XX lecie międzywojenne - główne utwory i pojęcia.

?Ferdydurke?: ?37 Wa-wa, wywodzi się z serii felietonów publikowanych przez G. w ?Kurierze Porannym?, zapis kompleksów i lęków młodzieńczych autora, manifest filozoficzno-artystyczny G., prowadzi do skrajnych opinii, groteska podstawowym chwytem literackim, satyra na szkołę, krytykę literacką, powierzchowną nowoczesność, snobizm, ?powieść o udawaniu?; narracja na 3 sposoby (ja- Józio, ja- w przedmowach do Filiberta i Filidora, 3osobowa w Filibercie i Filidorze); świat przedstawiny udziwniony; bohaterowie w konwencji behawiorystycznej (tylko przez dialog przedstawieni); język- sprawia wrażenie zabawy słownej, udziwniony; kompozycja- z jednej strony luźna, z drugiej przejrzysta (szkoła, stancja, dwór- 3 części, a do nich symetrycznie wprowadzone 2 nowele).
?Granica?: kompozycja/schemat- początek jest zakończeniem opisywanych wydarzeń- motywacja postępowania bohaterów ważniejsza od akcji, przedstawienie wielu punktów widzenia jednej sytuacji (zależność między tym, co człowiek myśli o sobie, a tym co myślą o nim inni); narracja- opisuje fakty i wnika w myśli bohaterów, każdy fakt ma komentarz intelektualny, wnikliwa analiza psychiki; tytuł: granica między wolnością a krzywdą drugiego człowieka, między warstwami społecznymi (kamienica Kolichowskiej) , między przekonaniem, że jest się fenomenem, a widzeniem z zewnątrz, między intencjami a działaniem i skutkami, między osądem różnych osób, między rozumieniem świata człowieka przez różnych ludzi.
?Pogrzeb prezydenta Narutowicza? (Tuwim): poważny nastrój, wyrzut wobec morderców Narutowicza, wypiętnowana dwulicowość morderców (patrioci ale bezwzględni politycy), wyidealizowanie Narutowicza, który nakazuje mordercom oglądać swój pogrzeb by ukazać im żal stolicy po tak wielkiej stracie.
?Przedwiośnie?: Koncepcje naprawy RP w ?Przedwiośniu?: rewolucja społeczna, techniczna (opowiadanie Baryki o szklanych domach; utopijna w zestawieniu z zacofaniem i ubóstwem Polski), program Gajowca (ewolucyjny, na długi okres czasu, wprowadzanie stopniowych reform doprowadzających do wzmocnienia państwa, struktury społecznej; zbyt powolny i niewystarczający po wzięciu pod uwagę b. trudnej sytuacji społecznej, ekonomicznej i politycznej), pomysły Cezarego (natychmiastowe, radykalne zmiany dokonane przez władze- rozmowa z Gajowcem). Tytuł ?Przedwiośnia?- metafora, odnosi się do przedłużającego się w Polsce przedwiośnia politycznego.

Awangarda- z fr.- straż przednia; cecha literatury i sztuki pierwszej połowy XX wieku; metaforycznie- to, co nowoczesne, postępowe, nowatorskie.
Futuryzm- twórca Filippo Marinetti (197 ogłosił manifest ?Akt założycielski i manifest futuryzmu?); reprezentanci polskiego f.: Stern, Jasieński, Czyżewski, Młodożeniec; bezkompromisowy bunt przeciw tradycji i dziedzictwu przeszłości (główne hamulce postępu), ekscentryzm w formie drukarskiej, przezwyciężenie pasywności dotychczasowej literatury na rzecz aktywizmu, nacisk na rytmizację, agresywność, kult przemocy i wojny, zerwanie z normami interpunkcji i ortografii, negowanie psychologizmu, antropocentryzmu, tworzenie całkowicie nowego języka poetyckiego, odrzucenie logicznego myślenia i poznania rozumowego na rzecz intuicyjnego, natura jedynym tematem godnym poezji.
Kabaret- początkowo lokale, w których spotykała się cyganeria artystyczna, pod koniec XIX wieku zaczęły się odbywać w nich najpierw improwizowane, później skrupulatnie planowane parady żartów i programy satyryczno-programowe, od tego czasu k. to kameralne widowisko estradowe (dowcipne skecze, scenki parodystyczne, zabawne monologi, piosenki, popisy muzyczne i taneczne), ważnym elementem k. od początku jego istnienia była osoba konferansjera; pierwsze powstały w Paryżu na Montmarze (naj. znany- Czarny Kot założony przez Rudolfa Salisa).
Nowe kierunki: ekspresjonizm (egzaltacja uczuciowa, krzyk duszy, eksponowanie niezwykłych stanów psychicznych), futuryzm (głównie Włochy i Rosja; nastawienie na przyszłość, fascynacja techniką, brutalność, prowokacja), awangarda francuska (dążenie do odświeżenia języka poetyckiego, wyzwolenia wyobraźni, poszukiwanie nowych form wyrazu- skrót, prozaizm, groteska), surrealizm (próby ujawnienia psychicznej głębi, swoboda wyobraźni), dadaizm (poezja- zabawka, programowe głoszenie bezsensu poezji); nastrój: radość, witalność, szczęście, zachwyt światem i codziennością, humor; tematyka bliska przeciętnemu człowiekowi, codzienność życia, poczucie wolności; poeta miał wyrażać bieżące potrzeby życiowe zwykłego człowieka, nastroje tłumu, urodę świata; adresaci- ludzie przeciętni; język potoczny, prosty.
Ogólna wymowa ?Przedwiośnia?- rozczarowanie pisarza dla rzeczywistości społeczno-politycznej odrodzonej Polski, niepokój o dalsze losy.
Polskie kabarety: Zielony Balonik (najstarszy, w Krakowie w Jamie Michalikowej, założyciele: Kisielewski, Żeleński, Kuczborski, związani: Boy-Żeleński, Frycz, Leszczyński), Momus, Miraż, Czarny Kot, Qui Pro Quo; po II WŚ: Zielona Gęś, Siedem Kotów, Dudek (Dziewoński), Pod Egidą (Pietrzak), Kabaret Starszych Panów (Przybora, Wasowski).
Postulaty programowe/cechy awangardy: konstruktywizm (utylitarne przeznaczenie literatury mającej wychowywać, przekształcać świadomość), prezentyzm (?uścisk z teraźniejszością?), wiara w postęp, optymizm cywilizacyjny, 3M (miasta, masa, maszyna- wzory estetyki i tematy dzieł), uwielbienie techniki, max treści- min słów, metafory, rozbijanie stałych związków frazeologicznych, powściągliwość emocjonalna, wiersz wolny.
Ugrupowania poetyckie: poeci rewolucyjni, ekspresjoniści, Skamander (Tuwim, Słonimski, Lechoń, Iwaszkiewicz, Wierzyński), Satelici Skamandra (Pawlikowska-Jasnorzewska, Stern), Awangarda Krakowska (Przyboś), Awangarda Wileńska (Miłosz), Awangarda Lubelska (Czechowicz), odrębni (Staff, Leśmian, Gałczyński)