SŁOŃCE
Słońce jest centralnym ciałem naszego Układu planetarnego. Bez jego światła i ciepła życie na Ziemi nie byłoby możliwe. Dlatego właśnie Słońce jest dla nas tak ważną gwiazdą. Równocześnie jest ono gwiazdą najbliższą. Wszystkie osiągnięcia w badaniach Słońca rozszerzają naszą wiedzę o budowie i ewolucji gwiazd. W porównaniu do planet, rozmiary Słońca są ogromne. Musielibyśmy ułożyć 109 kul ziemskich, aby uzyskać średnicę Słońca, a 1,3 mln kul ziemskich miałoby dopiero objętość równą jego objętości. Jednak w porównaniu z rozmiarami innych gwiazd nasze Słońce jest zupełnie przeciętne. Istnieje bardzo wiele gwiazd, których objętość jest miliony razy większa od objętości Słońca, a ich masy mogą być nawet sto razy większe od masy Słońca. Słońce to rozżarzona kula gazowa, składająca się z wodoru, helu i małej domieszki cięższych pierwiastków. Potężna energia, emitowana przez Słońce, powstaje w jego jądrze. W temperaturze około 14 mln C odbywają się tam procesy syntezy termojądrowej, w których wodór przekształcany jest w hel. Obliczono, że w ciągu każdej sekundy 657 mln ton wodoru przekształcane jest w 653 mln ton helu. Różnica masy, 4 mln ton na sekundę, została po prostu zamieniona na energię. Uwolniona w jądrze słonecznym energia musi zostać przeniesiona do powierzchni. Początkowo (w wewnętrznej warstwie promienistej Słońca) energię tę unosi promieniowanie. Dalszy transport energii odbywa się za pośrednictwem wznoszących się i opadających mas gazu (konwekcji) w warstwie konwektywnej. Widoma powierzchnia Słońca nazywa się fotosferą. Temperatura fotosfery wynosi około 6000C. Fotosfera składa się z gorących gazów, znajdujących się w nieustannym ruchu. Inne zjawiska w fotosferze to granulacja, plamy i pochodnie. Granulacja (łac. granulum = ziarnko) jest to ziarnista struktura powierzchni Słońca, której wygląd można porównać do papki ryżowej. Granulacja składa się ze wznoszących się rozgrzanych "bąbli" gazu, będących w ciągłym ruchu. Ich średnica wynosi około 1000 km. Najlepiej znane obserwatorom są plamy słoneczne, które można zaobserwować już małym teleskopem.
KSIĘŻYC
Księżyc, towarzysz naszej Ziemi i najbliższe nam duże ciało niebieskie, jest dla miłośników nieba i astronomów-amatorów bardzo ciekawym obiektem do obserwacji. Księżyc nie posiada atmosfery, która zasłaniałaby jego powierzchnię, możemy ją zatem badać bardzo dokładnie. Nawet gołym okiem dostrzegamy morza księżycowe, duże, ciemne obszary o bardziej lub mniej kolistym kształcie, w których tradycja ludowa dostrzega "człowieka na Księżycu". W dawniejszych czasach obserwatorzy uważali te okrągłe, ciemne obszary za prawdziwe morza i nadali im fantazyjne łacińskie nazwy, takie jak: "Mare Nectaris" (Morze Nektaru), "Mare Tranquilitatis" (Morze Spokoju), "Mare Serenitatis" (Morze Pogody albo Morze Jasności), "Mare Imbrium" (Morze Deszczów) czy też "Oceanus Procellarum" (Ocean Burz). Obecnie wiemy, że na powierzchni Księżyca nie ma wody w stanie wolnym. Pomimo to używa się, tak jak dawniej, historycznych nazw mórz. Autorem tych nazw jest włoski astronom Giovanni Battista Riccioli (1598-1671). Morza księżycowe są ogromnymi zagłębieniami terenu, które powstały prawdopodobnie w wyniku upadku małych planetek oraz dużych okruchów materii pochodzących z początkowego okresu tworzenia się naszego Układu Planetarnego. Zagłębienia te zostały następnie wypełnione lawą. Na "gładkim" terenie mórz występuje mało kraterów, bardzo licznie występują one natomiast na wyżynach, szczególnie południowej półkuli Księżyca. Jednym z największych i najbardziej interesujących mórz księżycowych jest Mare Imbrium (Morze Deszczów). Ma ono średnicę 960 km i jest otoczone wysokimi łańcuchami górskimi, które wraz z zatokami tworzą bardzo ciekawy krajobraz. Morze Deszczów jest jednym z najchętniej oglądanych miejsc na powierzchni Księżyca. Ale nie morza, lecz kratery tworzą charakterystyczny "krajobraz księżycowy". Jest to formacja typowa także dla niektórych planet i księżyców naszego Układu Słonecznego. Kratery na Księżycu są najprawdopodobniej kraterami uderzeniowymi (a nie jak wcześniej przyjmowano, wulkanami), powstałymi wskutek upadku małych planetoid i bombardowania meteorytowego. Największe kratery - nazywane również górami pierścieniowymi lub równinami wałowymi - mają średnicę od 200 do 300 km. Wiele kraterów (z wyjątkiem najmniejszych) ma w swoim środku jedną lub kilka górek centralnych. Wał wokół krateru, który wskutek jego rozmiarów i krzywizny powierzchni Księżyca wydaje się stosunkowo płaski, opada niekiedy do wnętrza krateru stopniami i tarasami. Wnętrze krateru jest położone niżej niż jego powierzchnia zewnętrzna. Często dno i wał krateru usiane są mniejszymi kraterami. Mniejsze kratery są na ogół młodsze od większych. Istnieją bardzo stare formacje kraterowe, które są prawie zupełnie zakryte przez pył. Całkowita liczba wszystkich kraterów na widocznej stronie Księżyca szacowana jest na 33000. Około 600 z nich otrzymało nazwy pochodzące od nazwisk znanych przyrodników, astronomów i filozofów. Dlatego można Księżyc dowcipnie nazywać "cmentarzem uczonych".
Istnieją cztery różne teorie powstania Księżyca:
- Księżyc oderwał się od Ziemi (i został od niej odrzucony)
- Ziemia i Księżyc powstały jednocześnie jako "podwójna" planeta
- Księżyc został przechwycony przez Ziemię, np. po powstaniu z tego samego obłoku gazu co Mars
- Księżyc powstał w wyniku zderzenia młodej Ziemi z inną planetą wielkości Marsa, która uległa zniszczeniu; stopiła się (lub odpaowała) znaczna część płaszcza Ziemi, która utworzyła pierścień na orbicie okołoziemskiej; następnie opary uległy schłodzeniu i uformowały się z nich krople, które stapiając się, łączyły się i utworzyły Księżyc