem przyrodniczym (naturalnym). Dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb, człowiek zmienia to środowisko, często w sposób radykalny. Tak zmienione środowisko staje się środowiskiem geograficznym, np. środowiskiem wsi, miasta, gminy, powiatu, województwa, kraju, kontynentu, wreszcie kuli ziemskiej. Na środowisko geograficzne składają się:
-elementy środowiska naturalnego- przyrody nieożywionej(klimat, skały, minerały, rzeźba powierzchni Ziemi) i ożywionej(gleby, rośliny i zwierzęta).
-elementy wprowadzone przez człowieka, w tym elementy przyrodnicze (pola uprawne, sady, sadzone lasy, parki, nowe gatunki roślin i zwierząt, kanały, sztuczne zbiorniki wodne) oraz elementy techniczne (drogi, nasypy, tamy, lotniska, cmentarze, poligony, obszary zabudowane)
Wszystkie wymienione elementy są od siebie zależne.
Środowiskiem geograficznym kierują prawa przyrody (fizyczne, chemiczne i biologiczne) zmierzające do zachowania jego naturalnego stanu, tzn.: prawidłowego przebiegu wszystkich procesów endogenicznych i egzogenicznych, kształtujących oblicze całej naszej planety, zgodnie z podstawowym prawem przyrody- energia i masa pozostaje bez zmian, zmieniają się tylko formy materii w czasie i przestrzeni.
Wraz z rozwojem cywilizacyjnym uległy zmianom poglądy na znaczenie i funkcje środowiska geograficznego w rozwoju społeczno-ekonomicznym. Jednym z najstarszych był pogląd zwany determinizmem geograficznym. Jego zwolennicy twierdzili, że środowisko przyrodnicze decyduje w sposób determinujący o formach działalności gospodarczej i poziomie życia ludzi. Przeciwnym poglądem był indeterminizm geograficzny głoszący, że środowisko przyrodnicze nie wywiera żadnego wpływu na rozwój społeczno-gospodarczy.
Obecnie panuje pogląd uznający środowisko przyrodnicze za niezbędne materialne podłoże życia i działalności gospodarczej ludzi, których moralne i kulturalne kwalifikacje decydują o stanie tego środowiska i jego zdolności gospodarczej. Decydującymi czynnikami są tu: wiedza o przyrodzie, poziom nauki, techniki i stosowanych technologii oraz współdziałania na rzecz właściwego wykorzystania i kształtowania środowiska. Brak wymienionych możliwości sprawia, że kraje wyposażone w zasobne środowiska przyrodnicze nie potrafią ich racjonalnie wykorzystać.
Z ekonomicznego punktu widzenia w środowisku geograficznym naszej planety można wyróżnić następujące obszary:
-ekumenę- gęsto zamieszkane i intensywnie zagospodarowane
-anekumenę- niezamieszkalne, np. Antarktyda
-paraekumenę- słabo zamieszkane i w małym stopniu zagospodarowane, np. Mongolia
-subekumenę- okresowo, przejściowo zamieszkane, na których prowadzi się taką działalność jak: wypas owiec, krów, koni, na stepach i halach górskich.