Budowa geologiczna, alpejskie fałdowania, granice i obszar polski, klimat

Bud. geolog.Polska znajduje się na styku 3 wielkich jednostek tektonicznych Europy.1)PLATWORMA PREKAMBRYJSKA(wsch-europejska)- obejmuje pn-wsch część Europy i jej zach. Granica przebiega od półwyspu Jutlandzkiego przez górną i srodkową Wisłę, aż do morza czarnego. Platforma ta oddziela obszar fałdowań hercyńskich,kaledońskich i alpejskich.Zbudowana jest z 2 części: DOLNEJ-trzon krystaliczny zbud. z twardych skał prekabryjskich. GÓRNEJ-tzw.pokrywy-zbd. Z młodszych skał osadowych. Cecha charakterystyczna- na prawie całej powierzchni występuje duża miąższość skał osadowych, co powoduje, że platforma ma charakter płyty tektonicznej. Platforma ta może występować jako wyniesienie wtedy, gdy trzon krystaliczny jest blisko pow.ziemi, oraz obniżenie gdy trzon jest głęboko pod powierzchnią ziemi. Wyniesienia to: wyniesienie łeby, mazursko –suwalskie, słowatysz. Obniżenia to: Perybałtyckie,podlaskie, nadburzańskie2)obszar fałdowań paleozoicznych- fałdowanie KALEDOŃSKIE i HERCYŃSKIE 3)Fałdowania alpejskie z których powstały Karpaty.

ALPEJSKIE FAŁDOWANIA rozpoczęły się w erze Mezozoicznej, ale główny jej proces fałdowań miał miejsce na początku trzeciorzędu.Obejmował południową cz. Europy i w Polsce zaznaczył się w KARPATACH. Karpaty ze względu na różnicę w budowie dzielą się na wew. i zew. Do karpat wew. zaliczamy:Tatry,Podhale,Pieniny, a do zew:Beskidy i Przedgórza. BUDOWA Karpat wew.:trzon krystaliczny, seria wapień wierzchowych i reglowych, flisz podkaleński, seria skałek pienińskich.Trzon krystaliczny Tatr powstał z magazynowania we wczesnym pekambrze.Pelm- zalanie obszaru Polski prze morze (tetydy) w morzu tym zaczęły gromadzić się osady, w pn-zach.części seria wapieni wierzchowych a w pd-wsch. Seria wapieni reglowych.Pod koniec kredy nastąpiło sfałodowanie tych osadów oraz przesunięcie ich w formie płaszczyzny na istniejący wcześniej trzon krystaliczny.Na poczatku trzeciorzędu na obszarze dzisiejszych Tatr ponownie wkroczyło morze, w którym powstał tzw. Flisz podhalański.(FLISZ-osady o dużej miąższości utworzone w głębokim zbiorniku morskim, których cechą char. Jest naprzemienne występowanie osadów grubo i drobnoziarnistych.)Pieniński pas skałkowy-ostatni el. Bud. Karp. Wew. zbudowany ze skał kredowych, które zostały sfałdowane dwukrotnie w kredzie i w trzeciorzędzie(Plutonizm-wtargnięcie magmy w istnieące wcześniej struktury skalne. W wyniku ego nastąpiły przeksztaucenia chemiczne skał i w ten sposób tworzy się skała metamorficzna lub złoża.) Orogenezie towarzyszył proces zwany denudacja- wyrównanie powierzchni ziemi poprzez usuwanie zwietrzeliny przez wodę i wiatr- w wyniku denudacji powstały złoża miedzi u podnóża Sudetów, złoża ropy naftowej i gazu ziemnego n Pomorzu zach.,złoża soli kamiennej w ok.woeliczki.Skały osadowe położone są równolegle i dlatego platforma wsch.europejska ma charakter płyty tektonicznej.
Granice i obszar polskiPn-Pd-649km.Wsch-zach-689km. Powierzchnia polski-322577km=100%,97,3%-ląd, 2,7%-wody wew. i morza. Granice: Niemcy-467km,czechy-828km,słowacja-541km,Ukraina-551km,białoruś-430km,litwa-107km,rosja-220km,morza-528km. Dł.granic-3672km. 12mil-morza terytorialnego,1mila-1852km.

PALEOZOICZNE FAŁDOWANIAera paleozoiczna, podział: kambr, ordonik,sylur,dewon,karbon,perm. Ostatnie 3 okresy charakt. się olbrzymimi ruchami górotwórczmi, które nazwano orogeneza kaledońką i hercyńska. Fałdowania paleozoiczn objęły pn-zach cz. Europy. Okolice Kłodzka i góry Kaczawskie.

Klimat charalterystyczny dla danego kraju zespół zjawisk i procesów atmosferycznych kształtujących się pod wpływem właściwości fizycznych i geograficznych tego obszaru,określony na podst. Wieloletnich obserwacji składniki klimatu wiatry, temp,opady,ciśnienie czynniki wpływające na ksztaut klimatu sze.geogr., wys, nad. poz. Morza, ukszt. terenu,pokrywa roślinna. Klimat polski umiarkowany, przejściowy(ocean atlantycki i Azja) ciepły-przejściowy. Masy powietrza zachzach-pn.(powietrze polarno morskie, duża wilgotność, lato-ochłodzenie i opady, zima-ocieplenie i opady niewielkie śniegu) wsch( polarno-kontynentalny. Niewielka wilgotność, lato-wysokie ocieplenie, zima-gwałtowne ochłodzenie)pn.( arktyczne,zima-silne mrozy i duże opady śniegu, wiosna i jesień-przymrozki i gorące lato) pd-zach.(zwrotnikowo-morskie,zimą i letemprzynosi ocieplenie i duże opady) pdpd-wsch (zwrotnikowo-kontynentalny,lato-upały oraz skrajnie sucha pogoda, jesienią twory „babie lato” i słoneczna pogodę)cechy char.klimatu dominuje układ baryczny nad polską* niż irlandzki(pn. atlantyk-tam się tworzy, pojawia się w zimie) *niż pd.azjatycki (pn.azja-tam się tworzy,pojawia się w lecie) wyż Azorski(śr.Atlantyk-tam się tworzy, pojawia się lecie niekiedy jesienią i wiosną) wyż arktycny(jesień wiosna)*wyż zwrotnikowy(tworzy się nad Azją mniejszą i pn.Afryką, pojawia się latem i wczesna jesienią) *wyż azjatycki(kontynent Azjatycki-śr. Część, pojawia się latem)Średnie temp. i opady (lipiec/styczeń) TEMP STYCZNIA- (-6,-1śr.-38*C)LIPCA –(+10,+19śr. +15*C) śr. temp. w Polsce ok. 9*C Opady śr. Roczna suma opadów w Polsce ok. 600mm. Elementy świadczące o przejściowości klimatu 1)podobny udział mas powietrza polarno-morskiego oraz kontynentalnego, w kształtowaniu pogody w ciągu roku,2)duża zmienność typów pogody w ciągu roku (na przeł. Jesieni-zimy, zimy-wiosny) 3) 6 klimatycznych pór roku(wiosna, lato jesień zima, przedzimie, przedwiośnie cechy char. Temp. między 0*C-5*C)4)zmienność typu pogody w kolejnych latach. Lata o pogodzie char. dla klimatu kontynentalnego(mroźne zimy, lata upalne) przeplatają się z latami char. dla klimatu morskiego(łagodna zima, chłodne I deszczowe lato)