Kredytowanie podmiotów gospodarczych na przykładzie banku BPH Busko Zdrój

WYŻSZA SZKOŁA HANDLOWA
IM.BOLESŁAWA MARKOWSKIEGO
W KELCACH
WYDZIAŁ: EKONOMII
KIERUNEK: EKONOMIA
SPECJALNOŚĆ:EKONOMIKA I ORGANIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW

Kredytowanie Podmiotów Gospodarczych
na przykładzie BPH I PBK
oddział w Busku ? Zdroju

MAŁGORZATA CIEŚLAK
Nr. Albumu 977/2001

PRACA MAGISTERSKA
NAPISANA POD KIERUNKIEM
Prof.Aldon Zalewski

KIELCE 2003

SPIS TREŚCI

Wstęp...............................................................................................................1
1) Rola i funkcje kredytu w finansowaniu działalności gospodarczej.......3
1.1 System bankowy w Polsce...............................................................3
1.2 Podstawy polityki finansowej..........................................................11
1.3 Formy i rodzaje kredytowania działalności gospodarczej...............19
2) Ogólna charakterystyka BPH I PBK
w Krakowie.................................................................................................31
2.1. Rys historyczny...............................................................................31
2.2. Przedmiot i zakres działalności.......................................................34
2.3. Struktura organizacyjna..................................................................38
3) Działalność kredytowa BPH I PBK,
Oddział w Busku ? Zdroju........................................................................42
3.1. Rodzaje i formy udzielanych kredytów..........................................42
3.2. Sposoby badania zdolności kredytowej..........................................54
3.3. Procedura przyznawania kredytów.................................................59
3.4. Oprocentowanie kredytów..............................................................61
3.5. Prawne zabezpieczenie kredytów...................................................63
3.6. Trudne kredyty i tworzone rezerwy................................................64
3.7. Struktura udzielonych kredytów.....................................................67
4) Przewidywane kierunki rozwoju działalności kredytowej BPH I PBK; Oddział w Busku ? Zdroju......................78
4.1. Ogólne założenia rozwoju BPH......................................................78
4.2. Zmiany w formach działalności kredytowej...................................89
4.3. Uwagi końcowe..............................................................................90
Bibliografia.....................................................................................................94

WSTĘP

Jednym z warunków prowadzenia działalności gospodarczej w wymagającym ciągłego wdrażania innowacji i modernizacji świecie, opartym na zasadach wolnego rynku, jest korzystanie z kredytu bankowego. Mało która firma jest w stanie dzisiaj pokryć koszty koniecznych inwestycji z bieżących zysków. Następująca w ostatnich latach fala modernizacji (wywołana nowymi technologiami u których źródeł leżą postępy nauk ścisłych, a zwłaszcza informatyki) zwiększa rolę alternatywnych metod finansowania inwestycji. Sprawia to, iż rośnie znaczenie kredytu i co za tym idzie rolę banków we współczesnej gospodarce.
Gospodarka polska z odziedziczoną po okresie socjalizmu dekapitalizacją majątku trwałego, przestarzałymi technologiami, oraz niedorozwinięta infrastrukturą nie będzie w stanie przezwyciężyć swych problemów w oparciu jedynie o środki wypracowane przez przedsiębiorstwa, będzie musiała korzystać z kredytów. Pytanie czy proces ten już się rozpoczął i jeśli tak, to na jakim etapie się znajduje, stało u źródeł powstania tej pracy.
Analizę kredytowania podmiotów gospodarczych dokonano na przykładzie jednej z największych instytucji finansowych w Polsce, Banku Przemysłowo ? Handlowego S.A.- PBK S.A. w Krakowie, Oddział w Busku ? Zdroju.
Praca ma charakter teoretyczno ? empiryczny. Oprócz prezentacji teoretycznego uzasadnienia przyczyn udzielania kredytów przedstawione są dane źródłowe omawiające realizację teoretycznych przesłanek przez BPH S.A.- PBK S.A. Oddział w Busku ? Zdroju, uzyskane w Banku.
Rozdział I przedstawia rolę i funkcje systemu bankowego, wpływ na tenże system rządu oraz przybliża pojęcie i znaczenie kredytu, jako jednego z najważniejszych instrumentów ekonomicznych.
W rozdziale II omawia się strukturę i pole działalności BPH S.A-PBK S.A. w Krakowie w ujęciu przestrzennym, temporalnym, organizacyjnym oraz przedmiotowym.
Rozdział III poświecony jest omówieniu działalności kredytowej oddziału BPH S.A-PBK S.A. w Busku ? Zdroju. Wychodząc od przedstawienia proponowanych przez bank rodzajów i form kredytów prezentuje się procedury przyznawania kredytów oraz dane empiryczne przedstawiające strukturę portfela kredytowego oddziału i udział w nim kredytów dla podmiotów gospodarczych.
Tematem kolejnego IV rozdziału są przewidywane kierunki rozwoju działalności BPH S.A-PBK S.A. (oraz oddzielnie oddziału w Busku ? Zdroju) związane z przemianami zachodzącymi zarówno w bankowości, jak i w sferze gospodarczo-społecznej. Rozdział kończą uwagi i wnioski, które pojawiły się w trakcie pisania pracy.

ROZDZIAŁ I

ROLA I FUNKCJE KREDYTU W FINANSOWANIU

DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

1.1.System bankowy w Polsce.

Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym1. Ustaw ta doprowadziła do:
1) wyodrębnienia systemu bankowego z resortu finansów i stworzenia tym samym nowej struktury gospodarczej funkcjonującej na odmiennych warunkach i powiązania,
2) uchwalania przez Sejm corocznie planu kredytowego i założeń polityki pieniężno - kredytowej,
3) powołania Rady Banku,
4) wprowadzenia umownych stosunków pomiędzy bankami a przedsiębiorstwami.
Można stwierdzić, że wiodącą funkcję w nowym systemie otrzymał NBP , który był centralnym bankiem państwa i miał uprawnienia emisyjne, kredytowe, rozliczeniowe i dewizowe2. Nie występował jednak w roli monobanku czy pozycji nadrzędnej w stosunku do innych banków. Oprócz NBP funkcjonowały BGŻ ., BH S.A., PKO S.A. oraz banki spółdzielcze. Jednak były one powiązane ściśle z poszczególnymi sektorami gospodarki lub nastawione na wąską

1 Prawo bankowe. Ust. z dn.26 II 2000 r. ,Dz. U. 2000, nr 7,poz.56.
2 Statut NBP. Ust. z dn. 26 II 2000 r., Dz. U.2000, nr 7, poz.57.

specjalizację. BGŻ zajmował się finansowaniem i kredytowaniem rolnictwa, przemysłu rolno ? spożywczego i leśnictwa, BH S.A. obsługą rozliczeń towarowych i usługowych z zagranicą, a PKO S.A. obsługą dewizową ludności oraz finansowaniem i kredytowaniem obrotów kredytowych z zagranicą przedsiębiorstw eksportu wewnętrznego handlu zagranicznego. W tej sytuacji nie mogło być mowy o konkurencyjności na rynku usług bankowych. Nowa ustawa dała jednak możliwość tworzenia nowych banków państwowych, spółdzielczych czy w postaci spółek akcyjnych. Banki zagraniczne mogły rozpocząć działalność w oparciu o zezwolenie Ministra Finansów wydanego w porozumieniu z prezesem NBP. Nowa ustawa stworzyła strukturę gospodarczą , która była niezależna i podporządkowana w głównej mierze Sejmowi i Radzie Ministrów. Sejm powołuje prezesa NBP, który odpowiada przed nim za działalność banku. Prezes NBP nie uczestniczy w posiedzeniach Rady Ministrów.
Plany kredytowe czy założenia polityki pieniężno-kredytowej uchwalone przez Sejm przyczyniły się do podniesienia ich rangi. Banki miały obowiązek uczestniczyć aktywnie w realizacji tych planów. Uzależniały one skalę kredytowania przedsiębiorstw od swych możliwości do gromadzenia środków finansowych i uzależniły wiele decyzji gospodarczych od posiadania przez przedsiębiorstwo odpowiednich środków pieniężnych. Szybko zauważono , że realizacja tych wszystkich planów i założeń wymaga skuteczniej działającego i bardziej wydajnego systemu bankowego co było przyczyną dalszych reform w oparciu o dalsze ustawy.
Powołana Rada Banku jako organ koordynujący i konsultacyjny wszystkich banków miała za zadanie usprawnić prowadzenie jednolitej polityki pieniężno-kredytowej przez aparat bankowy. W jej skład wchodzili Prezes NBP i jego pierwszy zastępca, prezesi banków o zasięgu ogólnokrajowym i przedstawiciele banków spółdzielczych.
Umowne stosunki pomiędzy przedsiębiorstwami a bankami stworzyły możliwość partnerstwa tych podmiotów w realizowaniu polityki pieniężno-kredytowej. Banki na mocy ustawy stały się osobami prawnymi działającymi w celu umocnienia pieniądza polskiego, a organizując kredytowanie czy rozliczanie przedsiębiorstw mogły zawierać dowolne umowy, ograniczone jedynie założeniami polityki pieniężno-kredytowej czy ustaleniami statutowymi.
Wszelkie kolejne zmiany w systemie bankowym przeprowadzone zostały na mocy przepisu którego celem było3:
1) stworzenie warunków do prowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej ,
2) zwiększenie samodzielności i przedsiębiorczości banków jak również ich odpowiedzialności w sferze ich uprawnień za realizowaną politykę pieniężno-kredytową,
3) wprowadzenie autentycznego partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami ,
4) oparcie działalności banków na rozrachunku ekonomicznym,
5) wprowadzenie zasady konkurencyjności.
Powyższa ustawa była punktem przełomowym w procesie jakościowych przeobrażeń systemu bankowego. Jeszcze w zasadzie przed jej uchwaleniem wyodrębniono z NBP powszechne kasy oszczędności i utworzono odrębny bank państwowy- PKO BP (1 I 1988r.). W oparciu o następne akty prawne4
rozpoczęła działalność 9-ka banków komercyjnych, która przejęła oddziały z
sieci NBP. Banki te są samodzielnymi i samo finansującymi się jednostkami organizacyjnymi. Mogą prowadzić tradycyjną działalność bankową jak również tworzyć spółki prawa handlowego i cywilnego; mogą tworzyć przedsięwzięcia gospodarcze czy świadczyć usługi konsultacyjno-daradcze w sprawach finansowych;

3 Prawo bankowe. Ust. z dn.31 I 2000 r. ,Dz. U. 2000, nr 4,poz.21.
4 Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 11 IV 1988 roku.
mogą podejmować każdą działalność gospodarczą nie przewidzianą ustawą, a określoną statutem; tworzyć i likwidować za granicą oddziały i inne placówki oraz być akcjonariuszem zagranicznych banków i osób prawnych działających w kraju. Na czele takiego systemu bankowego, mogącego działać w tak wielu dziedzinach stoi NBP jako bank banków.
Wprowadzenie partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami polegało na swobodnym nawiązywaniu stosunków kredytowych pomiędzy zainteresowanymi stronami. Wszystkie osoby fizyczne i prawne przy otwieraniu rachunku, zaciąganiu kredytu czy korzystaniu z innych usług bankowych mają prawo wyboru banku.
Działalność banku opierająca się na rachunku ekonomicznym polega na pokrywaniu z uzyskanych przychodów kosztów działalności, zobowiązań wobec budżetu państwa, zobowiązań z tytułu zawieranych umów czy wydatków na rozwój. Przyczyniło się to do ustanowienia nadzoru bankowego. Banki zostały zobowiązane do utrzymywania płynności płatniczej polegającej na prowadzeniu obsługi zobowiązań zgodnie z terminami ich płatności. Nadzór nad działalnością bankową prowadzi Główny Inspektor Nadzoru Bankowego, a dokonuje go na podstawie rocznych bilansów, miesięcznych sprawozdań i bieżących meldunków. W ramach sprawowania nadzoru bankowego prezes NBP z własnej inicjatywy lub Ministra Finansów może przekazać bankowi określone zalecenia, a w przypadku trudnej sytuacji finansowej cofnąć zgodę na prowadzenie dalszej działalności.
Konkurencyjność w bankowości ? w myśl tej ustawy ? polega na tym, iż poszczególne banki wydzielone z NBP rozpoczęły działalność na własny rachunek stawiając na wprost stopy i masy zysku przy dopuszczalnym rynku. Chodziło o to by w oparciu o fundusze własne opanować jak największy segment rynku. Banki rozpoczęły w pierwszej fazie walki konkurencyjnej rozszerzenie swej działalności na obszary w których wcześniej nie działały.
Obecnie dominuje tendencja do modernizacji posiadanych oddziałów, komputeryzacja, dywersyfikacja produktu czy szkolenie pracowników.
Działalność NBP koncentruje się w oparciu o ustawę5 na wielu dziedzinach, począwszy od funkcji konsultacyjnych (np. odnośnie koncepcji społeczno-gospodarczego rozwoju kraju) poprzez funkcje czysto techniczne (np. obsługę pewnych rozliczeń) po kształtowanie polityki finansowej państwa za pomocą kredytu dla systemu bankowego (oddziaływanie dla niego za pomocą limitu kredytowego, stopy rezerwy obowiązkowej, oprocentowania kredytu refinansowego czy operacji otwartego rynku). Oprócz tych instrumentów oddziaływania banku centralnego na cały system bankowy w sferze wpływów NBP znajdują się decyzje o emisji i obrocie papierami wartościowymi, a także obsłudze pożyczek państwowych, które otrzymał na mocy obowiązujących przepisów6 . W oparciu o dalsze rozporządzenia7 NBP ma obowiązek a zarazem funkcje polegające na zapewnieniu zgodnego z przepisami i obowiązującymi zasadami działania banku w sprawach dewizowych. Powyższa ustawa dała możliwość zachowania nowo powstałym bankom państwowym uprawnień dewizowych. Odtąd takie uprawnienia w odniesieniu do banków nowo utworzonych miał nadawać prezes NBP, który ponadto posiadał uprawnienia nadzoru nad obrotem dewizowym. Obsługę dewizową oraz walutową ludności powierzono podmiotom bez osobowości prawnej (jak przedsiębiorstwa turystyczne, hotele). Wprowadzono też nowe uregulowania8 odnośnie
gromadzenia rezerw obowiązkowych. Na ich podstawie rezerwą obowiązkową
objęto wszystkie środki pieniężne zgromadzone w banku, ale stopa rezerwy nie mogła przewyższać 30% sumy tych środków.


5 Ust. z dn. 3 II 1989 r. o NBP, Dz. U. 1989, nr 4, poz. 22.
6 Ust. z dn. 22 III 1991 r. ? Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych,
Dz. U. nr 35, poz. 155, art. 3 pkt. 1.
7 Ust. z dn. 2 XII 1994 r. ? Prawo dewizowe, Dz. U. 1994, nr 136, poz.703, art.19; 11 pkt. 1,2.
8 Ust. o NBP z dn. 31 I 1989 r., Dz. U. z 1992 r., nr 72 poz. 360.
Było to w pewnym stopniu zachętą dla banków do gromadzenia oszczędności w postaci lokat terminowych. Ustawa nie przewidywała oprocentowania środków na rachunku rezerw obowiązkowych w NBP. Naruszenie przez bank obowiązku utrzymywania rezerw na odpowiednim poziomie prowadziło do stosownych sankcji.
Dalsze zmiany przystosowujące system bankowy do warunków gospodarki rynkowej miały miejsce poprzez pewne zmiany w Prawie bankowym9 . Polegały one głównie na przekształceniu banków państwowych w banki w formie spółek akcyjnych, określeniu szczegółowych sposobów na udzielenie zezwoleń na otwarcie nowych banków, sprecyzowaniu zasad działania nadzoru bankowego. Poruszały one kwestie możliwości zadłużania się budżetu państwa w NBP oraz zakresu działania instrumentów Banku Centralnego na system bankowy. Doprowadziły one też do likwidacji Rady Banków.
Dla całego systemu bankowego istotne znaczenie miały dwa akty prawne:
1) o restrukturyzacji banków spółdzielczych BGŻ10,
2) o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym11 ,
Banki spółdzielcze najgorzej wypadły z konfrontacji z nowymi realiami gospodarczymi . Działając w czasie kryzysu szczególnie silnie odczuwanym w rolnictwie i dysponując ludźmi o niskich kwalifikacjach popełniły wiele błędów i nie były w stanie spełnić wymagań NBP na wielu płaszczyznach (odnośnie wielkości kapitału, wskaźnika wypłacalności, funduszu ryzyka, obowiązkowej rezerwy).
Nowa ustawa miała doprowadzić do lepszej sytuacji banków spółdzielczych i
dostosowaniu ich do wymagań stawianych przez Unię Europejską.


9 Ust. z dn. 18 XII 1989 r. o zmianie ustaw Prawo bankowe i o NBP, Dz. U. 1989 r., nr 74, poz. 439; Ust. z dn.
14 II 1992 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe i niektórych innych ustaw, Dz. U. 1992 r., nr 20, poz. 78.
10 Ust. z dn. 24 VI 1994 r., Dz. U. 1994, nr 20, poz. 78.
11 Ust. z dn. 14 XII 1994 r., Dz. U. 1995, nr 4.
Wprowadziła ona trzystopniową strukturę banków, którą tworzyły banki spółdzielcze, regionalne i BGŻ; został ograniczony zakres usług tych banków i teren ich działania; wprowadziła rozwiązania gwarantujące ich wypłacalność i płynność; upoważniła struktury banków spółdzielczych do sprawowania nadzoru bankowego; określiła źródła finansowania strat tego sektora; wprowadziła solidarną odpowiedzialność wszystkich banków zrzeszonych w banku regionalnym za płynność i ryzyko pojedynczych banków spółdzielczych; ustanowiła obowiązek przekazywania nieodpłatnie części funduszu i depozytów banków spółdzielczych bankom regionalnym co prowadziło do tego , że np: zysk mógł pojawić się na szczeblu regionalnym.
Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym poprawiła wizerunek systemu bankowego. Polepszyła sytuację banków ? zwłaszcza z kapitałem mieszanym . Objęła ona gwarancją depozyty osób fizycznych i prawnych. Jednak wprowadziła nierównomierność konkurencyjną na krajowym rynku finansowym, ponieważ utrzymano gwarancję państwa depozytów do pełnej wysokości w PKO BP S.A, PKO S.A. i BGŻ. Do 3000 tyś. ECU są gwarantowane depozyty w pozostałych bankach. Kwota gwarancji jest więc niewielka ok. 9,5tyś.PLN. Środki na ten cel są gromadzone przez banki. Ponadto ustawa wprowadza regulacje odnośnie wykorzystania zgromadzonych środków funduszu w formie pożyczek dla banków, które tracą chwilowo płynność i które są w stanie realizować pewne programy naprawcze przywracające im wiarygodność i zaufanie.
W ciągu kilku lat reform bankowości powstał dwupoziomowy system bankowy składający się z Banku Centralnego i banków komercyjnych, wprowadzono mechanizmy wielkości pieniądza i kredytu w gospodarce za pomocą instrumentów finansowych opartych na współdziałaniu NBP i pozostałych banków, stosunki ekonomiczne oparto na konkurencyjności, rachunku ekonomicznym oraz dwustronnym partnerstwie. Wprowadzono szeroką niezależność prezesa NBP od Ministra Finansów i rządu powiązując go ściśle z Sejmem. W zasadzie obecnie istnieją powiązania pomiędzy NBP a Ministrem Finansów i rządem w sferze stosowania instrumentów ekonomicznych w postaci stopy procentowej i podatkowej. Bank kreuje politykę kredytową za pomocą stopy procentowej, a budżet oraz polityka preferencji i ulg kredytowych znajduje się w sferze kompetencji rządu. Nie powinna się więc zdarzyć sytuacja w której podmioty gospodarcze nie korzystałyby z kredytu na inwestycje, ponieważ brak im środków na spłatę ze względu na nadmiernie wysokie płatności do budżetu państwa. Tak więc potrzebna jest współpraca pomiędzy prezesem NBP a Ministrem Finansów i rządem na zasadach współdziałania, gdyż pozycja tych dwóch podmiotów jest równorzędna i nie ma między nimi stosunku podległości. W praktyce często występują naciski nieformalne podczas współpracy, o czym mogliśmy się przekonać w ubiegłym roku , kiedy Minister Finansów krytycznie wypowiadał się o polityce prezesa NBP odnośnie ustalania stóp procentowych.
Polski system bankowy powinien być dalej reformowany w kilku strefach12 :
1) powinno powstać kolegialne kierownictwo NBP powoływane przez parlament na wniosek prezydenta czy rządu i Rada Banków co uniemożliwiłoby podejmowanie decyzji w oparciu o preferowanie jednej opcji ekonomicznej lub politycznej,
2) wydaje się być celowe wprowadzenie nadzoru bankowego usytuowanego poza strukturą Banku Centralnego i wprowadzającego niezależność tej instytucji w stosunku do doraźnych interesów Banku Centralnego,
3) należy przyspieszyć konsolidację banków z priorytetem łączenia dużych
banków i ich prywatyzację z udziałem banku zagranicznego, który
powinien być ustawowo ograniczony do 10-12%.


12 W. L. Jaworski ? Bankowość ? Podstawowe założenia, SGH, Warszawa 1995, str. 37-39.

Dopiero po tych reformach polski system bankowy będzie mógł spełnić podstawowe wymagania Unii Europejskiej (wymogi ostrożnościowe, likwidowanie dotacji i preferencji ze strony państwa, tworzenie nowych instytucji finansowych czy stworzenie infrastruktury instytucjonalnej systemu bankowego) i stawić czoła zagranicznej konkurencji międzynarodowych instytucji bankowych, które są silne, efektywne i cieszą się dużym zaufaniem na całym świecie.

1.2. Podstawy polityki finansowej w Polsce
Polityka gospodarcza jest to działalność państwa odnosząca się do gospodarki13 . Jest ona realizowana poprzez14 : politykę fiskalną , pieniężną , handlową i walutową . Jej celem jest15 :
1) stały wzrost gospodarczy,
2) stabilizacja cen,
3) pełne zatrudnienie,
4) równowaga w stosunkach z zagranicą.
Jednym z najważniejszych czynników, który ma zasadniczy wpływ na przebieg procesów gospodarczych a tym samym na politykę gospodarczą ma polityka finansowa, która interpretowana jest jako świadome stosowanie przez uprawnione do tego organy (bank centralny i rząd) instrumentów budżetowych i monetarnych w celu osiągnięcia określonych celów gospodarczych, społecznych
i politycznych. Na politykę finansową składają się16 : 1) polityka pieniężno ? kredytowa (monetarna),
2) polityka fiskalna (budżetowa).

13 Wieniarski B. (red.) ? Polityka ekonomiczna, AE, Wrocław 1994, str. 11.
14 Filar W. ? Wyrównanie bilansu płatniczego w gospodarce rynkowej, t. XVI, 1994, str.139.
15 Filar W. ? Wyrównanie bilansu płatniczego w gospodarce rynkowej, t. XVI, 1994, str.139.
16 Wolniak J. ? Finanse publiczne, PWN, Warszawa 1995, str. 190.
Polityka pieniężna polega na regulowaniu stopy wzrostu podaży pieniądza
krajowego w celu wspierania rozwoju gospodarczego oraz stabilizowaniu poziomu produkcji i zatrudnienia. Wzrostem podaży pieniądza zajmuje się NBP, który dostosowuje go do przewidywanej aktywności gospodarczej oraz wzrostu cen. Ogólnie można stwierdzić, że oddziaływuje ona na gospodarkę w krótszym okresie czasu w celu eliminacji niepożądanych tendencji na rynku pieniężnym, kapitałowym lub walutowym. Stąd też większa częstotliwość zmian poszczególnych instrumentów tej polityki i ich kombinacji. Instrumenty polityki monetarnej można podzielić na17 :
1) ilościowe,
2) jakościowe.
Do instrumentów ilościowych możemy zaliczyć operacje otwartego rynku, obowiązek rezerw minimalnych, stopy procentowe kredytów refinansowych, redyskontowych i hipotecznych oraz limity kredytowe.
Operacje otwartego rynku są to transakcje kupna lub sprzedaży papierów wartościowych prowadzone przez NBP. Jeśli Bank Centralny zamierza zmniejszyć kreację kredytu przez banki komercyjne sprzedaje papiery wartościowe wycofując tym samym część pieniądza z obiegu. Jeśli chce zwiększyć zdolność banków komercyjnych do tworzenia kredytów dla gospodarki wtedy skupuje papiery wartościowe wprowadzając do obiegu nowe zasoby pieniądza.
Podwyższanie rezerw obowiązkowych powoduje zmniejszenie tworzenia pieniądza przez banki komercyjne ze względu na to, że część środków jest
nieaktywnych na rachunku Banku Centralnego. Sytuacja zupełnie odwrotna ma
miejsce przy obniżce stopy rezerw obowiązkowych.


17 Wolniak J. ? Finanse publiczne, PWN, Warszawa 1995, str. 188-190.
Stopy procentowe kredytów udzielanych przez NBP mają wpływ na ekspansję kredytową banków komercyjnych. Wzrost stopy procentowej Banku Centralnego powoduje wzrost oprocentowania kredytów udzielanych przez banki komercyjne. Przyczynia się to do spadku popytu na te kredyty. Ze zjawiskiem odwrotnym mamy do czynienia przy obniżaniu stóp procentowych przez NBP.
Instrumenty jakościowe polityki pieniężno -kredytowej polegają na tym, Ze Bank Centralny może przyjmować do redyskonta tylko weksle wystawione przez dłużników o szczególnie wysokim stopniu wypłacalności lub prowadzących określoną działalność gospodarcza; w stosunku do kredytów lombardowych może udzielać im tylko pod zastaw papierów wartościowych najbardziej płynnych i pewnych.
Polityka pieniężno ? kredytowa może być18:
1) pasywna,
2) aktywna.
Pasywna polityka monetarna ( restrykcyjna) ma miejsce, gdy bank centralny dostępnymi instrumentami powoduje obniżenie podaży pieniądza dla gospodarki.
Aktywna polityka NBP (ekspansywna) jest nastawiona na przeciwny cel. Podczas prowadzenia tej polityki bank centralny poprzez operacje otwartego rynku, stopę rezerw obowiązkowych czy stopę kredytu refinansowego zwiększa ilość pieniądza w obiegu.
Należy stwierdzić, że ilość emitowanego pieniądza dla gospodarki nie zależy tylko od kreacji pieniądza przez Bank Centralny, lecz od rozmiarów popytu na pieniądz ze strony przedsiębiorstw co z kolei powiązane jest z rozmiarami produkcji i dochodu narodowego. Mimo to polityka monetarna spełnia dwie
funkcje:


18 Winiarski B. (red) ? Polityka ekonomiczna, AE, Wrocław 1994, str. 276,
1) wskaźnik informatora o polityce pieniężnej, ponieważ informuje o intencjach rządu odnośnie np. prowadzenia ekspansywnej czy restrykcyjnej polityki,
2) bodźca , gdyż wpływa na zachowanie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Polityka budżetowa zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem. Podstawowym instrumentem tej polityki jest podatek, który określa się jako przymusowe pobieranie środków pieniężnych przez władzę państwową celem pokrycia obciążeń publicznych, które z kolei uwzględniają zdolności podatkowe obywateli. W praktyce polityki budżetowej można wyróżnić trzy płaszczyzny jej oddziaływania na podział dochodów w społeczeństwie19 :
1) bezpośrednia redystrybucja dochodów pieniężnych (podatki i pieniężne transfery socjalne),
2) pośrednie zaspokajanie potrzeb społecznych (oświata , ochrona zdrowia),
3) kształtowanie wyjściowych warunków pierwotnej dystrybucji dochodów (wydatki na szkolenie zawodowe siły roboczej).
Polityka budżetowa może być20 :
1) aktywna,
2) pasywna.
Polityka aktywna jest prowadzona przez rząd w celu przeciwdziałania cyklicznym zaburzeniom w gospodarce w celu stabilizacji cen czy ograniczeniu bezrobocia. Podstawowymi jej rodzajami są:
1) zmiany stawek i struktury podatków ,
2) zmiany wypłat przelewów np. w stosunku do władz lokalnych w
oparciu o zmianę ich udziału w ponoszeniu określonych ciężarów,

19 Winiarski B. (red) ? Polityka ekonomiczna, AE, Wrocław 1994, str. 291.
20 Winiarski B. (red) ? Polityka ekonomiczna, AE, Wrocław 1994, str. 298-300.
3) zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.
Prowadzenie takiej polityki jest niełatwe ze względu na stosowanie jej przy zakłóceniach strukturalnych gospodarki lub w celu zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej.
Pasywna polityka budżetowa opiera się na założeniu, że struktura budżetu ma tendencję do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej. Ta forma polityki opiera się na koncepcji działania ?automatycznych stabilizatorów koniunktury? w oparciu np. o progresję podatkową. Jest stosowana w celu obrony istniejącego poziomu aktywności gospodarczej przez obronę wyjściowych rozmiarów popytu globalnego bez względu na to czy jest on na poziomie pełnego zatrudnienia czy też nie.
Funkcją polityki budżetowej jest:
1) alokacja zasobów, która wiąże się ze zmianą struktury wytwarzanego produktu społecznego(podział środków pomiędzy sektor prywatny i państwowy),
2) redystrybucja polegająca na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Niezależnie od podziału dochodów pierwotnych, państwo przez politykę redukowania (podatki) i uzupełnienia (pieniężne transfery socjalne) dochodów indywidualnych może wpływać na kształtowanie dochodów w ramach społeczeństwa,
3) stabilizacja, która polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych w postaci wysokiego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego, stabilności poziomu cen, wysokiego i zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego oraz stabilności bilansu płatniczego.
W okresie transformacji ustrojowej i realizacji programu stabilizacji w Polsce prowadzona była restrykcyjna polityka budżetowa, ze względu na zasadniczy wzrost opodatkowania. Przede wszystkim wzrosły obciążenia przedsiębiorstw państwowych. Dotyczyło to nie tylko obciążeń wyniku finansowego. Szczególnie wysoko ustalone zostały stawki podatku obciążającego zysk w oparciu o nie związaną z zyskiem podstawę (podatek majątkowy-dywidenda, podatek od wzrostu wynagrodzeń). Wzrost obciążenia zysku podatkiem dochodowym od osób prywatnych nastąpił wraz z redukcją ulg podatkowych w 1. 1990-91, aż do pełnej ich eliminacji w 1992 roku. Wyjątek stanowiły jedynie zwolnienia dla przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego.
Obciążenia przedsiębiorstw prywatnych poza rolnictwem malały z roku na rok. Wiązało się to z systematycznym łagodzeniem skali podatku dochodowego, obciążającego osoby fizyczne prowadzący działalność na własny rachunek. Jednocześnie wprowadzono zwolnienia podatkowe dla nowo uruchamianej działalności co miało fatalne skutki dla ściągalności podatków i znacznie zmniejszyło obciążenia na rzecz państwa gospodarki prywatnej.
Można stwierdzić, że w okresie transformacji systemowej i realizacji programu stabilizacji, kiedy głoszono hasła równości sektorowej prowadzono dualną politykę podatkową , co doprowadziło do trudności i kłopotów finansowych przedsiębiorstw państwowych (których udział w gospodarce był wysoki). To z kolei przyczyniło się do tego , że skutki takiej polityki były dla budżetu państwa fatalne.
Uważa się, że począwszy od 1990 roku bank centralny prowadził restrykcyjną politykę pieniężno ? kredytową, gdyż nakierowana była na ograniczenie charakterystycznej dla gospodarki socjalistycznej ekspansywnego postępowania podmiotów w sferze stosunków pieniężno ? finansowych. Była to polityka prowadzona w warunkach hiperinflacji, dlatego też władze monetarne próbowały dostępnymi instrumentami ją ograniczyć. W dziedzinie stopy procentowej działania NBP nakierowane były na zapewnienie jej dodatnich wartości w kategoriach realnych, a w sferze polityki walutowej wprowadzono zasadę sztywnego kursu walutowego w stosunku do USD. Dodatnia stopa procentowa miała pobudzić skłonność do oszczędzania w walucie krajowej oraz wymuszać spadek popytu na kredyt ze strony podmiotów gospodarczych. Sztywny kurs miał działać stabilizująco na dynamikę inflacji, hamować wzrost krajowych cen towarów importowanych oraz ograniczać oczekiwania inflacyjne. Polityka ta miała również swe wady jak narastanie złych długów czy rozwój kredytu towarowego w stosunkach między przedsiębiorstwami.
Polityka finansowa na lata 1994-97 podporządkowana jest realizacji podstawowych celów programu społeczno ? gospodarczego. Chodzi tu przede wszystkim o utrzymanie tempa realnego wzrostu gospodarczego rocznie na poziomie około 5% i redukcji stopy inflacji poniżej 10% w 1997 raku. Polityka finansowa w krótkim okresie będzie zmierzać do redukcji deficytu budżetowego w relacji do PKB z 3,9% w 1994 roku do 2-3% w roku 1997,zmniejszeniu relacji długu publicznego w proporcji do wzrostu PKB. Polityka ta będzie ukierunkowana na obniżenie poziomu i zmianę struktury wydatków publicznych oraz poziomu i struktury opodatkowania. W latach 1994-97 tempo realnego wzrostu wydatków i dochodów zostanie utrzymane poniżej stopy wzrostu realnego PKB, a tempo realnego wzrostu wydatków będzie wolniejsze od tempa realnego wzrostu dochodów. Będzie też stopniowo redukowany deficyt handlu zagranicznego w relacji do PKB. Zakłada się więc realnie blisko 1,5 krotnie szybszy wzrost eksportu w stosunku do PKB oraz zbliżenie realnego tempa wzrostu importu do tempa wzrostu gospodarczego. Zagraniczne rezerwy walutowe systemu bankowego w latach 1994-97 wzrosły w tempie zbliżonym do realnego wzrostu PKB.
Wszelkie te założenia mogą być trudne do zrealizowania ale są one konieczne. Realizacja ich może przyczynić się do szybszego rozwoju gospodarki, do produkcji dóbr eksportowych i substytucyjnych w stosunku do importu. Jest to najważniejsza kwestia w długookresowej polityce finansowej Polski, ze względu na to że będzie trzeba wywiązać się ze spłat i obsługi kosztów zagranicznego długu, zgodnie z ustaleniami przyjętymi w ramach Klubu Paryskiego i Londyńskiego.
Polityka finansowa jest prowadzona przez NBP i system bankowy. Mimo, że proces transformacji sektora finansowego doprowadził do powstania kilkudziesięciu banków prywatnych ( w tym kilkunastu z kapitałem zagranicznym), i prywatyzacji kilku banków będących własnością Skarbu Państwa to przeszło 80% obrotów sektora finansowego przypada na banki państwowe. Obecnie sektor państwowy cechuje się znacznym niedorozwojem. Suma aktywów wszystkich polskich banków jest dużo mniejsza od sumy aktywów jednego wielkiego banku zachodniego, a stosunek aktywów krajowych całego systemu bankowego do PKB wynosi w Polsce około 20%. Dla porównania w krajach zachodnich relacja ta osiąga poziom 100 i więcej procent. Niedorozwój krajowego sektora bankowego wyraża się też dominacją banków komercyjnych przy prawie całkowitym braku banków hipotecznych, towarzystw budowlanych , banków inwestycyjnych itp. Oraz głębokim kryzysem znacznej części banków spółdzielczych obsługujących polskie rolnictwo i jego otoczenie.
NBP mimo wielu zmian łączy ciągle funkcje emisyjne , nadzorcze i właścicielskie, co nie sprzyja właściwej realizacji każdej z nich. Dlatego też porządkowanie roli i zadań NBP w odniesieniu do sektora bankowego oraz budowa jego niezależności jest sprawą bardzo ważną.
Jednym z celów rządu jest stworzenie silnego, zróżnicowanego i efektywnego systemu finansowego poprzez stymulowanie i wspieranie procesów konsolidacji banków komercyjnych. Będzie to polegało na popieraniu przejmowania przez banki efektywniejsze banków słabych; przyłączeniu nieefektywnych banków działających w formie spółek akcyjnych Skarbu Państwa, które zaczęły przynosić zyski i podnoszeniu wartości ich funduszy własnych; tworzeniu banków regionalnych i ponadregionalnych; sprzyjaniu rozwojowi sieci banków specjalistycznych oraz różnym formą wspierania finansowego za pomocą instrumentów fiskalnych, polityki poboru dywidendy i technik prywatyzacji. Przekształcenia własnościowe prowadzone będą w oparciu o efektywność a wzmacnianie niezależności banków od ingerencji władz administracyjnych zostanie przypieczętowane wprowadzaniem:
? kontraktów menażerskich,
? stabilizacją zarządów i rad nadzorczych ,
? uzależnieniem wynagrodzeń władz banków i ich załóg od osiągniętych wyników finansowych.

1.3. Formy i rodzaje kredytowania działalności gospodarczej.

W 1910 J. Conrad zdefiniował po raz pierwszy słowo ?kredyt?, które wywodzi się od łacińskiego słowa ?credere?, co znaczy wierzyć lub ufać odnoszącego się do zaufania jakim cieszy się osoba, która reguluje swe zobowiązania. Dla niego mieć kredyt oznaczało możliwość otrzymania, na podstawie tego zaufania, od kogoś dobrowolnie w użytkowanie składników majątku lub usług w zamian za ekwiwalent . J. Conrad uważał kredyt za czasowe nabycie siły nabywczej przez kredytobiorcę, który po ustalonym terminie ma obowiązek zwrócić go w uzgodnionej formie pieniądza i wysokości wraz z odsetkami za jego gospodarcze użytkowanie.
Można przypuszczać, że kredyt jest zjawiskiem starszym niż pieniądz i gospodarka pieniężna. Nie należy go utożsamiać z pieniądzem czy określonym systemem gospodarczym, gdyż funkcjonował już w gospodarce naturalnej. Według A. Hahna pieniądz jest jedynie podstawą nowoczesnej gospodarki kredytowej. Stwierdza on, że gospodarka wysoko rozwinięta i oparta na podziale pracy nie może sprawnie funkcjonować bez pieniądza jako naturalnego środka wymiany.
Na zakres udzielanych przez system bankowy kredytów wpływają narzędzia polityki pieniężnej. Z tego powodu można interpretować kredyt jako transakcję pieniężną dotyczącą sfery realnej gospodarki: ?formalna strona transakcji kredytowej jako zjawiska pieniężnego i materialna strona jako dyspozycji siłą nabywczej istotna dla gospodarowania realnymi dobrami?.
Kredyt można też zdefiniować powiązując pieniądz i kredyt z uwzględnieniem ich odmiennego charakteru. Dla właściciela pieniądz w sensie mikroekonomicznym jest elementem majątkowym , a w sensie makroekonomicznym wielkością rezerwową obciążoną błędami w planowaniu i czynnikami nieprzewidzialnymi. Kredyt jest więc tu roszczeniem do wypożyczonej na określony czas pewnej sumy pieniężnej, przy rezygnacji z użytkowania tych pieniędzy przez właściciela w zamian za zapłatę w postaci odsetek. Rozmiary kredytu jako wielkości środków finansowych zależą ściśle od wydatków podmiotów gospodarczych i ich planów
Kredyt prowadzi do lepszego wykorzystania istniejących zasobów pieniądza. Już A. Forstmann stwierdził, że w wyniku udzielenia kredytu następuje przekazanie na kredytobiorcę prawa dyspozycji kapitałem, który może sfinansować nowe urządzenia produkcyjne lub transakcje towarowe, których rentowność przewyższa stopę oprocentowania kredytu. To ma wpływ na produkcję, zatrudnienie i popyt globalny. Kredyty udzielane w drodze podwyższania bazy monetarnej i w drodze kreacji kredytu w systemie bankowym są w rozwijającej się gospodarce siłą napędową i wyrazem wzrostu gospodarczego, gdyż finansują dodatkowe urządzenia wytwórcze i obrót towarowy. Kredyt działa, więc wtedy na gospodarkę w kierunku wzrostu produkcji globalnej, zatrudnienia, innowacyjności i wyższego stopnia wykorzystania potencjału wytwórczego oraz związanej z nim obniżki kosztów.
Pod ogólnym pojęciem działalności kredytowej kryje się wiele produktów banku komercyjnego. Należy tu wyróżnić 3 grupy produktów działalności kredytowej 21:


21 Rajczyk M. ? Banki komercyjne, FEE, Katowice 1992, str. 70-71.
? kredyty w ścisłym rozumieniu,
? pożyczki pieniężne,
? awale kredytowe.
Kredyty w ścisłym rozumieniu służą finansowaniu celów, które podane są we wniosku kredytowym. Powinny być wykorzystane zgodnie z przedstawionymi wcześniej deklaracjami i harmonogramem. Jest to ważne dla banku, ponieważ opiera on zabezpieczenie kredytu na majątku finansowym z kredytu bankowego Bank finansuje kredytem dane przedsięwzięcie i interesuje się jego wykorzystaniem.
Pożyczki pieniężne polegają na tym , że bank pożycza pieniądze i dba o dobre zabezpieczenie pożyczki, ale nie dba, na co te pieniądze zostaną wydane. Zabezpieczenie pożyczki jest tu oderwane od przeznaczenia środków pieniężnych.
Awal kredytowy oznacza udzielenie poręczenia i gwarancji dla innego podmiotu. Bank nie angażuje tu środków pieniężnych , lecz swoją zdolność kredytową. Pieniądze są potrzebne, gdyż klient nie wywiązuje się ze swego zobowiązania.
Z punktu widzenia potrzeb banku komercyjnego za najważniejszy trzeba uznać podział kredytów według kryterium czasowego . Wyróżnia się następujące kredyty :
? krótkoterminowe ? udzielane do 1 roku,
? średnioterminowe ? na okres od 1 do 3 lat,
? długoterminowe ? z terminem spłaty powyżej 3 lat.
Kredyty mogą być udzielane dwiema metodami, w rachunkach22
? bieżącym ( otwartym),
? kredytowym ( pożyczkowym ).


22 Z. Krzyżkiewicz ? Banki-rynek, operacje, polityka; Poltext, Warszawa 1995, str. 83-87.

Kredyt w rachunku bieżącym jest uprawnieniem klienta do zadłużenia się
w tym rachunku na zasadach określonych w umowie kredytowej. W tym trybie udziela się kredyty płatniczego lub otwartego. Kredyt płatniczy zwany kasowym lub przejściowym jest udzielany w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków dla pokrycia bieżących płatności. Powoduje on powstanie na rachunku bieżącym salda debetowego, które powinno być zlikwidowane w najbliższych dniach z bieżących wpływów. Przejściowe zadłużenie się umożliwia przedsiębiorstwu utrzymywanie płynności i terminowego regulowania zobowiązań. Kredyt kasowy łagodzi skutki nierównomiernego wpływu należności bez potrzeby ubiegania się każdorazowo o przyznanie kredytu. W umowie o ten kredyt bank ustala górny pułap zadłużenia, a często też maksymalny okres ciągłego występowania zadłużenia w takiej formie. Bank udzielając kredytu kasowego jest narażony na wyższe ryzyko, gdyż kredyt ten może być użyty na pokrycie strat co zagraża jego zwrotowi. Drugą podstawową formą kredytu w rachunku bieżącym jest kredyt otwarty, zawierany na okres od kilku miesięcy do 1 roku. Upoważnia on klienta do wystawienia dyspozycji płatniczych i zobowiązuje bank do zapłaty dokumentów płatniczych, których płatnikiem jest kredytobiorca. Jest to kredyt krótkoterminowy odnawialny, wywołujący powstanie salda debetowego rachunku bieżącego, co oznacza zadłużenie przedsiębiorstwa wobec bank.
Kredyty te mogą być udzielane na określone cele. W rachunku kredytowym udziela się zwykle długoterminowych kredytów inwestycyjnych na określone zamierzenia inwestycyjne, natomiast w rachunku bieżącym kredytuje się działalność eksploatacyjną (obrotową) przedsiębiorstw. Kredyty celowe (eksportowe) mogą być udzielane zarówno w rachunku pożyczkowym jak i bieżącym.
Jednym z bardziej popularnych rodzajów kredytów jest kredyt dyskontowy, którego udział w Polsce systematycznie wzrasta. Jest to możliwe dzięki wekslom, które są dokumentami zobowiązującymi wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w określonym terminie. Rozróżnia się przy tym weksle:
1) własny (sola) ? w którym wystawca zobowiązuje się do zapłaty,
2) ciągniony (trasowany) ? w którym wystawca (trasant) zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) zapłatę remitentowi (beneficjentowi) kwotę wymienioną w wekslu. Zobowiązanie trasata powstaje po wyrażeniu przez niego akceptu polecenia zapłaty.
Cechą weksla jest możność przenoszenia płynących z niego praw w drodze indosu.
Operacje dyskonta weksli polegają na nabyciu weksli przez banki i przekształcenie ich przez kredyt bankowy na natychmiast płatny pieniądz. Weksel może zdyskontować jego wystawca, jak i każdy następny jego posiadacz. Bank nabywający weksel staje się jego kolejnym indosariuszem i może go przedstawić do redyskonta w innym banku lub ostatecznie w banku centralnym. Bank dyskontujący weksel nie płaci jego pełnej kwoty, lecz potrąca z góry odsetki , nazywane potocznie dyskontem. Wielkość potrącanego dyskonta zależy od wysokości stosowanej stopy dyskontowej i okresu liczonego od daty operacji do dnia płatności weksla.
Bank przyjmuje do dyskonta weksle pochodzące z dokonanych operacji gospodarczych, jeśli termin zapłaty przypada nie wcześniej niż po 15 dniach od daty ich złożenia w banku i nie później niż do 3 miesięcy. Niektóre banki przyjmują od znanych klientów weksle na dłuższe okresy ale nie przekraczające 6 miesięcy.
Dyskonto weksli może być prowadzone w trybie umowy o linię dyskontową lub w postaci doraźnej transakcji nabycia weksla. Linia kredytowa jest limitem kredytowym przyznawanym indywidualnym klientom. Umowy o linię dyskontową zawierane są na okres od 3 do 6 miesięcy i w granicach kwotowych oraz czasowych bank przyjmuje weksle do dyskonta. Spłata kredytu dyskontowego następuje poprzez wykupienie weksla. Jeśli weksel nie może być wykupiony z banku z powodu braku środków weksel przekazuje się do protestu. Protest upoważnia bank do przymusowego egzekwowania należności w uproszczonym, trybie i bez procesu sądowego. Protest z powodu niezapłacenia weksla powinien być dokonany w ciągu 2 dni powszednich po dniu płatności. Protest jest warunkiem zwrotnego poszukiwania zapłaty. Roszczenie obejmuje kwotę weksla, należne odsetki a także koszty protestu i inne poniesione koszty.
Kredyt lombardowy jest udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych. Charakterystyczną cechą tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Mimo, że banki nie dysponują magazynami do przechowywania zastawionych towarów, mogą one udzielać kredytu lombardowego pod ich zastaw reprezentowany warrantem, będącym szczególnym dowodem składowym. W drodze indosowania warrantu jest możliwe przeniesienie własności tych towarów.
W Polsce kredyt lombardowy nie odgrywał dotychczas większej roli, ale przewiduje się szersze wykorzystanie tej formy kredytu. Obecnie przedmiotem zastawu są przede wszystkim papiery wartościowe. Banki oferują pożyczki lombardowe udzielane na okres od 7 dni do 3 miesięcy. Zabezpieczeniem tych pożyczek mogą być bony i książeczki PKO lub blokada środków pieniężnych na rachunkach złotowych i walutowych, a także wymienialne waluty obce. Bank przyjmuje jako zastaw również kosztowności w postaci wyrobów ze złota i platyny, sztabek złota i złotych monet.
Kredyty hipoteczne są zazwyczaj średnio i długoterminowe. Udzielane są zazwyczaj na cele inwestycyjne, a ich charakterystyczną cechą jest zabezpieczenie hipoteczne. Przy udzielaniu tego rodzaju kredytów na inwestycje banki analizują wstępne inwestycje zamierzone przez kredytobiorcę pod kątem realności przewidywanych efektów ekonomicznych. Najczęściej warunkiem udzielenia kredytu jest określony udział własnych środków inwestora ? co wymaga analizy kosztów zamierzonej inwestycji oraz sytuacji materialnej inwestora. Zabezpieczeniem materialnym kredytów inwestycyjnych są zyski i amortyzacja przedsiębiorstwa podejmującego rozbudowę, a w polskich warunkach także restrukturyzację. Zabezpieczeniem prawnym zwrotności kredytu jest zabezpieczenie hipoteczne nadające mu charakter kredytu hipotecznego. Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże jego spłatę z określoną nieruchomością. Pozwala ono bankom na zaspokojenie roszczeń z tej nieruchomości także wtedy, gdy zmieni ona właściciela, zapewniając im równocześnie pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Właściciel nieruchomości może ją zbywać i dodatkowo obciążać długami, co jednak nie pozbawi banku pierwszeństwa w zaspokojeniu jego roszczeń. Stosownie do norm polskiego prawa cywilnego, hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Przed ustanowieniem zabezpieczenia hipotecznego bank powinien zbadać w księgach wieczystych, czy przyszły kredytobiorca jest właścicielem danej nieruchomości, a jej hipoteka nie jest obciążona wcześniejszymi zapisami na rzecz innych wierzycieli.
Banki mogą żądać ustanowienia hipoteki:
1) zwykłej,
2) kaucyjnej,
3) przymusowej.
Hipoteka zwykła znajduje zastosowanie do już udzielonych kredytów, a wniosek o wpis do tej hipoteki powinien udokumentować wysokość udzielonego kredytu i oprocentowania a także warunków spłaty.
Hipoteka kaucyjna może zabezpieczyć spłatę określonych kredytów, ale o nie ustalonej wysokości, a także kredytów, które będą udzielone przez bank w przyszłości. Hipoteki kaucyjnej nie można użyć jako zabezpieczenia już udzielonego, o znanej wysokości kredytu. Granicę odpowiedzialności określa kwota hipoteki kaucyjnej, dlatego bank powinien we własnym interesie uwzględnić wszelkie okoliczności przy ustalaniu kwoty hipoteki kaucyjnej.
Hipoteki przymusowej bank może żądać od kredytobiorcy, będącego właścicielem danej nieruchomości, gdy ten nie spłacił kredytu w terminie. Gdy kredytobiorca nie wywiąże się z zobowiązań, ostatecznym krokiem jest zaspokojenie pretensji banku z nieruchomości obciążonej hipoteką w trybie sądowego postępowania egzekucyjnego. Nieruchomość zostaje wystawiona na licytację, ale może być także przejęta przez wierzyciela, którym jest bank.
Leasing jest formą kredytu używaną głównie przy finansowaniu inwestycji. Polega on na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego umownie wyposażenia, urządzeń czy budynków. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia określonej opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej jest leasingodawca, ale strony mogą przewidzieć w umowie przeniesienie własności na leasingobiorcę. Wtedy raty leasingowe, obok raty leasingowej, powinny obejmować część zapłaty za nabywany obiekt.
Transakcje leasingowe mogą występować w różnych formach i przy różnym zaangażowaniu banku. Z tego powodu wyróżnia się leasing:
1) bezpośredni,
2) pośredni.
W leasingu bezpośrednim producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie przedsiębiorstwom. Leasing pośredni polega na tym, że pojawia się pośrednik w postaci przedsiębiorstwa leasingowego między producentem a użytkownikiem. Przedsiębiorstwo to finansuje przekazanie użytkownikowi przedmiotu leasingu, a więc zakupuje przedmiot leasingu u producenta, aby przekazać go użytkownikowi na podstawie tzw. umowy leasingowej. Bank może być właścicielem tego przedsiębiorstwa, może występować bezpośrednio jako leasingodawca bądź może refinansować przedsiębiorstwo leasingowe.
Leasing jest korzystny dla leasingobiorcy, dlatego, że kredyt spłaca się z przyszłych zysków, a opłaty leasingowe obciążają koszty. Przedmioty wydzierżawione w ten sposób nie stanowią bowiem własności leasingobiorcy i nie są obciążone podatkiem. Zależnie od treści umowy leasingowej rozróżnia się:
1) leasing operacyjny,
2) leasing finansowy.
Umowy leasingu operacyjnego zawierane są na okresy krótkie, a przedmiot leasingu nie przechodzi po upływie umownego okresu na własność leasingobiorcy. Tę formę leasingu stosuje się w stosunku do urządzeń, które mogą być przekazane przez leasingodawcę następnemu użytkownikowi.
Umowy leasingu finansowego są zawierane na okresy dłuższe, kilkuletnie, a po jego upływie przedmiot leasingu przechodzi na własność leasingobiorcy. Znajdują zastosowanie w stosunku do przedmiotów, które ze względu na ich charakter byłoby trudno przekazać kolejnemu leasingobiorcy.
Kredyt mieszkaniowy udzielany jest przez kasy budowlano ? oszczędnościowe. Przed udzieleniem tego kredytu kredytobiorca jest zobowiązany do podpisania umowy oszczędnościowej na konkretną docelową sumę i oszczędzanie na ogół przez 2-3 lata, zanim powstanie możliwość otrzymania kredytu. Kredytobiorca może otrzymać kredyt mieszkaniowy, jeżeli środki przez niego zgromadzone będą nie mniejsze niż określony procent sumy docelowej, a więc około 30-50%. Kredyt jest udzielany na różnicę między sumą zaoszczędzoną i sumą docelową. Kredytobiorca ma więc do dyspozycji po okresie oszczędzania swój wkład oszczędnościowy i otrzymany kredyt bankowy. Depozyt oszczędnościowy jest oprocentowany na ogół jednolicie stałą stopą procentową niższą od porównywalnych wkładów terminowych. Oprocentowanie kredytu mieszkaniowego jest niższe od oprocentowania innych kredytów inwestycyjnych. Kredyt ten oprócz wpisu do hipoteki może być zabezpieczony w innych formach. Przed przyznaniem kredytu mieszkaniowego kredytobiorca może otrzymać tzw. kredyt mostowy, zwracany potem z przyznanego kredytu mieszkaniowego.
Kolejną grupę produktów kredytowych banku komercyjnego tworzą pożyczki pieniężne. Można do nich zaliczyć23:
? kredyty konsumcyjne zwane ratalnymi,
? kredyty kart konsumcyjnych.
Kredyt konsumcyjny zwany ratalnym jest udzielany osobom fizycznym które mają stałe dochody w postaci płacy. Wielkość kredytu, rat, spłat oraz termin zwrotu są odpowiednio dostosowane do dochodów i nie stanowią przedmiotu negocjacji/ mały kredyt jest udzielany zwykle do wysokości 10 płac, a kredyt długoterminowy do wysokości 10 płac i może być spłacany w ciągu 3 lat. Występuje kilka odmian kredytu konsumcyjnego, a do najczęściej stosowanych można zaliczyć:
? kredyt udzielany kredytobiorcy bezpośrednio przez bank,
? kredyt udzielany na podstawie umowy z firmą sprzedająca dany towar do wysokości określonej procentowo,
? kredyt w formie dyskonta weksla, który sprzedawca ciągnie na kupującego, a po zaakceptowaniu sprzedaje w banku.
Na cenę kredytu ratalnego składa się oprocentowanie i prowizja. Spłata oprocentowania i prowizji może nastąpić wraz ze spłatą kwoty kredytu. Zabezpieczeniem tego rodzaju kredytu mogą być:
? cesja należności z tytułu wynagrodzenia,
? przywłaszczenie na zabezpieczenie dóbr trwałego użytu zakupionych na kredyt,
? poręczenie ze strony innych osób.
Kredyt konsumcyjny został uregulowany ustaleniami Unii Europejskiej, które


23 Jaworski W.L. ? Bankowość, SGH, Warszawa 1995, (str.86-87)
dotyczyły przede wszystkim: obowiązku informacji, prawa do odwołania oraz następstwa zwłoki w spłacie.
Kredyt kart kredytowych jest kredytem udzielanym do pewnej wysokości posiadaczom kart, którzy mogą nabywać towary, usługi lub otrzymywać gotówkę. W ten sposób posiadacz karty otrzymuje krótkoterminowy kredyt, którego zwrot następuje przy wyrównaniu rachunku przedstawionego mu przez bank na koniec miesiąca. Banki oferują swoim klientom zróżnicowane karty kredytowe co w decydującej mierze warunkowane jest zamożnością kredytobiorców.
Do grupy awali kredytowych, które nie są kredytami na ścisłym tego znaczeniu lecz jedynie przyrzeczeniem udzielenia kredytu możemy zaliczyć następujące produkty:
? kredyt akceptacyjny,
? awalizowanie weksla.
? gwarancję bankową.
Kredyt akceptacyjny wiąże się z operacjami wekslowymi. Udziela się go na podstawie umowy, w której klient zleca bankowi akceptowanie weksli a bank przyjmuje zlecenie. Bank zobowiązuje się przy tym, że w przypadku niedostarczenia przez klienta środków na wykup weksla, udzieli mu kredytu akceptacyjnego. Banki akceptują weksle złożone przez wystawcę będącego stałym klientem, których termin płatności nie przekracza 6 miesięcy, a kwota nie przewyższa sumy wymienionej w umowie o kredyt akceptacyjny. Kredyt akceptacyjny występuje w doraźnych transakcjach lub w postaci linii kredytu akceptacyjnego. Linia kredytu akceptacyjnego jest limitem kredytowym przyznanym kredytobiorcy. Może on być udzielony jako kredyt odnawialny, gdy po każdym wykupieniu weksla kredyt odnawia się do pierwotnej wysokości, więc może być wykorzystywany wielokrotnie. Przy kredycie nieodnawialnym każdy wykupiony weksel zmniejsza wysokość przyznanego kredytu.
Awalizowanie weksli jest też operacja związaną z użyciem weksla. Jest to poręczenie i gwarancja udzielona innemu podmiotowi zobowiązanemu wekslowo. Awal jest udzielany na zlecenie przedsiębiorstwa, które równocześnie powinno zawierać dyspozycję zapłaty za weksel w terminie jego płatności. Zlecenie udzielenia awalu zawiera też upoważnienie banku do obciążenia rachunku zleceniodawcy.
Zapłaty awalizowanego weksla dokonuje się w terminie jego płatności, co w odniesieniu do weksla domicylowanego w banku zagranicznym oznacza, iż w terminie płatności weksla przekazana kwota powinna znaleźć się w tym banku. Dokonując zapłaty za weksel domicylowany za granicą należy żądać niezwłocznego zwrotu opłaconego weksla wraz z zamieszczeniem na wekslu pokwitowania z odbioru należności.
Kolejną operacją bankową w odniesieniu do przedsiębiorstw jest faktoring czyli gwarancja bankowa. Definiuje się ją jako przeniesienie wierzytelności handlowych z wierzyciela na faktora (bank), który równocześnie zobowiązuje się do ściągnięcia tych wierzytelności nawet w przypadku trudności płatniczych występujących u dłużników; faktor może przy tym z wyprzedzeniem uregulować należności wierzyciela. Faktoring jest więc równocześnie formą kredytowania należności, gwarancją zabezpieczającą przedsiębiorstwo przed ryzykiem ich ściągnięcia, a także operacją rozliczeniową polegającą na inkasowaniu należności. Umowa pomiędzy przedsiębiorstwem a faktorem jest zawierana na dłuższy, a nawet nie oznaczony okres trwania, z obustronną możliwością jej rozwiązania za wypowiedzeniem. Banki pobierają od fakturowania stosunkowo dużą prowizję, której wysokość zależy od stopnia ryzyka.

ROZDZIAŁ II

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BANKU

PRZEMYSŁOWO ? HANDLOWEGO ? PBK S.A.

W KRAKOWIE.

2.1. Rys historyczny

Bank rozpoczął swoją działalność jako komercyjny bank państwowy z dniem 1 lutego 1989 roku24. Stało się to w chwili wyodrębnienia działalności komercyjnej i przekazaniu jej dziewięciu nowo utworzonym bankom komercyjnym (obok BPH-PBK S.A. w Krakowie funkcjonuje Bank Śląski w Katowicach, Bank Zachodni we Wrocławiu, WBK w Poznaniu, Bank Gdański w Gdańsku, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Depozytowo ? Kredytowy w Lublinie). Zorganizowany został z 35 oddziałów NBP, które wniosły swoje aktywa i pasywa oraz przekazały część personelu, oraz kontakty z obsługiwanymi przez siebie do tej pory przedsiębiorstwami. Oddziały te były zasadniczo zlokalizowane w obejmującym środkowo ? południową Polskę rejonie Małopolski.
31 października 1991 roku Bank na podstawie rozporządzenia25 oraz aktu przekształcenia banku państwowego w spółkę akcyjną 26 został przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, działającą pod firmą Bank Przemysłowo-

24 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia 1988 roku w sprawie utworzenia Banku Przemysłowo ?
Handlowego w Krakowie, (Dz. U. Nr 21, poz. 140).
25 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 1991 roku w sprawie wyrażania zgody na przekształcenie
niektórych banków państwowych w spółki akcyjne, (Dz. U. Nr 45, poz. 196).
26 Akt notarialny z dnia 8 października 1991 roku, Repertorium A.Nr III ? 16973/91, sporządzony w
Państwowym Biurze Notarialnym.
Handlowy S.A.-PBK S.A. w Krakowie. Następnie, mocą uchwały27 określono firmę Banku na ?Bank Przemysłowo-Handlowy Spółka Akcyjna?. Rada Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie dopuściła do obrotu giełdowego akcje banku decyzją z dnia 23 XII 1994 roku28 . BPH S. A. Zadebiutował na giełdzie w dniu 8 II 1995 roku ceną 70,5 zł. Obecnie jest wyceniany przez rynek na poziomie około 90 zł.
Fundusze własne Banku w momencie powstania wynosiły 26 mld złotych i rosły dynamicznie osiągając na koniec 1994 roku blisko 3 bln złotych. Tym samym okresie suma bilansowa Banku wzrosła do 43,4 bln złotych. Stawia to BPH S.A. w ścisłej czołówce banków w Polsce. Przez specjalistów z zakresu bankowości został oceniony pod względem sumy bilansowej i dynamiki zysku netto bardzo pozytywnie zajmując szóste miejsce wśród największych banków polskich.

Zestawienie rankingowe czołowych banków polskich.
Tabela 1
Suma bilansowa Zysk netto Wsp. wypłacalności Fundusze podstawowe Średnie zatrudnienie
BGŻ S.A. 95796,1 b.d. b.d. 15030,4 9300
B.H. S.A. 83123,2 2324,2 15,4 10955,5 4005
PKO B.P. 178500,7 1002,3 9,5 6685,6 38243
PKO S.A. 171484,7 313,7 14,2 6441,2 10242
B. ŚLĄSKI 52846,8 2102,3 14,8 2956,6 5892
BPH S.A. 43416,0 2034,4 15,1 2916,7 5002
Źródło: Gazeta Bankowa ? Ranking banków w 1994 r., 1995 r.


27 Uchwała z dnia 25 maja 1992 roku, Nr 5 Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy.
28 Ceduła Giełdy Warszawskiej ? 25 XII 1994 rok, str. 3.

Obecnie Bank posiada 112 jednostek i komórek organizacyjnych, w tym:
? Centralę Banku,
? Biuro Maklerskie BPH S.A.,
? 58 oddziałów,
? 33 filie,
? 21 kas zewnętrznych,

Rysunek 1. Placówki Banku BPH-PBK S.A.*

*stan na 25 kwiecień 2000 r.
Augustów, Biała Podlaska, Białystok, Bielsko-Biała, Bochnia, Busko-Zdrój, Brzesko, Chełmek, Chrzanów, Dąbrowa Górnicza, Dębica, Gliwice, Gorlice, Gorzów Wielkopolski, Gubin, Jędrzejów, Katowice, Kędzierzyn Koźle, Kęty, Kielce, Knurów, Końskie, Kraków, Krosno, Legnica, Libiąż, Limanowa, Lublin, Łódź, Miechów, Mysłowice, Myślenice, Nowa Sól, Nowy Sącz, Nowy Targ, Olkusz, Opole, Ostrowiec Świętokrzyski, Oświęcim, Płock, Poznań, Rybnik, Rzeszów, Skarżysko Kamienna, Skawina, Sosnowiec, Sucha Beskidzka, Szczecin, Starogard Szczeciński, Tarnów, Trzebinia, Wadowice, Warszawa,Wieliczka, Wrocław, Zakopane, Zielona Góra, Żagań, Żywiec

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych banku BPH S.A.
BPH S.A.-PBK S.A. Jako jeden z pierwszych banków komercyjnych rozpoczął obsługę zagranicznych linii kredytowych ze środków pochodzących z Banku Światowego i Polsko -Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości.
BPH S.A.-PBK S.A. współpracuje ze 160 bankami zagranicznymi, a w 40 spośród nich ma otwarte rachunki NOSTRO. Jego gwarancje są honorowane przez wiele zagranicznych instytucji finansowych.
W celu przekształcenia wewnętrznych struktur Banku oraz dostosowania zakresu i poziomu świadczonych usług do standardów światowych, a tym samym uczynienia z Banku w pełni nowoczesnej instytucji finansowej, w lutym 1992 roku BPH S.A. podpisał tzw. porozumienie bliźniacze z holenderskim bankiem ABN ? AMRO. Współpraca trwała przez 2 lata i obejmowała udostępnienie przez bank holenderski know-how w takich dziedzinach jak:
? planowanie strategiczne ,
? zarządzanie działalnością skarbcową oraz jednoczesne zarządzanie aktywami i pasywami,
? organizacja, automatyzacja i technologie informatyczne,
? marketing, zarządzanie zyskiem kredytowym ,
? zarządzanie zasobami ludzkimi,
? audyt wewnętrzny,
? pomoc przy przeprowadzaniu wewnętrznej restrukturyzacji BPH S.A.-PBK S.A. oraz szkoleniu i podnoszeniu kwalifikacji kadry zarządzającej.
2.2. Przedmiot i zakres działalności
Do podstawowej działalności Banku należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych, przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wykonywanie czynności bankowych na podstawie ustawy Prawo bankowe29 .

29 Prawo bankowe, ustawa z dnia 31.01.2000 roku (Dz. U. Nr 54 poz.320,Nr 74 poz. 439)

Przedmiot działalności banku obejmuje w szczególności:
1) otwieranie i prowadzenie rachunków bankowych,
2) przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych,
3) emitowanie własnych papierów wartościowych oraz dokonywanie obrotu tymi papierami, dokonywanie czynności zleconych związanych z emisją lub obsługą finansową papierów wartościowych oraz dokonywanie operacji kupna i sprzedaży papierów wartościowych w imieniu własnym i na rachunek własny lub na rachunek zleceniodawcy,
4) udzielanie i zaciąganie kredytów i pożyczek, pośredniczenie i współdziałanie w uzyskiwaniu kredytów,
5) dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi, w tym skup i sprzedaż walut obcych i czeków papierów wartościowych, poleceń wypłat złota, platyny i monet,
6) prowadzenie obsługi finansowej obrotu towarowego i usługowego z zagranicą, w tym dokonywanie rozrachunków i płatności w formach przyjętych w krajowych i międzynarodowych stosunkach bankowych,
7) prowadzenie rozliczeń pieniężnych, operacji wekslowych i czekowych oraz przyjmowanie i udzielanie poręczeń gwarancji bankowych, jak również zaciąganie innego rodzaju zobowiązań,
8) dokonywanie czynności inkasowych obejmujących dokumenty finansowe oraz dokumenty stwierdzające istnienie wierzytelności pieniężnej,
9) zawieranie i wykonywanie umów z przedsiębiorstwami o akwizycję wpłat na rachunki bankowe oraz na zakup towarów i usług,
10) dokonywanie płatności w ramach umów i porozumień międzybankowych,
11) uczestniczenie finansowe i operacyjne w projektach i przedsięwzięciach międzynarodowych,
12) przyjmowanie i dokonywanie lokat terminowych w bankach krajowych i zagranicznych,
13) przyjmowanie do depozytu przedmiotów , dokumentów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
14) wykonywanie czynności powierniczych,
15) wykonywanie na zlecenie innych banków określonych czynności bankowych należących do zakresu działania banków zlecających,
16) inna współpraca z krajowymi, zagranicznymi i międzynarodowymi bankami i instytucjami finansowymi w zakresie zadań banku,
17) prowadzenie na zlecenie Ministra Przekształceń Własnościowych czynności związanych z prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych,
18) przyjmowanie w zarząd akcji Skarbu Państwa niesprzedanych w terminie przewidzianym w Ustawie o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych,
19) świadczenie usług leasingowych, faktoringowych oraz innych usług finansowych dla osób fizycznych i prawnych,
20) świadczenie usług w zakresie doradztwa ekonomicznego, organizacyjnego i finansowego,
21) wykonywanie innych zadań do których uprawnione są inne banki na
podstawie odrębnych ustaw.
BPH S.A.-PBK S.A. jest bankiem komercyjnym o profilu uniwersalnym.
Oferuje szeroki obejmujący 90 pozycji asortymentu produktów i usług 30 :
1) depozytowych,
2) kredytowych,
3) rozliczeniowych,
4) o charakterze parabankowym i innych.
Oferta ta daje możliwość kompleksowej obsługi klientów, zarówno w obrocie krajowym jak i zagranicznym.
Obecna oferta Banku rozwijana jest w dwóch kierunkach. Z jednej strony


0 ?Bank BPH ? Lista produktów?, broszura informacyjna , Departament komercyjny, Kraków 2000.
stale modyfikowane i doskonalone są tradycyjne produkty bankowe, z drugiej natomiast Bank coraz aktywniej uczestniczy w rozwijającym się rynku kapitałowym , podejmując działania charakterystyczne dla banków inwestycyjnych (m.in.underwriting, ułatwianie pozyskiwania źródeł finansowania dla spółek, doradztwo w zakresie fuzji i inkorprotacji).
W 1993 i 1994 r. Bank wprowadził takie nowe produkty jak:
1) karta płatnicza BPH VISA typu Classic,
2) euroczeki,
3) czeki podróżnicze American Express,
4) ubezpieczony kredyt eksportowy BPH-KUKE,
5) usługi faktoringowe,
6) ubezpieczenia na życie brytyjskiego towarzystwa ubezpieczeń Commercial Union-oferta obejmuje ubezpieczenie uniwersalne, terminowe, młodzieżową polisę ubezpieczeniową,
7) kredyt na własny dom,
8) imienny rachunek ?Akcjonariusz?,
9) kredyt na zakup akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw i banków,
10) kredyt lombardowy.
Ponadto w ramach Banku prowadzone są na rzecz klientów specjalistyczne usługi z zakresu pośrednictwa handlowego pomiędzy krajowymi i zagranicznymi firmami , świadczeniem których zajmuje się zespół International Desk.
W grudniu 1991 r. Bank przyłączył się do międzynarodowego systemu bankowych transferów pieniężnych SWIFT, a od 1993 r. uczestniczy w krajowych i zagranicznych transakcjach na rynkach pieniężnych przy wykorzystaniu Łączności komputerowej Reuters.

2.3. Struktura organizacyjna.

Struktura organizacyjna i zasady działania jednostek organizacyjnych Banku określa Regulamin Organizacyjny Banku. Realizacja statutowych zadań instytucji odbywa się poprzez Centralę, Odziały oraz inne jednostki organizacyjne (Biuro Maklerskie BPH). Centrala pełni rolę koordynującą i kontrolną dla całego Banku. W strukturze organizacyjnej centrali wyodrębnione są piony, realizujące następujące funkcje:
? Pion Sieci Oddziałów - koordynuje pracę oddziałów,
? Pion Finansowy ? odpowiedzialny jest za przygotowanie planu finansowego i budżetu, za zarządzanie środkami finansowymi oraz za sporządzenie sprawozdań finansowych zarówno na potrzeby wewnętrzne jak i zewnętrzne,
? Pion Kredytowy ? nadzoruje i kieruje działalnością kredytową,
? Pion Trudnych Kredytów ? nadzoruje portfel kredytowy zaliczony do 3 i 4 grupy ryzyka, a także podejmuje działania restrukturyzacyjne wobec dłużników
? Pion Bankowości Inwestycyjnej ? zarządza portfelem inwestycyjnym oraz prowadzi analizy rynku kapitałowego. Osoba zarządzająca tym pionem nadzoruje działalność Biura Maklerskiego.
? Pion Operacji i Technik ? prowadzi operacje krajowe i zagraniczne, a także nadzoruje eksploatację systemów informatycznych i telekomunikacyjnych,
? Pion Komercji ? koordynuje działalność marketingową i promocyjną, a także zajmuje się pracami nad rozwojem nowych usług bankowych,
? Pion Usługowy ? zajmuje się pracami administracyjnymi oraz organizuje posiedzenia i prowadzi obsługę zarządu i Rady banku,
? Pion Zarządzania Zasobami Ludzkimi i Organizacji ? odpowiedzialny jest za działalność kadrową, płacowa, socjalną i szkoleniową oraz za budowę struktur organizacyjnych.

Rysunek 2. Schemat struktury organizacyjnej Banku Przemysłowo ? Handlowego S.A.

W strukturze Centrali wyodrębnione są trzy departamenty podlegające bezpośrednio Prezesowi Zarządu. Do głównych zadań tych departamentów należy:
? Departament Prawny ? opracowanie wewnętrznych aktów prawnych, zapewnienie obsługi prawnej Centrali, nadzór nad obsługą prawną oddziałów, a także reprezentowanie Banku w sprawach sądowych , administracyjnych i przed innymi organami orzekającymi,
? Departament Rewizji ? prowadzenie działalności kontrolnej wewnątrz Banku,
? Departament Zagraniczny - współpraca z zagranicznymi instytucjami finansowymi oraz bankowa obsługa handlu zagranicznego.

Rys. 3. Struktura organizacyjna Centrali, źródło ? opracowanie własne.

Ponadto w strukturze organizacyjnej funkcjonują trzy komórki o charakterze opiniodawczo-doradczo-decyzyjnym: Komitet zarządzania aktywami Pasywami ALCO, Komitet Kredytowy oraz Komitet Rozwoju Kadr Zarządzających.
Można stwierdzić, Ze w BPH S.A.-PBK S.A. funkcjonuje kolegialna struktura organizacyjna. Charakteryzuje się ona tym, że najistotniejsze decyzje odnoszące się najczęściej do banku jako całości podejmuje kolegialnie zespół kierowniczy (dyrekcja, zarząd, rada nadzorcza). Członkowie zarządu będący najczęściej współwłaścicielami głównych grup akcjonariuszy, podejmują decyzje wspólnie większością głosów lub odpowiednio do reprezentowanych udziałów. Mają więc teoretycznie wpływ na zarządzanie bankiem. Członkowie kolegialnego kierownictwa dysponują odpowiednim aparatem doradczym (patrz wyżej). Jednocześnie każdemu z członków zarządu podlega określony odcinek działalności banku np: zagadnienia szkolenia, komercyjne, ryzyka kredytowego czy marketingu itp., którym kieruje zgodnie z decyzjami kolegialnego kierownictwa. W tej strukturze organizacyjnej występuje obiektywizacja najważniejszych decyzji oraz demokratyzacja procesów zarządzania wynikająca z eliminacji autokratyzmu. Podstawową jednostką organizacyjną jest Oddział , w ramach którego mogą być tworzone filie, a także kasy zewnętrzne. Funkcjonują one na zasadzie wyodrębnionych terytorialnie komórek organizacyjnych oddziału w zakresie obsługi klientów indywidualnych. Komórki te nie podlegają wpisowi do rejestru handlowego.

Podstawową troską zarządu Banku jest dbałość o poziom kwalifikacji pracowników banku będących jego największym kapitałem. Obecnie BPH S.A.-PBK S.A. zatrudnia około 5,5 tys. pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych, którzy uczestniczą we wszelkiego rodzaju szkoleniach w kraju i za granicą. Zarząd ma nadzieję, że efekty tych szkoleń widoczne będą w codziennej pracy banku, przede wszystkim w jego trosce o wysoki poziom i kulturę obsługi klientów.

ROZDZIAŁ III

DZIAŁALNOŚĆ KREDYTOWA

BANKU PRZEMYSŁOWO-HANDLOWEGO-PBK S.A.

ODDZIAŁ W BUSKU-ZDROJU

3.1. Rodzaje i formy udzielanych kredytów.

Na podstawie materiałów informacyjnych banku można wyróżnić takie rodzaje kredytów udzielanych przez BPH?PBK S.A. Oddział w Busku?Zdroju jak kredyty dla podmiotów krajowych i zagranicznych. Różnią się między sobą przede wszystkim przeznaczeniem i formami kredytowania, długością okresu kredytowania, rodzajami zabezpieczenia i oprocentowania.
W działalności banku rozróżnia się następujące rodzaje kredytów: kredyt na bieżące potrzeby, kredyt inwestycyjny, lombardowy, dyskontowy, kredyt na inkaso czeku potwierdzonego, kredyt rewolwingowy na inkaso czeków potwierdzonych, organizację konsorcjów bankowych, gwarancję bankową, kredyt na rozwój eksportu przemysłowego i rolno?spożywczego z linii Banku
Światowego, z Polsko?Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, kredyt na własny dom oraz na zakup samochodów.
Kredyt na bieżące potrzeby31 jest kredytem krótko- i średnio terminowym. Jest on udzielany z przeznaczeniem na finansowanie:

31 ?Bank BPH, kredyt na bieżące potrzeby?, broszura informacyjna, BPH S.A. Kraków 2000

1) prawidłowych aktywów nie znajdujących pokrycia w środkach własnych,
2) potrzeb wynikających z braku synchronizacji między wpływami i wydatkami.
Kredyt na bieżące potrzeby funkcjonuje w postaci:
? rachunku kredytowego ? jego uruchomienie następuje przez otwarcie kredytobiorcy rachunku kredytowego, na którym ewidencjonuje się wykorzystanie kredytu i jego spłatę;
? rachunku otwartego tzw. Bieżącego ? związany on jest z upoważnieniem kredytobiorcy do spowodowania salda debetowego na swoim rachunku bieżącym w granicach przyznanego limitu. Należy podkreślić, że jest to kredyt tylko dla podmiotów o wysokiej efektywności gospodarowania i płynności finansowej.
Kredyt ten może być udzielony w złotych lub walucie wymienialnej, a w zależności od przedmiotu i częstotliwości finansowania występuje on w następujących formatach:
? linii kredytowej, która może mieć charakter odnawialny i nieodnawialny;
? kredytu na finansowanie jednej, określonej inwestycji.
Wykorzystanie kredytu następuje przez realizację dyspozycji płatniczych lub w formie wypłaty gotówkowej. Występują dwa okresy kredytowania:
? krótkoterminowy ? do 1 roku,
? średnioterminowy ? do 3 lat.
Jest możliwość wcześniejszej spłaty kredytu, ale może to nastąpić po uprzednim powiadomieniu banku. Zabezpieczeniem kredytu są wszelkie formy prawnego zabezpieczenia przyjmowane przez BPH S.A. wynikające z regulacji wewnętrznych32 , a oprocentowanie jest stałe lub zmienne i jest ustalane w

32 ?Bank BPH, regulamin kredytowania działalności gospodarczej?, broszura informacyjna, BPH S.A., Kraków 2000

drodze negocjacji z klientem.
Kredyt inwestycyjny33 , może być krótko-, średnio-i długoterminowy i jest udzielany z przeznaczeniem na finansowanie przedsięwzięć, których celem jest stworzenie nowych lub powiększenie istniejących środków trwałych. Przedsięwzięcia finansowane w ten sposób mogą mieć charakter:
1) materialny np. zakup maszyn i urządzeń,
2) niematerialny np. zakup patentów,
3) finansowy np. zakup udziałów i akcji w spółce.
Kredyt inwestycyjny występuje jedynie w rachunku kredytowym w trzech następujących formach:
? kredytu transzowanego?wykorzystywanego w określonych w umowie terminach i kwotach,
? linii kredytowej o charakterze nieodnawialnym,
? kredytu na finansowanie jednej, określonej transakcji.
Wykorzystanie kredytu następuje zasadniczo przez realizację dyspozycji płatniczych, ale dopuszcza się możliwość wykorzystania go w formie gotówkowej.
Występują trzy okresy, na które udzielany jest kredyt inwestycyjny:
? do 1 roku -kredyt krótkoterminowy,
? do 3 lat -kredyt średnioterminowy,
? powyżej 3 lat -kredyt długoterminowy.
Spłata kredytu inwestycyjnego następuje w trakcie lub po realizacji przedsięwzięcia. W tym przypadku pojawia się tzw. karencja, która dotyczy wyłącznie spłaty rat kapitałowych i uzależniona jest od terminu uzyskania efektu docelowego z finansowanego przedsięwzięcia. Zabezpieczenie i oprocentowanie tego kredytu jest takie samo jak kredytu na bieżące potrzeby (zob.wyżej).

33 ?Bank BPH, kredyt inwestycyjny?, broszura informacyjna, BPH S.A., Kraków 2000
Kredyt lombardowy34 , którego charakterystyczną cechą jest to, że przy jego udzielaniu nie ma wymogu określania jego przeznaczenia jest kolejną formą kredytu udzielanego przez BPH-PBK S.A. Oddział w Busku-Zdroju. Jest on udzielany pod zastaw:
1) środków na rachunku terminowych zarówno złotowych jak i dewizowych,
2) bonów oszczędnościowych imiennych i na okaziciela BPH S.A.,
3) wymienialnych walut obcych,
4) przedmiotów wartościowych takich jak: biżuteria, wyroby ze złota, platyny lub dzieła sztuki.
Wysokość tego kredytu jest ustalana na minimalną wartość 100 zł., a jego górna granica zależy od oferowanego zastawu. Przy czym kwota kredytu wraz z odsetkami nie może przekraczać:
1) od 50% do 90% wartości papierów wartościowych,
2) 90% wartości wymienialnych walut obcych,
3) 60% wartości kosztowności,
4) wartości środków na rachunkach terminowych zablokowanych jako zastaw.
Przedmioty przyjmowane jako zastaw powinny być wycenione przez uprawniony do tego urząd lub osobę, według cen obowiązujących w dniu zawarcia umowy kredytowej. Kredyt ten jest udzielany na okres od 7 dni do 3 miesięcy, a jego spłata powinna nastąpić jednorazowo łącznie z należnymi odsetkami w terminie określonym w ustawie. Oprocentowanie jest stałe, według stopy obowiązującej w dniu zawarcia umowy.
Kredyt dyskontowy35 jest udzielany podawcy weksla przez przyjęcie weksla do


34 ?Bank BPH, kredyt inwestycyjny?, broszura informacyjna, BPH S.A., Kraków 2000
35 ?Księga produktów BPH S.A?., broszura informacyjna, Departament Komercyjny BPH S.A., Kraków 2000

dyskonta. Do dyskonta przyjmowane są weksle od podawców o dobrym standingu finansowym, których weksle spełniają następujące warunki:
? odpowiadają wymaganiom Prawa wekslowego,
? złożone są przez podawcę wykazującego prawo do weksla nieprzerwanym ciągiem indosów,
? od których uiszczono opłatę skarbową,
? pochodzą z obrotu gospodarczego,
? podpisane są przez wystawców i akceptantów budzących zaufanie,
? mają termin płatności w oznaczonym dniu,
? płatne są w oddziałach banku, w których główni dłużnicy mają rachunki bieżące,
? opatrzone są bezwarunkowym akceptem trasata obejmującym całą sumę wekslową w przypadku weksli trasowanych,
? opatrzone są indosem in blanco przez podawcę,
? nie mają klauzuli lub indosów ograniczających prawo zwrotnego poszukiwania,
? podpisane są w sposób umożliwiający bezsporną identyfikację podmiotów, które je podpisały,
? kredyt dyskontowy funkcjonuje w dwóch formach:
? linii kredytowej o charakterze odnawialnym i nieodnawialnym,
? kredytu finansującego doraźną transakcję sprzedaży weksla.
Maksymalny okres kredytowania ustalony jest na 1 rok. Zabezpieczeniem kredytu jest weksel, a bank nie stosuje dodatkowego prawnego zabezpieczenia. Stosowane zabezpieczenie jest zmienne i zróżnicowane. Dostosowane jest do terminu płatności weksla.
Specyficzną formą kredytu jest gwarancja lub tzw. regwarancja bankowa36 ,

36 ?Bank BPH, Gwarancja (regwarancja) bankowa?, broszura informacyjna, BPH S.A., Kraków 2000
która polega na pisemnym zobowiązaniu banku podjętym na podstawie zlecenia klienta do zapłacenia określonej sumy pieniężnej beneficjentowi gwarancji lub też wykonaniu na jego rzecz innego świadczenia, które wyrażone jest w zobowiązaniu pieniężnym banku.
BPH ? PBK S.A. Oddział w Busku-Zdroju gwarantuje transakcję w handlu krajowym i zagranicznym, zarówno w złotych jak i walutach wymienialnych. Można wyszczególnić następujące rodzaje gwarancji:
? gwarancja zapłaty za towar lub usługę w kredycie,
? gwarancja zwrotu płatności,
? gwarancja przetargowa,
? gwarancja zapłaty za towar lub usługę a vista,
? gwarancja otwarcia akredytywy,
? gwarancja awalizowania weksli,
? gwarancja udzielania kredytu.
Gwarancje wystawia się w formie listu gwarancyjnego i przekazuje bezpośrednio beneficjentowi, a jej treść jest ustalona indywidualnie dla każdego przypadku. Kopię gwarancji powinien otrzymać również zleceniodawca. Termin ważności takiej umowy kredytowej w zależności od potrzeb może być określony konkretną datą kalendarzową lub okresem ważności liczonym w dniach lub miesiącach od zaistniałego faktu. Zabezpieczeniem są wszelkie formy prawnego zabezpieczenia akceptowane przez BPH S.A-PBK S.A.
Kredyt na inkaso czeku potwierdzonego37 jest kredytem na należność regulowaną czekiem potwierdzonym przez wybrane banki. Udzielany jest w wysokości kwoty czeku. BPH-PBK S.A. Oddział w Busku-Zdroju respektuje potwierdzenia czeków następujących banków: Banku Handlowego, PeKaO S.A., PKO B.P., Banku Śląskiego, Powszechnego Banku Kredytowego, Powszechnego Banku Gospodarczego, Banku Zachodniego, Banku Gdańskiego,

37 ?Bank BPH, Kredyt na inkaso czeku potwierdzonego?, broszura informacyjna, BPH S.A., Kraków 2000
Górnośląskiego Banku Gospodarczego, Wielkopolskiego Banku Kredytowego, Banku Depozytowo-Kredytowego, Pomorskiego Banku Kredytowego i Banku Rozwoju Eksportu. Kredyt na inkaso czeku potwierdzonego funkcjonuje zarówno w rachunku kredytowym jak i bieżącym. Bank ma obowiązek przelać środki z rachunku kredytowego na rachunek bieżący klienta bez jego dyspozycji, natomiast pobrać środki z jego rachunku bieżącego na spłatę kredytu może jedynie na podstawie upoważnienia kredytobiorcy. Okres kredytowania tym rodzajem kredytu jest krótki, występuje w zasadzie od dnia złożenia czeku do inkasa do dnia uznania rachunku podawcy kwotą czeku, ale nie dłużej niż do 10-go dnia od złożenia. Zabezpieczeniem kredytu są bieżące wpływy na rachunek bez dodatkowych form prawnego zabezpieczenia, a oprocentowanie jest zmienne, jak dla dyskonta weksli z 30-to dniowym terminem płatności.
Kredyt rewolwingowy na inkaso czeków potwierdzonych38 jest to kredyt na należności regulowane czekami potwierdzonymi przez wybrane banki (wymienione powyżej). Udzielany jest do wysokości sumy kwot czeków, przewidywanych przez kredytobiorców do realizacji w okresie kredytowania. Kredyt ten funkcjonuje zarówno w rachunku kredytowym jak i otwartym. Tryb przelewu środków na rachunek klienta jak i ich poboru z rachunku kredytobiorcy jest taki sam jak w kredycie na inkaso czeku potwierdzonego (patrz wyżej). Zabezpieczeniem kredytu są bieżące wpływy na rachunek, cesja należności, weksel ?in blanco? i inne formy prawnego zabezpieczenia respektowane przez BPH S.A-PBK S.A. Oprocentowanie jest zmienne i takie samo jak dla dyskonta weksli z terminem płatności dłuższym niż 30 dni.
Wszystkie oddziały BPH S.A-PBK S.A. a tym samym również oddział w Busku-Zdroju udzielają kredytów z zagranicznych linii kredytowych pochodzących z:

38 ?Bank BPH, Kredyt rewolwingowy na inkaso czeku potwierdzonego?, broszura informacyjna,
BPH S.A., Kraków 2000
1. Banku Światowego ? kredyty na rozwój eksportu przemysłowego, rolno-spożywczego i rozwój rolnictwa,
2. Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości ? kredyt na rozwój w prywatnej przedsiębiorczości dla małych i średnich firm,
3. Fundusz Dotacji Małych i Średnich Przedsiębiorstw w ramach programu STRUDER ? na kredytowanie do 25% wartości przedsięwzięć inwestycyjnych w prywatnym sektorze produkcji i usług, w wytypowanych regionach kraju.
Kredyt na rozwój eksportu przemysłowego39 jest to długoterminowy i bezgotówkowy kredyt dewizowy. Jest udzielany z przeznaczeniem na dofinansowanie proeksportowych przedsięwzięć inwestycyjnych we wszystkich branżach przemysłowych. Może być przeznaczony na zakup maszyn i urządzeń, licencji, szkoleń i usług konsultantów czy niezbędny przyrost środków obrotowych itp. Żeby otrzymać ten kredyt przedsięwzięcie powinno spełniać następujące warunki:
? cykl realizacji do 3 lat,
? wewnętrzna stopa zwrotu minimum 15%,
? nie może pogarszać stanu środowiska naturalnego.
Minimalna kwota kredytu na rozwój eksportu przemysłowego wynosi 100 tys. USD i może finansować najwyżej 80% ponoszonych nakładów. Wykorzystanie kredytu następuje przez realizację krajowych i zagranicznych zleceń płatniczych lub zleceń otwarcia akredytywy. Zakupy muszą być realizowane według procedur Banku Światowego, tj. przez:
? przetarg międzynarodowy ? przedsiębiorstwa państwowe muszą w nich brać udział przy transakcjach powyżej 500 tys. USD, a firmy prywatne przy transakcjach powyżej 2 mln. USD,
? international shopping ? który polega na tym, że przy transakcjach poniżej

39 ?Bank BPH, Kredyt na rozwój eksportu przemysłowego?, broszura informacyjna, BPH S.A. Kraków 2000
wymienionych kwot musi mieć miejsce zebranie ofert od co najmniej trzech oferentów z dwóch różnych krajów, w tym z Polski,
? zakupy u wybranego dostawcy ? w przypadku modernizacji istniejących urządzeń, gdy ich producentem jest wyłącznie pierwotny dostawca, oraz gdy urządzenie to jest dostępne tylko u jednego producenta. Okres kredytowania tym kredytem jest długi ? do 10 lat. Istnieje też możliwość 3-letniej karencji w spłacie rat kapitałowych.
Zabezpieczeniem kredytu są wszelkie formy przewidziane prawem cywilnym i wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi we współpracy z bankami zagranicznymi. Stosuje się oprocentowanie zmienne na które składa się: stawka LIBOR40 na dane półrocze, marża NBP na dane półrocze i marża BPH-PBK S.A.
Kredyt na rozwój eksportu rolno-spożywczego41 z linii Banku Światowego jest przeznaczony na dofinansowanie proeksportowych przedsięwzięć inwestycyjnych we wszystkich branżach przetwórstwa rolno-spożywczego. W zasadzie tylko przedmiot i okres kredytowania jest tu odmienny od omówionego powyżej kredytu na rozwój eksportu przemysłowego. Wspomniany okres kredytowania jest nieco dłuższy bo do 12 lat z 3-letnim okresem karencji w spłacie rat kapitałowych. Wszelkie inne procedury odnośnie warunków otrzymania kredytu, jego kwoty zabezpieczenia i oprocentowania są takie same jak w opisanym powyżej przypadku.
Kredyt na rozwój rolnictwa42 z linii Banku Światowego może być dewizowy lub złotowy. Udzielany jest z przeznaczeniem na dofinansowanie przedsięwzięć wspierających rozwój sektora rolnego, a w szczególności na:
? zakup nowych środków trwałych, licencji, know-how,

40 stopa procentowa na rynku europieniądza ustalana między bankami. Ulega nieustannym zmianom zależnym
od warunków na rynku europieniądza. Dodaje się do niej pewien stały narzut określony mianem marży od 0,5
do 1,5% rocznie. Wysokość tej marży zależy od zasobów płynności, okres na jaki udzielono kredyt,
wiarygodności kredytowej kredytobiorców i przedstawionego zabezpieczenia.
41,42 ?Księga produktów BPH S.A?.:, Departament Komercyjny BPH S.A., Kraków 2000
? roboty budowlane i montażowe
? zakup środków obrotowych związanych ze zwiększeniem produkcji,
? finansowanie przedinwestycyjnych studiów techniczno-ekonomicznych,
? finansowanie szkoleń i innych form pomocy technicznej.
Kredyt ten nie może być przeznaczony na finansowanie zakupu ziemi. Maksymalna jego kwota może wynieść 5 mln. USD lub jej równowartość w złotych i może stanowić najwyżej 80% kredytu planowanego na dofinansowanie przedsięwzięcia. Z tego powodu wymagany jest dodatkowo kredyt z innego źródła. Wykorzystanie kredytu następuje przez realizację krajowych i zagranicznych zleceń płatniczych lub zleceń otwarcia akredytywy. Zabezpieczeniem jest hipoteka, gwarancja lub zastaw bankowy, przelew wierzytelności czy cesja praw z polis ubezpieczeniowych. Oprocentowanie jest zmienne i składa się na nie:
1) w przypadku kredytu dewizowego ? stawka LIBOR na dane półrocze, marża RRP na dane półrocze, marża NBP, marża BPH-PBK S.A.
2) w przypadku kredytu złotowego ? stopa kredytu refinansowego, marża BPH-PBK S.A.
Kolejnym specyficznym rodzajem kredytu jest kredyt przyznawany poprzez organizację konsorcjów bankowych43 . jest on organizowany przez Centralę, ale wnioski kredytowe przyjmować może każdy z oddziałów banku. Organizacja konsorcjów bankowych umożliwia udzielenie wraz z innymi bankami kredytów opiewających na duże kwoty bez ryzyka przekroczenia obowiązującego banki tzw. wskaźnika koncentracji kredytu. Obecnie tworzone są konsorcja do udzielenia kredytu powyżej 27 mln. zł. w ramach jednej umowy kredytowej, a ich uczestnikami mogą być zarówno banki krajowe jak i zagraniczne. Konsorcja kredytowe mają za cel finansować bieżące potrzeby oraz

43 ?Księga produktów BPH S.A?.:, broszura informacyjna, Departament Komercyjny BPH S.A., Kraków 2000
projekty inwestycyjne. Oprocentowanie takiego kredytu jest zmienne i jego negocjowanie z uczestnikami konsorcjum i kredytobiorcą.
Kredyty na własny dom lub na zakup samochodów to kolejny produkt bankowy oferowany przez BPH S.A-PBK S.A. którego potencjalnymi nabywcami mogą być osoby fizyczne i prawne jak i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Gdy służą do rozbudowy majątku nieruchomego firmy czy zwiększenia taboru ruchomego w postaci samochodów są zastępowane kredytem inwestycyjnym. Jednak sprzedaż usługi ?kredyt na własny dom? sukcesywnie wzrasta, a udzielanie kredytu na zakup samochodów zależy tylko od miejscowego zapotrzebowania i przedsiębiorczości dyrekcji poszczególnych oddziałów, gdyż udzielanie tego rodzaju kredytu jest uzależnione od podpisania umowy z firmami lub dealerami oferującymi samochody.
Kredyt na własny dom44 jest udzielany z przeznaczeniem na finansowanie:
? budowy domów jednorodzinnych lub wielomieszkaniowych,
? zakupu domów jednorodzinnych lub wielomieszkaniowych oraz lokali w domach wielomieszkaniowych,
? adaptację lub modernizację domów jednorodzinnych i wielomieszkaniowych w celu zaspokojenia własnych potrzeb, sprzedaży bądź wynajmu.
Kredyt ten może być udzielony do wysokości 70% kosztów budowy lub zakupu, a całkowity koszt budowy w przeliczeniu na 1m2 powierzchni całkowitej nie może przekroczyć wskaźnika przeliczeniowego kosztu 1m2 powierzchni użytkowej. Wskaźnik ten jest ogłaszany w zarządzeniu MGP i B w IV kwartale roku poprzedzającego rok wystąpienia z wnioskiem o kredyt. Kredyt na własny dom funkcjonuje w rachunku kredytowym, a jego wykorzystanie następuje przez realizację zleceń płatniczych i w gotówce. Jest przyznawany na okres do


44 ?Bank BPH S.A, Kredyt na własny dom?.:, broszura informacyjna, Departament Komercyjny BPH S.A.,
Kraków 2000
10 lat, przy czym okres realizacji kredytu, co można łączyć np: z trwaniem budowy, nie może przekroczyć 9 miesięcy od dnia podpisania umowy kredytowej. Zabezpieczeniem kredytu jest hipoteka na nieruchomości związanej z przedmiotem kredytowania, a stosowane oprocentowanie jest zmienne i zróżnicowane w zależności od okresu realizacji i spłaty.
Kredyt na zakup samochodów45 jest udzielany z przeznaczeniem na zakup samochodów osobowych i dostawczych:
? nowych ? produkcji krajowej i zagranicznej,
? używanych ? produkcji renomowanych firm zachodnich, które były eksploatowane maksymalnie 2 lata.
Kredyt ten jest przekazywany na rachunek dealera czy firmy, w której kredytobiorca nabywa samochód. Jego wysokość jest uzależniona od sytuacji finansowej kredytobiorcy i oferowanego zabezpieczenia, przy czym kredyt może finansować maksymalnie:
? 80% wartości samochodu nowego,
? 50% wartości samochodu używanego.
Kredyt podlega spłacie w ratach miesięcznych oprocentowanych zmiennie, a stosowane okresy kredytowania to:
? do 36 miesięcy w przypadku samochodu nowego,
? do 18 miesięcy w przypadku samochodu używanego.

Zabezpieczeniem kredytu może być zastaw bankowy na samochodzie wraz z cesją polis ubezpieczeniowych na rzecz banku, poręczenie według prawa cywilnego, kaucja w postaci przedmiotów czy bonów oszczędnościowych, blokada na rachunku lokaty terminowej, złotowej lub walutowej.


45 ?Bank BPH S.A, Kredyt na zakup samochodów?.:, broszura informacyjna, Departament Komercyjny BPH
S.A., Kraków 2000

3.2. Sposoby badania zdolności kredytowej przedsiębiorstw.

Badanie zdolności kredytowej ma na celu określenie w każdorazowym postępowaniu stopnia ryzyka kredytowego na jaki narażony jest bank. Rodzaje ryzyka można podzielić na pasywne (niezależne od banku i zwykle skompensowane) oraz aktywne (wynikają z niepewności czy kredytobiorca jest zdolny do spłaty kredytu wraz z procentami).
Ocena zdolności kredytowej zarówno osób fizycznych jak i przedsiębiorstw jest podobna i polega na przetworzeniu odpowiednich informacji. Jednak w pierwszym przypadku większą rolę przypisuje się tzw. indywidualnej analizie osoby kredytobiorcy. By nie dopuścić do nieścisłości informacyjnych bank:
1) korzysta z wielu źródeł informacyjnych,
2) stosuje podział pracy przy dokonywaniu analizy i oceny klienta,
3) wprowadza odpowiednie formy analizy i przymus ich stosowania,
4) regularnie kontroluje sytuację kredytobiorcy na podstawie aktualnych materiałów,
5) stosuje nieregularną kontrolę działania grup analizujących i oceniających.

Badanie zdolności kredytowej nie jest jednorazową analizą (na określony czas) i oceną przed udzieleniem kredytu, ale wielokrotnie powtarzanym procesem, który realizują różne działy banku. Konieczna jest ocena przeszłości na podstawie materiałów statystycznych w powiązaniu z analizą przyszłego rozwoju formy, przyszłej sytuacji danej branży. Przy dokonywaniu analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa bank bierze pod uwagę następujące elementy:
? wyniki bilansu rocznego kredytobiorcy,
? dotychczasową działalność kredytobiorcy,
? dane otrzymane od osób trzecich.
W przypadkach uznanych przez bank za konieczne przeprowadza się dodatkowo analizę zabezpieczenia kredytu.

Można uznać, że podstawą wszystkich informacji gromadzonych przez bank jest analiza bilansu. Bank ma prawo i za razem obowiązek uzależnić udzielenie kredytu od przedstawienia przez kredytobiorcę rocznego bilansu.
Jego analiza powinna koncentrować się na trzech dziedzinach:
1) wyniku finansowym ? zainteresowanie banku powinno się tu skupiać na tym jak został osiągnięty wynik finansowy przedsiębiorstwa, co było źródłem tych osiągnięć, jak duże były płacone podatki, jak ten wynik kształtował się w stosunku do roku poprzedniego i do wyników osiągniętych przez podobne przedsiębiorstwo. Bank powinien zbadać jak wykorzystano osiągnięty zysk, jaka jego część pozostała w przedsiębiorstwie, a jaka została przejęta na prywatne potrzeby przedsiębiorcy, jak ten podział wyglądał w roku poprzednim i jak kształtował się w podobnych przedsiębiorstwach.
2) Strukturze bilansu ? bank ma w tym miejscu za zadanie zanalizować trzy dziedziny:
? strukturę majątku, który posiada kredytobiorca i czy jego kapitał odbiega od struktury w przedsiębiorstwie tej samej branży,
? strukturę kapitału, a przede wszystkim wielkość udziału kapitału własnego w całości kapitału,
? wzajemny stosunek pomiędzy aktywami i pasywami. U podstaw tej analizy stoi teza, że określone pasywa powinny finansować określone aktywa.
3) trendzie rozwojowym przedsiębiorstwa ? ten etap ma zasadnicze znaczenie zarówno dla oceny przedsiębiorstwa jak i banku, gdyż zakłada się, że rozwój banku jest pochodną rozwoju przedsiębiorstw. Analiza ta koncentruje się na trzech dziedzinach:
? wielkości i strukturze wzrostu majątku przedsiębiorstwa,
? strukturze wzrostu kapitału posiadanego przez przedsiębiorstwo,
? określeniu zmian majątkowych i kapitałowych w przedsiębiorstwie.

Bank do określania zdolności kredytowej przedsiębiorstw przeprowadza również analizę dotychczasowej działalności kredytobiorcy która obejmuje:
1) ocenę osobowości i prezentacji kierownictwa przedsiębiorstwa ? zwraca się tu uwagę na fachowe kwalifikacje kierownictwa, jego zdolności do negocjacji, umiejętność dążenia do celu, przedsiębiorczość, kreatywność czy skłonność do negocjacji itp; te cechy pozytywnie wpływają na wizerunek firmy i są najważniejszym elementem oceny przedsiębiorstwa,
2) ocenę solidności partnera ? składa się na nią fachowość i punktualność w uzyskiwaniu wszelkich zaplanowanych i nieprzewidzianych informacji (danych) i ich dostarczaniu do banku,
3) ocenę wiarygodności przewidywań finansowych i inwestycyjnych przedsiębiorstw ? chodzi tu o określenie stopnia płynności firmy, o ocenę dotychczasowego stanu wykorzystania konta; stałe przekraczanie bądź niewykorzystywanie przyznanego limitu może budzić zaniepokojenie banku,
4) ocenę solidności klienta na podstawie wpłat i wypłat z konta bankowego ? w tej części analizy bada się regularność i terminowość pokrywania zobowiązań, formy ich regulowania, płatności podatkowe, podział zysku, wydatki na cele osobiste; bank ma obowiązek zwrócić szczególną uwagę na odchylenia od przyjętych norm takich jak: odwołanie weksla, wystawienie nie pokrytych czeków, protest weksli, zapytania czy płatność na rachunkach już nastąpiła,
5) ocenę przestrzegania klienta ze strony osób trzecich ? chodzi tu o postrzeganie firmy przez takie instytucje jak banki (sygnał o konkurencji w udzielaniu kredytu), nowy partner kredytobiorcy (sygnał o trudnościach finansowych klienta), starzy partnerzy kredytobiorcy ( sygnał o trudnościach finansowych klienta).

Bank by zmniejszyć ryzyko przy udzielaniu kredytu musi też korzystać z danych otrzymywanych od osób trzecich. Są to przede wszystkim dane:
? urzędowe ? o nieruchomościach z hipoteki, o przedsiębiorstwach z rejestru handlowego,
? z instytucji trudniących się gromadzeniem danych o przedsiębiorstwach (wywiadownie),
od partnerów kredytobiorcy, referencje od innych banków, opinia głównych księgowych itp.

Rysunek 4. Źródła informacji dla analizy zdolności kredytowej przedsiębiorstwa

Źródła

wewnętrzne zewnętrzne

stan dotychczasowy znane dla banku dane porównawcze informacje od osób trzecich informacje własne kredytobiorcy
dane o majątku z branży kredyto-
biorcy
sposób negocjowania informacje urzędowe skład zarządu

wykorzystanie kredytu informacje z biur wywiadowczych bilans roczny

planowanie potrzeb referencje zabezpieczenia

terminowość płatności założenia planowane

wykorzystanie konta

stosunki z klientami

Źródło: Jaworski W., Bankowość ? Podstawowe założenia, SGH, Warszawa 1995, str.147
3.3. Procedura przyznawania kredytów

Kredyty udzielane przez Bank BPH-Oddział w Busku-Zdroju są przyznawane na zasadach stosowanych w całej jednostce organizacyjnej banku i podlegają tym samym regulacjom46. Kredyt jest tu definiowany jako uzupełnienie środków kredytobiorcy zarówno w zakresie bieżącej działalności obrotowej, jak też zamierzeń inwestycyjnych. Wysokość kredytu stanowić może do 70% wartości planowanych nakładów inwestycyjnych, a jego górna granica może być przekroczona, gdy kondycja ekonomiczno-finansowa kredytobiorcy zadawalająca oraz uregulowania szczegółowe stanowią inaczej.
Kredyt jest przyznawany w oparciu o wniosek kredytowy, który sporządzony jest według wzoru ustalonego przez bank, który zawiera zwykle: 1) kwotę wnioskowanego kredytu, 2) przeznaczenie kredytu, 3) proponowany termin wykorzystania i spłaty kredytu,
4) proponowaną formę zabezpieczenia kredytu,
5) informację o wysokości zaciągniętych lub wnioskowanych kredytów i pożyczek w innych bankach lub instytucjach oraz udzielonych gwarancjach i poręczeniach,
6) informację o posiadanych rachunkach w innych bankach
Jest wymagane podpisanie wniosku kredytowego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych podmiotu ubiegającego się o kredyt. W zależności od statusu prawnego podmiotu gospodarczego ubiegającego się o kredyt , przeznaczenia kredytu i okresu kredytowania , bank określa jakie dodatkowo dokumenty i informację powinny zostać dołączone do wniosku. Dokumentami tymi są:
? dokumenty dotyczące podstawy prawnej działalności,

46 ?Bank BPH, regulamin kredytowania działalności gospodarczej?, broszura informacyjna, BPH S.A., Kraków
2000
? dokumenty o charakterze majątkowo-finansowym,
? opinie, zezwolenia i zaświadczenia właściwych organów.
W przypadku ubiegania się o kredyt inwestycyjny należy dodatkowo przedłożyć:
? analizę określającą celowość i opłacalność realizowanego zadania inwestycyjnego,
? zbiorcze zastosowanie kosztów inwestycji sporządzone przez uznaną jednostkę wraz z harmonogramem realizacji zadania,
? deklarowany udział środków własnych,
? prognozę kształtowania się wielkości przychodów, kosztów oraz wyników finansowych brutto i netto w okresie objętym kredytowaniem,
? wskazanie lokalizacyjne oraz inne decyzje wymagane prawem na etapie przygotowania inwestycji polegających na wznoszeniu obiektów,
? umowę i projekt - jeżeli jest to inwestycja polegająca na zakupie gotowych dóbr inwestycyjnych.
Kolejnym etapem w przyznawaniu kredytów jest zawarcie umowy
pomiędzy kredytobiorcą i bankiem, co prowadzi do udzielenia kredytu. Umowa o kredyt bankowy jest zobowiązaniem dla banku do przekazania kredytobiorcy w oznaczonym terminie określonej kwoty środków pieniężnych. Dla kredytobiorcy jest ona zobowiązaniem do wykorzystania kredytu zgodnie z jego przeznaczeniem i określonymi warunkami oraz spłaty kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie. Umowa o kredyt powinna być zawarta obligatoryjnie na piśmie i określać w szczególności:
1) kwotę kredytu, terminy jego wykorzystania i datę zawarcia umowy,
2) rodzaj kredytu i jego przeznaczenie,
3) terminy spłaty kredytu i wysokość poszczególnych rat,
4) zasady oprocentowania kredytu oraz wysokość pobieranej prowizji,
5) zakres uprawnień banku,
6) sposób zabezpieczenia kredytu,
7) zastrzeżenie uprawnienia do skrócenia okresu kredytowania,
zaprzestania lub wypowiedzenie kredytu,
8) inne postanowienia dotyczące warunków udzielenia i wykorzystania kredytu.
Umowę kredytową muszą podpisać za kredytobiorcę osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych, natomiast za bank dwaj przedstawiciele banku mający te same uprawnienia ze strony banku. Uprawnienia powinny wynikać z odpowiednich dokumentów takich jak statut, rejestr wspólników, pełnomocnictwo czy prokura. Wszelkie zmiany umowy kredytowej z wyjątkiem stopy procentowej powinny być dokonane w formie aneksu podpisanego przez obydwie strony. Decyzje, które określają zmiany umowy kredytowej załatwiane są w tym samym trybie , co decyzje o przyznaniu kredytu. O zmianie podstawowej stopy procentowej bank powinien zawiadomić kredytobiorcę.

3.4. Oprocentowanie kredytów.

Bank stosuje zmienne zróżnicowane oprocentowanie kredytów, które uzależnione jest od kosztów pozyskania środków na działalność kredytową oraz oceny ryzyka kredytowego według obowiązującej w Banku metodologii. Oprocentowanie indywidualnego kredytu pozostaje w ścisłym związku z kształtowaniem się bankowej podstawowej stopy procentowej jako wielkości zmiennej marży banku jako wartości stałej. Bankowa stopa podstawowa uzależniona jest od średniego kosztu pozyskania środków, który jest z kolei związany z wysokością oprocentowania kredytu refinansowego i rezerwy obowiązkowej, ustalonych przez Prezesa NBP. Wysokość oprocentowania kredytów dla podmiotów gospodarczych jest ustalona w drodze negocjacji
między bankiem a kredytobiorcą i stanowi jeden z podstawowych warunków umowy kredytowej.
Oprocentowanie kredytów w złotych wg. stałej i zmiennej stopy
procentowej obowiązującej od dnia 10 I 1996 roku w BPH S.A.

Tabela 2

Rodzaj kredytu Oprocentowanie kredytów w zł. wg. stawek stałych w % Oprocentowanie kredytów w zł. wg. stawek zmiennych w %
1. Kredyty dla podmiotów I
grupy ryzyka
stawka WIBOR marża 0-7 stawka WIBOR marża 1-10
2. Kredyty dla podmiotów II
grupy ryzyka
stawka WIBOR marża 2-10 stawka WIBOR marża 4-13
3. Kredyty zakwalifikowane
do III i IV grupy ryzyka
(wątpliwe i stracone) stawka WIBOR marża 5-13 stawka WIBOR marża 7-16
4. Kredyt dyskontowy stawka WIBOR marża 7 nie udziela się
5. Kredyt na inkaso czeków
potwierdzonych nie udziela się stawka WIBOR marża 1-7
6. Faktoring wg. stawki WIBOR, w dniu
przedstawienia faktury do wykupu
obowiązuje stawka z dnia poprzedniego nie udziela się
7. Kredyt na zakup akcji
prywatyzowanych
przedsiębiorstw i banków 27 27 - 31
8. Kredyt na własny dom nie udziela się 27 - 30
9. Kredyt na zakup
samochodów 27 27 - 33
10. Pożyczka detaliczna 13 28 - 33
11. Kredyty lombardowe 42 nie udziela się
12. Kredyty przeterminowane odsetki ustawowe odsetki ustawowe
Źródło: opracowania własne na podstawie danych banku BPH S.A.,
Oddział w Busku ? Zdroju.

3.5. Prawne zabezpieczenie kredytów

Prawne zabezpieczenie kredytu powinno zapewnić bankowi zwrot udzielanego kredytu wraz z odsetkami i ewentualnymi kosztami. Stosuje się je po to, by przynajmniej częściowo otrzymać zwrot przyznanych środków, gdyby kredytobiorca nie uregulował wszelkich należności w terminach ustalonych umową. Do form prawnego zabezpieczenia zwrotu udzielonego kredytu zaliczamy47:
1) gwarancję bankową,
2) blokadę środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
3) poręczenie według prawa cywilnego,
4) weksel in blanco,
5) poręczenie wekslowe,
6) przelew wierzytelności,
7) przywłaszczenie na zabezpieczenie,
8) kaucja,
9) zastaw na zasadach ogólnych,
10) zastaw bankowy,
11) zastaw na prawach,
12) przystąpienie do długu,
13) przejęcie długu,
14) hipoteka (zwykła, kaucyjna, przymusowa),
15) inne przewidziane prawem cywilnym lub wekslowym.
Zabezpieczenie kredytu winno być ustanowione przed uruchomieniem kredytu lub najpóźniej w dniu jego uruchomienia. Bank może żądać zabezpieczenia kredytu w przypadku zagrożenia jego spłaty lub zmiany zabezpieczenia. Wszelkie koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu ponosi kredytobiorca.

47 ?Bank BPH, regulamin kredytowania działalności gospodarczej:, broszura informacyjna, BPH-PBK S.A. S.A.
3.6.Trudne kredyty i tworzone rezerwy

Zgodnie z zarządzeniem nr 13/94 prezesa NBP z dnia 10 XII 1994 roku48 rezerwy na ryzyko związane z działalnością banków tworzy się w wysokości nie mniejszej niż:
1. 20% w odniesieniu do należności poniżej standardu,
2. 50% w odniesieniu do należności wątpliwych,
3. 100% w odniesieniu do należności straconych.
W stosunku do aktywów innych niż należności rezerwy ustala się jako różnicę pomiędzy wartością wg której aktywa te zostały ujęte w księgach rachunków banku a ich bieżącą wartością rynkową. Ogólna kwota rezerw jest pomniejszona o:
1) gwarancje lub poręczenie wybranych banków krajowych należących do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD) lub banków współpracujących z tą organizacją,
2) poręczenia podmiotów o dobrej sytuacji finansowej, przy czym kwota poręczenia nie może być większa niż 15% ich funduszy skorygowanych np. o niepokryte straty bilansowe z poprzednich okresów,
3) wkłady na poczet kapitału podstawowego (spółki akcyjne, spółdzielnie),
4) ustanowioną blokadę na rachunku bankowym, gdy rachunek ten umiejscowiony jest w banku, posiadającym należność objętą rezerwą celową,
5) zastaw na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub NBP


48 podstawie art. 81 ust. 1 pkt 2 ustawy z dn. 29 XII 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 1994 r. Nr. 121,
poz. 591), oraz art. 100 ust. 5 pkt. 1 ust. z dn. 31 I 1989 r. ? Prawo bankowe (Dz. U. z 1992r. Nr. 72,
poz. 359, z 1993r. Nr 6, poz. 29, Nr.28, poz. 127, Nr 134, poz. 646 i z 1994 r. Nr. 80, poz. 369.)
a) wg. aktualnych wartości rynkowych w odniesieniu do papierów wartościowych będących w obrocie giełdowym,
b) wg. ich aktualnych wartości rynkowych, określonej metodami stosowanymi dla odpowiednich rodzajów papierów wartościowych nie będących w obrocie giełdowym,
W tym przypadku kwota rezerw pomniejszona jest o :
? zastaw na prawach z papierów wartościowych, których emitentem jest rząd lub bank centralny kraju należącego do OECD wg ich aktualnej wartości rynkowej,
? zastaw na prawach z bankowych papierów wartościowych, które zostały zdeponowane w banku,
? hipotekę na nieruchomości niezamieszkałej i nieobciążonej w momencie przyjmowania jej na zabezpieczenie żadnym ograniczonym prawem rzeczowym przyjmując nie więcej niż 50% wyceny rzeczoznawcy dokonanej jedną z metod rynkowych, jednak do wysokości nie wyższej niż 50% zabezpieczonej kwoty,
? zastaw na prawach z papierów wartościowych będących w obrocie giełdowym, z wyjątkiem wymienionych w pkt. 2a, przyjmując nie więcej niż 30% ich aktualnej wartości rynkowej.
Bank realizujący program naprawczy może ubiegać się o przejściowe obniżenie rezerw obowiązujących na okres przejściowy. Rezerwa celowa podlega rozwiązaniu po całkowitym wygaśnięciu przyczyn jej powstania. Jest sukcesywnie zmniejszana odpowiednio do spłaty należności banku lub po jej przekwalifikowaniu do kategorii należności o niższym stopniu ryzyka bądź wzrostu rynkowej wartości aktywu, na który została utworzona. Należności lub inne aktywa spisane w straty banku zmniejszają uprzednio utworzone rezerwy.

Bank dokonuje klasyfikacji należności na następujące kategorie:
1) należności normalne obejmujące:
? należności, w przypadku których nie pojawiły się żadne poważniejsze nieprawidłowości w spłatach kapitału i odsetek oraz gdy sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw,
? należności posiadające gwarancję bądź poręczenia Skarbu Państwa lub NBP do wysokości tych gwarancji bądź poręczeń, oraz uwzględniające faktyczną sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika,
2) należności poniżej standardu obejmujące:
? należności w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi powyżej miesiąca i nie dłużej niż 3 miesiące,
? należności od dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa może stanowić zagrożenie terminowej spłaty należności,
3) należności wątpliwe obejmujące:
? należności w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek,
? wynosi powyżej 3 miesięcy i nie dłużej niż 6 miesięcy,
? należności od dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa ulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty naruszają fundusz statutowy, kapitał akcyjny, zakładowy czy fundusz udziałowy,
4) należności stracone obejmujące:
? należności w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi dłużej niż 6 miesięcy,
? należności od dłużników postawionych w stan likwidacji, z wyjątkiem gdy następuje ona na podstawie przepisów państwowych, lub w stan upadłości,
? należności od dłużników przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub rozpoczął zaspokajanie się przedmiotów zabezpieczonych w innym trybie,

? należności kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego,
? należności od dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony,
? należności od dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu. Należności od dłużnika mogą być przeniesione do kategorii o niższym ryzyku po odzyskaniu przez dłużnika pełnej zdolności kredytowej. Jednak może to nastąpić nie wcześniej niż:
a) po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia w przypadku należności wątpliwych,
b) po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia w przypadku należności straconych przy czym, w obu tych przypadkach należności takie mogą być przekwalifikowane tylko do kategorii należności wątpliwych.

3.7.Struktura udzielonych kredytów

Kredyt dla państwowych podmiotów gospodarczych
( w cenach bieżących i stałych ? PLN)
Tabela 3
ceny bieżące ceny stałe
98 99 00 98 99 00 99/98 00/99 00/98
kredyty ogółem w tym: 1500 1320 1249 1500 1019 793 0,68 0,78 0,53
krótkoterminowe 1500 1250 1249 1500 965 793 0,64 0,82 0,53
średnioterminowe - 70 - - 54 - - - -
długoterminowe - - - - - - - - -
przeterminowane - 134 - - 103 - - - -
Źródło: Opracowania własne na podstawie danych BPH-PBK S.A.
Tabela trzecia opisuje zmiany jakie miały miejsce przy kredytowaniu państwowych podmiotów gospodarczych. Z każdym rokiem wielkość udzielonych kredytów realnie malała. Zjawisko to można wytłumaczyć kurczeniem się sektora państwowego (głównie w wyniku prywatyzacji oraz bankructw przedsiębiorstw państwowych ) oraz jego niskim stopniem wypłacalności, o czym świadczy fakt, iż praktycznie wszystkie udzielone kredyty były krótkoterminowe; Oddział BPH-PBK S.A. S.A. w Busku-Zdroju nie udzielał kredytów średnio- i długookresowych przeznaczonych dla klientów o dobrym standingu finansowym i obiecujących perspektywach rozwoju, choć fakt, iż tylko w jednym roku (1998) pojawiły się kredyty przeterminowane (ok. 10% całości puli kredytowej) świadczy o w miarę regularnej spłacie należnych rat i odsetek.

Kredyt dla niepaństwowych podmiotów gospodarczych
(w cenach bieżących i stałych ? tys. PLN)

Tabela 4
ceny bieżące ceny stałe
98 99 00 98 99 00 99/98 00/99 00/98
kredyty ogółem w tym: 999 968 8322 999 747 5284 0,75 7,07 5,29
krótkoterminowe 704 493 6426 704 381 4080 0,54 10,71 5,8
średnioterminowe 233 464 1892 233 358 1201 1,54 3,35 5,15
długoterminowe - - - - - - - - -
przeterminowane 62 11 4 62 8 3 0,125 0,37 0,05

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych banku.

W analizowanym okresie zmieniła się znacząco kwota kredytów udzielona sektorowi prywatnemu. Po spadku o około 25% w roku 1999 (w stosunku do roku poprzedniego) rok następny przyniósł gwałtowny wzrost wartości kredytów. Świadczy to o wzroście liczby prywatnych podmiotów gospodarczych oraz o wzroście ich potrzeb finansowych związanych ? jak można przypuszczać ? z planowanymi inwestycjami. Co warte podkreślenia 5-krotny wzrost realnej wartości kredytów nastąpił przy 20-krotnym realnym spadku wartości kredytów przeterminowanych. Fakt ten można wytłumaczyć poprawą koniunktury odczuwaną w sektorze prywatnym i co za tym idzie jego lepszymi wynikami finansowymi pozwalającymi na spłatę rat i odsetek lub też wprowadzeniem przez bank nowych i bardziej skutecznych procedur sprawdzania wiarygodności kredytobiorcy. Za pierwszym stwierdzeniem przemawia dodatkowo stały wzrost kredytów średniookresowych, udzielanych uznanym i pewnym klientom.

Kredyt w otwartym rachunku rozliczeniowym w sektorze
Państwowym i prywatnym w tys. PLN

Tabela 5

ceny bieżące ceny stałe
98 99 00 98 99 00 99/98 00/99 00/98
Publiczny 440 - 53 440 - 34 - - 0,77
Prywatny - 99 260 - 77 165 - 2,14 -

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BP-PBK S.A..

Potwierdzenie tendencji opisanych (w komentarzu do tabeli 3 i 4) szukać można w analizie kredytów w otwartym rachunku. Mimo fragmentaryczności posiadanych danych (wywołanych nieudzielaniem w niektórych latach pewnym grupom tego rodzaju kredytów) stwierdzić można, iż wzrasta zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w wielkościach względnych rola sektora prywatnego jako kredytobiorcy BPH S.A., Oddział w Busku-Zdroju. Przejawia się to w dynamicznym wzroście wartości wspomnianych kredytów, choć może jeszcze sama wartość nie osiągnęła znacznych rozmiarów.

Kredyty dla ludności na cele konsumcyjne w tys. PLN

Tabela 6
ceny bieżące ceny stałe
98 99 00 98 99 00 99/98 00/99 00/98
kredyty ogółem w tym: 485 777 1425 485 600 906 1,24 1,51 1,87
krótkoterminowe 428 387 619 428 299 394 0,70 1,32 0,92
średnioterminowe 57 390 806 57 301 512 5,28 1,70 9,0
przeterminowane 6 1 2 6 0,8 1,5 0,13 1,88 0,25

Źródło: Opracowania własne na podstawie danych BPH-PBK S.A.

Udział kredytów przeterminowanych
W kredytach konsumcyjnych dla ludności (w %)

Tabela 7
ceny stałe
1998 1999 2000
kredyty ogółem: 485 600 906
przeterminowane 6 0,8 1,5
udział 1,2 0,13 0,16

Źródło: Opracowania własne na podstawie danych BPH

Kredyty dla ludności na cele konsumcyjne są jedynymi z dotychczas omawianych form kredytowania, które stale zwiększały swą wielkość.
Związane jest to:
1) od strony popytowej ? zakresem pojawiania się na polskim rynku systemu sprzedaży ratalnej. Zakup droższych dóbr konsumcyjnych (np. telewizory, samochody) stanowi zbyt duży jednorazowy wydatek nawet dla zamożnych ? jak na polskie warunki ? gospodarstw domowych. Zakup na raty pozwala szybciej stać się użytkownikiem pożądanych dóbr. Tym łatwiej, iż w większości przypadków wszystkie formalności związane z otrzymaniem kredytu dokonywane są w miejscu kupna dobra (sklep, dealerzy).
2) od strony podażowej ? bank jest zainteresowany zwiększeniem akcji kredytowej (posiadane aktywa przynoszą wtedy dochód), tym bardziej, iż kredyty konsumcyjne dla ludności obarczone są niewielkim stopniem ryzyka niespłacenia, czego przejawem jest niski udział kredytów przeterminowanych w tej grupie produktów bankowych (zob.tab.7).
Trzy podstawowe typy usług bankowych w zakresie kredytowania tj. kredyty dla przedsiębiorstw państwowych, kredyty dla niepaństwowych
podmiotów gospodarczych, oraz kredyty konsumcyjne dla ludności, typy na których skoncentrowano dotychczasową analizę działalności oddziału BPH S.A. w Busku-Zdroju w całym omawianym okresie stanowiły zdecydowaną większość prowadzonej przez oddział akcji kredytowej. Ich udział w kredytach ogółem kształtował się od 84% do 99% wartości wszystkich udzielonych kredytów. Potwierdza to słuszność wyboru zmiennych dokonanego w celu pokazania przemian w zakresie kredytowania ubiegających się o to podmiotów. Dane zaprezentowane w tabeli 8 potwierdzają również wcześniej przedstawione wnioski o coraz mniejszej roli sektora publicznego jako kredytobiorcy i umacnianiu się w tej roli firm z sektora prywatnego. Zaskakujący jest jedynie fakt, iż kredyty konsumcyjne dla ludności mimo dużych realnych przyrostów (corocznie o 20-50%) zmniejszają swój udział w ogólnej sumie udzielanych kredytów (w2000 roku jedynie 12%).
Stało się tak dzięki gwałtownemu wzrostowi wartości kredytów udzielanych prywatnym podmiotom gospodarczym (których udział w kredytach ogółem podniósł się z poziomu 28-29% do 70%), co świadczy zapewne o wzmożonych inwestycjach tego sektora. Potwierdzeniem tego przypuszczenia byłby wzrost realnych wartości kredytów udzielanych sektorowi prywatnemu. Potwierdzenie takie spróbujmy znaleźć w tab.9.

Wielkość i wartość udzielonych kredytów w tys. PLN
Tabela 9
Ceny bieżące Ceny stałe Średnia wartość w cenach stałych Ilość
98 99 00 98 99 00 98 99 00 98 99 00
jednostek prywatnych 999 1,063 8,582 999 825 5,450 10 11 64 105 74 85
jednostek państwowych 1,940 1,320 1,302 1,940 1,019 827 323 146 207 6 7 4
konsumcyjne 485 778 1,426 485 600 906 1 0.6 0.7 483 946 1309

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych BPH-PBK S.A.

Zmianom jakie następowały w latach 1998-2000 w zakresie średniej wielkości udzielanych kredytów oraz ich ilości poświęcona jest tab.9. wynika z niej, że jedynie w przypadku liczby kredytów konsumcyjnych dla ludności wystąpiła w omawianym okresie widoczna zmiana (blisko 3-krotny wzrost) choć średnia wartość realna tychże kredytów nie zmieniła się zasadniczo, pozostając w przedziale 0,7-1 tys.PLN (wartość bieżąca oscylowała wokół 10 mln. starych złotych), co świadczy o tym, iż środki te były traktowane przez kredytobiorców jako sposób na szybszy zakup takich dóbr konsumcyjnych, jak telewizory, widea itp.
Gwałtowny wzrost realnej wartości widoczny jest w wysokości kredytów przyznawanych sektorowi prywatnemu. Ponad 6-cio krotny wzrost tego wskaźnika świadczy między innymi o rosnącej wielkości prywatnych podmiotów gospodarczych, choć zważywszy na stabilizację liczby kredytów można wyciągnąć wniosek, że małe firmy niechętnie sięgają po ten środek finansowania, bojąc się wpadnięcia w pułapkę zadłużeniową.
W przypadku przedsiębiorstw państwowych nastąpiło w analizowanym okresie zarówno obniżenie wartości jak i liczby kredytów, co związane jest przede wszystkim ze słabą kondycją finansową także firm z okolic Buska-Zdroju i co za tym idzie z trudnością przejścia procedur stosowanych przez bank, mających wykluczyć mało wiarygodnych kredytobiorców.
Tabela 10 przedstawia zmiany wartości i strukturę udzielonych trudnych kredytów. W roku 2000 nastąpiło 9-cio krotne zmniejszenie udziału wartości trudnych kredytów w aktywach kredytowych ogółem co jest niezwykle pozytywnym zjawiskiem, oznacza bowiem, iż o ile w 1999 roku odzyskanie co 7-ej złotówki stało pod znakiem zapytania o tyle w roku następnym jedynie co 60-ta złotówka mogła być uznana za potencjalnie straconą. Polepszeniu uległa również struktura trudnych kredytów tzn. o ile w 1999 roku kredyty wątpliwe i stracone stanowiły ponad 72% należących do tej grupy, o tyle w 2000 roku obydwie te pozycje zmniejszyły swój udział do 47%. Jest to korzystna zmiana bowiem kredyty wątpliwe i stracone są trudno ściągalne bądź nieściągalne w przeciwieństwie do kredytów poniżej standardu.

Wartość i struktura trudnych kredytów i tworzonych rezerw
w latach 1999-2000 (w tys.PLN).

Tabela10
rezerwy
kredyt podstawa do naliczania utworzona rezerwa
1999 w cenach bieżących
poniżej standardu 159.444,28 109.444,28 21.888,84
wątpliwe 202.324,25 101.662,13 50.831,07
stracone 204.725,48 134.225,48 134.225,48
razem 566.494,01 345.331,89 206.945,39
2000
poniżej standardu 115.051,18 115.051,18 23.010,24
wątpliwe 0 0 0
stracone 102.590,05 102.590,05 102.590,05
razem 217.641,23 217.641,23 125.600,29
2000 w cenach stałych
poniżej standardu 94.614,457 94.614,457 18.922,895
stracone 84.366,817 84.366,817 84.366,817
razem 178.981,275 178.981,272 103.289,712

Źródło: Opracowania własne na podstawie danych uzyskanych w BPH-PBK S.A.. Oddział w Busku-Zdroju

Udział trudnych kredytów
W aktywach kredytowych (tys.PLN).

Tabela 11
udział kredyt
1999
poniżej standardu 4,3 159,444
Wątpliwe 5,4 202,324
Stracone 5,5 204,725
Razem 15,2 566,494
2000
poniżej standardu 0,9 115,051
Wątpliwe - -
Stracone 0,8 102,590
Razem 1,7 217,641

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych
uzyskanych w BPH S.A. Oddział w Busku-Zdroju

Jak wynika z tabeli 10 wartość trudnych kredytów znacznie się zmniejszyła zarówno w cenach bieżących jak i stałych zmniejszając się ponad 3-krotnie mimo nie uwzględnienia wpływu inflacji. Świadczyć to może o:
1) wprowadzeniu nowych regulacji wewnątrz bankowych zmniejszających ryzyko przyznania kredytu pożyczkobiorcy o złej sytuacji finansowej,
2) postępującej poprawnie kondycji finansowej podmiotów gospodarczych korzystających z usług BPH S.A. Oddział w Busku-Zdroju.
Jak się wydaje większy wpływ na zmniejszanie się trudnych kredytów posiada czynnik drugi.
Spadek wartości złych kredytów jest jeszcze bardziej widoczny przy uwzględnieniu wzrostu ilości udzielanych kredytów. Spadkowi wartości trudnych kredytów towarzyszyła idąca w tym samym kierunku wartość rezerw na zabezpieczenie tychże kredytów. W 2000 roku wartość stałych rezerw w cenach bieżących była 2-krotnie niższa niż w roku poprzednim (tab.10). Tym samym mniejsza kwota ? część aktywów banku była przeznaczona na ?bezproduktywne? zabezpieczenie.

ROZDZIAŁ IV
PRZEWIDYWANE KIERUNKI ROZWODU DZIAŁALNOŚCI KREDYTOWEJ BANKU PRZEMYSŁOWO-HANDLOWEGO-PBK S.A.
ODDZIAŁ W BUSKU-ZDROJU

4.1. Ogólne założenia rozwoju BPH-PBK S.A.
Bank BPH-PBK S.A. jest bankiem komercyjnym, prowadzącym działalność na terenie całego kraju ze szczególną koncentracją, w rejonie południowo-wschodniej Polski. Do celów strategicznych w odniesieniu do całej instytucji można zaliczyć:
1) optymalizację zysku przy zwiększeniu ogólnego bezpieczeństwa,
2) rozwój terytorialny oddziałów i filii,
3) działalność na rynku pieniężnym i papierów wartościowych,
4) aktywne uczestnictwo w konsolidacji systemu bankowego,
5) konsalting finansowy i działalność inwestycyjną,
6) uczestnictwo w restrukturyzacji polskiej gospodarki i przedsiębiorstw. W wyniku wzrostu stopy jak i masy zysku aktywa płynne banku zwiększają się zapewniając mu wysoką konkurencyjność i stwarzając podstawy wzrostu jego udziału w rynku. BPH-PBK SA. dysponuje obecnie (według stanu z końca 1995 roku) funduszami własnymi w kwocie 51748 i,9; jego zysk netto wyniósł 253186,8; co z rokiem poprzednim daje wzrost o 32,4%. Bank ma ok, 5% udziału w rynku zarówno pod względem pozyskiwania depozytów jak i akcji kredytowej. O jego bezpieczeństwie i image^u wśród klientów świadczy to, że posiada gwarancje Skarbu Państwa i jest notowany na giełdzie papierów

wartościowych, a jego akcjonariuszami oprócz tysięcy ciułaczy jest m.in. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju oraz japońska firma Daiwa. Zgodnie z przepisami polskiego prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi jest zmuszony do podawania do wiadomości publicznej co miesięcznych wyników finansowych, co podnosi jego wiarygodność i co za tym idzie zainteresowanie potencjalnych klientów oferowanymi usługami,
BPH-PBK S.A. będzie utrwalał swą pozycje na dotychczasowych obszarach działania i rozwijał sieć własnych placówek na terenie całej Polski z uwzględnieniem pomocnych rejonów, gdzie w zasadzie poza Szczecinem nie jest obecny. Bank będzie starał się przejmować upadające banki usytuowane w atrakcyjnych miejscach co do których nie ma wątpliwości, iż będą rozwijać się dynamicznie niż pozostałe regiony. Sprzyja temu polityka NBP, który bankom przejmującym banki upadłe udziela korzystnych kredytów. Bank będzie starał się tworzyć struktury organizacyjne nie powodujące wzrostu kosztów jak np, kasy zewnętrzne czy przedstawicielstwa przy ważniejszych klientach, którzy dysponują nowoczesnym systemem połączeń z siecią komunikacyjną banku, Obecnie BPH-PBK S.A dysponuje atrakcyjną siecią placówek ( 112) co stawia go na 3 pozycji w Polsce pod tym względem po PKO BP i PKO S.A. Należy podkreślić, że w 1996 roku bank dysponował tylko ok, 20 placówkami, co obrazuje, iż wzrost oddziałów odgrywał w latach 1995-00 istotne znaczenie w walce konkurencyjnej. Obecnie dominuje tendencja do umacniania i inwestowania w już istniejącą sieć placówek. Przewiduje się wzrost aktywności banku na rynkach kapitałowym i pieniężnym, poprzez rozszerzanie sieci punktów obsługi klientów w celu obrotu na zlecenie akcjami obligacjami czy jednostkami uczestnictwa funduszy powierniczych ?Pionier" czy ?Korona". W przyszłości bank zamierza pełnić rolę doradcy w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi. W czasie dekoniunktury giełdowej w 01.1999-00 czynnie działał na rynku pierwotnym gwarantując emisję takim firmą jak Elektrim, Stalexport, Żywiec i Vistuli, Działalność na rynku pierwotnym GPW

była strategią banku realizowaną konsekwentnie przez Zarząd, co w przypadku niektórych firm już przynosi korzyści ( Elektrim, Żywiec ). Na rynku pierwotnym bank dokonywał transakcji in. na następujących akcjach:
Swarzędz, Wólczanka, Krosno i Vistula. BPH-PBK SA., posiada też udziały w innych bankach, także tych notowanych na giełdzie - Pierwszym Polsko-Amerykańskim Banku S-A. i Kredyt Banku S. A. ( ok. 70,2 % zaangażowania banku z tego tytułu stanowi wartość akcji dopuszczonych do publicznego obrotu)-Bank podpisał list intencyjny w sprawie utworzenia Polskiego Towarzystwa Reasekuracyjnego S,A., które poza działalnością ubezpieczeniowa stałoby się istotnym elementem rynku kapitałowego w Polsce, Na rynku pieniężnym zarówno krajowym jak i zagranicznym bank w przyszłości wzbogaci swą ofertę o takie produkty jak:
l ) transakcje forward,
2) transakcje futures,
3 ) transakcje opcyjne,
Transakcje na międzynarodowym rynku pieniężnym są coraz bardziej popularne. Ich wzrost w tatach 1996-99 byl ok, 1000 %. BPH S,A, realizował własną wizję konsolidacji systemu bankowego- Miało to miejsce 60 momentu decyzji ministerstwa finansów o przekazaniu większościowego pakietu akcji banku Bankowi Handlowemu SA. bez uwzględnienia zdania inwestorów, w tym zagranicznych, BPH-PBK S.A. nabył w 1994 roku Bank Płocki Spółdzielczy z Oddziałem w Płocku i filią w Poznaniu ;
podpisał list intencyjny z WBK S.A. i PBK S-A. w celu w współpracy na rzecz budowy nowoczesnych struktur bankowych i utworzenie grupy bankowej, oferującej nowoczesne usługi bankowe i finansowe. Zarząd jest przekonany, że pozwoli to na większy udział banku w restrukturyzacji , prywatyzacji przedsiębiorstw i przedsięwzięciach innowacyjnych.
BPH-PBK SA. zamierza oprócz zintensyfikowania własnej aktywności na rynku kapitałowym tworzyć struktury bankowości inwestycyjnej, które będą

realizować zadania wykraczające poza zarządzaniem własnym portfelem inwestycyjnym. By prowadzić skuteczną działalność inwestycyjną Bank przystąpił do tworzenia silnych kapitałowo grup o czym może świadczyć jego udział W Polskim Konsorcjum Gospodarczym wraz z Elektrimem, Stalexportem i Exbudem- Konsorcjum będzie podejmować przedsięwzięcia gospodarcze o dużej skali i skuteczną konkurencję z międzynarodowymi strukturami kapitałowymi. Można sądzić, że w głównej mierze konsorcjum zajmie się inwestycjami w autostrady i energetykę. Na pewno w sferze zainteresowań będzie zakup prywatyzowanych przedsiębiorstw, Zarządzanie przedsiębiorstwami i funduszami inwestycyjnymi, podejmowanie działań restrukturyzacyjnych i naprawczych oraz tworzenie nowych podmiotów dla realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych,
BPH-PBK S.A. zamierza poszerzyć swe usługi o konsalting finansowy, W tym celu wraz z lnvesco Ceam Limiled i The Recovery Group bank ubiegał się o aktywne uczestnictwo w Programie Powszechnej Prywatyzacji - bezskutecznie. Jednak konsekwentnie prowadzona strategia szkolenia pracowników i atrakcyjny system motywacyjny coraz bardziej dostosowany do wkładu jednostki w kreowany zysk sprawia, te bank może wyszkolić lub zatrudnić rzeczoznawców majątkowych, doradców inwestycyjnych czy prawników, którzy będą w siania przeprowadzić kompleksowe usługi prywatyzacyjne łącznie z obsługą sprzedaży przedsiębiorstw inwestorom krajowym i zagranicznym, tym samym kreując korzystny image firmy i budując wizerunek i zaufanie wobec potencjalnych inwestorów chcących korzystać z tego typu usług.
W sferze materialno - technicznej bank zamierza wprowadzić centralny system informatyczny, który będzie w stanie obsługiwać w czasie rzeczywistym wszystkie operacje bankowe- W tym celu w drodze przetargu wyłoniono ofertę firmy Digilal Equipment Corporalion z Holandii na dostawę scentralizowanego, zintegrowanego systemu ?Profile". Według zapewnień

Zarządu49 kontrakt opiewa na 30 min USD i będzie wykonany przy współpracy z jednym podwykonawcą Sanchez Computer Aseociales. System ?Profile" umożliwi sprawną i skuteczną kontrolę oraz sterowanie ' operacjami finansowymi. Poprzez ten system bank zapewni usługi tzw. home banking, dzięki którym klient posiadający komputer wyposażony w modem będzie mógł wykonać operacje finansowe zza własnego biurka- Na pewno rozwój tego typu produktów silnie dostosowanych do potrzeb rynku zwiększy konkurencyjność BPH S.A. w stosunku do innych banków.
Działania banku będą skierowane na wzmocnienie i ekspansję swego pozytywnego image^u W tym celu bank będzie zdecydowanie upraszczał procedury sprzedaży istniejących produktów bankowych (poprzez sprawny system komputerowy, podnoszenie kwalifikacji pracowników) jak również wprowadzenie nowych produktów- Można stwierdzić, że hasła marketingowe ?Postaw na pewny Bank" i ?Bank, który myśli o Tobie" przyniosły rezultat -postrzeganie banku przez klientów jako solidnego partnera w interesach, Jednak to wymaga pracy w zakresie:
1) tworzenia stabilnej bazy kredytowej - koncentracja na instrumentach krótko- i średnioterminowych oraz tworzenie podstaw lokat długoterminowych w przyszłości,
2) uzupełniania bazy depozytowej - lokaty w kontach osobistych,
3) kreowania dochodów z wszelkiego rodzaju pośrednictwa w rozliczeniach - zarządzanie inwestycjami klientów prywatnych, działalność doradcza, usługi ubezpieczeniowe, karty bankowe, bankomaty, ubezpieczenie publicznych emisji akcji, Bank bierze czynny udział w restrukturyzacji polskiej gospodarki. Dostosowuje ciągle kredyt do jej potrzeb organizując np. konsorcja kredytowe. W ten sposób wraz z WBK S-A. i innymi bankami zadeklarował finansowanie I etapu

49 Computerworld - ?BPH wybrał Digital 25 IX 1995r. str. 1,70.

programu rozwoju LECH Browary Wielkopolskie S.A. w Poznaniu kwotą 7 min DM; poprzez konsorcjum bank sfinansuje inwestycję ?Kompleksu Hydrokrakingu" realizowaną przez petrochemię Płock SA-, ?T etap modernizacji Elektrowni Turów" czy instalację styrenu w ?Zakładach Chemicznych Oświęcim". Bank na tę inwestycję wygospodaruje 25 min USD, a przedsięwzięcie będzie realizowane wraz z Bankiem Handlowym S.A, w Warszawie. Ostatnią umowę konsorcjalną bank podpisał z WBK SA. na sfinansowanie zakupu autobusów dla miasta Pognania na sum? 50 mm złotych, Największe zaangażowanie kredytowe banku nią miejsce w przypadku firmy Fiat-Auto Poland SA. oraz spółek powiązanych kapitałowo z Fiat AUTO S.A w Turynie (bank otrzymał zgodę prezesa NBP na podwyższenie sumy kredytów i innych wierzytelności dla ww. spółek do wysokości 50% funduszy własnych). Rozwój kredytów konsorcjalnych, a tym samym bliższa współpraca wielu polskich banków jest nieodzowna i powinna się dynamicznie rozwijać-Przyczyny tego tkwią w słabości kapitałowej banków i wielkimi wyznaniami inwestycyjnymi stojącymi przed polską gospodarką często przewyższającą możliwości jednego banku.
Bank na podstawie obowiązujących przepisów50 angażuje się w restrukturyzację przedsiębiorstw. Postępowania ugodowe prowadzone przez Bank przewidują redukcję wierzytelności dostosowując je do możliwości finansowych firm czy też zamianę wierzytelności na akcje. W ten sposób bank stał się współwłaścicielem m.in. Huty ?Ostrowiec" w Ostrowcu Świętokrzyskim, Krakowskiej Fabryki Kabli i Maszyn Kablowych w Krakowie, Fabryki Wtryskarek ?PONAR-Żywiec" S.A. w Źywcu, Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego ?Rekord" w Jędrzejowie , ?Ostrowieckich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych" S.A w Ostrowcu Świętokrzyskim, Zakładów ?LEN? w


50 Ust. z dn. 3 II 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, Dz. U. 1993, NR. L8 poz.82.

Kamiennej Górze czy Fabryki Obuwia ?Alka" S-A- w Słupsku, Restrukturyzacja przedsiębiorstw jest zjawiskiem nieuniknionym prowadzonym w warunkach niepewności co do perspektyw rozwoju firm w warunkach gospodarki rynkowej. Jednak w przyszłości inwestycje takie (obarczone dużym ryzykiem) mogą przynieść ogromne zyski.
Jednym z ważniejszych celów banku jest wyszkolenie i rozwój kadr-Największym kapitałem banku są ludzie, dlatego leż zarząd nie szczędzi wysiłków w celu motywacji pracowników do podnoszenia swych kwalifikacji, Obecnie 31% ludzi zatrudnionych w całej jednostce legitymuje się wyższym wykształceniem, co nie jest jak się wydaje wynikiem rewelacyjnym- lepiej przedstawia się sytuacja w tym zakresie w Centrali Banku, gdzie ze względu na charakter pracy przy której preferuje się kreatywność i samodzielność około 56% utrudnionych jest z wyższym wykształceniem. Można stwierdzić, że oprócz intensywnego programu szkoleń bank będzie tworzył nowoczesne systemy oceny kadr oraz wysokie wymagania przy rekrutacji nowych pracowników. To ostatnie zjawisko ma już miejsce, co o-macza, że praktycznie nie ma możliwości na otrzymanie pracy bez wyższego wykształcenia w miastach wojewódzkich (szczególnie w centrach uniwersyteckich).
Strategia działalności oddziału BPH w Busku-Zdroju oparta jest na opracowanej w Centrali Banku Strategii rozwoju BPH S-A, Nie mniej jednak jest ona zmodyfikowana po to, aby lepiej przystawać do konkretnych warunków wynikających ze specyfiki podmiotów działających na terenie Buska-Zdroju- Na strategie rozwoju niewątpliwie duży wpływ wywiera konkurencja na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój. Na tym terenie działają' Bank Spółdzielczy i PKO BP. Bank Spółdzielczy specjalizuje się w obsłudze podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne oraz zajmujące się przetwórstwem produktów rolnych, Z kolei PKO BP jest największym i najbardziej znanym w Polsce ?detalistą" zajmującym się obsługą rachunków ludności- Obydwa wspomniane banki nie stromą jednak od oferowania usług innych niż w tradycyjnych dziedzinach,

Innym ważnym czynnikiem mającym wpływ na ukierunkowanie strategii jest specyfika gospodarczo-społeczna rejonu Buska-Zdroju, W okolicach brak jest dużych i znaczących zakładów przemysłowych, słabo rozwinięte są firmy prywatne. Zdecydowana większa część dochodów ludności pochodzi z następujących źródeł:
1) rolnictwo,
2) świadczenia socjalne,
Zarobki na terenie miasta odbiegają niekorzystnie od średniej krajowej (około 70-75% średniej płacy krajowej). Również stopa bezrobocia kształtuje się na niekorzystnym poziomie 17-18% (około 2-3% powyżej średniej krajowej), Perspektywy rozwoju gospodarczego Buska-Zdroju związane są przede wszystkim z rozwojem turystyki krajowej i zagranicznej. Bazą tego rozwoju są walory klimatyczne i zdrowotne okolic Buska, w którym od ponad 150 lat leczy się schorzenia: reumatyczne, pourazowe, neurologiczne, skórne i układu krążenia51.
W rezultacie jedynymi liczącymi się podmiotami gospodarczymi dokonującymi operacji gospodarczych na szerszą skalę są:
l. Urząd Miasta i Gminy - oprócz podstawowej działalności dotyczącej bieżącej obsługi potrzeb mieszkańców gminy jest on znaczącym inwestorem;
inwestycje w 2000 roku osiągnęły wartość 2,145 tyś. PLN, a w następnych latach wzrosną w związku zamiarem rozbudowy infrastruktury technicznej (budowa wodociągów, kanalizacji, gazyfikacja, budowa i modernizacja ulic),
2- PP ?Uzdrowisko" - to największy pracodawca w mieście planujący w najbliższych latach modernizację bazy noclegowej i leczniczej w celu dorównania do standardów zachodnioeuropejskich i przyciągnięcia z tamtych krajów pacjentów,
3, Prywatne hurtownie i sklepy-Busko w ostatnich latach stało się lokalnym


51 Miasto i Gmina Busko-Zdrój. Informator,wyd, UMIG Busko-Zdrój

ośrodkiem handlu hurtowego obsługującym kitka okolicznych gmin (w przypadku wody mineralnej ?buskowianka" - cały kraj), nastąpił również gwałtowny rozwój handlu (duży i szybki obrót) decyduje o tym, iż jest to bardzo dobry klient banku.
W oparciu o przedstawione powyżej uwarunkowania można stwierdzić, że strategia działania BPH SA. Oddział w Busku-Zdroju przedstawiać się będzie następująco:
1) niskie stosunkowo zarobki i wysoka stopa bezrobocia przesądzają o fakcie, iż trudno oczekiwać ekstensyfikacji działań banku. Dodatkowe korzyści będą raczej wynikiem intensyfikacji działań tj. wprowadzeniu nowych produktów przeznaczonych dla ludności, dostosowanych do oczekiwań i potrzeb potencjalnych nabywców. Chodzi tu np, o zainstalowanie bankomatu, dzięki któremu umożliwi się całodobowe korzystanie z niektórych usług, wprowadzenie nowych form lokat i kredytów. Jak się wydaje wzrost realnych dochodów planowany przez rząd w następnych tatach, a wynikający ze ?Strategii dla Polski" G.Kołodki spowoduje zmianę struktury wydatków ludności. Spodziewać się można wzrostu udziału wydatków przeznaczonych na zakup dóbr trwałych. Dlatego też niezbędne jest poszerzenie i poprawienie jakości usług związanych z kredytem konsmncyjnym, w warunkach oczekiwania na wzrost dochodów pewna część konsumentów gotowa będzie do zakupu pożądanych przez siebie dóbr na kredyt i skłonna do opłacenia kosztów związanych ze skorzystaniem z kredytu konsumcyjnego,
2) Rozwój Buska jako uzdrowiska przyciągającego turystów krajowych i zagranicznych związany będzie ze wzrostem zapotrzebowania na usługi związane z wymianą walut obcych i obsługą czeków i kart kredytowych,
3) zapowiadana decentralizacja administracji państwowej i wzrost znaczenia samorządów zaowocuje większymi środkami finansowymi znajdującymi się

w gestii władz gminnych i rejonowych. Obsługa tychże władz jest jedną z możliwości rozwoju banku i zwiększania jego zyskowności?
4) powołując się na swoje doświadczenie waz na posiadanie sieci ogólnokrajowej ułatwiającej rozliczenie transakcji handlowych odział w Busku próbuje koncentrować się na istniejących i powstających firmach pływalnych zarówno przemysłowych i usługowych ( a zwłaszcza handlowych ze względu na duży obrót),
5) jednym z najważniejszych zadań stojących przed pracownikami BPH-PBK S.A-Odział w Busku jest umacnianie więzi z dotychczasowymi klientami ? podmiotami gospodarczymi poprzez oferowanie im kompleksowego zakresu usług. Planuje się podłączenie u największych klientów terminali bankowych ułatwiających rozliczenia i obniżające ich koszty. Dla tych samych największych klientów wprowadzane będą usługi dokonywania rozliczeń w czasie rzeczywistym. Dla klientów pozostałych poszerzona zostanie oferta dotycząca usług związanych z rozliczaniem obrotu gospodarczego. Jak się wydaje w tym zakresie BPH oferuje najlepsze rozwiązania spośród wszystkich istniejących w Busku banków. Dlatego też obok rozwoju kredytów konsumpcyjnych właśnie usprawnienie obsługi rachunków podmiotów gospodarczych rokuje nadzieje na pozyskanie nowych klientów a w efekcie zwiększania rentowności,
Realizacja przedstawionych powyżej zamierzeń nie jest możliwa bez uprzedniego właściwego przygotowania merytorycznego personelu. Dotyczy to zarówno pracowników mających bezpośredni kontakt z klientami jak i pozostałych. Sposobami mającymi dopomóc w realizacji tego celu są:
l ) wysyłanie pracowników na szkolenia organizowane przez Centrala Banku -? dotyczy to wszystkich pracowników niezależnie od miejsca w hierarchii oraz chęci,
2) rekrutacja nowych pracowników odpowiadających stawianym przez bank wymaganiom - zgodnie z zaleceniem Zarządu, aby wszyscy nowi pracowni

posiadali wyższe wykształcenie ( ekonomiczne lub prawne ). Opisane wyżej cele i elementy strategii są tymi o których decydować można na poziomie lokalnym. Jednakże większość ważnych decyzji i tak podejmowana Jest na szczeblu Centralnym Banku.
Przedstawione powyżej założenia strategii oddziału BPH w Busku - Zdroju świadczą o tym , iż bank ten stara się zarówno pozyskać nowych klientów jak i wprowadzić nowe produkty bankowe. Niemniej jak się wydaje większy nacisk położony został na utrzymanie swej pozycji na dotychczasowych rynkach i leprze zaspokojenie potrzeb dotychczasowej klienteli, A zatem zgodnie z propozycją H. J. Ansoffa - przyjęte zostały opcje penetracji rynku i rozwoju produktu52 . Realizacja tych opcji ułatwiona jest przez, posiadanie utrwalonej pozycji wynikającej:
a) z dobrego wizerunku BPH jako znanego banku w Polsce południowo -wschodniej, pewnego i bezpiecznego partnera,
b) z braku doświadczenia konkurencji działającej na terenie rejonu Buska -Zdroju w dostarczaniu niektórych rodzajów usług,
c) z posiadania licznych oddziałów w kraju i banków - korespondentów za
granicą.
Pozostaje oczywiście kwestią otwartą na ile planowana przez rząd konsolidacja BPH-PBK razem z BH wpłynie na zmianę strategii działania oddziału w Busku, zmiana wynikająca z opracowanej w Centrali ( Czy też może na poziomie nowo powstałego holdingu ) strategii holistycznej,


52 Zyrawik B., Zyrawik W-."Mflrkning bankowy", Pwe. Warszawa 1995, str. 67-76

4.2. Zmiany w formach działalności kredytowej
Przewidywane procesy , które mają za zadanie zintegrować polskie banki z bankowością światową , a zwłaszcza z Unii Europejskiej, powinny skierować wszelkie działania na problematykę innowacyjną wymienioną w jej dyrektywach,
Integracja polskiego systemu bankowego z bankowością światową wymaga zmian jakościowych i wprowadzania innowacji w różnych operacjach bankowych (również kredytowych). Powinny one przystosować polskie banki do działania w warunkach konkurencji i ryzyka. Bankowość zagraniczna prowadzi usługi kredytowe, które obecnie wzbogacają ofertę krajową,
W ostatnich latach rozpowszechniły się w Polsce nowe produkty krajowe, takie jak53:
l ) łesing,
2) faktoring,
3 ) forfaiting.
Lesing oraz faktoring zostały omówione w rozdziale II. Natomiast forfaitmg jest odmianą faktoringu. Polega on na zakupie przez bank długoterminowych należności wynikających z operacji eksportowych, w których regres faktora w stosunku do klienta sprzedającego należności jest wykluczony, Należność taka Jest na ogól zabezpieczona przez odpowiedni weksel z gwarancją bankową.
Należy stwierdzić , że wprowadzanie wszelkich innowacji w bankowości jest dość trudne. Wymaga kształcenia pracowników bankowych w specjalistycznych instytutach i wyższych uczelniach zarówno krajowych jak i zagranicznych. Same banki powinny poszerzać współpracę z rynkami i bankami zagranicznymi-Oprócz konkurencji powinno się stworzyć zachęty materialne np. ulgi podatkowe związane z wprowadzeniem innowacji technicznej.


53Krzyszkiewicz Z.- Operacje i innowacje bankowe, wyd. zarządzanie i bank sp.z.o.o.,. Warszawa1993

4.3. Uwagi końcowe

Dostosowywanie się do reguł gospodarki rynkowej pociąga za sobą konieczność stałego konkurowania z innymi podmiotami gospodarczymi prowadzącymi działalność w tej samej dziedzinie. Aby zachować konkurencyjność konieczna jest stała modernizacja posiadanej bazy materialnej. Stwierdzenie to dotyczy w równym stopniu podmiotów prowadzących działalność produkcyjną jak i usługową. Specyfika procesów gospodarczych objawiająca się w tym, iż nawet najlepiej zainwestowane zasoby (nakłady) przynoszą efekty dopiero po pewnym czasie (najczęściej od chwili podjęcia decyzji o inwestycji do chwili rozpoczęcia produkcji przemysłowej upływa 9-12 miesięcy) powoduje, że niezbędne są w danej chwili środki potrzebne do inwestycji. Rzadko tak duże środki znajdują się w dyspozycji przedsiębiorstwa. Dlatego też próbują one pozyskiwać potrzebny kapitał w różny sposób (nowe emisje akcji, emisje obligacji). Najczęściej stosowanym środkiem pozyskania kapitału jest korzystanie z kredytu bankowego. Forma ta jest korzystna z punktu widzenia mikro- i makroekonomicznego. W makroskali zapewnia alokację oszczędności ludności, instytucji i firm do efektywnych działań gospodarki przyczyniając się do wzrostu gospodarczego ( zachowane zostały wówczas sformułowane przez J. M. Keynesa prawo mówiące, iż równowaga rynkowa występuje wówczas gdy oszczędności są równe inwestycjom). W mikroskali zaś zapewnia finansowanie konkretnych przedsięwzięć, których produkty są bardziej innowacyjne i konkurencyjne (bardziej dostosowane do potrzeb rynku).
Instytucją udzielającą kredytu bankowego jest bank. Płaci on deponentom (zakładający lokaty i składający depozyty) odsetki mające wynagrodzić utracone korzyści wynikające z innego wykorzystania tychże środków, a jednocześnie udziela kredytów tym podmiotom, którym są one potrzebne i które spełniają warunki ekonomiczne stawiane przez bank. W zamian pobiera on odsetki, których wysokość uzależniona jest od kosztów pozyskania środków od deponentów, kosztów działalności banku i ryzyka związanego z możliwością niewypłacalności kredytobiorcy.

* * *

Jednym z największych banków działających w Polsce jest Bank Przemysłowo-Handlowy S.A. W chwili powstania przejął od NBP obsługę zarówno ludności jak i podmiotów gospodarczych. Początek lat 90-tych charakteryzował się w Polsce wielkimi aferami bankowymi spowodowanymi nieudolnością czy wręcz przekupnością pracowników banków. Kłopoty te nie ominęły BPH. Rozwiązaniem okazało się przyjęcie nowych procedur przyznawania kredytów traktujących każdego potencjalnego kredytobiorcę jako możliwego bankruta. Pośrednim efektem afer i nowych procedur było zmniejszenie liczby i wartości udzielonych kredytów oraz przesunięcie akcji kredytowej na indywidualnych konsumentów. Wraz z polepszaniem się ogólnej sytuacji ekonomicznej BPH zwiększał i zwiększa nadal pulę kredytów przeznaczonych dla przedsiębiorstw. Zwiększa się bowiem ciągle liczba firm (głównie na obszarze działania banku tj. w południowo-wschodniej Polsce), których wyniki finansowe są wystarczającą gwarancją zabezpieczającą kredyt. Pomimo zwiększenia się liczby i wartości udzielanych kredytów wskutek wysokich kosztów własnych związanych z badaniem zdolności kredytowej zmniejsza się zysk na tej działalności i spada jego udział w zysku ogółem. Jednakże jak się wydaje zważywszy na wysoką płatność konieczne będzie zwiększenie zaangażowania banku w kredytowanie działalności podmiotów gospodarczych. Tym bardziej , że kredytobiorca jest zazwyczaj ?lojalny marce? tzn. korzysta w przypadku rozliczeń i przelewów z oferty banku, który udziela mu kredytu i odwrotnie bank udziela chętniej kredytów tym, którzy są jego stałymi klientami. Ożywienia w zakresie udzielania kredytów oczekiwać należy po 1997 roku, wtedy bowiem rządowe prognozy przewidują zmniejszenie inflacji poniżej 10%.

* * *

Każdy oddział Banku Przemysłowo-Handlowego S.A. dostosowuje się do otoczenia w którym się znajduje. Uwaga ta dotyczy również oddziału w Busku-

Zdroju. Przedstawione w rozdziale III i IV specyficzne uwarunkowania Buska wpłynęły na odmienną strukturę produktów bankowych wykorzystywanych przez klientelę banku. Dlatego też w portfelu kredytów banku tak wiele miejsca zajmują kredyty dla ludności oraz dla małych przedsiębiorstw produkujących, handlowych i usługowych.
Mimo braku w okolicach Buska-Zdroju dużych przedsiębiorstw (zarówno państwowych jak i prywatnych) widoczna jest powolna odbudowa po gwałtownym i głębokim załamaniu w 1993-1994 roku akcji kredytowej przeznaczonej dla podmiotów gospodarczych. Kilkukrotny wzrost wartości udzielanych kredytów ( w cenach stałych ) związany był przede wszystkim z rozwojem sektora prywatnego. Zastanawiające jest, iż wzrost wartości akcji kredytowej był efektem nie zwiększania liczby przyznanych kredytów lecz wzrost ich średniej wartości. Świadczy to o powolnej lecz stałej poprawie sytuacji firm ( zwiększającej stopień wiarygodności) oraz o postępującym rozwoju firm i ich postępującej modernizacji, która tak jak na całym świecie finansowana jest przede wszystkim kredytem.
Ciągła zmiana struktury portfela kredytów oraz ustawiczny spadek udziału kredytów wątpliwych i straconych świadczy, że oddział w Busku-Zdroju jest organizacją dynamiczną, reagującą na bodźce z zewnątrz . W efekcie na rynku usług detalicznych ( obsługa ludności ) buski oddział BPH S.A. staje się coraz groźniejszym konkurentem dla PKO BP, przejmuje obsługę finansową związaną z rolnictwem od Banku Spółdzielczego i jest niekwestionowanym liderem w dziedzinie obsługi dużych podmiotów gospodarczych i instytucji państwowych. O aktywności buskiego oddziału banku świadczą również:
a) umożliwianie swym klientom uczestnictwa na rozwijającym się dynamicznie rynku kapitałowym poprzez utworzenie biura maklerskiego,
b) proponowanie usług konsaltingowych w zakresie doradztwa ekonomicznego i prawnego wszystkim gotowym opłacić tę usługę podmiotom,
c) rekrutacja nowych pracowników jedynie spośród osób posiadających wyższe

wykształcenie; zgodnie z marketingową koncepcją usług rola personelu jest niezwykle ważna, to on kształtuje opinię klientów o usługodawcy , kreuje jego imag?e,
d) zmiana wystroju wewnętrznego dzięki czemu poprawiła się estetyka wnętrz, sprawiając, iż klienci mając lepsze samopoczucie (również dlatego, że wydaje im się , iż bank jest bogaty i wiarygodny) i polepsza kontakt z personelem,
e) całkowite skomputeryzowanie obsługi klientów co przyspiesza i zmniejsza ilość omyłek w transakcjach oraz pozwala na błyskawiczne przekazywanie przekazów do innych banków.
Przedstawione powyżej przykłady dotyczą przeszłości, tymczasem przewiduje się, iż również w przyszłości wprowadzone zostaną dalsze udogodnienia przyczyniające się do lepszego zaspokojenia potrzeb klientów (np. bankomat, zarządzanie marketingowe, konkurencyjność banku na terenie Buska ? Zdroju ) i zapewni zwiększone zainteresowanie klienteli.

MAŁGORZATA CIEŚLAK
WYDZIAŁ;EKONOMII I ADMINISTRACJI
KIERUNEK;EKONOMIA
NR.ALBUMU;977/2001

WYŻSZA SZKOŁA HANDLOWA
Im. BOLESŁAWA MARKOWSKIEGO
W KIELCACH
OŚWIADCZENIE

Świadoma odpowiedzialności karnej oświadczam, że przekładana praca magisterska pt: ?Kredytowanie Podmiotów Gospodarczych Na Przykładzie BPH I PBK Oddział w Busku Zdroju?, została wykonana i napisana przeze mnie samodzielnie. Jednocześnie oświadczam że w/w praca nie narusza praw autorskich w rozumieniu Ustawy z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych(Dz.U.nr.24 poz.83) oraz dóbr osobistych chronionych prawem cywilnym w/w praca nie zawiera danych i informacji które uzyskałam w sposób niedozwolony. Niniejsza praca nie była wcześniej podstawą żadnej innej urzędowej procedury związanej z nadaniem dyplomów uczelni lub tytułów zawodowych. Wyrażam zgodę na udostępnienie mojej pracy dla celów naukowych i dydaktycznych.

Źródło: Prospekt emisyjny Banku Przemysłowo ? Handlowego S.A. w Krakowie.