Gady - charakterystyka w punktach

Budowa skóry
- Skóra sucha pozbawiona gruczołów śluzowych, pokryta zrogowaciałym naskórkiem.
- Konsekwencje posiadania zrogowaciałego naskórka:
Uniemożliwione oddychanie skórne
Stanowi ochronę przed utratą wody ( lepsze przystosowanie do życia na lądzie niż u płazów)
Mogą żyć w środowiskach suchych a także w hipertonicznym- dużo soli
- Wytworami naskórka są: łuski, tarcze
- Rogowe łuski jaszczurek i węży zachodzą na siebie dachówkowato. Tworzą jednak ciągłą warstwę co pozwala zrzucać naskórek w całości lub płatami.
- U wielu gadów występują komórki pigmentowe w głębszej warstwie naskórka co pozwala na ubarwienie. Może występować zróżnicowanie barw podczas okresu godowego.
- W skórze mogą występować skostnienie skórne w postaci tarczek na grzbiecie krokodyli. U żółwi cały tułów zakrywa pancerz w postaci zrośniętych tarczek pokrytych płytkami rogowymi.

Szkielet
- Szkielet silnie skostniały
- Czaszka połączona z kręgosłupem jednym kłykciem potylicznym.
- Odcinki kręgosłupa:
Odcinek szyjny złożony z dwóch kręgow: atlas i obrotnik
Odcinek piersiowy- kręgi posiadające powierzchnię stawowe dla żeber, żebra odchodzące od mostka tworzą klatkę piersiową.
Odcinek lędźwiowy- żebra krótkie nie łączą się z mostkiem
Odcinek krzyżowy- występują 2 kręgi zrastające się w jedną kość krzyżową.
Odcinek ogonowy- występują kręgi przodowklęsłe ruchliwe. ( U jaszczurek kręgi pooddzielane są warstwami tkanki łącznej co pozwala na oderwanie ogona w celach obronnych- AUTOTOMIA)
- U żółwi, krokodyli szczęka górna zrasta się z czaszką (czaszka akinetyczna)
- U pozostałych mózgoczaszka połączona jest z trzewioczaszką za pomocą kości kwadratowej. Może się ona poruszać.
- Staw żuchwowy:
Kość stawowa- od strony żuchwy
Kość kwadratowa – od strony mózgoczaszki
- Ważnym usprawnieniem jest obecność okien skroniowych, co powoduje zmniejszenie ciężaru czaszki.
- Kończyna górna:
Pas barkowy- obojczyki, łopatki, kości krucze
Kość ramieniowa, łokciowa, promieniowa, śródręcze, palce (5)
- Kończyna dolna:
Pas miednicowy- łonowa, biodrowa, kulszowa
Kość udowa, piszczelowa, strzałkowa, śródstopie, stęp, palce (5)
- Uzębienie:
Zęby większości gadów podlegają stałej wymianie ( polifiodontyzm)
Akrodontyczne-osadzone na górnej powierzchni szczęk
Pleurodontyczne- przytwierdzone z boku kości
Tektodontyczne –zęby umieszczone w zębowidłach ( tylko krokodyle)
U gadów występują zęby jadowe: neurotoksyczne (paraliż mięśni) oraz hemolityczne(hemoliza erytrocytów)
- Rodzaje kręgów u gadów:
Pierwotne- kręgi dwuwklęsłe Amficeliczne – kotylozaury, pelikozaury
U jaszczurek i węży przodowklęsłość procelia (między kręgami stawy jadowe)
Krokodyle- między spłaszczonymi kręgami odcinka tułowiowego są dyski międzykręgowe( wzmacnia kręgosłup ale zmniejsza ruchowość)

Układ pokarmowy:
- Większość gadów to drapieżniki i polują na owady lub mniejsze kręgowce.
-Występuje język rozdwojony na końcu (narząd zmysłu u jaszczurek i węży)
- Rozpuszczają ofiarę sokami trawiennymi lub połknięte kamienie żołądkowe(gastrolity).

Układ oddechowy:
- Oddychają wyłącznie płucami,
- U niektórych gadów wykształciło się wtórne podniebienie oddzielające jamę gębową od nosowej. Pozwala to krokodylom na oddychanie nawet gdy w pysku mają wodę.
- Powietrze trafia z gardła przez krtań do tchawicy skąd oskrzelami do płuc.
- Płuca są gąbczaste
- Wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom żeber które tworzą klatkę piersiową.

Układ krwionośny:
- Występują dwa obiegi krwi.
- Serce 4-działowe, krew natleniona i odtleniona nie miesza się.
- Serce zbudowane z komory i dwóch przedsionków.
- Z komory wychodzi pień płucny który rozdziela się na tętnicę płucną oraz prawy i lewy łuk aorty które łączą się w aortę grzbietową.
- U krokodyli między prawym a lewym łukiem występuje połączenia anastomozy

Układ wydalniczy:
- Narządami są nerki. Moczowody uchodzą do pęcherza moczowego i kloaki.
- Większość gadów jest urikoteliczne – kwas moczowy
- Krokodyle- mocznik żółw- amoniak

Układ nerwowy:
- W ścianach półkul kresomózgowia rozwija się niewielki obszar istoty szarej zwanej korą nową.
- W bocznej ścianie półkul rozwija się skupienie neuronów tworzących ciało prążkowane.
- Kora nowa oraz ciało prążkowane pełnią funkcję nadrzędnych ośrodków koordynacji nerwowej gadów.
- Śródmózgowie dobrze rozwinięte- dobry wzrok.
- Móżdżek jest lepiej rozwinięty u form aktywnych ruchowo Np krokodyli. Pokryty jest korą móżdżku.
- Rdzeń przedłużony ma esowate wygięcie. Rola rdzenia maleje ponieważ ograniczone zostało czucie skórne.
- Z mózgowia wychodzi 12 par nerwów czaszkowych.

Narządy zmysłów:
- Oko zdolne do akomodacji pokryte 3 powiekami: górną, dolną i migotką.
- Oko węży ma żółtawą soczewkę i receptory wzrokowe. Brak u nich powiek i mięśni gałki ocznej.
- Pierwotne gady miały oko ciemieniowe. Jest ono dobrze zachowane u hatterii.
- Niektóre węże mi, grzechotniki posiadają po bokach pyska jamki policzkowe które wrażliwe są na promieniowanie podczerwone. Może on dzięki temu wykrywać różnice temperatur poruszających się gryzoni.
- Posiadają kostkę słuchową- strzemiączko.

Rozmnażanie i rozwój gadów:
- Zapłodnienie wewnętrzne.
- Jaja składane do gniazd wykopanych w ziemi w nasłonecznionych miejscach lub bogatych w roślinność.
- Niektóre węże wysiadują jaja Np. pytony.
- Niektóre jaszczurki są jajożyworodne.
- Większość gadów nie opiekuje się potomstwem. Wyjątkiem są krokodyle.
- Jaja mogą rozwijać się na lądzie dzięki wytworzeniu ochronnej skórzastej skorupki ( węglan wapnia). Jaja mogą być duże i zawierać dużo substancji zapasowych (żółtka)
- Najważniejsza cechą jest wytwarzanie błon płodowych które zapewnia odpowiednie środowisko.
Owodnia- chroni zarodek przed wstrząsami, oraz uniemożliwia swobodny rozwój.
Kosmówka- najbardziej zewnętrzna błona
Omocznia- gromadzi produkty przemiany materii zarodka