Akordy

Akord to współbrzmienie co najmniej trzech dźwięków o różnej wysokości i nazwie.

Akord [fr ?zgoda?] , współbrzmienie trzech (lub więcej) dźwięków o różnej wysokości. Wzajemny stosunek tych wysokości określany jest przez zasady harmonii, akustyki i psychologii muzyki. Wyróżniane są: trójdźwięki, czterodźwięki itd., aż do dwunastodźwięków. Akordy mogą mieć budowę tercjową (gł. XV-XIX w.) oraz kwartową i sekundową (XX w.).
W harmonii klasycznej, z którą związany jest system dur-moll, zwykle jeden z dźwięków akordu przyjmuje się za podstawowy (pryma akordu), pozostałe zaś (tercja, kwinta oraz dodane: septyma, seksta, itd. ...) są w określonych zależnościach od dźwięku podstawowego. Akordy budowane są tercjami (czyli poszczególne dźwięki tworzące akord są odległe od siebie o tercję), co daje następujący ich podział:
? trójdźwięk
? czterodźwięk, np. akord septymowy
? pięciodźwięk, np. akord nonowy
? sześciodźwięk, np. akord undecymowy
? siedmiodźwięk, np. akord tercdecymowy
Akord undecymowy, sześciodźwięk undecymowy akord zbudowany z sześciu składników leżących w odległości tercji od siebie. Zazwyczaj budowany jest na V stopniu i z tego względu przyjmuje charakter dominantowy. Często traktowany jest nie jako akord samodzielny, lecz jako akord przejściowy (niektóre z jego składników są wtedy traktowane jako opóźnienia).
W układzie mniej niż 6-głosowym usuwa się z sześciodźwięku undecymowego w pierwszej kolejności kwintę (jako składnik konsonansowy), później zaś ? tercję, septymę i nonę.
Sześciodźwięk undecymowy znany był w teorii właściwie od początku skodyfikowania systemu dur-moll, czyli od wieku XVI, jednak upowszechnił się dopiero w wieku XIX. Stosował go często m.in. Richard Wagner.
Akord tercdecymowy, siedmiodźwięk tercdecymowy akord zbudowany z siedmiu składników leżących w odległościach tercji od siebie. Zazwyczaj budowany jest na V stopniu i z tego względu przyjmuje charakter dominantowy. Często traktowany jest nie jako akord samodzielny, lecz jako akord przejściowy (niektóre z jego składników są wtedy traktowane jako opóźnienia).
W układzie mniej niż 7-głosowym usuwa się z siedmiodźwięku tercdecymowego w pierwszej kolejności kwintę (jako składnik konsonansowy), później zaś ? tercję, septymę, nonę i undecymę.
Siedmiodźwięk tercdecymowy znany był w teorii właściwie od początku skodyfikowania systemu dur-moll, czyli od wieku XVI, jednak upowszechnił się dopiero w wieku XIX w neoromantyzmie. Stosował go często m.in. Richard Wagner.
Wzajemne powiązania akordów, w zależności od tego, na którym stopniu skali są zbudowane, określa harmonika funkcyjna. W tym celu definiuje ona pojęcie funkcji harmonicznej akordu, z których podstawowymi są:
? tonika
? subdominanta
? dominanta
Dowolny akord może pełnić każdą z tych funkcji w różnych tonacjach.
Akordy można także podzielić ze względu na brzmienie:
? akord konsonansowy - zawiera tylko konsonansowe współbrzmienia
? akord dysonansowy - zawiera co najmniej jedno dysonansowe współbrzmienie

W niektórych przypadkach współbrzmienia dwudźwięków mogą być traktowane jako akordy niepełne. W nowszej harmonii budowane są akordy na bazie innych interwałów niż tercja, np. ich podstawą jest kwarta.
Dźwięki składające się na akord muszą mieć jednoznacznie określoną wysokość. Wynika z tego, że efekty perkusyjne nie mogą być składnikami akordu.
Pięciodźwięk - akord złożony z pięciu dźwięków. Bazuje na trójdźwięku z dodanymi kolejnymi dwiema tercjami. Odległością między pierwszym a piątym dźwiękiem jest interwał nony, dlatego nazywany jest też akordem nonowym.