Nato

NATO

Zasady nabywania członkostwa
n Artykuł 10 Traktatu Waszyngtońskiego daje każdemu krajowi formalne prawo do członkostwa w NATO.
n Kandydat na członka NATO musi być zaproszony przez obecnego członka Sojuszu i uzyskać poparcie pozostałych krajów należących do Paktu.
Podstawowe zasady działania NATO
Zasada suwerenności państw członkowskich.
Zasada jednomyślności i zgody w podejmowaniu najważniejszych decyzji.
Zasada rozdziału struktury politycznej NATO od zintegrowanej struktury dowodzenia.
Ogólna struktura NATO
Struktura polityczna NATO
Składa się z dwóch głównych instytucji:
Reprezentacje narodowe- przedstawicielstwa krajów członkowskich przy Sojuszu.
Instytucje międzynarodowe- wspomagają pracę misji narodowych.
Cywilne instytucje struktury politycznej Paktu
Rada Północnoatlantycka
Najważniejsze forum decyzyjne Sojuszu.
Podejmuje działania na rzecz osiągnięcia pokoju i bezpieczeństwa członków Paktu.
W jej skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich.
Decyzje Rady podejmowane są na zasadzie jednomyślności i ogólnej zgody.
Komitet Planowania Obrony (DPC)
W jego skład wchodzą Stali Przedstawiciele państw członkowskich.
Formułuje wytyczne dotyczące polityki wojskowej Paktu.
Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)
W jej skład wchodzą Stali Przedstawiciele lub ministrowie obrony państw członkowskich.
Forum, na którym członkowie Sojuszu konsultują problemy związane z bronią jądrową.
Komitety specjalistyczne
Umożliwiają członkom Sojuszu konsultowanie wszystkich inicjatyw NATO.
Sztab Międzynarodowy
Prowadzi prace związane ze wspólnymi przedsięwzięciami Sojuszu. Podzielony jest na:
Oddział Spraw Politycznych,
Oddział Planowania i Polityki Obronnej,
Oddział Zabezpieczenia Obrony,
Oddział Infrastruktury, Logistyki i Planowania w Sytuacjach Nadzwyczajnych Zagrożeń,
Oddział Nauki i Środowiska.
Sekretarz Generalny NATO
Najwyższy Urzędnik Sojuszu.
Zarządza, nadzoruje, prowadzi obrady i reprezentuje Sojusz.
Obecnym Sekretarzem NATO jest Jaap de Hoop Scheffer.
Wojskowe instytucje struktury politycznej Paktu
Komitet Wojskowy (MC)
o W jego skład wchodzą szefowie obrony państw NATO.
o Jest najwyższą władzą wojskową w NATO.
o Koordynuje działania Paktu we wszystkich kwestiach o ściśle militarnym charakterze.
Międzynarodowy Sztab Wojskowy (IMS)
o W jego skład wchodzą oficerowie sojuszniczych armii.
o Jest merytorycznym organem Komitetu Wojskowego.
o Pracami Sztabu kieruje dyrektor IMS w randze generała.
Struktura Wojskowa NATO
Siły zbrojne NATO
Są to siły zbrojne oddelegowane przez państwa członkowskie do działań w ramach NATO. Dzielą się na:
q Siły natychmiastowego i szybkiego reagowania.
q Główne siły zbrojne.
q Siły wzmocnienia.
Zasady wspólnego finansowania
Celem wspólnych wydatków jest utrzymanie zintegrowanej struktury wojskowej Sojuszu, zapewnienie jego spoistości, zwiększenie wartości bojowej narodowych sił wojskowych i uzupełnienie narodowych działań obronnych.. W sumie wydatki te stanowią jedynie 0,5% ogólnej sumy wydatków obronnych krajów członkowskich NATO.
Wspólny budżet składa się z :
n Budżetu cywilnego- finansowany z wpłat poszczególnych MSZ, pokrywa wydatki administracyjne związane z funkcjonowaniem Sekretariatu Międzynarodowego, działalności i utrzymaniem innych instytucji NATO, z zatwierdzonymi programami cywilnymi i inną działalnością.
n Budżetu wojskowego- finansowany w większości z wpłat MON pokrywa koszty utrzymania i działalności zintegrowanej struktury wojskowej: Głównych Dowództw NATO, Głównych Podporządkowanych Dowództw oraz Naczelnych Podporządkowanych Dowództw. Budżet wojskowy finansuje ćwiczenia agencji badawczo-rozwojowych paktu, wydatki związane z programami wojskowymi realizowanymi przez Sojusz. Z budżetu tego pokrywa się także wydatki ponoszone w związku z prowadzeniem przez pakt operacji podejmowanych w sytuacjach zagrożenia lub innych nagłych przypadkach. Jest on suma składek krajów członkowskich NATO. Procentowy udział państw członkowskich w budżecie wojskowym zależy od roli potencjału obronnego danego kraju w zintegrowanej strukturze militarnej Paktu.
n Budżetu inwestycyjnego- składa się on ze zobowiązań poszczególnych krajów członkowskich Paktu, Finansuje się w przedsięwzięcia inwestycyjne przekraczające narodowe potrzeby obronne poszczególnych państw, wspierających strukturę militarną NATO (inwestycje w porty, lotniska, systemy łączności, nawigacji i informatyki.
Zarządzanie finansami w pakcie
n Struktura wewnętrzna Paktu umożliwia państwom członkowskim pełną kontrolę wydatków w ramach finansowanych przez siebie projektów. Daje ona możliwość sprawowania kontroli na każdym etapie procesu podejmowania decyzji. Formą kontroli mogą być ogólne ograniczenia dotyczące np. pułapów kosztów inwestycyjnych, limitów osobowych personelu cywilnego lub szczególne restrykcje przybierające postać konkretnych norm ekonomicznych np. zamrożenia kredytu lub ograniczenia jego transferu. Restrykcje takie mogą być zgłaszane w trakcie zatwierdzania danego budżetu lub też jego realizacji
n Zarządzanie finansami w Polsce jest zdecentralizowane i w dużej mierze zróżnicowane. Żaden z organów Sojuszu nie może bezpośrednio kontrolować wszystkich głównych elementów struktury finansowej Paktu tj. budżetu cywilnego wojskowego i inwestycyjnego. Przepisy finansowe, zatwierdzone przez Radę Północnoatlantycką potwierdzają to zróżnicowanie i zdecentralizowanie struktury finansowej Paktu. Przepisy te wraz z zarządzeniami i procedurami, dostosowującymi je do poszczególnych komórek Sojuszu, tworzą ogólną strukturę finansową NATO.
Członkowie NATO
Obecnie Sojusz Północnoatlantycki liczy 26 państw, w tym Francja, która nie należy do struktur wojskowych NATO. Najmłodsze kraje członkowskie w NATO to Litwa, Łotwa, Estonia, Słowacja, Słowenia, Rumunia i Bułgaria. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są Albania, Macedonia i Chorwacja. Państwa nie uczestniczące w strukturach wojskowych NATO to Grecja, Francja i Hiszpania.
Operacje pokojowe
Operacje pokojowe- trwały element polityki międzynarodowej służący rozwiązywaniu konfliktów zbrojnych, zagrażających pokojowi i bezpieczeństwu światowemu. Obecnie istnieje cały system rozwiązywania konfliktów przez społeczność międzynarodową w którym obok ONZ duża rolę odgrywają organizacje regionalne. Obejmuje on wiele wariantów organizowania i prowadzenia operacji pokojowych, od prewencyjnej dyplomacji do interwencji zbrojnej, która ma wyeliminować zagrożenie dla światowego pokoju i bezpieczeństwa. Od końca lat 80-tych jest obserwowany wyraźny wzrost liczny prowadzonych organizacji międzynarodowych (z 10 do 30 operacji przeciętnie).
Operacje pokojowe w doktrynie NATO
Wzrost liczby prowadzonych operacji pokojowych wykazał słabość systemu ich organizowania przez ONZ. W tej sytuacji nastąpił wzrost znaczenia NATO jako organizacji dysponującej odpowiednim potencjałem organizacyjnym do kierowania i koordynowania operacji pokojowych. W 1991 r. przyjęto w Rzymie Koncepcję Strategiczną Sojuszu która zaakcentowała znaczenie NATO w systemie światowego bezpieczeństwa. Rada Północnoatlantycka swoimi decyzjami z czerwca i grudnia 1992 r. potwierdziła gotowość Paktu do wspierania operacji pokojowych prowadzonych pod egidą KBWE i ONZ. W następstwie tych ustaleń NATO może brać udział w tego typu operacjach pokojowych pod pewnymi ściśle określonymi zasadami.
Najważniejsze operacje pokojowe NATO w ostatnich 10 latach:
n Misja pokojowa IFOR w Bośni i Hercegowinie, 20.12.1995- 20.12.1996 r.
n Misja pokojowa SFOR w Bośni i Hercegowinie, 21.12.1996- 2.12.2004 r.
n Kampania lotnicza przeciw Serbii i Czarnogórze, 24.03.1999- 10.06.1999 r.
n Obecność Kosovo Force (KFOR) w Kosowie od 12.06.1999 r.
n Zabezpieczenie Cieśniny Gibraltarskiej po 11.09.2001 r w ramach operacji Active Endeavour,
n Obecność Międzynarodowych Sił Wspierających Bezpieczeństwo (ISAF) w Afganistanie od grudnia 2001 roku,
n Wsparcie logistyczne Unii Afrykańskiej w Darfurze w 2005 roku.
Plany reformy NATO
W ostatnich latach powstały plany odchudzenia postzimnowojennych dowództw NATO oraz częściowej nacjonalizacji struktur Sojuszu. Plany reformy Sojuszu zostały opracowane przez ambasadorów NATO w Brukseli na polecenie ministrów obrony narodowej. Reforma jest w pewnym sensie spóźniona i wynika z lekcji jaką dla Sojuszu była misja w Afganistanie. Ma ona służyć dostosowaniu struktur NATO do nowych sytuacji takich jak ataki terrorystyczne. Sojusz ma się stać organizacją zdolną do zwalczania terroryzmu oraz wyposażoną w szybkie i mobilne siły szybkiego reagowania. Ma to służyć uproszczeniu struktur dowodzenia NATO które są skomplikowane, kosztowne i niedostosowane do współczesnych wymogów. W nowych opierających się na dowództwach mobilnych korpusów decyzje podejmowałoby kilka krajów. Zapobiegłoby to paraliżowi wiecznych konsultacji w NATO.

Reforma sojuszu budzi też pewne obawy mniejszych krajów członkowskich które obawiają się renacjonalizacji polityki obronnej . Pozbawiłoby by to bowiem możliwości współuczestniczenia w podejmowaniu najważniejszych decyzji.
Najważniejsze założenia reformy NATO (przyjęte na szczycie w Pradze w 2002 r.)
n Utworzenie sił odpowiedzi NATO dla zapewnienia zdolności do błyskawicznej reakcji wojskowej w odpowiedzi na wszystkie mogące się pojawić zagrożenia,
n Dostosowanie struktury dowodzenia NATO do prowadzenia wspólnych operacji wojskowych o różnym zasięgu, intensywności i w różnym środowisku operacyjnym,
n Rozwój zdolności wojskowych ujętych w tzw. praskim Zobowiązaniu na rzecz Zdolności (jednoznaczne, narodowe deklaracje polityczne w stosunku do określonych zadań,
n Zdolności do przemieszczania i zapewnienia niezbędnego zabezpieczenia działań, również poza terytorium Sojuszu,
n Zdolności do operowania w obliczu zagrożenia użyciem broni masowego rażenia,
n Dostęp do nowoczesnych systemów uzbrojenia dla umożliwienia skutecznych i precyzyjnych działań.

W przyjętej reformie NATO bardzo duży nacisk kładzie się na działania krótko i średnioterminowe w kontekście transformacji struktury dowodzenia NATO, dla Polski szczególne znaczenie ma utworzenie w Bydgoszczy JFTC. Podporządkowanie dowództwu transformacyjnemu w Norfolk, JFC powinno wnieść istotny wkład do procesu modernizacji sił społecznych.
W czerwcu 2004 r.odbył się kolejny szczyt NATO na którym podtrzymano ustalenia odnośnie reformy organizacji.
Bliska przyszłość NATO
NATO wygrało zimna wojnę i przeobraziło postzimnowojenną Europę. Jako organizacja jest prawie wszędzie- chętne do walki z terroryzmem w Afganistanie, i zapobiegania ludobójstwa w Sudanie itp. Ale czy sojusz przetrwa w świecie postzimnowojennym?
Upadek ?wroga świata zachodniego? w Europie Wschodniej oraz niezgoda państw członkowskich odnośnie decyzji o podjęciu interwencji w Iraku powoduje iż często pada pytanie o potrzebę istnienia NATO. Zagrożenie terrorystyczne może stanowić podstawę dla istnienia sojuszu jeszcze przez kilka lat ale nie na dłuższą metę. Wiele osób uważa także, że istnienie NATO pozostaje w konflikcie z ewentualną integracją Europy w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w ramach UE. Chcą oni rozwiązania NATO. Uważają oni ze wspólną politykę obronną i zagraniczną powinny prowadzić istniejące instytucje UE. Wielu analityków politycznych i polityków uważa NATO za instytucję ?martwą politycznie?. Taki punkt widzenia z pewnością znajdzie swoje odzwierciedlenie w ewentualnej debacie o przyszłości NATO
Gdy spojrzymy się bliżej na historię tej organizacji to jest to pasmo ciągłych kłótni które nigdy się nie kończą i mają swoje uwarunkowanie w oparciu tej struktury o zasady demokratyczne. Nadaje to jednak tej organizacji dużą siłę
Możliwe perspektywy dla Sojuszu Północnoatlantyckiego:
n Biegun nastawiony przeciwko Chinom (mało prawdopodobny scenariusz)
n Organizacja która będzie się koncentrować na współpracy w obliczu nowych wyzwań (bardziej prawdopodobny scenariusz)
n Organizacja nastawiona na obronę dawnych funkcji przed podążająca w kierunku autorytaryzmu Rosją