Mięczaki

Systematyka:
- Chitony
- Jednotarczowce
- Ślimaki
- Łódkonogi
- Małże
- Głowonogi

Tryb życia i środowisko:
- Organizmy wolnożyjące
- Mało aktywne (ślimaki, małże)
- Najaktywniejsze (głowonogi)
- Formy wodne oraz nieliczne lądowe (ślimaki)

Budowa:
- Ciało podzielone na trzy części: głowę(u małży zanikła), tułów zwany workiem trzewiowym oraz noga po brzusznej jamie ciała.
- Worek trzewiowy po stronie grzbietowej tworzy fałd nabłonkowo mięśniowy zwany płaszczem. Między płaszczem i workiem znajduje się przestrzeń zwana jamą płaszczową. U większości mięczaków płaszcz wytwarza muszlę zbudowaną z węglanu wapnia i rogowej substancji organicznej zwanej konchioliną (złożona substancja organiczna o konsystencji zbliżonej do rogu. W jej skład wchodzi białko oraz chityna). Reszta ciała jest miękka i pokryta jednowarstwowym nabłonkiem, zazwyczaj bogatym w gruczoły śluzowe.
- Chitony i jednotarczowce zachowują powyższą budowę.
- Ślimaki - worek trzewiowy uległ spiralnemu skręceniu i obrócił się. Spowodowało to przemieszczenie narządów wewnętrznych, a otwór odbytowy znalazł się z przodu ciała.
- Głowonogi - przekształciły nogę w zespół ramion (tzw. Macek) oraz rurkowaty twór zwany lejkiem przez który wypływa woda z jamy płaszczowej. Worek trzewiowy uległ przekształceniu i wydłużeniu w kierunku grzbietowym.
- Łódkonogi - worek trzewiowy uległ przekształceniu i wydłużeniu w kierunku grzbietowym. Dwa fałdy płaszcza zrosły się po stronie brzusznej tworząc rurkę. Głowa uległa redukcji.
- Małże - mają silnie rozwinięte oba płaty płaszcza tworzące dwuskorupową muszlę. Nie posiadają głowy.
- Mięśnie nie tworzą wora powłokowo mięśniowego. Funkcje szkieletu najczęściej pełni muszla oraz ciśnienie płynu wewnątrz ciała (szkielet hydrauliczny)

Jamy ciała:
- Pierwotna (Blastocel) W postaci zatok szczelin w których krąży krew.
- Wtórna (Celoma) Jest zredukowana do niewielkiego wora otaczającego serce zwanego workiem osierdziowym.
- Przestrzenie między narządami wewnętrznymi wypełnione są tkanką łączną.

Układ oddechowy:
- Formy wodne - oddychają skrzelami ( ktenidia). Są to silnie umięśnione, grzbietowate, pierzaste wyrostki. Zlokalizowane są w jamie płaszczowej. U ślimaków skrzelodysznych, małży, chitonów, głowonogów.
- Formy lądowe - PŁUCA. Bogato unaczynione ściany jamy płucnej.
- Organizmy płucodyszne Np. błotniarka, winniczek
- Łódkonogi nie posiadają układu więc oddychają całą powierzchnią ciała.

Układ krwionośny:
- Otwarty układ krążenia, często zredukowany
- Składa się z serca położonego w worku osierdziowym i kilku tętnic z których krew wylewa się do zatok krwionośnych pozbawionych własnych ścianek.
- Serce zbudowane jest z workowatej komory i jednego lub dwóch przedsionków.
- Krew płynie od skrzeli przez przedsionki do komory a stąd tętnicami do zatok jamy ciała
- Głowonogi - układ prawie zamknięty. Składa się z dwóch serc: skrzelowe i normalne. Występują dwa obiegi krwi: duży (serce normalneciałoserce skrzelowe) oraz mały (serce skrzeloweskrzela serce normalne)
- Barwniki: chemocyjanina - niebieski hemoglobina - czerwony

Układ wydalniczy:
- Narządy mięczaków to tzw. pranerki. Są to silnie przekształcone metanefrydia o czym świadczy obecność dwóch orzęsionych lejków, którymi nerki otwierają się do wtórnej jamy ciała (worka osierdziowego). Lejki przechodzą w woreczki oplecione siecią naczyń krwionośnych i odprowadzane są przez moczowody do otworów wydalniczych.
- Z nerek do jamy płaszczowej prowadzą moczowody. Większość mięczaków ma dwie nerki, natomiast wyspecjalizowane ślimaki mają tyko jedną.
- Produkty przemiany materii - mocznik, amoniak
- Formy lądowe - kwas moczowy (najdłuższe wytworzenie, najmniej szkodliwy) Ślimaki płucodyszne.

Układ nerwowy:
- Chitony, Jednotarczowce - prymitywny układ nerwowy wykazujący podobieństwo do układu pierścienic oraz wirków. Składa się z obrączki okołogardzielowej i 4 pni nerwowych połączonych spoidłami.
- Małże, Łódkonogi, Ślimaki - w pewnych punktach pni nerwowych w wyniku koncentracji komórek nerwowych powstaje kilka zwojów. Składa się z pary zwojów mózgowych i nożnych połączonych tak że tworzą obrączkę okołogardzielową oraz z kilku połączonych zwojów bocznych i trzewiowych.
- Głowonogi, drapieżne Ślimaki - dochodzi do koncentracji zwojów w przednim odcinku ciała tzw. Mózg. U Głowonogów jest on chroniony przez chrzęstną puszkę mózgową.
- U małży układ jest słabo rozwinięty. Ma to związek z osiadłym trybem życia.

Narządy zmysłów:
- Narząd wzroku - oczy proste dotykowe, bez soczewek głównie u ślimaków. Oczy złożone, komorowe u głowonogów. W budowie najbardziej podobne do oczu kręgowców. Jest to przykład analogii rozwoju ewolucyjnego na skutek ewolucji zbieżnej czyli wywołanej zbliżonymi warunkami życia. Oczy niektórych głowonogów mają zdolność do akomodacji czyli do dostrajania ostrości widzenia w zależności od odległości od obserwowanego przedmiotu.
- Narząd równowagi – Statocysty
- Narząd dotyku - czułki głowowe, brzegi płaszcza.

Rozmnażanie i rozwój:
- Formy rozdzielnopłciowe - Małże, Łódkonogi, Głowonogi, Ślimaki skrzelodyszne, Chitony, Jednotarczowce
- Obojnaki - Ślimaki płucodyszne
- Rozwój żyworodny - Żyworódka.
- Rozwój prosty - ślimak lądowy, Głowonóg
- Rozwój złożony – występuje forma przejściowa - Larwa Trochofora która może przekształcić się w dorosłego mięczaka lub kolejną larwę weliger. Ten typ larwy spotykany jest u małży i ślimaków.

Układ pokarmowy:
- Jama gębowa zaopatrzona w szczęki.
- Gardziel - brak u małży. Zaopatrzona w gruczoły jadowe, enzymy trawienne, gruczoły ślinowe, szczęki, tarkę. Funkcje tarki to wspomaganie szczęk w rozdrabnianiu pokarmu, wiercenie otworów w skorupie innych mięczaków, zdrapywanie glonów z powierzchni skał, obgryzanie liści.
- Przełyk
- Żołądek do którego uchodzi duży gruczoł trawienny zwany wątrobą lub trzustko - wątrobą.
- Jelito cienkie.
- Jelito tylne z otworem odbytowym.

Sposoby odżywiania:
- Głowonogi - drapieżniki. Napadają na skorupiaki a nawet ryby. Chwytają ramionami, zagryzają szczękami, a zabijają jadem wytworzonym przez gruczoły ślinowe.
- Małże - Filtratory. Odżywiają się cząstkami detrytusu ( martwe organiczne związki) oraz małymi organicznymi związkami z planktonem. Dostają się wraz z wodą przez syfon ustowy do organizmu wraz z wodą.
- Ślimaki - roślinożercy zjadający glony, rośliny naczyniowe, cząstki organiczne. Drapieżnicy posiadają gruczoły jadowe i zęby jadowe.

Budowa muszli:
- Wytworzona jest przez gruczoły skórne płaszcza. Połączona jest z ciałem tylko w kilku miejscach.
- Chitony: zbudowane z ośmiu dachówkowato ułożonych płytek. Tworzą rodzaj pancerza.
- Jednotarczowce - zawinięta do przodu, symetryczna.
- Łódkonogi - występuje w formie stożkowatej, otwarta z obu stron
- Ślimaki - spiralnie skręcone, zazwyczaj w prawo
- Małże - dwuklapowa
- Głowonogi
- Kałamarnica - grzbietowa blaszka, rogowa, ukryta pod powłoką ciała.
- Mątwa - płytka wapienna leżąca pod powłoką ciała na grzbietowej stronie tułowia.
- Ośmiornica - Brak

Funkcje muszli:
- Schronienie i szkielet zewnętrzny
- Głowonogi - wewnętrzny
- Ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, termicznymi, wyschnięciem.