Kreacja Matki Boskiej w "Bogurodzicy" i "Lamencie Świętokrzyskim".

Kreacja Matki Boskiej w ,Bogurodzicy?? i ,,Lamencie Świętokrzyskim??

Kultura średniowieczna skupiała się przede wszystkim na religii. Ludzie większą uwagę zaczęli przykładać do tego, co spotka ich po śmierci. Pogląd, stawiający Boga na pierwszym planie oraz podporządkowujący wszystkie sfery kultury celom pozaziemskim nazywamy teocentryzmem. Jednym z nurtów, który wykształcił się w tym okresie jest kult Matki Boskiej. Najliczniejsze średniowieczne pieśni, obrazy oraz ikony religijne są właśnie o tej tematyce.
Najpopularniejszymi oraz najbardziej kunsztownymi utworami literatury maryjnej są: ,,Bogurodzica??, najstarsza pieśń napisana w języku polskim oraz ,,Lament Świętokrzyski??, który również zaliczany jest do najbardziej znanych zabytków naszego języka narodowego.
Najciekawsze dokonania poetyckie prezentuje utwór maryjny pt. ,,Lament Świętokrzyski??. Podmiotem lirycznym w tym wierszu jest matka Boska. Mówi ona o tragedii, jaką przeżyła z powodu śmierci swojego Syna. Zwraca się do braci miłych, aby dowiedzieli się, jaka tragedia stała się w Wielki Piątek. Powinni jej współczuć starzy i młodzi, bo jednego Syna miała, a teraz traci go. Widzi krew na jego ciele oraz niewiernego Żydowina, który bije, męczy jej miłego Syna. W środkowej części wiersza Maryja zwraca się do swojego dziecka mówiąc: ,,Synku miły i wybrany, rozdziel z matką swoje rany??. Widać tu, że bardzo chciałaby pomóc Jezusowi i połowę jego ran i bólu wziąć na siebie. Chciałaby to zrobić, bo przecież swego Synka miłego w swym sercu nosiła i wiernie mu służyła. Zrozpaczona, pól przytomna z bólu matka zwraca się do Syna, by przemówił do niej, by ją pocieszył. Wszak już odchodzi od niej, jej nadzieja miła. Mówi też Synowi, że gdyby był niżej, to by mu pomogła, bo jego główka wisi krzywo, więc by ją podparła. Poza tym krew płynie po nim, więc by ją wytarła. Dałaby też mu pić, bo woła, ale nie może dosięgnąć jego świętego ciała. Przy końcu wiersza zrozpaczona Matka zwraca się do anioła Gabryjela. Pyta go, gdzie jest ta radość, którą jej obiecywał mówiąc do niej: " Panno, pełna jeś miłości "! Miało być tyle szczęścia i wesela, a zamiast tego ona jest " pełna smutku i żałości ". Spróchniało w niej ciało, a nawet kości. Nic dziwnego, jej miły Syn krasny, cierpi straszne męki " nie będąc w żadnej winie ". Na końcu wiersza oszalała z bólu matka mówi: " Nie mam ani będę mieć jinego Jeno ciebie, Synku, na krzyżu rozbitego ". Ten ostatni dwu-wers to wspaniała końcowa puenta. Cały wiersz natomiast jest prawdą przeżyć, kunsztownością artystyczną podporządkowaną dramatycznej relacji podmiotu lirycznego, czyli Matki Bożej.
W " Bogurodzicy " natomiast narratorami są prości ludzie, którzy zwracają się do Bogurodzicy Dziewicy, sławnej z powodu bycia matką Boga. Proszą, aby usłyszała ich modlitwy, jakie wznoszą i prośby do Pana o "zbożny pobyt, po żywocie rajski przebyt ". Traktują Maryję jako pośredniczkę między ziemią a Królestwem Niebieskim, ponieważ posiada w sobie zarówno pierwiastek ludzki, jak i boski. Jest bardzo bliska ich sercu i mają nadzieję, że dzięki jej wstawiennictwu będą mogli zyskać łaskę Pana. Bogurodzica, czyli rodzica Boga inaczej matka Boga ma wielkie uznanie i szacunek u wiernych. Jest wywyższona przez Boga oraz uwielbiana przez ludzi. Natomiast jej Syn Gospodzin może sprawić, żeby na świecie było zbożnie i szczęśliwie.
Tak więc w " Lamencie Świętokrzyskim " Matka Boska zwraca się do swego Syna i do braci miłych. Jest ukazana jako zwykła, ziemska matka, cierpiąca po stracie ukochanego Syna, pozbawiona wszelkich boskich przymiotów. Natomiast w " Bogurodzicy " przedstawiona jest jako łaskawa Pani, której życzliwość może wpływać na wyroki Najwyższego. Jest pomostem, który łączy Niebo oraz życie ziemskie, pełne strachu, łez i nienawiści, a także pełni funkcję Królowej ludzkich serc.
Dwa zupełnie niepodobne sposoby przedstawienia Matki Boskiej w tych utworach mogą wynikać z odmiennych funkcji jakie pełnią teksty: ,,Bogurodzica?? jest modlitwą, natomiast ,,Lament Świętokrzyski?? to typowy tekst literatury plebsu, którego zadaniem jest wzbudzenie współczucia u czytelnika.