Ucho - narząd słuchu i równowagi

Tradycyjnie uważa się ze człowiek ma pięć zmysłów: powonienia, smaku, dotyku, wzroku i słuchu. W niektórych z nich można jednak wyróżnić kilka odrębnych wrażeń, np.: odczucie dotyku, bólu, ciśnienia zimna i ciepła są wszystkie włączone w zmysł dotyku. Ucho ma zarówno struktury służące do kontroli równowagi i obrotów, jak i do wykrywania fal głosowych. Narządy zmysłów mają dwojakie znaczenie: wykrywanie zmian i przekazywanie informacji odpowiadającej zmianom do centralnego układu nerwowego. Narząd zmysłu reagujący na rozmaite zmiany w środowisku bez zdolności selekcji byłby dla organizmu mało użyteczny w dostarczaniu informacji. Narządy zmysłów rozwinęły swoją specyfikę, dzięki czemu jeden narząd wykrywa dźwięk, drugi mechaniczny nacisk, trzeci substancje chemiczne itd. Żaden receptor nie byłby pożyteczny jeśliby wykrywał jedynie większe zmiany otoczenia. Gdyby natomiast był zbyt czuły, tak aby mógł wykryć ruchy cząsteczek lub elektronów, przekazywałby jedynie „szum”. W związku z tym każdy zmysł rozwinął specyfikę i optymalną wrażliwość, dzięki czemu utrzymuje on właściwy stosunek pomiędzy sygnałem a szumem. Receptory muszą ponadto rozróżniać i notować nie tylko sygnał lub brak sygnału, ale również stopień nasilenia i kierunek zmiany. Każdy narząd zmysłu jest wyspecjalizowaną strukturą, składającą się z jednej lub więcej komórek receptorowych i tkanki dodatkowej.
W uchu znajdują się narządy dwóch różnych zmysłów – słuchu i równowagi. Narząd słuchu tkwi głęboko w kości czaszki, w związku z tym przekazywanie fal głosowych do komórek zmysłowych wymaga wielu dodatkowych urządzeń.
Ucho zewnętrzne stanowi "tubę akustyczną", składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Małżowina uszna wyłapuje fale dźwiękowe i kieruje je do kanału przewodu słuchowego. Przewód słuchowy długości 2.6 - 3 cm zamknięty jest błoną bębenkową. Nabłonek wyścielający przewód słuchowy produkuje woszczynę stanowiącą element ochronny ucha, jednocześnie często stanowiący zakłócenie w transmisji dźwięku (przy zaleganiach).



Ucho środkowe stanowi układ wzmacniający sygnału dźwiękowego, składa się z jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych, trąbki słuchowej i systemu jam wyrostka sutkowatego. Trąbka słuchowa (Eustachiusza) stanowi połączenie tej części ucha ze światem zewnętrznym (uchodzi do części nosowej gardła), umożliwia to wyrównanie ciśnienia przy przełykaniu.
Znajdujące się wewnątrz jamy bębenkowej trzy miniaturowe kosteczki: młoteczek, kowadełko i strzemiączko umożliwiają przekazywanie sygnału dźwiękowego z błony bębenkowej na błonę okienka owalnego błędnika. Jednocześnie dokonuje się wzmocnienie sygnału kosztem amplitudy drgań.
Dzięki zlokalizowanemu w uchu środkowym narządowi równowagi - możemy zorientować się co do pozycji naszego ciała w przestrzeni. Bez tego narządu niemożliwe byłoby sprawne poruszanie się.
Receptory związane ze zmysłem równowagi umiejscowione są w strukturach znajdujących się w uchu wewnętrznym człowieka, przez co są one anatomicznie powiązane ze zmysłem słuchu.
Ucho wewnętrzne, inaczej błędnik, złożone jest z części kostnej (błędnik kostny) wewnątrz której znajduje się błędnik błoniasty wypełniony płynem. Także między częścią kostną i błoniastą ucha wewnętrznego znajduje się płyn.



Strukturami odpowiedzialnymi za utrzymanie przez człowieka równowagi są przewody półkoliste, woreczek i łagiewka, ponieważ dzięki swej budowie są one zdolne do rejestracji zmian położenia głowy.
Każde ucho wewnętrzne zawiera trzy błoniaste przewody półkoliste biegnące w odpowiadających im kanałach kostnych. Ułożone one są w trzech płaszczyznach, wzajemnie do siebie prostopadłych. Każdy z przewodów łączy się z łagiewką, a przed miejscem połączenia rozszerza się, tworząc część nazywaną bańką. W tym rozszerzonym odcinku znajdują się komórki zmysłowe pokryte galaretowatą masą, tworzącą tzw. osklepek. Komórki te odpowiadają w błędniku za rejestrację przyśpieszeń kątowych.
Takie same komórki zmysłowe znajdują się również w łagiewce i w woreczku. W odróżnieniu od baniek przewodów półkolistych, galaretowata masa, która te komórki przykrywa zawiera dodatkowo drobne kamyczki błędnikowe (otolitowe). Receptory zmysłu równowagi w łagiewce i woreczku maja zdolność do rejestrowania przyspieszeń liniowych - komórki łagiewki w poziomie, a woreczka w kierunku pionowym.
Bodźce odbierane przez ucho wewnętrzne są bodźcami mechanicznymi i muszą one zostać przekształcone w impuls elektryczny, tak, aby mógł zostać przyswojony przez centralny układ nerwowy. Proces ten możliwy jest dzięki specyficznej budowie komórek zmysłowych włoskowatych odpowiadających za równowagę. Na szczycie zawierają one dwa rodzaje rzęsek, różniące się wysokością.
Każda komórka włoskowata kontaktuje się swoją podstawą z włóknami nerwu przedsionkowo - ślimakowego, który przewodzi bodźce z ucha wewnętrznego do wyższych ośrodków nerwowych. Jednoczesny odbiór wrażeń ze wszystkich grup komórek włoskowatych w obu uszach umożliwia odruchowe zachowanie równowagi przez organizm, a także świadomy jej odbiór przez człowieka.