ABC społeczności lokalnej

1. Czym jest społeczność lokalna?

Społeczność lokalna jest to zbiorowość zamieszkująca wyodrębnione, stosunkowo niewielkie terytorium, jak np. parafia, wieś, czy osiedle, w której występują silne więzi wynikające ze wspólnoty interesów i potrzeb, a także z poczucia zakorzenienia i przynależności do zamieszkiwanego miejsca.
Badania społeczności lokalnych w socjologii prowadzone są w ramach socjologii miasta i socjologii wsi. Ze względu na wielkość struktur badanego przedmiotu problematyka społeczności lokalnych ujmowana jest przez mezosocjologię.

Jako elementy konstytuujące społeczność lokalną wymienia się w socjologii:
1. przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację)
2. zamieszkującą to terytorium zbiorowość
3. społeczne interakcje zachodzące miedzy zamieszkującymi terytorium osobami
4. wspólne więzi ludzi i instytucji, co sprawia że zbiorowość charakteryzuje się wewnętrznym zintegrowaniem, i co z kolei umożliwia podejmowanie wspólnych działań na rzecz rozwiązywania lokalnych problemów
5. poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania

Elementem, który ma duży wpływ na realizację wspólnych interesów społeczności lokalnej, w szczególności w społecznościach miejskich, są działające na ich obszarze stowarzyszenia, organizacje pozarządowe czy grupy społeczne będące wyrazicielami tych interesów.

W ekologii społecznej, podobnie jak w podejściu funkcjonalnym, społeczność lokalna rozpatrywana jest ze względu na funkcjonalne zróżnicowanie przestrzeni, adaptację jednostek do tej przestrzeni. W ujęciu ekologicznym społeczność lokalna traktowana była jako system społeczny, zdeterminowany układem przestrzennym danego terytorium, przy czym bierze się pod uwagę wiele czynników determinujących funkcjonowanie społeczności lokalnej w ujęciu funkcjonalnym, natomiast przestrzeń społeczna ujmowana jest jako twór społeczny, w mniejszym stopniu zależny od warunków przyrodniczych czy typologicznych.

W społeczeństwach tradycyjnych społeczności lokalne mają większą autonomię, swoje własne normy społeczne regulujące ich działania, natomiast w społeczeństwach nowoczesnych przeważać zaczyna makrospołeczny układ normatywny, zaś granice społeczności lokalnych ustanawiane są administracyjnie, w mniejszym stopniu istotne są ich granice kulturowe.

Czynnikiem, który katalizuje proces przekształcania się zbiorowości terytorialnych w społeczności lokalne jest partycypowanie mieszkańców danego terytorium w akcjach społecznych, przy czym większe prawdopodobieństwo udziału w tego typu akcjach występuje w przypadku osób o wyższym statusie społecznym.

W perspektywie konfliktowej społeczność lokalna ujmowana jest jako scena, na której toczą się lokalne konflikty między mieszkańcami, przedstawicielami władz samorządowych, czy też jako trzecia strona wymieniani są przedsiębiorcy działający na terytorium danej społeczności.

Przedmiotem konfliktu są zazwyczaj:
- dystrybucja dóbr w przestrzeni społecznej
- rosnące zróżnicowanie ekonomiczne
- kompetencje liderów wspólnot lokalnych
- symboliczne zawłaszczanie przestrzeni publicznej

2. Rozpoznanie środowiska jakie elementy powinno zawierać?

1. przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację)
2. zamieszkującą to terytorium zbiorowość
3. społeczne interakcje zachodzące miedzy zamieszkującymi terytorium osobami
4. wspólne więzi ludzi i instytucji, co sprawia że zbiorowość charakteryzuje się wewnętrznym zintegrowaniem, i co z kolei umożliwia podejmowanie wspólnych działań na rzecz rozwiązywania lokalnych problemów
5. poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania

3. Co oznacza termin badanie i działanie (actions resarch)?

Action research to zbiór metod badawczych, których wspólną właściwością jest uznanie najwyższej kompetencji członków danej społeczności do rozumienia jej prawideł. Przedstawiciele nurtu AR przede wszystkim starają się zrozumieć osoby w danej organizacji lub środowisku, a nie narzucić im swoje poglądy. W przypadku działalności społecznej sprowadza się to do pomagania społecznościom w radzeniu sobie z ich problemami (zamiast klasycznego wymyślania rozwiązań za nich). W przypadku działalności naukowej polega na rezygnacji z teoretycznych modeli badawczych i na uznaniu wyższej kompetencji badanej zbiorowości do definiowania, co jest dla niej ważne. Z uwagi na zbieżności metodyczne AR często kojarzony jest z metodami jakościowymi, choć nie jest z nimi doktrynalnie związany.

Do najbardziej znanych na świecie przedstawicieli action research zaliczyć można Paulo Freire, Davida Schna, Davydda Greenwooda, Kurta Lewina.
Badania w działaniu to studia nad społeczną sytuacją, w której znajduje się badacz, z zamiarem jej ulepszenia; ukierunkowane na poprawę jakości działania w jej obrębie

4. Co to jest kapitał społeczny?

Kapitał społeczny - termin wprowadzony w sposób systematyczny do literatury socjologicznej w latach siedemdziesiątych przez Pierra Bourdieu a następnie rozpowszechniony w przez Jamesa Colemana.

Podejście Colemana i Putnama

Szkołę Colemana reprezentuje przede wszystkim Robert Putnam, który spopularyzował termin w takich swoich pracach jak "Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech" (wydanie polskie 1995, wydanie angielskie ?Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy?, 1993 ) czy też "Bowling Alone. America's Declining Social Capital" (1995). W pierwszej z omawianych prac poświęconej tradycjom społeczeństwa obywatelskiego we Włoszech Putnam podaje następująca pośrednią definicję:
Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania: > Tak jak i inne postaci kapitału, kapitał społeczny jest produktywny, umożliwia bowiem osiągnięcie pewnych celów, których nie dałoby się osiągnąć, gdyby go zabrakło [...] Na przykład grupa, której członkowie wykazują, że są godni zaufania i ufają innym będzie w stanie osiągnąć znacznie więcej niż porównywalna grupa, w której brak jest zaufania [...] We wspólnocie rolników [...], w której rolnikowi inni pomagają ułożyć w stogach siano i gdzie narzędzia są powszechnie pożyczane, kapitał społeczny pozwala każdemu z farmerów na wykonywanie swojej pracy z mniejszym nakładem kapitału fizycznego w formie narzędzi i wyposażenia<. Spontaniczna współpraca jest łatwiejsza dzięki społecznemu kapitałowi. (Putnam, "Demokracja w działaniu" 1995, s. 258).

Innymi słowy, w rozumieniu Putnama kapitał społeczny oznacza ogół norm, sieci wzajemnego zaufania, lojalności, poziomych sieci zależności w danej grupie społecznej. Znanym kontynuatorem tej szkoły definiowania kapitału społecznego jest Francis Fukuyama wg którego w odniesieniu do społeczeństwa, kapitał społeczny oznacza umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji własnych interesów. Warto podkreślić, że w tym paradygmacie kapitał społeczny jest niezbędnym elementem społeczeństwa obywatelskiego.

Pojęcie kapitału społecznego po spopularyzowaniu go przez Putnama stało się częstym elementem studiów nad pozaekonomicznymi źródłami i uwarunkowaniami rozwoju gospodarczego. Przykładem zainteresowania się nim przez instytucje rządowe i pozarządowe są studia nad zasobami kapitału społecznego prowadzone przez Bank Światowy.

Podejście Bourdieu

W nieco odmiennym rozumieniu Pierra Bourdieu, kapitał społeczny definiowany jest jako:
- zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu - lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie - która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa (Bourdieu, "The Forms of Capital", 1985).

Warto zwrócić uwagę na następujące cechy specyficzne definicji Bourdieu, które odróżnia ją od sposobu definiowana kapitału społecznego przez

Colemana czy Putnama

- Nie jest on wartością samą w sobie, a jego wartość ostateczną mierzy się sumą innych kapitałów i władzy jaką można za jego pośrednictwem zmobilizowac.
- Zdefiniowany jest z punktu widzenia jednostki a nie całej społeczności, tak jak u Putnama. Dla Putnama zasadniczo wszyscy członkowie społeczności mają równy dostęp do jej kapitału społecznego, którego zasadniczym elementem jest wzajemne zaufanie.
- Nie jest on jednoznacznie pozytywnym zasobem z punktu widzenia szerszej społeczności ponieważ posiadające go jednostki mogą go wykorzystywać w różny, nie zawsze zgodny z interesami zbiorowymi czy też interesami innych jednostek sposób.
- Przy jego pomocy opisywać można istnienie nierówności społecznych, w szczególności nieoczywistych i nieformalnych sieci zależności.
- W ujęciu Bourdieu kapitał społeczny funkcjonuje w systemie obejmującym opócz niego kapitał ekonomiczny i kapitał kulturowy. Wszystkie trzy typy kapitału podlegają podlegają ciągłej wymianie. Jej zasady określają podstawowe cechy danej społeczności.
- Kapitał polityczny (w szczególności w formie członkowstwa w partiach politycznych) rozumiany jest przez Bourdieu jako forma kapitału społecznego.
- Klasycznym przykładem zinstytucjonalizowanej formy kapitału społecznego cytowanym przez Bourdieu są tytuły szlacheckie.

Typy kapitału społecznego

W późniejszych pracach Putnam wprowadził rozróżnienie pomiędzy kapitałem społecznym wiążącym (bonding) i pomostowym (bridging). Ten pierwszy dotyczy więzi pomiędzy członkami jednej grupy społecznej, ten drugi odnosi się do sieci pomiędzy osobami należących do różnych społeczności.
Jak pokazał to np. socjolog Alejandro Portes, zbyt silne więzi kapitału społecznego, w szczególności w jego formie wiążącej, mogą mieć szereg negatywnych skutków obejmujących m.in. wykluczanie osób nie należących do grupy, stosowanie przez grupę przymusu i ograniczenie swobody osób funkcjonujących w jej sieci kapitału społecznego. Są to formy tzw. negatywnego kapitału społecznego na bazie którego funkcjonują m.in. takie szkodliwe społecznie organizacje jak mafie.

Jak przyjmuje większość teoretyków kapitału społecznego w przeciwieństwie do kapitału finansowego, kapitał społeczny nie ulega zmniejszeniu w czasie użytkowania, lecz przeciwnie - pomnożeniu

5. Jakie są źródła, składniki lokalnego kapitału społecznego?

Kapitał społeczny jest dobrem wspólnym członków środowiska lokalnego
- jego dysponentami są osoby, rodziny, grupy społeczne i instytucje

Źródła lokalnego kapitału społecznego
- Tradycja obywatelskiego zaangażowania
- Pozytywne doświadczenia współpracy mieszkańców
- Lokalni liderzy społeczni
- Lokalne organizacje społeczne
- Edukacja

Składniki lokalnego kapitału społecznego
J. Coleman, Foundations of Social Theory (1990):
- Wzajemne zobowiązania i oczekiwania wypływające z ról społecznych
- Dostęp do informacji
- Normy i sankcje społeczne
- Relacje władzy
R. Putnam, Demokracja w działaniu (1995):
- (Poziome) Sieci stowarzyszeń
- Normy społeczne
- Zgeneralizowanie zaufanie

Podsumowanie
1) więzi społeczne/ sieci społeczne/ struktury społeczne
2) wartości/ normy społeczne/ solidarność/ zwyczaj współpracy
3) Zaufanie społeczne
Składniki te wyróżniane są ze względu na funkcje: współdziałanie i rozwiązywanie problemów.

Zyski kapitału społecznego
1) Ekonomiczne
- rozwój gospodarczy
- substytuowanie innych postaci kapitału
- zabezpieczenie społeczne
- ograniczanie problemu ?free riding?
2) Polityczne
- sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji
- rozwój demokracji lokalnej
3) Rozwiązywanie problemów społecznych
- w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i innych

6. Co to jest rozwój lokalny?

Rozwój społeczności lokalnej to proces służący rozwiązywaniu problemów lokalnych i stwarzaniu warunków do zaspokajania potrzeb mieszkańców poprzez zaangażowanie mieszkańców, instytucji i wszelkich grup interesu oraz władz.

7. Centralistyczny vs. partycypacyjny model gminy

Centralistyczny model gminy
Władza samorządowa - Administracja (bufor) - Społeczność lokalna ( bierna)

Orientacja na:
- Władza samorządowa - utrzymanie władzy
- Administracja - realizacja własnych celów
- Społeczność lokalna - roszczenia

Partycypacyjny model gminy
Społeczność lokalna (aktywna i zorientowana) - Organizacje pozarządowe
- organy samorządowe "służba"
- administracja (obsługa)

Orientacja na:
- Społeczność lokalna - współpraca i uczestnictwo
- Organizacje pozarządowe - rozwiązywanie problemów
- organy samorządowe ?służba? - rozwój i zaspokojenie potrzeb
- administracja - realizację celów gminy

8. Cele i założenia rozwoju społeczności lokalnej.

Cele:
1. Wypracowanie wspólnych działań (zakładanie i wspieranie grup obywatelskich, lokalnych partnerstw )
2. poprawa dostępu mieszkańców do informacji i umiejętności
3. zdobywanie lub tworzenia owych zasobów materiałowych, rzeczowych i finansowych w obrębie społeczności lokalnej
4. zwiększenie demokratycznego uczestnictwa mieszkańców w procesach podejmowania decyzji

Założenia:
- rozwój poprzez partycypacje
proces służący rozwiązywaniu problemów lokalnych i stwarzaniu warunków do zaspokajania potrzeb mieszkańców, różnorodne grupy interesów, instytucje i organizacje
- rozwój planowany przez ekspertów
proces planowany i wdrażany przez wąskie grono ekspertów, nie włączający mieszkańców, różnorodnych grup i instytucji
- rozwój zrównoważony: ekonomiczny, społeczny, ekologiczny

9. Cechy kreatywnej społeczności

- posiada zdolność lub siłę twórczą (wynikającą z interakcji jej członków)
- jest zdolna do projektowania, odkrywania, wyrażania siebie w sposób kreatywny
- jest w ciągłym procesie tworzenia sprzyjających jej nowych okoliczności
- jest produktywna, inicjująca
- bez nawyków - nawyk jest wrogiem kreatywności
- kreatywność nie jest wymuszona
- Innowacja, kreatywność jest wynikiem interakcji miedzy ludźmi (jest dwukierunkowym procesem, wymianą)

10. Etapy procesu rozwoju w społeczności prowadzonego przez animatora

Zbieranie informacji i ocena sytuacji
- zachęcanie ludzi do spotkania się w celu podjęcia decyzji, jakim problemem chcą się zająć
- pomaganie grupie/kampanii/koalicji w planowaniu jej
strategii i taktyk oraz priorytetów działań
- umacnianie i podtrzymywanie grup/kampanii/koalicji w realizacji działania
- pomaganie grup/kampanii/koalicji w zakończeniu działań ich ocenie i w podjęciu decyzji, co dalej
- (cały proces zaczyna się od początku)

11. Poziomy uczestnictwa i partycypacji społeczności lokalnych

UCZESTNICTWO Pełne włączenie jednostek i organizacji we wszystkie aspekty planowania i świadczenia usług. Pełne partnerstwo

WŁĄCZENIE Okazjonalne uczestnictwo w niektórych aspektach planowania i świadczenia usług. Ograniczone partnerstwo.
KONSULTACJE Zbieranie informacji i uwag od poszczególnych osób i organizacji nt. planów i usług

INFORMACJA
Aktywna (np. spotkania i prezentacje)
Pasywna (ulotki, broszury) Informowanie jednostek i organizacji nt. planów i usług

12. Co pobudza rozwój społeczności?

- Wspólne, społeczne miejsca i obszary
- Stałe współdziałanie
- zaufanie społeczne do ludzi i instytucji
- sieci kontaktów społecznych
- zaufani przywódcy
- wydarzenia i zajęcia, w których można brać udział
- systemy komunikowania się
- wsparcie dla zaangażowania wolontarystycznego
- mechanizmy wspólnego (demokratycznego) podejmowania decyzji
- okazje do wspólnej nauki (edukacja formalna i nieformalna)

13. Modele praktycznej pracy w społeczności lokalnej

Strategia Główna rola/tytuł pracownika Przykłady pracy
Troska o społeczność lokalną Rozwijanie sieci społecznych kontaktów i usług wolontarystycznych, tworzenie koncepcji samopomocy Organizator, wolontariusz Praca z osobami starszymi, niepełnosprawnymi, dziećmi do 5 lat
Organizacja społeczności lokalnej Usprawnianie koordynacji miedzy różnymi agendami opieki społecznej Organizator,
Katalizator,
Menendżer Forum na Rzecz Wychodzenia z Bezdomności, Koalicja przeciwko przemocy, Koalicja na Rzecz Ochoty
Rozwój społeczności lokalnej Pomaganie grupom w zdobywaniu umiejętności i pewności siebie potrzebnych do podnoszenia jakości życia. Pomocnik,
Animator,
Osoba ułatwiająca Grupy obywatelskie,
Grupy lokatorów
Planowanie społeczne w społeczności lokalnej Analiza warunków społecznych, wyznaczanie celów i priorytetów, wprowadzanie w życie oraz ocena usług i programów Pomocnik, Osoba ułatwiająca działanie Rejony poddawane rewitalizacji
Kształcenie społeczności lokalnej Próby nawiązania bliższych i opartych bardziej na zasadach równości związków między edukacją, a społecznością Edukator,
Facylitator,
Osoba ułatwiająca działanie Lokalne szkoły/kolegia, ?Kształcenie wyrównawcze?, Edukacja osób pracujących
Akcja społeczności lokalnej Zazwyczaj bezpośrednie działania na lokalnym poziomie, bazujące na danej klasie społecznej, skoncentrowane na konflikcie Aktywista Ruch dzikich lokatorów,
Ruch praw do zasiłków,
Przeciwstawianie się planowaniu i modernizacji,
Działanie lokatorów

14. Strategie zmiany społecznej

Strategie
współpracujące Strategie
poprzez
kampanie społeczne Strategie
konfrontacyjne
Istnieje wspólny ?grunt?, interes Nie zgadzamy się, ale jest
nadzieja na osiągniecie
porozumienia Nigdy nie osiągniemy
Porozumienia poprzez
Otwartą dyskusję
Istnieje duże prawdopodobieństwo,
że osiągniemy zgodę
po otwartej dyskusji Tworzymy kampanię
Informacyjno-edukacyjną i możemy uniknąć konfliktu Istnieje całkowita odmowa
Uznania naszych racji
Problem to niezrozumienie i
brak komunikacji Problemem jest rak świadomości, bierność Jeśli ?Oni? wygrają to ?My? przegramy
Działamy poprzez: tworzenie koalicji, spotkania, debaty, szkolenia

Działamy poprzez: mass media, organizacje ruchów ad hoc, petycje, edukację Działamy poprzez: debaty, pikiety, demonstracje, bojkot, ?molestowanie? (urzędników, polityków)

15. Na czym polega udział animatorów społecznych

Udział animatorów społecznych polega na:
- analizowaniu potrzeb, określaniu problemów
- wypracowaniu wspólnych rozwiązań
- planowaniu i zarządzaniu strategią
- rekrutowaniu i wspieraniu uczestników
- pomaganiu ludziom we wzajemnej współpracy
- zajmowaniu się konfliktami i niepowodzeniami
- zakładaniu i wspieraniu organizacji społecznościowych
- promowaniu interesów i orędowaniu w sprawach społeczności
- zachęcaniu do nauki i osobistego rozwoju
- kontaktowaniu ze sobą różnych grup i agencji
- kwestionowaniu nierówności i uprzedzeń

16. Animator jako osoba - cechy

1. jasność co do własnych możliwości i ograniczeń, zarówno (np. odporność na zmęczenie), jak i dotyczących cech charakteru, motywacji, uzdolnień. Animator musi być ?dojrzały?, odpowiedzialny i stabilny uczuciowo, mieć rozwiązane problemy osobiste. Musi być obiektywny i mieć realistyczna wizję na wydarzenia, zachowania. Autonomia powinna pozwolić mu na stawienie oporu presjom i warunkowaniem, a jednocześnie działać koncentrując się na potrzebach i celach grupy, bez stronniczości i manipulacji.
2. akceptacja siebie i innych - animator powinien poznać swoje wady i braki, aby je stopniowo pokonywać. Samoakceptacja sprzyja bezwarunkowej akceptacji innych, która jest podstawą każdego działania animacyjnego.
3. zdolność do życia w zbiorowości - jest umiejętność ewoluowania w zbiorowości i wraz z nią , przestrzegania ustalonych reguł i norm. Konieczne są odporność na zmęczenia fizyczne i psychiczne, panowanie nad sobą w trudnych okolicznościach, nawiązywanie kontaktów ze wszystkimi uczestnikami, umiejętność pogodzenia wymogów życia grupowego z oczekiwaniami osobistymi.
4. umiejętność dostosowania się oznacza refleksję nad uwarunkowaniami i środkami adaptacji w różnych okolicznościach i w specyficznych sytuacjach. Elastyczność myślenia i zachowania pozwala odpowiedzieć na to, co nieprzewidziane i dokonywać ponownej oceny tego, co się planowało.
5. postawa twórcza i inwencja umożliwia ona unikanie stereotypów, reagowanie na nieprzewidziane sytuacje i nagłe wymagania, ciągłe nastawione ku przyszłości odnawianie wizji problemów i sytuacji.

17. Funkcje animatora społecznego

Funkcje:
- zaangażowanie
- ułatwianie
- edukowanie
- zachęcanie
- wzmacnianie
- wyrównywanie szans
- ocenianie

18. Misja animatora społecznego

Animator umożliwia zmianę wzorów kulturowych (od biernej postawy po aktywną), w kierunku postawy obywatelskiej ukierunkowanej na kooperację.
Ułatwia włączenia się w życie grup i społeczności, dzięki czemu mieszkańcy odkrywają wartości wspólnoty, solidarności, satysfakcji z pomocy innym, a więc następuje zmiana hierarchii wartości w kierunku współpracy na rzecz wspólnego dobra.

Animator społeczny nie pracuje z jedną grupa, lecz inspiruje ich zawiązanie. Następnie usamodzielnia funkcjonowanie grupy (znajduje lidera), a sam koncentruje się na relacjach międzygrupowych, na tworzeniu związków, sieci i kontaktów w środowisku, które powinny sprzyjać wytworzeniu mechanizmu synergii, a więc osiągnięcia większej efektywności, niż wynikałoby z prostego sumowania potencjału, jaki mają poszczególne grupy czy ogólnie mieszkańcy. Uruchamia w ten sposób wewnętrzną energię, która tkwi w środowisku.

Rozpoczyna proces rozwoju (zaspokajanie potrzeb, rozwiązywanie problemów), w oparciu o własne zasoby, a nie poprzez zewnętrzną interwencję czy nadzwyczajne wsparcie finansowe (choć mogą być one przydatne w późniejszym okresie).

Dlatego tak ważną rolę w działaniach animatora społecznego odgrywa rozpoznanie i nawiązanie współpracy z instytucjami już istniejącymi w społeczności, które mają zasoby i posiadają realne siedziby, mogące stać się miejscami społecznymi. Efekt ten można osiągnąć w każdej sferze życia społecznego: oświacie, pomocy społecznej, kulturze, samorządności, przedsiębiorczości, pracy z bezrobotnymi, niepełnosprawnymi czy młodzieżą. Liczy się metoda - czyli budowanie współpracy opartej na wspólnocie wartości.

Animator społeczny jest praktykiem umiejętnie wykorzystującym techniki, narzędzia, które wychodząc od problemów i potrzeb mieszkańców określonej społeczności, poprzez motywację i edukację umożliwiają samoorganizację mieszkańców w celu samodzielnego ich zaspokajania. Nieco inaczej niż w przypadku aktywizacji, animator społeczny nie opiera się tylko na poziomie obecnych aspiracji i potrzeb mieszkańców, ale stara się poprzez proces
tworzenia (np. sztukę, tu korzystanie z doświadczeń animacji kultury) ?ożywić dusze?, poszerzyć sferę wrażliwości, otwarcia na zmianę.

Do najważniejszych umiejętność animatora już dziś zaliczyć należy:
- rozwój partnerskich relacji w środowisku poprzez budowanie koalicji,
- komunikację pomiędzy potencjalnymi partnerami społecznymi poprzez wypracowywanie kontaktów i relacji zarówno z, jak i pomiędzy kluczowymi postaciami,
- nakreślenie profilu społeczności - poznawanie lokalnych mieszkańców, udogodnień, historii, problemów itp.,
- procesy podejmowania wspólnych decyzji poprzez dochodzenie do consensusu i określanie wspólnego celu,
- pracowanie w oparciu o dynamikę grup,
- podtrzymywanie zaangażowania i motywowanie innych,
- tworzenie sieci - praca ponad granicami, pielęgnowanie kontaktów,
- zarządzanie informacją i zasobami.

19. Czym jest lokalne partnerstwo?

Termin "partnerstwo lokalne" nie posiada jak dotychczas w pełni opracowanej i ?jedynej obowiązującej? definicji. Związane jest to z wieloaspektowością i różnorodnością form partnerskiej współpracy. Możliwe jest podjęcie próby zdefiniowania tego pojęcia na podstawie cech charakterystycznych dla różnych form jego funkcjonowania.

Będzie to swoista definicja operacyjna partnerstwa lokalnego.

W oparciu o różnorodne formy funkcjonowania partnerstw lokalnych i lokalnych inicjatyw partnerskich możemy stwierdzić, że najczęściej przybierają one formułę forum współpracy partnerów, wspólnie realizujących określone działania i wdrażających różnorodne inicjatywy na rzecz społeczności lokalnej. Takie pojmowanie partnerstwa lokalnego jest jednak zbyt ogólne i niewystarczające. Uszczegóławiając to zagadnienie, przyjąć możemy w miarę precyzyjną definicję partnerstwa lokalnego, która ujmuje partnerstwo jako platformę współpracy pomiędzy różnorodnymi partnerami, którzy wspólnie w sposób systematyczny, trwały i z wykorzystaniem innowacyjnych metod oraz środków planują, projektują, wdrażają i realizują określone działania i inicjatywy, których celem jest rozwój lokalnego środowiska społeczno-gospodarczego i budowa tożsamości lokalnej wśród członków danej społeczności.

20. Zasady partnerstwa

Zasady:

1.Włączenie różnych grup społecznych
- Potrzeba włączenia różnych społeczności, także tych, które dotychczas były marginalizowane.
- Określenie roli władz lokalnych w partnerstwie.
2. Sprawozdawczość
- Potrzeba regularnych informacji zwrotnych - proces dwukierunkowy.
- Zasada rozliczalności.
3. Usprawnienie funkcjonowania demokracji
- Zapewnienie zgodności z prawem.
- Uwzględnienie kluczowej roli władz lokalnych.
4. Wysiłek dobrowolny
- Partnerstwa pozwalają wykorzystać dobrowolną chęć działania ze strony obywateli (bez zapłaty).
- Potrzeba określenia adekwatnych form uznania.
5. Prostota
- Określenie prostych i jasnych struktur.
- Unikanie dublowania wysiłków.
- Potrzeba przejrzystego określenia kompetencji.
6. Wartość za rozsądną cenę
- Jak najlepsza koordynacja środków, usług i inicjatyw.
- Ograniczenie powielania funkcji.
- Skierowanie środków na rzeczywiste potrzeby.
7. Zaangażowanie i otwartość na zmiany
- Samorząd terytorialny powinien wspierać uczestnictwo społeczności.
- Ocena tradycyjnych metod podejmowania decyzji i rozwoju przez partnerów.
- Publiczne zobowiązanie do podejmowania wspólnych działań.
8. Spójność
- Programy lokalne powinny być zgodne z założeniami polityki państwa oraz z programami regionalnymi, priorytetami nadrzędnymi.
9. Nowe rozwiązania dla starych problemów
- Wspólne podejmowanie działań bardziej skuteczne.
- Usprawnienie i lepsza koordynacja usług publicznych i rynkowych.
- Możliwość zmiany stosunków pomiędzy władzami lokalnymi a społecznością lokalną.
10. Elastyczność
- Dostosowanie struktur działań do przyszłych potrzeb.
- Skupienie się na obszarach, które wymagają poprawy.

21. Fazy budowania partnerstwa

I. Faza eksploracji (badania, poszukiwania)
1 Identyfikacja ilościowych celów
2 Identyfikacja parametrów projektowania
3 Identyfikacja potencjalnych partnerów
4 Określenie zakresu zasobów i kompetencji dostępnych dla osiągnięcia parametrów
projektowych
II. Faza budowania partnerstwa
5 Identyfikacja interesów partnerów biznesowych, publicznych, obywatelskich
6 Negocjacja porozumienia partnerstwa
7 Zbudowanie potencjału do wdrożenia
porozumienia
III. Faza funkcjonowania (utrzymania się)
8 Wdrożenie i monitorowanie zobowiązań
9 Ocena wyników i renegocjacja porozumienia, jeśli potrzeba

22.Główne bariery budowania partnerstwa
23.Jakie są korzyści z budowania lokalnego partnerstwa ?

24. Jakie są 3 sektory w społeczeństwie ?

Sektory:
I. sektor publiczny
stanowienie prawa
dobro ogólnospołeczne
Budżet

II. sektor biznesu
wytwarzanie dóbr i usług
rynek- konkurencja - zysk

III. sektor obywatelski
- realizacja interes w grup zagrożonych
- realizacja własnych pomysłów
- różnorodność źródeł finasowania

25. Rola i funkcje organizacji pozarządowych w społecznościach lokalnych

Organizacja pozarządowa
Dobrowolna organizacja, działająca niezależnie od struktur państwowych i politycznych, której funkcjonowanie nie jest nastawione na zysk. Działa ona na rzecz spraw społecznych i dobra publicznego. Jej działalność w dużej mierze opiera się na wolontariacie.

26. Dlaczego organizacje pozarządowe są ważne, cele i wartości?

Cele
- Nie prowadzą działalności nastawionej na zysk;
- Ich celem jest wspieranie jednostek i grup w ich rozwoju i dążeniach;
- Działają dzięki zaangażowaniu - najczęściej bezpłatnemu - ludzi;
- Wykorzystują powierzone im fundusze;

Wartości
- Działają w środowisku lokalnym;
- Potrafią precyzyjnie określić problemy - postawić diagnozę;
- Potrafią skutecznie rozwiązywać problemy - ich działań nie
- ograniczają skostniałe struktury administracyjne

Są ważne bo:
- tworzą partnerstwo różnych sił;
- maja podejście terytorialne;
- mają podejście oddolne - zaangażowanie mieszkańców;
- maja podejście zintegrowane - kompleksowość i spójność;
- są innowacyjne
- maja lokalne zarządzania i finansowanie;
- Współpraca - tworzenie sieci

27. Główne formy prawne organizacji pozarządowych

-
STOWARZYSZENIE
organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób o wspólnych celach lub zainteresowaniach. W Polsce do stowarzyszeń nie zalicza się partii politycznych, komitetów wyborczych, związków wyznaniowych i branżowych organizacji zawodowych (związków zawodowych), takich jak np. cechy rzemieślnicze.

Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę stowarzyszeń, ich zakładania i funkcjonowania jest ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 roku (Dz. U. Nr 20, poz. 104)

Wyróżniamy:
Stowarzyszenie rejestrowe
posiada osobowość prawną, może zakładać terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji, musi mieć min 15 członków oraz statut i powołane organy wewnętrzne typu zarząd i komisja rewizyjna.

Stowarzyszenie zwykłe
ma charakter uproszczony, jako że nie posiada ono osobowości prawnej, a do jego założenia wystarczy działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (a więc nie statut) oraz przedstawiciela reprezentującego dane stowarzyszenie.

Stowarzyszenie Kultury Fizycznej
zgodnie z ustawą Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej jest to jedna z podstawowych jednostek organizacyjnych realizujących cele i zadania w zakresie kultury fizycznej jako klub sportowy. Działa na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855)

Uczniowski klub sportowy
działa na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855), z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji. Członkami uczniowskiego klubu sportowego mogą być w szczególności uczniowie, rodzice i nauczyciele. Uczniowskie kluby sportowe podlegają wpisowi do ewidencji, prowadzonej przez starostów właściwych ze względu na siedzibę klubów. Uczniowskie kluby sportowe posiadają osobowość prawną.

- FUNDACJA
Podstawowym aktem prawnym określającym status fundacji jest Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.). Ustawa ta nie zawiera bezpośredniej definicji fundacji. Wymienia jednak, w poszczególnych artykułach, podstawowe cechy tej instytucji. Zgodnie z art. 1 wspomnianej ustawy fundacja może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków. Forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach drugą co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych. Fundacja jest zakładem (osobą prawną typu zakładowego), a więc - w odróżnieniu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych, partii, samorządów zawodowych i innych korporacji - nie ma członków (jest bezosobowa).

28. Co to jest wolontariat - kto to jest wolontariusz?

Definicji można znaleźć kilka, ale zawsze przewija się w nich dobrowolność i bezwynagrodzeniowość ;)

Centrum wolontariatu definiuje wolontariat jako świadomą, dobrowolną działalność podejmowaną na rzecz innych wykraczającą poza więzi rodzinno-przyjacielsko-koleżeńskie.

Wolontariusz osoba, która dobrowolnie i bez wynagrodzenia angażuje się na rzecz osób lub instytucji działających w różnych obszarach życia społecznego.

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie mówi nam, drogie Koleżanki z KPSS, że wolontariusz to osoba ?która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie?. Inną, fajną definicję można znaleźć w amerykańskiej Encyklopedii Pracy Socjalnej: ?Wolontariusze to osoby (jednostki), które dobrowolnie angażują się w służbie, bez wynagrodzenia, w publicznych lub ochotniczych organizacjach, we wszystkich typach aktywności w dziedzinie opieki społecznej?.

29. Kto może korzystać ze świadczeń wolontariuszy?

W myśl ustawy: organizacje pozarządowe, organa administracji publicznej i jednostki im podległe z wyłączenie prowadzonej przez te instytucje działalności gospodarczej.

A teraz to samo tylko trochę dłużej:

O wolontariuszach w myśl ustawy o organizacjach pożytku publicznego i o wolontariacie możemy mówić tylko wtedy, gdy ich praca wykonywana jest na rzecz organizacji pozarządowych w zakresie ich działalności statutowej, a także na rzecz organów administracji publicznej i jednostek im podległych z wyłączeniem prowadzonej przez te instytucje działalności gospodarczej.

Uwaga przykład: W myśl powyższego zapisu wolontariuszem nie będzie osoba pomagająca we własnym zakresie np. osobom bezdomnym. W takim przypadku przyszły wolontariusz powinien zgłosić się do organizacji uprawnionej do korzystania z pomocy wolontariuszy, do której zadań należy pomoc osobom bezdomnym.

30. Kto może być wolontariuszem

W pewnych dziedzinach działalności organizacji wolontariuszem może zostać każdy niezależnie od posiadanych umiejętności, w innych zaś ?wolontariusz powinien posiadać kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifikacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów?. Czyli łopatologicznie taki mały przykład - wolontariuszka, która chce robić w szpitalu zastrzyki musi najpierw zostać dyplomowaną pielęgniarką inaczej wara!

Formalną postawą zatrudnienia wolontariusza jest zawarte pomiędzy nim, a korzystającym porozumienie o współpracy określające zakres obowiązków wolontariusza oraz czas wykonywania świadczeń.

Korzystający z pracy wolontariuszy ma obowiązek: informować wolontariusza o związanym z wykonywanymi świadczeniami ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa, a co za tym idzie zapewnienie mu, na zasadach dotyczących pracowników, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Korzystający ma także obowiązek pokrywania kosztów podróży służbowych i diet wolontariusza.

Dodatkowo korzystający może pokrywać na zasadach określonych w odrębnych przepisach wszelkie koszty ponoszone przez wolontariusza w związku z wykonywaną przez niego pracą, a także koszty szkoleń w zakresie wykonywanych świadczeń określonych w zawartym porozumieniu.

Bardzo istotną kwestią jest ubezpieczenie wolontariuszy. W myśl ustawy wolontariuszowi przysługują świadczenia zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, a także zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczeń korzystającego.

Wolontariuszowi, który wykonuje świadczenia przez okres nie dłuższy niż 30 dni, korzystający zobowiązany jest zapewnić ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. Oznacza to, nie mniej ni więcej, że cwany Polak podpisuje porozumienie z wolontariuszem na okres dłuższy niż 30 dni dzięki czemu nie musi kupować wolontariuszowi ubezpieczenia - robi to z automatu Opiekuńcze Państwo Polskie ;)

31.Co to jest grupa czynniki grupotwórcze, normy grupowe
32. Co możemy wyróżnić w udanej grupie ?
33. Grupy promujące zmiany?
34. Główne sposoby powstawania grupy ?

35. Akcja społeczna - co to jest?

Jednorazowe lub cykliczne działania społeczne. Cechuje ją krótkotrwałość. Przykładem akcji jednorazowej może być zbiórka pieniędzy dla powodzian. Akcja może być elementem szerszego programu społecznego, jak na przykład Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, podczas której tysiące wolontariuszy zbierają pieniądze na określone wcześniej potrzeby społeczne. Sama zbiórka odbywa się raz do roku ale jest ona częścią cyklicznego i zaplanowanego programu.

36. Samopomoc, czyli co?

Samopomoc czyli bazowanie na wewnętrznych siłach w celu przezwyciężenia danego problemu w wymiarze indywidualnym, grupowym i wspólnotowym
Samopomoc to wszystkie te działania ludzi, które są poświęcone radzeniu sobie z różnego rodzaju problemami, w oparciu o korzystanie z własnych doświadczeń i pomysłowości, oraz w oparciu o przedyskutowanie ich z ludźmi, którzy już przez nie przeszli i poradzili sobie z nimi.

Centralnym zagadnieniem samopomocy jest pomaganie. Jak udzielać pomocy, jak wziąć pomoc i jak pomóc sobie samemu to kluczowe pytania stawiane na grupach samopomocowych. Mottem grup samopomocowych jest hasło: Nie jesteś sam. Członkowie grup samopomocowych czują się mniej odizolowani wiedząc, że inni mają takie same problemy jak oni. Podczas spotkania grupy uczestnicy wymieniają pomysły na rozwiązania problemów, uczą się jak aktywnie mogliby zaangażować się w działania mające im pomóc. Dzięki uczestnictwu w grupach ludzie zmieniają swoje postawy i zachowania, odzyskują poczucie kontroli nad własnym życiem.
Uregulowania prawne: ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004r. Art. 51
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym Art. 18
Wymiary samopomocy
- Indywidualny (przezwyciężanie problemu bazując na silnej woli)
- Grupowy (wzajemna pomoc członków w celu rozwiązywania problemu)
- Wspólnotowy (wykorzystanie zasobów wspólnoty lokalnej dla rozwiązywania problemów)

37. Przykłady grup problemowych

- Grupy związane z problemami zdrowotnymi (przewlekle chorzy, niepełnosprawni, uzależnieni i ich rodziny)
- Grupy etniczne, religijne
- Grupy z problemami społecznymi (samotne matki, wdowy, bezrobotni, słabi uczniowie)
- Grupy samopomocy w środowisku lokalnym (patrole obywatelskie, sprzątanie osiedla)
38.Główne wartości samopomocy

Wartości:
- Partycypacja
- Partnerstwo (każdy jest tak samo ważny)
- Podmiotowość
- Bezpośredniość
- Nieformalność
- Wymian (branie - dawanie)

39. Znaczenie psychologiczne samopomocy

- Obudzenie nadziei
(Przełamanie izolacji
(Rozwój duchowy
(Samoakceptacja
(Wyrażanie uczuć, myśli
(Pokonanie zahamowań w kontaktach z innymi

40. Program Centrum Aktywności Lokalnej- wartości, cele, założenia?

Centrum Aktywności Lokalnej ma służyć aktywizowaniu społeczności lokalnych i tworzeniu poczucia przynależności do danego miejsca i grupy. Jest to sposób działania realizowany przez istniejące już organizacje pozarządowe lub instytucje samorządowe i spółdzielcze, takie jak kluby osiedlowe, domy kultury, szkoły, organizacje pozarządowe. Innowacyjność tej koncepcji polega na tym, że zespoły z wymienionych instytucji nie koncentrują się na jednym tylko obszarze działania, np. ekologii, kulturze, czy pomocy społecznej lecz patrzą na daną społeczność całościowo, starając się odpowiadać na potrzeby artykułowane przez środowisko. Najważniejszą zasadą CAL jest realizowanie działań na rzecz osiedla przy zaangażowaniu jego mieszkańców. Zespół CAL musi wyłonić na swoim terenie lokalnych liderów- wolontariuszy, którzy będą przy wsparciu swoich sąsiadów i znajomych realizować własne pomysły, rozwiązywać problemy i konflikty. Centrum Aktywności Lokalnej jest metodą budzenia aktywności społecznej w celu samoorganizowania się do rozwiązywania konkretnych problemów danej społeczności. Jest to metoda na wskroś demokratyczna, zakładająca zaangażowanie społeczne jako podstawowy element swojej skuteczności.

Ponadto praca metodą CAL oznacza:
- posiadanie lub stworzenie realnego, fizycznego miejsca, które będzie służyć ożywaniu i integracji społeczności lokalnej (miejscem takim może być siedziba instytucji),
- tworzenie w środowisku koalicji na rzecz pracy w środowisku i wokół problemów,
- inicjowanie ruchów samopomocowych i obywatelskich,
- promowanie i wdrażanie pracy wolontarystycznej i zespołowej,
- inicjowanie lokalnych akcji i wydarzeń,
- działania w oparciu o programy i projekty.

Odpowiada na rozpoznane potrzeby społeczności lokalnej, angażuje mieszkańców w proces ich rozwiązywania w myśl zasady "Pomóżmy ludziom aby pomogli sobie sami".

Tworzy płaszczyznę porozumienia i współpracy, dąży do kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. (preambuła z Certyfikatu CAL).

Model CAL opiera się na kompleksowym wdrażaniu aktywizujących form pracy w środowisku (mapa potrzeb, samopomoc, strategia mobilizowania, partnerstwo, projekt animacyjny) i na ukierunkowaniu jej na rozwój społeczności lokalnych;

Sieci CAL tworzą ludzie, instytucje/organizacje, partnerstwa, którym zależy na wspólnym działaniu na rzecz rozwoju, wymianie doświadczeń i twórczej refleks