Opracowanie Króla Edypa

„Król Edyp”
Akcja i czas Króla Edypa są skonstruowane według antycznej zasady jedności miejsca, czasu i akcji.
Wszystkie wydarzenia rozgrywają się na pałacowym dziedzińcu w Tebach. Tam spotykają się ludzie zrozpaczeni klęskami dotykającymi miasto, tam dochodzi do rozmów głównych bohaterów (Edypa z Tyrezjaszem, z Kreonem czy Jokastą) oraz wystąpień Chóru. O wydarzeniach rozgrywających się gdzie indziej (chociażby samobójstwo Jokasty) dowiadujemy się od Posłańców czy Służby, co było związane z innymi antycznymi zasadami (występowanie na scenie tylko trzech aktorów, nieprzedstawianie scen krwawych i zbiorowych).
Choć na kilkudziesięciu kartach tragedii rozgrywa się dramat, a przeszłość odsłania swe mroczne tajemnice, dochodzi do samobójstwa i samookaleczenia, to akcja utworu trwa tylko jeden dzień. Świadczy to o mistrzostwie Sofoklesa, który pomieścił bogatą treść w małej formie. Możemy przyjąć, że akcja rozpoczyna się rano, a kończy o zmierzchu (nie mamy wzmianki o zapadnięciu nocy czy kolejnym dniu).
Bohaterowie:
Edyp - jest postacią mitologiczną, synem Laiosa i Jokasty. Przed jego przyjściem na świat wyrocznia delficka ostrzegła, że zabije swojego ojca i poślubi własną matkę. Rodzice przekłuli mu pięty i porzucili w górach, ale niemowlę znaleźli pasterze i odnieśli do Koryntu. Jego opiekunami byli Meropa i Polybos. Chłopiec dorastał na królewskim dworze, ale nie czuł się tam szczęśliwy, ponieważ rówieśnicy przezywali go Edypem, czyli człowiekiem o spuchniętych nogach. Mówili też na niego podrzutek, bo nikt nie znał jego pochodzenia. Od wyroczni dowiedział się, jaki czeka go los, więc postanowił opuścić przybranych rodziców, by klątwa nie spełniła się. Podczas wędrówki zabił Laiosa, nie wiedząc o tym, że to jego prawdziwy ojciec. Uwolnił potem miasto od Sfinksa, a w nagrodę król Kreon ożenił go z Jokastą. Miał czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę oraz Ismenę. Kiedy Teby zaczęły nawiedzać różne klęski, wieszcz Tyrezjasz powiedział mu o klątwie. Edyp z rozpaczy
„wykłuł sobie oczy, odział się w łachmany żebracze i o kiju wywlókł się z miasta, dziad stary i załamany. Prowadziły go córki. Szukał ziemi, w której by się do grobu położył”
Zmarł w Kolonos.
Edyp, będąc władcą kraju czuł się odpowiedzialny za losy poddanych i dlatego postanowił wyjaśnić przyczyny gniewu bogów. W nieprawdopodobnych historiach Edyp poszukiwał działań ludzkich, oskarżał Kreona o spisek, Tyrezjaszowi zarzucał zdradę. Właściwy dramat bohatera miał miejsce przed akcją utworu i wszystko, co się w sztuce rozgrywa nie zależy od woli Edypa, jest zaledwie spełnieniem przepowiedni. Akcja pokazuje, jak bezsilny jest człowiek wobec przypadków kierujących jego losem.

Jokasta – Jej pierwszy mężem był Laios, któremu urodziła syna. Jednak obawiając się, że ten zgodnie z przepowiednią zabije swego ojca, skazała go na śmierć. Kazała swemu słudze porzucić niemowlę w górach, ale dziecko przeżyło i po wielu latach poślubiło własną matkę. Gdy wieszcz Tyrezjasz ujawnił, dlaczego nad królewskim rodem wisi klątwa, z rozpaczy powiesiła się.

Tyrezjasz – tebański wróżbita, postać mitologiczna.
„Był to ślepy starzec z długą, białą brodą. Najpierw był kobietą i pod wpływem czarów stał się mężczyzną”
Utracił wzrok w młodości, ponieważ odważył się podglądać nagą Atenę w kąpieli. Potrafił przepowiadać przyszłość i rozumiał mowę ptaków. To on powiedział Edypowi o klątwie rzuconej na jego ród.

Kreon – brat Jokasty, wierny sługa oskarżony o zdradę i spisek przez Edypa. Wyznaczył nagrodę za rozwiązanie zagadki Sfinksa - miał odstąpić własną koronę.
„Król Edyp” - streszczenie
Prologos (Prolog) [Edyp, Kapłan, Kreon]
Król Teb - Edyp relacjonuje sytuację na swych ziemiach. Od dłuższego czasu jego rodaków nękają straszliwe klęski, cierpią z powodu chorób i rozprzestrzeniającej się zarazy, a Edyp nie wie, jak ulżyć ich cierpieniu i poprawić los poddanych. W rozmowie ze starym Kapłanem, którego prosi o poradę, wyznaje, że kocha swą ojczyznę miłością szczerą i bezinteresowną i nie spocznie, póki nie odnajdzie przyczyn klęsk. Gdy pojawia się Kreon – szwagier Edypa, który powraca z wyroczni, do której posłał go monarcha, informuje Edypa i zebranych o przyczynie nieprzychylności bogów (poznajemy wówczas sylwetkę poprzedniego króla Teb – Lajosa, zamordowanego przed laty w niewyjaśnionych okolicznościach). Król postanawia pomścić śmierć swego poprzednika i odszukać zabójcę.

Parodos [Chór]
Chór śpiewa pieśń, w której relacjonuje krytyczną sytuację w Tebach, prosi opiekuńcze bóstwa o pomoc.

Epeisodion pierwsze [Edyp, Chór, Tyrezjasz]
Król Edyp nawołuje mieszkańców Teb o wsparcie w poszukiwaniu zabójcy poprzedniego monarchy (to monarchy szuka, nie jego zabójcy??) – Lajosa. Zapewnia, że nie zamierza zabijać winnego, lecz wypuści go wolno poza granice kraju, czym uwolni ziemie od plag. Wyznacza nagrodę dla osoby, która przyczyni się do ujawnienia sprawcy ludobójstwa. Odbywa się rozmowa władcy ze starym i ślepym wróżbitę – Tyrezjaszem, który wypowiada znamienite słowa: Którego szukasz, ty jesteś mordercą.

Stasimon pierwsze [Chór]
Pieśniarze analizują sens strasznych słów Tyrezjasza, bojąc się przy tym powtórzyć przepowiedni.

Stasimon drugie [Chór]
Chór krytykuje bluźniercze słowa Jokasty, dając tym samym ostrzeżenie niewiernym.

Epeisodion trzecie [Jokasta, Posłaniec z Koryntu, Chór, Edyp]
Wystraszona Jokasta powoli zaczyna zdawać sobie sprawę z tragedii, w jakiej uczestniczy. Po przybyciu Posłańca z Koryntu królewska para dowiaduje się o śmierci Polybosa – rzekomego ojca Edypa. Choć monarcha i jego żona czują ulgę, to Edyp nadal obawiał się dopełnienia wróżby (dzielenie łoża z własną matką). Jego obawy nabrały na sile, gdy z rozmowy z Posłańcem dowiedział się, że tak naprawdę to nie był biologicznym synem Polybosa… Jokasta zrozumiała, że to ona jest matką Edypa. Przerażona wbiegła do pałacu, a bohater został na dziedzińcustał osłupiały.
Stasimon trzecie [Chór]
Chórzyści mają nadzieję, że Edyp nie był ojcobójcą i kazirodcą.

Epeisodion czwarte [Edyp, Chór, Posłaniec z Koryntu, Sługa]
Dochodzi do konfrontacji przeszłości z teraźniejszością. Od starego Sługi, dawnego pracownika Lajosa Edyp dowiaduje się prawdy o swym pochodzeniu i zyskuje pewność o swej winie. Słysząc straszne słowa – ojcobójca i kazirodca – szaleje z bólu i rozpaczy nad swym tragicznym losem, by chwilę później wbiec do pałacu (tak jak kilka chwili przedtem Jokasta).

Stasimon czwarte [Chór]
Tematem pieśni Chóru jest ziemskie życie i zależność człowieka od wyższych sił.

Exodos [Posłaniec domowy, Chór, Edyp, Kreon]
Od Posłańca dowiadujemy się o samobójstwie Jokasty (powiesiła się na swej chuście) oraz o samookaleczeniu Edypa (wyłupił sobie oczy sprzączkami z sukni żony i matki). Po pojawieniu się ślepego monarchy, przeklinającego dzień swych narodzin, dochodzi do rozmowy bohatera z Kreonem. Edyp pozostawia pod opieką szwagra czworo swych dzieci (po chwili czule się żegna z córkami, które darzy szczególną, ojcowską miłością). Głos zabiera Chór, który lituje się nad losem starca, dla którego życie nie było łaskawe.