Kwestionariusz

Elementy części formalno-ewidencyjnej kwestionariusza:
1. nazwa placówki przeprowadzającej badania
2. tytuł
3. wprowadzenie

We wprowadzeniu do kwestionariusza powinny się znaleźć następujące elementy:
1. cel badania
2. zapewnienie o poufności zebranego materiału
3. uzasadnienie wyboru respondenta
4. ewentualna instrukcja dotycząca sposobu wypełniania kwestionariusza
5. apel o poważne potraktowanie pytań i udzielenie szczerych odpowiedzi
6. ewentualne określenie sposobu zwrotu wypełnionego narzędzia
7. podziękowanie za wzięcie udziału w badaniach

PROBLEM to zamieszczona w kwestionariuszu wywiadu lub ankiety wypowiedz badacza najczęściej w formie zdania pytającego skierowana do respondenta i zadająca od niego wypowiedzi określającej treściowo, bardziej lub mniej dokładnie. Wypowiedź to jest dla badacza źródłem informacji.

Rodzaje pytań kwestionariuszowych ze względu na ich cel:

Pytania wprowadzające - są to pytania, których celem jest umożliwienie badaczowi przygotowania respondenta do zagadnień poruszanych w całym kwestionariuszu lub w pewnych jego sekwencjach tematycznie odmiennych od pozostałych części narzędzia badawczego. Przynoszą one pewne informacje o respondencie, ułatwiając późniejsza interpretację materiału a jednocześnie pytaniami zbyt szczegółowymi.

Pytania o opinie - są to pytania odnoszące się do sposobu postrzegania przez respondentów pewnych faktów, zjawisk, procesów do oceniania ich i ewentualnego własnego zachowania się wobec nich.

Pytania o fakty - dot. uzyskania informacji o pewnych zjawiskach, faktach a nie opinii o nich, czy postaw wobec nich. Odwołują się najczęściej do pamięci badanych. Do tej kategorii należy większość tzw. pytań metryczkowych.

Pytania o wiedzę - nie są to pytania zbyt często spotykane w badaniach socjologicznych tym mniej wystarczające w kwestionariuszach. Są to pytania głównie z badań zasięgu życia kulturowego czy społecznego.

Pytania o informacje - stosuje się w celu zdefiniowania źródeł, jakich respondent czerpie wiedząc na pewien temat.

Pytania o motywy - jest to jeden, z najczęściej stosowanych typów pytań kwestionariuszowych. Ich zamiarem jest ujawnienie subiektywnie odczuwalnych pobudek do wykonywania takich czy innych czynności.

Pytania o sugestie - tego typu badania zadaje się respondentom wówczas, gdy badacz chce rozpoznać pewne formułowane przez respondenta zalecenia dot. np. rozwiązywania problemów społ.

Pytania sondujące - ich zadaniem jest nakłanianie badanych osób do udzielania odpowiedzi istotnej wtedy, gdy od ich sformułowania się uchylają.

Pytania uzupełniające - ich celem jest uzyskanie od rozmówcy jakiś dodatkowych informacji, przydatnych do interpretowania poprzednio udzielonych odpowiedz.

Rodzaje pytań kwestionariuszowych ze względu na ich budowę:

Pytania otwarte - są to pytania, w których osobie badanej autor kwestionariusza pozostawia całkowitą swobodę w udzielaniu na nie odpowiedzi.
Pytania otwarte zamieszcza się w kwestionariuszach przede wszystkim wtedy, gdy:
- badacz nie ma dostatecznej pewności co do tego czy respondent dysponuje jakąkolwiek wiedzą na dany temat
- badacz nie ma dostatecznej pewności co do tego czy jest w stanie, sam sformułować wszystkie lub najczęściej powtarzające się interesujące go alternatywy gotowych odpowiedzi
- ze względu na realizowany cel badawczy i decyzję co do sposobu analizy zebranego materiału i badaczowi zależy nie tylko na sensie wypowiedzi ale także na dosłownym jej brzmieniu
- badaczowi zależy na poznaniu układu odniesienia respondenta w jakim ustosunkowuje się on do poruszonego problemu

Zalety pytań otwartych:
- badacz uzyskuje odpowiedzi swobodniejsze, autentyczniejsze i pełniejsze
- pytania otwarte w niewielkim tylko stopniu jest sugerujące
- przynosi informacje osadzone w kontekście aktualnej wiedzy respondenta
- pozwalają na zainteresowanie się czy respondenci odpowiednio je zrozumieli
- znakomicie nadają się do prowadzenia głównie jakościowych analiz zebranego materiału

Wady pytań otwartych:
- częściej pozostają bez odpowiedzi
- zadający pytanie otwarte badacz musi się liczyć z tym, że uzyska znaczną liczbę odpowiedzi nie dot. problematyki badawczej
- duża liczba pytań otwartych przedłuża czas jego realizacji, czas zbierania informacji
- szybciej męczą respondenta

Pytania zamknięte - są to pytania zaopatrzone w listę przygotowanych z góry przewidzianych odpowiedzi. Lista takich wariantów możliwych do wyboru odpowiedzi to tzw. KAFETERIA

Zalety pytań zamkniętych:
- skracają czas realizacji badania
- przynoszą materiały w znacznym stopniu ujednolicone

Wady pytań zamkniętych:
- niebezpieczeństwo sugerowania respondentowi odpowiedzi szczególnie wówczas gdy nie ma on dostatecznie wyrobionego zdania co do podejmowanego w pytaniu problemu.

Podziały pytań zamkniętych:
- odpowiedzi wbudowane są w treści pytania
- nie mają wbudowanych odpowiedzi. Są one na zewnątrz pod pytaniem

Z punktu widzenia budowy części respondentatywnej pytania zamknięte dzielimy na:
- pytania w formie alternatywnej
- pytania wieloalternatywne
- dysjunkcja
- koniunkcja
- rangowania
- skal

Pytania w formie alternatywnej - ich istota polega na tym ze czytający bądź słyszący je respondent może udzielić tylko jednej z dwóch wzajemnie wykluczających się odpowiedzi.

Pytania wieloalternatywne - istotą tego pytania jest zaprezentowanie kilka wariantów pytań do wyboru.

Pytania dysjunktywne, - którym towarzyszy lista wariantów odpowiedzi zawierająca więcej niż dwie pozycje. Badany może wybrać z nich tylko jedną odpowiedz.

Pytania koniunktywne - są to pytania z tzw. kafeterią, które umożliwiają respondentowi wybór większej liczby odpowiedzi z przedstawionej mu listy.

Pytania z szeregowaniem alternatyw - w tych pytaniach prosi się badanego o ponumerowanie wg. przedstawionego mu kryterium wybranych wariantów odpowiedzi.

Pytania skal - są to pytania z grupy pytań wieloalternatywnych. Ich istotą jest zawsze jakieś
stopniowanie, hierarchizowanie zjawisk , poglądów.

Dyferencjał semantyczny jest to nieco odmienna od poprzednich technika skalowania. Zastosowanie dyferencjału semantycznego polega na tym, że respondent otrzymuje specjalną listę, na której wymienione są odnoszące się do badanego zjawiska porami biegunowo dobrane przymiotniki np.
pracowity - leniwy
nowoczesny - staroświecki

Pytania tabele - są to pytania przedstawione respondentowi w postaci tabeli o różnej konstrukcji.

Rodzaje pytań kwestionariuszowych ze względu na zakres podejmowanej przez nie problematyki:

Pytania globalne - są to takie pytania, których celem jest uzyskanie od badanego odpowiedzi dot. Złożonych wieloaspektowych procesów, zjawisk, faktów. Nazywa się je globalnymi, dlatego że domagają się krótkiej odpowiedzi.

Pytania szczegółowe - badacz prosi o odniesienie się do jednego zagadnienia, którego ocena wymaga zastosowania jednego lub kilku.

Rodzaje pytań kwestionariuszowych ze względu na pełnione przez nie funkcje:
- pytania dot. badanej problematyki
- pytania dot. respondenta
- filtrujące
- wykluczające się
- sprawdzające
- podchwytliwe i puste

Pytania filtrujące - ich celem jest podział segmentacji respondentów na różne kategorie w zależności od potrzeb, celów autora badania. Stosuje się je wtedy, gdy zamiarem badacza jest zanalizowanie problemu zagadnień nie dot. wszystkich respondentów.

Pytania wykluczające się - są to pytania, których zadanie jednej kategorii respondentów wyklucza się możliwość zadania ich respondentowi z innej kategorii.

Pytania sprawdzające odgrywające w kwestionariuszach szczególną rolę związaną z analizą prawdziwości uzyskanych odpowiedzi.

Pytania podchwytliwe stosowane są wówczas, gdy chce się otrzymać odpowiedzi niemożliwe do uzyskania przy pytaniu wprost.

Pytania puste, które kreują pewne fikcje a wykorzystuje się je do analizy sposobu udzielania odpowiedzi

Rodzaje pytań kwestionariuszowych ze względu na sposób nawiązania do podejmowania problemu badawczego:

Pytania bezpośrednie za ich pośrednictwem badacz chce się dowiedzieć czegoś o problemie, którego pytanie dotyczy. Można, więc powiedzieć, że są to takie pytania, w których rzeczywiście pytamy o to, o czym w nich mówimy.

Pytania pośrednie często w kwestionariuszu umieszcza się pytania, których celem nie jest dowiedzenie się czegoś o problemie, którego pytanie dotyczy, lecz aby na podstawie odpowiedzi móc wnioskować o innych sprawach, czy cechach rozmówcy. Stosuje się je wtedy, gdy badacz żywi uzasadnione przypuszczenie, że jego respondent nie chce się odpowiedzieć na pytanie.

Formułowanie pytań:
1) W kwestionariuszu powinny znaleźć się wyłącznie te pytania, które wynikają z podjętej problematyki badawczej
2) Szczególną uwagę należy zwrócić na formę językową. Zdania powinny być krótkie, proste
3) Zadawane pytania powinny mieć odpowiednią formę gramatyczną
4) Każde pytanie powinno odnosić się tylko jednego zagadnienie
5) Nie należy formułować pytań w sposób sugerujący jakąkolwiek odpowiedź
6) Nie powinno się umieszczać takich pytań, co, do których jest duże prawdopodobieństwo, że udzielone na nie odpowiedzi będą nieszczere.
7) Pytanie powinno wyraźnie mówić, jaką formę ma mieć odpowiedz
8) Pytania powinny być tak sformułowane by dawały możliwość udzielenia wystarczająco wyczerpujących odpowiedzi po to by nie były potrzebne powtórne uzupełniające badania.
9) Zarówno pytanie jak i proponowane do wybory odpowiedzi winny być sformułowane w sposób jednoznaczny

Najczęstsze błędy w kwestionariuszach:
1) Błąd multiplikacje - więcej niż jedno zagadnienie np. Czy uważa Pan/Pani wysokość swoich zarobków za słuszne w stosunku do swoich kwalifikacji i wysiłku wkładanego w pracę
2) Błędy w językowym zapisie pytań np. błędy ortograficzne
3) Brak pytań filtrujących tam gdzie wydają się one niezbędne
4) Zbyt trudne sformułowanie pytań
5) Błąd polegający na tzw. fałszywym założeniu znawstwo
6) Złe skalowanie
7) Błąd polegający na jednoczesnym pytaniu o fakty i o opinie o nich.
8) Zbyt skomplikowane tabele
9) Błędy dot. pytań zamkniętych z alternatywnymi odpowiedziami. Zdarza się, że pytanie zmusza respondenta do wyboru jednej za zaproponowanych mu odpowiedzi
10) Treść pytania nie odpowiada zaproponowanej kafeterii odpowiedzi
11) Przypisywanie respondentowi postawy przez niego niereprezentowanej.

Zakończenie kwestionariusza

- "Dziękuję za okazaną pomoc. Prosimy, aby sprawdził Pan czy udzielił Pan odpowiedz na wszystkie pytania."
- "Jeśli ma Pan dodatkowe uwagi na tematy poruszane w ankiecie uprzejmie prosimy podać je na tej stronie."

POMIAR to procedura w której przyporządkowuje się zgodnie z określonymi zasadami wartości liczbowe właściwościom empirycznym. Pojęcie pomiaru jest nieodłączne od pojęcia mierzonej cechy.

Narzędziem badawczym jest SKALA

SKALA to zbiór elementów, który składa się z 3 komponentów:
- empiryczne wydarzenia
- liczby
- reguła lub zbiór reguł które wiążą wydarzenie z liczbą

Ze względu na stopień dokładności pomiaru można wyróżnić 4 typy skal (podział Stevensa):
- nominalne
- interwałowe
- porządkowe
- ilorazowe

Skala nominalna (klasyfikacyjna) przyporządkowuje przedmiotom liczby w taki sposób, aby odzwierciedlały one jedynie zachodzące między tym przedmiotami stosunki równości i różności pod względem mierzalnym.
Skala nominalna jest skalą najsłabszą.
Za jej pomocą możemy powiedzieć czy są one takie same czy różne.

Skala porządkowa możemy stwierdzić, że coś jest mniejsze, większe, równe od czegoś innego, ale nie stwierdzamy o ile mniejsze czy większe.

Skala interwałowa (przedziałowa) posiada właściwości skai porządkowej a ponadto pozwala stwierdzić, że przedmioty są różne lub równe, można również określić dokładną odległośc pomiędzy obserwacjami.

Skala ilorazowa przyporządkowuje się przedmiotom liczby, w taki sposób aby stosunki między liczbami odzwierciedlały wszystkie takie stosunki jakie odzwierciedla skala interwałowa ponadto jeszcze zero zostaje przyporządkowanie jednemu przedmiotowi mającemu własność mierzalna w stopniu zerowym.
Skala ta jest najmocniejsza.

Zmienne ilorazowe to takie cechy, których wartości pozostają do siebie w stosunkach liczbowych np. waga, czas, odległość, powierzchnia.

Zasady podziału skal:
- podział wg. mocy mierzonej zmiennej (podział Stevensa)
- podział wg. zasad konstrukcji (skale Likerta, Thurstone a, Guthmana)
- podział ze wg. na charakter mierzonej zmiennej (tzn. cechy jednostek ludzkich zarówno psychiczne, jak i niepsychiczne)

Skala dystansu społecznego Bogarda:
- czy zgodziłbyś się by Rumuni mieszkali w twoim kraju
- czy zgodziłbyś sięby Rumuni mieszkali w Twojej miejscowości
- czy zgodziłbyś się by Rumuni byli Twoimi sąsiadami
- czy zgodziłbyś się by Twoje dziecko poślubiło Rumuna/Rumunkę.

Skala dystansu społecznego Bogarda służy do pomiaru skłonności ludzi do uczestniczenia w stosunkach społecznych z innymi grupami ludzi.

Skala Thurstone`a wykorzystuje opinię sędziów do określania stopnia intensywności poszczególnych wskaźników.
Skala Thurstone`a stanowi próby opracowania formatu grupowania wskaźników zmiennej, które powiązane są przynajmniej w strukturę społeczną.

Skala Likerta jest to technika pomiarowa oparta na wykorzystaniu standaryzowaniu kategorii odpowiedzi.
Likert stworzył metodę, za pomocą której ten format pytania umożliwia określenie względnej intensywności różnych pytań.
Termin skala Likerta używa się często na określenie pytania kwestionariuszowego zawierającego kategorie odpowiedzi w rodzaju:
- zdecydowanie się nie zgadzam
- nie zgadzam się / zgadzam się
- zdecydowanie się zgadzam

Skala Guthmana to metoda służąca do odkrywania, wykorzystania empirycznej struktury intensywności między kilkoma wskaźnikami danej zmiennej.
Są to takie pytania, które powodują, że jeżeli ktoś odpowiedział tak na pierwsze pytanie to musi poniekąd odpowiedzieć tak na pozostałe np.
- Czy masz wzrost ponad 180 cm.
- Czy masz wzrost ponad 170 cm.
- Czy masz wzrost ponad 160 cm.

WYWIAD jest rozmową kierowaną, w której biorą udział co najmniej dwie osoby. Jest to, jedna z metod badawczych, jaka umożliwia równoległe stosowanie innej obserwacji.

Typy wywiadu:
- ze względu na formę wypowiadania się respondenta, sposób przeprowadzania, a także ze względu na zachowanie się badanego, ilość uczestników
- ustne i pisemne
- skategoryzowane i nieskategoryzowane
- jawne i ukryte

Wywiad skategoryzowany - badającemu w takim wywiadzie nie wolno zmienić nie tylko słów użytych, ale nawet kolejności pytań.

Wywiad nieskategoryzowany - sami ustalamy, jakie stawiać pytania, jak prowadzić rozmowę, wywiad jest prowadzony swobodnie.

Wywiad jest jawny, kiedy respondent jest poinformowany o tym, że prowadzi się z nim wywiad, a ponadto jest powiadomiony o rzeczywistej roli badającego i o celu badań.

Wywiad jawny nieformalny na miejsce wówczas dgy badana osoba została wprawdzie poinformowana o tym, że przeprowadza się z nią wywiad i godzi się na to, aby w nim uczestniczyć ale pomimo to nie zostaje ona poinformowana o rzeczywistej roli badającego lub o celu danych badań.

Wywiad jest indywidualny, jeśli jest prowadzony tylko z jedną osobą. Jeśli przeprowadzamy z wieloma osobami to mówimy o wywiadzie zbiorowym.

Wywiad panelowy, jeśli celem jest stwierdzenie, jak i wpływ na opinie i postawy respondenta ma wpływ czasu oraz inne oddziaływania środowiska.

Uchybienia w stawianiu pytań:
- nie jest wskazana polemika z respondentem
- należy unikać krytyki i pouczeń

Badania ankietowe stosuje się w celu szybkiego przebadania bardzo licznych zbiorowości.

Słabe strony badań ankietowych:
- w bezpośrednich rozmowach można uwzględnić indywidualne różnice respondentów natomiast w badaniach ankieterskich jest to niemożliwe
- w każdej zbiorowości istnieje poważny odsetek ludzi, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie wypełnić należycie ankiet
- duży odsetek spośród rozesłanych ankiet po prostu przepada

Typy ankiet w badaniach społecznych:
1. środowiskowe
2. prasowe
3. pocztowe
4. jawne i anonimowe

Ankiety środowiskowe, czyli bezpośrednie rozprowadzane przez ankietera w danym środowisku.
Ankiety prasowe, czyli zamieszczone na łamach gazet lub czasopism.
Ankiety pocztowe, które badający rozsyła przez pocztę na adres poszczególnych osób wybranych do badań.

Zalety ankiety:
- można spodziewać się raczej szczerych odpowiedzi
- osiągnąć respondentów znacznie rozproszonych na terenie objętym badaniem
- oczekiwać raczej autentycznych wypowiedzi.

EKSPERYMENT jest metodą, która polega na celowym wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk czy procesów przez wprowadzenie jakiegoś nowego czynnika i rejestrowaniu zmian powstałych na skutek jego działania.

Eksperyment klasyczny mierzy wpływ bodźca eksperymentalnego na zmienną zależna poprzez pn. test i protest przeprowadzony w grupie eksperymentalnej i kontrolnej.

Rodzaje eksperymentu:
1. eksperymenty przeprowadzone w terenie i eksperymenty projekcyjnej
2. eksperymenty laboratoryjne
3. eksperyment ex-post-facto i eksperymenty projekcyjne
4. eksperymenty jednoczesne i eksperymenty sukcesywne

Eksperyment przeprowadzony w terenie przeprowadzony w środowisku naturalnym, badacz manipuluje jedną lub więcej zmiennymi które są na tyle kontrolowane na ile pozwala sytuacja.