Jan Kalwin

Jan Kalwin urodził się 10 lipca 1509r w we Francuskiej Pikardii. Jego rodzina była silnie związana z kościołem ? ojciec był zarządcą majątku i generalnym prokuratorem kapituły w Nyon, więc była to warstwa wykształconej szlachty, dzięki czemu już w młodym wieku otrzymał pierwsze kościelne bendy. W wieku lat 14 rozpoczął studia w Coll?ge de Montaigu w Paryżu - gdzie przez pewien czas mieszkał pod jednym dachem z Ignacym Loyolą - dzięki którym miał rozpocząć karierę duchową. W tym czasie zaczęto żądać reform również w kościele. Nad ruchem reformatorskim przewodził Jacques Lef?vre d?Etaples, który miał wielu zwolenników w śród bliskich przyjaciół Kalwina, do tego w kręgach uniwersyteckich wielką popularnością cieszyły się dzieła Lutra. Te czynniki jak i to że ojciec Kalwina wszedł w konflikt z dostojeństwem kościelnym w Noyon, co niweczyło jego szanse na karierę duchową, wpłynęły najbardziej znacząco na odejście Kalwina od katolicyzmu i przejście na protestantyzm.
W 1528, po otrzymaniu tytułu magistra sztuk, ojciec Kalwina kazał mu porzucić teologię i zająć się prawem na uniwersytecie w Orleanie. Kalwin okazał się jednym z najlepszych studentów w uczelni. Po 3 latach oraz studiach w Paryżu i Borgues, Kalin otrzymał doktorat w dziedzinie prawa oraz aplikanturę. Udało mu się również gruntownie poznać Grekę i Łacinę. W tym mniej więcej okresie czasu ojciec został oskarżony o sprzeniewierzenie pieniędzy i ponieważ nie przedstawił rachunku został ekskomunikowany. Janowi groziło zajęcie dochodów. Ostatecznie jego ojciec umarł jako wyklęty. Między rodziną kalwina a kościołem zapanowała nie jasna wrogość. Kalwin stał się antyklerykałem aż w końcu roku 1533 Kalwin ostatecznie wyrzekł się katolicyzmu i przeszedł na protestantyzm.
We Francji zostały w tym właśnie okresie rozpowszechniane zostają myśli oświeceniowe oczyszczonego i uproszczonego kościoła, zjednując sobie możnych przyjaciół za równo na dworze królewskim jak i wśród episkopatu. Król Franciszek I, jego siostra ? Małgorzata z Nawarry, oraz biskup Guillame Briconnet z Meaux próbrowali podjąć wyzwanie i rozpocząć reformę humanistyczną. biskup podjął walkę z nieuctwem kleru, zaniedbywaniem przez niego obowiązków rezydencji oraz niskim poziomem studiów w swojej diecezji. Będąc mecenasem nauki ściągał na swój dwór biskupi znakomitych uczonych. Do tego koła ?z Meaux? należeli między innymi Wilhelm Farel i Pikardyjczyk Jaques Lefevre d?Etaples. Przewidywali oni niebezpieczeństwo wybuchu rewolucji religijnej, wierzyli jednak że można się przed nim ustrzec. Walka prowadzona z nadużyciami w kaznodziejstwie przysporzyła kołu wielu wrogów. Po zarzutach o herezję koło zaczęło się rozpadać. Farel uciekł do Szwajcarii, a Clichtove opublikował pismo wymierzone w Lutra oraz, dwa lata później, w naukę Oekolampadiusa o Eucharystii.
Niewola króla po bitwie pod Pawią przyniosła zwrot, którego nie mogły już zahamować zadedykowane królowi pisma Zwingliego ? parlament z poparciem Sorbony przejął władzę nad kościołem, zakazano zgromadzeń religijnych oraz pracy nad tłumaczeniem Nowego testamentu. Franciszek I, po swojej klęsce, doszedł do wniosku, że jedność narodową może przywrócić jedynie jedność wyznania i tak właśnie doszło do prześladowania protestantów we Francji. Jednak niektóre koła naukowe nadal sympatyzowały z luteranizmem. Do nich należeli między innymi Melchior Volmar z Rottweil, który wykładał Kalwinowi Grekę. Jan staje się bardzo aktywnym działaczem tych kół na przykład wygłaszając kazania podczas potajemnych obchodów święcenia Wieczerzy Pańskiej, oraz, odwiedza swoich przyjaciół w odległych okolicach podróżując po całym świecie zbierając nauki i studiując żeby pod koniec swojej tułaczki osiąść w Szwajcarskiej Bazylei. W 1536, czyli w wieku lat dwudziestu siedmiu, wydał swoją najbardziej znaną książkę pt.: ?Institutio christianae relogionis? [Ustanowienie Religii Chrześcijańskiej] w której, wykorzystując prace Lutra i Bucera, stworzył nową summę dogmatów chrześcijańskich oraz wzór systemu władzy państwowo-kościelnej. Był to zarys wierzeń chrześcijaństwa zreformowanego, w którym to właśnie doprowadził doktrynę predyscynacji Św. Augustyna do wniosków ostatecznych ? człowiek skalany grzechem pierworodnym, istota nędzna i słaba, może być zbawiony tylko i wyłącznie dzięki bezpośredniej interwencji Bożej, przy czym warunkiem tego zbawienia jest poznanie woli stwórcy przez prawo skodyfikowane w Starym i Nowym Testamencie, człowiek może również z woli Boskiej być przeznaczony na potępienie ponieważ szatan i diabły działają z rozkazu Boga ? ?Nie mogą wymyślić żadnego zła, wymyśliwszy je, nie mogą go wytworzyć, a wytworzywszy nie mogą podnieść nawet małego palca, by wcielić je w życie, jeśli Bóg im tego nie nakaże?. Najdrobniejszy czyn czy to dobry czy to zły są przewidziane przez Boga, są zgodne z jego wolą stanowią cząstkę jego planu. Książka zadedykowana została Franciszkowi I żeby osłabić niechęć którą żywił król do postawy radykalnych protestantów. Po przejściu wielu poprawek i korekt dzieło Kalwina w pełni ukazało się jednak dopiero w 1559r, wydanie to było pięciokrotnie obszerniejsze od pierwszego podzielone zostało na cztery księgi. W wydaniu pierwszym można zaobserwować niezwykle silny wpływ nauk Lutra, jednak w dalszych wydaniach Kalwin bardziej systematyzuje i umacnia swoje poglądy, jednak nie świadczy to o jego radykalnej skrajności, ponieważ w niektórych przypadkach jak na przykład w przypadku symboliki Ostatniej Wieczerzy obecnej w obrzędzie mszy jego poglądy plasują się między Lutra, który wierzył w rzeczywistą obecność krwi i ciała, a Ziwligna, który z kolei kwestionuje cielesność chleba i wina. ?Ustanowienie Religii Chrześcijańskiej? stanowi świetnie skomponowany, jasny i logiczny wykład doktryny religijno-społecznej. jednak nie sława którą dzięki niej zdobył była ani celem ani ambicją Kalwina, który marzył o cichej karierze naukowej. Warto tu napomnieć również że Kalwin dzięki swoim studiom, nie licząc Erazma, był najbardziej oczytanym iż reformatorów. Sam mówił o sobie ?Otrzymałem od Boga większą dozę światła niż inni?. Należy więc uznać tutaj za znaczący fakt, że jego pierwszym dziełem był komentarz do De Clementina Seneki o absolutnie elitarnym wyrazie i aprobujący stoicką doktrynę przeznaczenia. Kalwin jest przypadkiem doskonale ilustrującym teorię, wedle której dogmatyczne poglądy odzwierciedlają predyspozycje emocjonalne i tradycję rodzinną w której wzrastał.
Nauka Kalwina o predyscynacji, nie uznana w pełni nawet przez jego zwolenników, stała się obiektem gwałtownych ataków ze strony przedstawicieli radykalnej reformacji, upatrujących w niej całkowitą degradację człowieka i wywołującą szkodliwe skutki moralne fatalizmu reformatora. Jednak w ostatecznym rozrachunku koncepcja Kalwina stała się istotnym stymulatorem rozwoju społeczeństwa burżuazyjnego. Upatrując główny cel jednostki w szerzeniu chwały Bożej, budowaniu Civitas Dei, Kalwin nie głosił ani ascezy ani odwrócenia się od świata ponieważ ?życie nie ma wprawdzie samoistnej wartości, ale powinno upływać pod znakiem wytężonej pracy?. Warto tu przytoczyć posumowanie R.H. Tawney?a które dokładnie obrazuje ducha jednej z głównych doktryn kalwinizmu: ?Kalwinizm, choć nie uznaje zasługi osobistej, jest bardzo praktyczny ? dobre uczynki nie prowadzą do nieba, ale są dowodem, że to zbawienie zostanie osiągnięte?
Genewa już od dziesiątków lat znajdowała się w konflikcie ze swoim biskupstwem, wywołanym wolnościowymi dążeniami miasta. Biskupi Genewy pochodzili od dawna wyłącznie z sąsiedzko panującego domu książąt Sabaudzkich, którzy genewskie biskupstwo traktowali jak swój własny kościół. Tocząc walkę o wolność, w 1526 roku, miasto zawarło sojusz z Bernem, co między innymi oznaczało wprowadzenie reformacji. W charakterze propagatora nowej wiary i szermierza swoich własnych ambicji politycznych Berneńczycy osadzili Farela.
Pierwszy pobyt Kalwina w Genewie, dopiero obrastającej w reformację i której brakowało siły organizacyjnej, odbył się w roku 1536, kiedy podczas podróży do Strasburga gdy zatrzymał się tam na noc. W owych czasach Genewa była od niedawna nowym miastem (przy pomocy Szwajcarów zerwało więzi ze Świętym Cesarstwem Rzymskim) i jedynie od dwóch miesięcy ośrodek protestantyzmu pod przywództwem Wilhelma Farela, któremu udało się dostrzec właśnie w Kalwinie człowieka który zdoła zaprowadzić porządek w nowo powstałym kościele. Pomimo oporów Kalwina Farelowi udało się go przekonać do pozostania w Genewie, podpierając się argumentacją związaną z wolą Bożą. Wtedy właśnie 28 letni Jan Kalwin na zawsze związał się z tym miastem.
Po przejęciu władzy nad ruchem protestanckim Kalwin zapoczątkował zmiany w organizacji tamtejszego kościoła, napisał katechizm, nową formułę wyznania wiary oraz surową dyscyplinę w życiu kościelnym. Nabożeństwa odbywały się w niezwykle ascetycznych warunkach ? nie było obrazów, posągów, czy nawet ołtarza który w kościele reformowanym zastąpiono kazalnicą z której odprawiano msze. Kazanie stało się najważniejszym punktem mszy i było dosyć długie, trwało od godziny do dwóch i opierało się na szaczegułowej analizie wybranego fragmentu Biblijnego z nawiązaniem do aktualnych wydarzeń i życia kościoła. Jednak nie można było polegać jedynie na samodyscyplinie wszystkich wiernych powołał swojego rodzaju ?ciało nadzorcze?, czyli Konsystorz Genewski, które miało kontrolować każdą dziedzinę życia mieszkańców zabraniając tym samym wielu rozrywek jak taniec, czytanie romansów czy śpiew biesiadny. Ów system teologiczny nadzorował organizację społeczności kościelnej, aby wybrani na zbawienie zachowali czystość oraz aby wykryć i ekskomunikować tych, którzy wybrani są na potępienie. Do tego właśnie miała być wybierana ?Rada Starszych? z pośród urzędników miasta, dbająca o dyscyplinę i złączona ścisłą współpracą z pastorami, których z kolei obowiązkiem było dbanie o ?życie zgodne z kodeksem moralnym? oraz ?zajmować się wszystkimi i [...] składać raporty zespołowi ludzi wyznaczonych do wymierzania braterskich kar?. Spotkania rady i pastorów odbywały się w ramach konsystorzy, a ich decyzje o ekskomunikacji przekazywano sędziom żeby wyrok nabrał również mocy prawnej. Kalwin jednakowoż nie był w stanie wprowadzić swojej teokracji w pełnym wymiarze w Genewie, ponieważ czołowi przedstawiciele rady miasta nalegali by konsystorzy przewodzili sędziowie, a pastorom nie było dozwolone sprawować świeckiej władzy sądowniczej.
Dyscyplina, którą Kalwin narzucił mieszkańcom Genewy nie przypadła do gustu szczególnie bogatym patrycjuszom, oraz bojowników o wolność miasta, ich cierpliwość wyczerpała się ostatecznie kiedy Kalwin i pozostali kaznodzieje odmówili udzielania sakramentu Wieczerzy Pańskiej osobom wyznającym poglądy libertyńskie, oraz kiedy Kalwin odrzucił zwyczaje czterech dni świątecznych w roku, chrzcielnicy w kościele, przaśnej hostii oraz ozdób we włosach panny młodej w czasie ślubu, których zachowania domagało się sprzymierzone Berno. Mówili nawet że lepiej im się żyło za czasów księcia sabaudzkiego niż za francuskiego dyktatora. W końcu Rada miejska oskarżyła go o przekroczenie swoich uprawnie i w 1538 roku kazała jemu, Farelowi oraz Viretowi opuścić miasto w ciągu dwóch tygodni.
Po wyjeździe Kalwin udał się do Strasburga, gdzie spędził trzy lata, które upłynęły mu na pracy naukowej. Właśnie tam rozpoczął współpracę z Marcinem Bucerem, który zafascynował go tezą o predyscynacji oraz wspomógł go w utworzeniu kościoła protestanckiego dla imigrantów z Francji. Pobyt w Strasburgu był również efektem zmiany liturgii i psalmów. Jednak był to nie tylko czas oddania się nauce i pracy, w roku 1539 Jan kalwin poznaje Idelette de Bure, wdowę po nawróconym anabaptyście, która jest uosobieniem wszystkich cech których Kalwin wymagał od kobiety ? była posłuszna, cicha i pobożna.
Podczas nieobecności kalwina w Genewie kościół pojął się nawrócenia mieszkańców tego miasta do kościoła rzymskokatolickiego które to zadanie powierzono kardynałowi Jacopo Sadoleto. W marcu roku 1539, kiedy kalwin bierze ślub z Idelette, Sadoleto wydaje list skierowany do Genueńczyków zachwalający kościół i potępiający reformację. List ten trafia w ręce Kalwina we wrześniu i doczekuje się odpowiedzi w przeciągu zaledwie paru dni.
Genewę zaczyna opanowywać chaos i rozpusta, a główni radni miasta zostają odwołani z urzędów. Kalwin zostaje znowu zaproszony do Genewy, które po wielu namowach i prośbach przyjmuje propozycję pod warunkiem akceptacji jego teorii o dyscyplinie kościelnej. Kalwin od razu po powrocie do miasta rozpoczyna reorganizację i zaprowadza porządek w kościele. Od tego momentu Kalwin nie formalnie przejmuje władzę nad miastem i zasadami w nim panującymi, które mienia w imię porządku teokratycznemu. Nie długo później zakłada również akademię teologiczną, żeby nauka i indoktrynacja religijna była silniejsza. Realizację swojego porządku kościelnego zakończył, pomimo politycznego oporu Berna, przyznając obywatelstwo protestanckim uchodźcom francuskim prześladowanych za wyznanie.
Teologiczni przeciwnicy kalwinizmu byli bezlitośnie niszczeni, paleni na stosach, zsyłani na wygnanie. Najbardziej znane tego przypadki to między innymi ścięcie Grueta w 1547 roku za zaprzeczenie boskiej naturze Jezusa Chrystusa, spalenie na stosie karmelity Hieronima Bolsec?a za sprzeciw nauce o predyscynacji, oraz zadenucjonowanie inkwizycji w Lyonie hiszpańskiego lekarza i humanisty Severeta, który zaraz potem zbiegł i odnalazł się na kazaniu Kalwina w Genewie po czym spalenie go na stosie za zażut negacji dogmatu trójcy świętej i odmówienia uznania paraegzystencji Chrystusa.
Kalwin miał jednak większe ambicje niż ograniczenie swojej władzy do Genewy, chciał przez nią przywrócić do łask protestantyzm w swojej ojczyźnie ? Francji, a także rozwinąć działalność misjonarską w innych krajach. Poprzez poszukiwanie sprzymierzeńców politycznych zbliżyło go do Zingliniego w Zurychu, zwłaszcza w kwestii Eucharystii. Kalwin i Bullinger zawarli w roku 1549 Consensys Tigurinus, a w nauce o eucharystii wprowadzono złagodzone kalwińskie sformułowania dzięki czemu stworzono podwaliny pod późniejsze zjednoczenie kościołów reformowanych Szwajcarii. Od samego początku Kalwin również wykazywał troskę o kształcenie młodych duchownych dla swego kościoła, dlatego w roku 1559 założył genewską akademię teologiczną, której kierownictwo powierzył swojemu rodakowi Teodorowi de Beze. Akademia, w chwili śmierci swojego założyciela czyli w roku 1564, liczyła 1200 uczniów na niższym dziale, oraz 300 studentów. W śród jej uczniów było wielu cudzoziemców.


BIBLIOGRAFIA:
?Historia Chrześcijaństwa? P.Johanson
?Historia Kościoła? Hermann Tuchle
?Jan Kalwin: Życie i dzieło? Stanisław Piwko
?Od Lutra do Mohyty? Ambroise Jobert
?Filozoficzno-religijna reforma XVIw?
?Jan Kalwin? Andrzej Tokarczyk
Zuzanna Zimecka