Wikingowie - najważniejsze zagadnienia

WIKINGOWIE

Członkowie drużyn skandynawskich podejmujących w VIII - XI w. odległe wyprawy morskie do krajów zachodniej i południowej Europy, a rzekami również w głąb kontynentu; pod terminem wikingowie rozumie się najczęściej skandynawskich rozbójników i zdobywców, chociaż wyprawy wikingów miały też niejednokrotnie charakter handlowy lub osadniczy; nazwa pochodzi przypuszczalnie od staronordyjskiego vik - "zatoka", stąd wikingowie byliby to "mieszkańcy zatok"; w zachodniej Europie nazywani też > Normanami, na Rusi znani jako > Waregowie.

WYPRAWY WIKINGÓW

Potrzeba opuszczenia Skandynawii skłoniła wikingów do poszukiwania dziewiczych ziem. W 874r. dotarli oni do Islandii, do tamtej pory zamieszkanej wyłącznie przez garstkę irlandzkich mnichów. Norwescy osadnicy utworzyli na wyspie organizację państwową, opartą na rządach lokalnych wodzów i starszyzny plemiennej, podejmujących decyzje polityczne na zgromadzeniach zwanych "ting". Islandia stała się kolebką wspaniałej kultury średniowiecznej, spisane tam zostały staroskandynawskie eposy, tzw. sagi, opisujące wierzenia i wyprawy wikingów.
W 981r. słynny przywódca Eryk Rudy odkrył Grenlandię, gdzie założona została kolonia, która przetrwała do XV wieku. Wikingowie prawdopodobnie także przepłynęli Atlantyk i jakiś czas spędzili w Nowej Fundlandii, tak więc byli zapewne pierwszymi Europejczykami, którzy dotarli do Ameryki, jeszcze przed Krzysztofem Kolumbem. Jednak ich odkrycie przez wieki było nieznane i nie miało większych konsekwencji historycznych. (Ale w 1986r. na Nowej Fundlandii znaleziono szczątki osady wikingów, które stanowiły dowód, iż wikingom udało się dotrzeć do Ameryki).
Ekspansja wikingów odbywała się w trzech głównych kierunkach. Norwegowie, ci którzy osiedlili się na Islandii i przepłynęli Atlantyk, zajęli także Wyspy Owcze, Szetlandy, Orkady, Hebrydy. Man i północno - zachodnią Anglię. Miasta takie jak Dublin, Wexford i Limerick w Irlandii, założone zostały przez norweskich wikingów.

Duńscy wikingowie przepłynęli morze północne i zaatakowali wschodnie wybrzeże Brytanii i zachodnią Europę. Na swych długich łodziach docierali rzekami, takimi jak Humber, Tamiza, Ren i Sekwana, daleko w głąb atakowanych krajów. Przepłynęli nawet przez Cieśninę Gibraltarską, wpływając na Morze Śródziemne.

Trzeci kierunek obrali szwedzcy wikingowie, zwani Waregami, którzy, płynąć rzekami znajdującymi się na terenie dzisiejszej Rosji, dotarli do Konstantynopola, a nawet do Bagdadu.
Kościoły i klasztory nie stanowiły dla nich świętości, przeciwnie, ze względu na swoje bogactwo były najczęstszymi celami ich ataków. Do najwcześniejszych napaści wikingów na terenie Wysp Brytyjskich należało splądrowanie siedzib wspólnot religijnych na wyspach Lindisfarne i Iona.

W IX wieku natężenie najazdów wikingów osiągnęło swój szczyt. Na Wyspach Brytyjskich ich ekspansja powstrzymana została przez króla Alfreda Wielkiego, a osiedleni Skandynawowie przyjęli chrzest w 878 roku. W 911 roku wódz Normanów Rollon otrzymał, jako lenno z rąk Karola III Prostego, zdobyte przez siebie ziemie, które od tej pory nazywano Normandią. Wikingowie ulegali całkowitej asymilacji na terenach, na których się osiedlali, dlatego też, pomimo, że ich osadnictwo obejmowało szerokie obszary, ich oryginalna kultura przetrwała jedynie na Półwyspie Skandynawskim i niektórych skolonizowanych wyspach.

TAKTYKA I UZBROJENIE WIKINGÓW

Wikingowie to przede wszystkim rozbójnicy, których bardziej interesowała grabież i gromadzenie zdobyczy niż systematyczne podboje terytorialne. Wojnę kochali i chociaż nigdy nie parli do walnej bitwy, a w razie potrzeby potrafili jej zręcznie unikać , to jeśli doszło już do bezpośredniego starcia, angażowali się w nie chętnie, ze znajomością rzeczy i zapałem.

Jako urodzeni wojownicy, dyscyplinę i organizację, oparte na bezwzględnym podporządkowaniu się bezpośrednim zwierzchnikom - członkom starszyzny rodowej - mieli niejako we krwi. Walczyli pieszo - włócznią, mieczem i toporem, sporadycznie używali też łuku. Wśród toporów można wydzielić cztery podstawowe grupy. Topory bojowe duże, zwane "toporamiduńskimi", oraz małe zwane "czekanami". Ponadto topory codziennego użytku oraz topory ciesielskie. Długości trzonka topory osiągały maksymalne wymiary 15 x 25 cm. Ciało osłaniali skórzanym kaftanem, hełmem i okrągłą tarczą; później upowszechniły się wśród nich także kolczugi.

Kiedy Europa nauczyła się już skutecznie odpierać ich najazdy, niewielkie początkowo - stuosobowe, góra dwustuosobowe grupy normańskie zaczęły się łączyć w większe jednostki taktyczne. Oblężenie Paryża w altach 885 - 886 prowadziła armia Wikingów, licząca jak się wydaje blisko trzydzieści tysięcy ludzi.

W walkach z przeważającym liczebnie, lepiej uzbrojonym, ale za to fatalnie zdyscyplinowanym i dowodzonym pospolitym ruszeniem zachodnioeuropejskim, z którym zrazu mieli do czynienia. Wikingowie najchętniej stosowali taktykę zaczepno - odporną, skutecznie równoważącą wspomniane dysproporcje. Jej skuteczność potwierdziły także późniejsze starcia Normanów z bardziej profesjonalnymi oddziałami konnego rycerstwa.

Europa szybko doszła do wniosku, że dobrze wyćwiczona jazda (w powiązaniu z systemem fortyfikacji) jest skutecznym środkiem obrony przeciwko łupieskim rajdom Wikingów. W odpowiedzi Wikingowie dokonali pewnych modyfikacji taktycznych. Po pierwsze natychmiast po przybiciu do brzegu starali się ogołocić całą najbliższą okolicę z koni wierzchowych, które dosiadali sami, co pozwalało im na znaczne przyspieszenie tempa przemarszów. Początkowo traktowali oni te zwierzęta wyłącznie jako środek transportu, kiedy jednak coraz częściej przychodziło im się mierzyć z jazdą zachodnioeuropejską, sami zaczęli tworzyć oddziały konne, nauczyli się też zakładać umocnione bazy wypadowe w naturalnie obronnych miejscach wzdłuż wybrzeży morskich i brzegów rzek. Do samego jednak końca armie normańskie składały się przede wszystkim z wojowników pieszych.

STATKI WIKINGÓW

Największa sława statków Wikingów przypada na okres od VIII do XI wieku. Powstały one z łodzi, które według skalnych rycin znalezionych w Szwecji i Norwegii, pochodzą z III tysiaclecia p. n. e. Rzymski historyk Tacyt w 98 r. pisze o lekkich i wąskich łodziach Suinów, czyli Szwedów, które mogły żeglować w obydwu kierunkach, posiadały bowiem identyczny kształt rufy i dziobu.
Okręty Wikingów nazywano "langskip", co w dosłownym tłumaczeniu znaczy długi okręt. Oznaczały się one stosunkiem długości do szerokości wynoszącym 7:1. Najdłuższe okręty posiadały wysoką dziobnicę z nasadą w kształcie głowy smoka, która miała odstraszać duchy opiekujące się miastami i osadami, na które napadali Wikingowie. Langskipy te nazywano drakkarami lub skeidami, które były trochę mniejsze. Podczas rejsu powrotnego Wikingowie zdejmowali głowy smoków, aby nie obrazić własnych duchów opiekuńczych. Na łodziach znajdowało się 40-80 wioślarzy i przynajmniej tyle samo wojowników. Snekkary, statki jeszcze mniejsze od skeidów zabierały 40 wioślarzy, a na dziobie zamiast głowy smoka znajdowała się paszcza węża. Najmniejsze langskipy nazywano ledungami. Napęd statku stanowiły zarówno wiosła jak i żagle, czasami używane równocześnie. Wikingowie znakomicie potrafili połączyć te dwie metody z bardzo zwrotnym kadłubem, bowiem kadłub żaglowca musi być szerszy i wyższy niż statku poruszanego tylko wiosłami. Skandynawowie rozwiązali ten problem wprowadzając kil, który nadawał okrętowi wytrzymałość, stabilność i zwrotność. Wynaleźli również ruchomy maszt, który można było dowolnie kłaść i stawiać niezależnie od kaprysów pogody. Żagle zapożyczono z południowych krańców Europy tuż przed początkami ery Wikingów.

Langskipy musiały mieć większą ilość wioseł, aby mogły się przedostać rzekami. Nad wiosłami zawieszone były tarcze wojowników, które podwyższały wolną burtę okrętu i ochraniały wioślarzy. Langskipy były łodziami otwartymi bez pokładu. Załoga spała w skórzanych śpiworach, a w czasie deszczu zabezpieczała się brezentem rozkładanym na kształt dużego namiotu. Reja wielkiego żagla zawieszona była na podnoszonym maszcie, a wiosło sterowe, podobnie jak w innych skandynawskich okrętach, przegubowo zamocowane na części rufowej prawej burty (do dzisiejszego dnia nazywa się ją sterburtą).

Okręty były dla Wikingów nie tylko środkiem transportu. Spełniały one również ogromną rolę w obrzędach religijnych. Ludzi o wysokiej pozycji społecznej często grzebano po śmierci w ich okrętach.

Żeglowali wzdłuż równoleżników, śledząc położenie Słońca i Gwiazdy Polarnej, kierunek wiatru i fal, obserwując wieloryby i wodne ptaki. Nieznane lądy odkrywali jednak przypadkowo.

PARLAMENTARYZM WIKINGÓW

Althing był centralnym wiecem wikingów na Islandii. Było to zgromadzenie na wolnym powietrzu, w którym mógł wziąć udział każdy wolny obywatel wyspy. Odbywało się ono przez dwa tygodnie każdego lata w miejscu zwanym Thingvellir. Miejsce to było położone 48 km od Reykjaviku. Obradom Althingu przewodniczył tzw. głosiciel prawa, którego na 3 lata wybierali spośród siebie lokalni przywódcy. Althing dysponował najwyższymi uprawnieniami ustawodawczymi i sądowymi. W obrębie wiecu funkcjonowała "komisja ustawodawcza" i "komisja sądownicza". Komisja ustawodawcza składała się z 36 przywódców z tytułem godi. Każdy z 36 sędziów "komisji sądowniczej" był wyznaczany przez jednego godi. Pierwszy Althing zebrał się w roku 930. W 965 roku podniesiono liczbę godar do 48. W roku 1000 Althing uchwalił przyjęcie przez Islandię chrześcijaństwa.

Niżej od Althingu były regionalne thingi, które odbywały się regularnie, każdej wiosny, na ogół tydzień. Decydowały o sprawach lokalnych i rozpatrywały skargi. Około roku 880 na jednym z thingów Eryk Rudy został skazany na banicję. Dzięki temu odkrył Grenlandię.

Prawo Wikingów. Wierzono, że Bogowie nie dopuszczą by osobie niewinnej coś się stało, toteż znane były tzw. "sądy boże", którym mogli poddać się ludzie, np. poprzez przejście po rozgrzanym do czerwoności żelazie lub wyjmowaniu świętych kamieni z kotła z wrzącą wodą. W Szwecji każda zbrodnia, włącznie z morderstwem, popełniona przez osobę poniżej 15-stego roku życia, określana była jako wypadek. Jeżeli natomiast o popełnienie poważnej zbrodni oskarżony był człowiek dorosły, to musiał stawić się przed Thingiem, dla osądzenia sprawy. Zbrodniarze musieli z reguły zapłacić grzywnę, a do tego pokrywali koszty leczenia, jeżeli poszkodowany był ranny. Kara za zabójstwo nosiła nazwę "vergeld" (wartość człowieka) i płacono ją rodzinie zmarłego. Za zamordowanie człowieka w czasie zawieszenia broni, zabójcę karano wyjęciem spod prawa czyli banicją.

ŻYCIE CODZIENNE WIKINGÓW

Społeczeństwo Wikingów składało się z trzech warstw. Jarlowie byli wodzami, a niekiedy pełnili funkcje dowódców wojskowych, czyli Hvdingów. Miejsce po środku drabiny społecznej zajmowali Bondowie (Karlowie), tzn. wolni chłopi, którzy posiadali ziemię. Na dole drabiny znajdowali się niewolnicy, w języku nordyckim zwani Trellami. Bogaty gospodarz mógł mieć dwór - wraz z licznymi zabudowaniami gospodarczymi, służbą i około trzydziestu niewolników. Niektórzy gospodarze godzili się na to, by ich niewolnicy pracowali za pieniądze lub mieli swój udział w łupach z najazdów. W ten sposób mogli oni zarobić wystarczającą sumę pieniędzy, by kupić sobie wolność.

Tylko nieliczna część społeczeństwa wikińskiego mieszkała w miastach. Większość Wikingów mieszkała w małych wioskach usytuowanych nad brzegami fiordów lub na nizinach we wnętrzu kraju. Często lokowano je na szczytach wzgórz. Pozwalało to na w miarę wczesne zidentyfikowanie zbliżających się do wioski osób jako przyjaciół czy też wrogów.

Domy mogły być różnej wielkości (od 10 do 100 stóp długości, czyli 3 do 30 metrów). Największe miewały czasem długość i 250 stóp (83 metry). Często wikiński dom miewał tylko jedno pomieszczenie, które w zależności od potrzeb dzielono na mniejsze pomieszczenia mieszkalne i obory lub stajnie dla zwierząt. W Norwegii domy budowano głównie z drewna. Na obszarach gdzie brakowało drewna (np. Islandia) domy budowano z kamienia, torfu czy ziemii, praktycznie wykorzystując do tego celu wszystkie dostępne w okolicy materiały jako budulec.
Wzdłuż ścian izby umieszczone były ławy pokryte skórami zwierząt służące do siedzenia i spania. Łóżek używano tylko w bogatych rodzinach. Palenisko było umieszczone pośrodku izby i było głównym źródłem światła i ciepła w domu. Dym z niego uchodził przez dziurę w dachu. Gdy potrzebowano dodatkowego oświetlenia używano lamp napełnianych woskiem lub łojem. Najważniejszym pomieszczeniem w wikińskim domu była główna izba z paleniskiem. Zamożne domy były wyposażone w pojedyncze drewniane meble i zamykane skrzynie na kosztowności. Po obu stronach izby znajdowały się niewielkie pomieszczenia przeznaczone na kuchnię i tkalnię. Małe półziemianki na zewnątrz pełniły role warsztatów i obór. Ściany w domu wodza były często rzeźbione i malowane, zawieszano też na nich różnorakie ozdoby.

Niektóre z wikińskich domów miały bieżącą wodę. Wodę z rzeki lub strumyka kierowano do wąskiego kanału wykopanego pod domem. Wewnątrz budynku był otwór, zakrywany kamienną płytą, umożliwiający dostęp do niego. Tak więc woda była zawsze pod ręką wtedy kiedy była potrzebna.

Większość domów posiadała łaźnię. Po dokonaniu kąpieli w łaźni, gdzie zazwyczaj stała wielka beczka z wodą, w której się kąpano, przechodzono do sauny. Para w niej była wytwarzana za pomocą polewania wodą rozżarzonych kamieni. Dla jeszcze lepszego efektu bito się cienkimi witkami po plecach. Ubrania często były prane.

Hodowali owce, świnie, bydło, kozy oraz konie. Te ostatnie trzymano jednak na bogatych farmach i dworach szlacheckich, gdyż ich utrzymanie było kosztowne, a poza tym koń uważany był za symbol statusu społecznego i nie każdy mógł go dosiadać.

W domach z tamtej epoki trzymano także koty oraz psy. W lasach zamieszkiwały jelenie, sarny, dziki, wilki, niedźwiedzie, lisy, borsuki, a także mniejsze zwierzęta leśne w rodzaju jeży, kun oraz wiewiórek.

Pożywienie Wikingów stanowiły w dużej mierze owoce morza, tj.ryby, skorupiaki, mięso fok i wielorybów. Oprócz tego żywili się produktami mącznymi. Wikingowie wytwarzali piwo i miód pitny. Niektórzy z bogatych Wikingów mieli dostęp do wina, które trafiało do Skandynawii w wyniku wymiany towarowej z resztą Europy.

Kiedy nie wyruszano na wyprawy oddawano się tradycyjnym sposobom spędzania czasu: poważnej rozmowie przy kielichu, naradom, plotkom, grom planszowym i płci pięknej. Mężczyźni uczestniczyli również w polowaniu z psami i ptakami łownymi lub zabawiali się ćwiczeniami we władaniu bronią, czy organizowali turnieje, naprawiali broń i okręty, ulubionym zajęciem Wikingów, było ucztowanie. Wystawna uczta przydawała gospodarzowi splendoru, mogła się ciągnąć całymi dniami i stać się zaczątkiem umów i wydarzeń, przyjaźni, wrogości oraz małżeństw.
Kobiety miały znaczne prawa w małżeństwie, które było związkiem osób równego stanu i ich rodzin. Do utartego zwyczaju należało, że kobieta wnosiła wiano, a mężczyzna pewną sumę. Gospodarstwem zajmowała się kobieta. Służba i niewolnicy pomagali jej w codziennych zajęciach domowych - gotowaniu, przędzeniu, tkactwie. W rękach żony są również wszystkie klucze do skrzyń z rodzinnymi kosztownościami

Społeczeństwo Wikingów łączyła w jedno wspólna tradycja i niewzruszony kodeks moralny. Istniały określone reguły nakazujące gościnność i ustalające charakter prezentów. Społeczeństwo Wikingów łączyła w jedno wspólna tradycja i niewzruszony kodeks moralny. Istniały określone reguły nakazujące gościnność i ustalające charakter prezentów. przysiąg należało dochować; niesprawiedliwość i gwałt domagały się odwetu i wiele innych jeszcze praw i zasad. Honor wzmacniały cenione zalety: odwaga fizyczna, zdolności, wspaniałomyślność, hojność, krasomówstwo, braterstwo. Znaczenie pojęcia honor, przedstawiono w poemacie eddaicznym Hvaml (Mowa wyższego), który pochodzi z okresu Wikingów. Honor i sława to jedyne, co trwa wiecznie:
"Ród wymiera,
umiera człowiek,
przemijają dobra i złoto;
dobre imię
nie umiera nigdy,
zdobyte dobrym czynem."

Wikingowie - najazdy Normanów.

Normanowie inaczej wikingowie- śmiali, okrutni rabusie, żeglarze- wojownicy, a także "ludzie z północy" przybyli ze Skandynawii, nękający i wzbudzający lęk w całym kontynencie europejskim. Z natury farmerzy wywodzący się z północno- germańskiej grupy etnicznej. Wyróżniano wśród nich: Szwedów osiedlonych wokół jeziora Malarak, Duńczyków mieszkających na Półwyspie Jutlandzkim oraz w Skanii, Norwiegów osiedlonych na wybrzeżach Morza Północnego, Wyspach Owczych, Hebrydach, Orkadach, Szetlandach i Irlandii. W VII i VIII w. bardzo szybko wzrastało zaludnienie Skandynawi, do tego niekorzystny klimat i brak jakichkolwiek ziem pod uprawę stało się główną przyczyną wypraw i podbojów Normanów. Przepływali oni morza na swoich szybkich łodziach o charakterystycznej konstrukcji, z wyrzeźbionymi na dziobach smokami. Walczenie na morzach było ich zwyczajem. Kiedy przeciwnik się pokazał, powołane statki szybko zmieniały się w wielkie okręty wojenne. Normanowie upodobniali bitwę morską do bitwy lądowej jak tylko mogli. Wiązali burty statków oraz tworzyli jedną lub kilka pływających linii, które: "ścierały się dziób w dziób z linią przeciwnika". Następnie zaczynała się wymiana pocisków, przede wszystkim kamieni, które były tanie, a takze bardzo uzyteczne. W bitwie lądowej siły wroga także tworzyły linie mające skrzydła i środek. "Tarczowa osłona", którą mógł posiadać wódz, służyła głównie do obrony aniżeli do ataku. Zawsze obok wodza stał jego silny i odważny chorąży. Jednym ze zwyczajów przed rozpoczęciem bitwy było to, że wódz rozgrzewał swoje wojska do walki wygłaszając mowę, czasem też podnosili ducha walki poprzez śpiewanie pieśni. Taktyka wojenna była bardzo prosta, głównie polegała na tylko na tym by jak najbardziej stłuc wroga. Podstępy, szyki bojowe, zasadzki, ucieczki, udawanie większej liczebności wojsk niż w rzeczywistości i wiele innych były równie znane jak i używane przez Normanów.

Podboje Normanów

Pierwsze najazdy Normanów na Europę Zachodnią miały miejsce w II połowie VIII w. a kierowały się na Anglię (od 789 roku), Irlandię ( Normanowie dotarli tu w 874 roku) oraz Szkocję. Sprzyjało temu w tym czasie opanowanie Szetlandów. W 793r. miał miejsce pierwszy napad wikingów, który wywołał " głośne echo" w Europie. Normanowie zrabowali i doszczętnie zniszczyli klasztor Lindisfarne w Nortumbrii. Z czasem bardzo aktywni Normanowie duńscy uzależnili od siebie Anglię. Duńczycy zajęli krainę nizin, obejmującą wschodnie tereny oraz część środkowych i północnych terenów wyspy. W 878 roku zawarli umowę z angielskim królem- Alfredem, co umożliwiło Normanom stworzyć swoje własne państewko- Danelaw. W następnych latach Normanowie powoli powiększali jego granice. W 1013 roku panujący Swen I Widlobrody został uznany przez część ludu za władcę całej Anglii. Jego syn- Kanut I Wielki kontynuował podboje swojego ojca i w 1017 roku opanował całą wyspę, którą przyłączył do swojego wielkiego, potężnego władztwa duńskiego. Po jego śmierci sytuacja nieco się zmieniła. Panowanie Duńczyków załamało się, jednak w II połowie XI w. Wilhelm Zdobywca- książę Normandii odnosi spektakularne zwycięstwo w bitwie pod Hastings w 1066 roku i tym samym królem zostaje królem Anglii. W IX wieku wyprawy normańskie nieco zmieniły charakter. Nie były to jednorazowe wypady, Normanowie zaczęli zakładać bazy, w których spędzali zimę. Przy długich wyprawach zdarzało się, że wojownicy zabierali ze sobą w podróż rodzinę. W tym samym czasie Normanowie zaczęli opanowywać wybrzeża Irlandii, gdzie założyli królestwa w Dublinie, Corku i Limericku. Świetną karierę zrobili synowie normandzkiego rycerza Tankreda d'Hauteville. Jeden z nich- Robert Guiscard, zjednoczył większość księstw południowo- włoskich i wyparł z Włoch zarówno Arabów , jak i Bizantyjczyków. Inny, Roger od 1061 roku rozpoczął podbój Sycylii. Syn Rogera, Roger II, połączył pod swoim panowaniem posiadłości normańskie na Sycylii i w południowych Włoszech a w 1130 roku przyjął tytuł królewski. Władcy normańscy południowych Włoch rozwijali ekspansję na Grecję, próbójąc zająć Epir, podczas pierwszej krucjaty w 1098 roku założyli w Syrii księstwo ze stolicą w Antiochii. Zaś inni Normanowie udawali się na wschód, penetrując wszystkie przebyte tereny wzdłóż rzek Wołchow, Dźwiny i Dniepru, aż po Morze Czarne, gdzie okradali przybrzeżne miasta Cesarstwa Bizantyjsiego. Bogacili się nie tylko łupieniem, ale także handlem. W 843 roku Normanowie pod wodzą Rollona dotarli do Francji. Następnie płynąc Sekwaną dotarli do Paryża, skąd w późniejszych latach podejmowali następne najazdy łupieżcze w głąb Francji. Król Francji, aby temu zapobiec, zdecydował się zawrzeć pewien układ z nowymi przybyszami. W 911 roku wódz normański Rollon przejął w lenno podbitą przez siebie północno- zachodnią część Francji ( Normandię) w zamian za to wikingowie mięli stać się obrońcami Francji. Początek X wieku wiąże się z tym, że Normanowie przyjęli chrzest i z czasem ulegli szybkiej romanizacji, a to ułatwiło im utworzenie królestwa. Książe Edwadr Wyznawca, który uciekał przed Kanutem I Wielkim znalazł na dworze Normandzkim schronienie. Obiecał on, że w razie swej bezpotomnej śmierci przekaże swój tron władcom Normandii. Normanom spodobał się ten pomysł i dlatego bardzo chętnie wspierali oni jego powrót na wyspę w 1035 roku. Jednak nie wszyscy patrzyli ze spokojem na obecność Normanów na angielskim dworze. Po bezpotomnej śmierci Wyznawcy w styczniu 1066 roku miejscowi feudałowie wnieśli na tron Harolda II- najpotężniejszego wśród nich, ale zapoczątkowało to wiele walk.

Pochodzenie

Nazwa wikingowie prawdopodobnie wywodzi się od skandynawskiego słowa vik oznaczającego zatokę (Oslofjord), zaś używano jej bez specjalnego rozróżnienia jako nazwy mieszkańców Skandynawii. Epoka Wikingów, ok. 800- ok.1100, to okres wielkiego pędu ludów Północy ku bardziej zasiedlonym terenom na południowym wschodzie i południowym zachodzie. Dla mieszkańców Europy wikingowie byli długotrwałym, choć sporadycznym utrapieniem przez większą część trzech stuleci.
Ludzie północy w różnych krajach Europy byli znani jako:
We Francji - Normanowie
Anglii - Duńczycy
Irlandii - Norwegowie - Fingall - "jasnowłosi cudzoziemcy"
- Duńczycy - Dubgall - "ciemnowłosi cudzoziemcy"
Niemcy - Askemanni
Bizancjum - Warangowie
Rosja - Waregowie
Sami o sobie mówili mówili Wikingowie - podejmujący wyprawy za morza.

Przeszli do historii opisani przez swoje ofiary - kronikarzy zachodnioeuropejskich. Widziano ich w kolczugach, kolczugach mieczami lub toporami bojowymi w rękach, grabili, mordowali, uprowadzali w niewolę kobiety i mężczyzn, dawali się poznać jako okrutni i żądni łupów najeźdźcy, którym obce jest miłosierdzie i inne cnoty chrześcijańskie.

Domy

Tylko nieliczna część społeczeństwa wikińskiego mieszkała w miastach. Większość Wikingów zajmowała się uprawą roli i mieszkała w małych wioskach usytuowanych nad brzegami fiordów lub na nizinach we wnętrzu kraju. Często lokowano je na szczytach wzgórz, skąd roztaczał się dobry widok na całą okolicę. Pozwalało to na w mairę wczesne zidentyfikowanie zbliżających się do wioski osób jako przyjaciół czy też wrogów.

Domy mogły być różnej wielkości (od 10 do 100 stóp długości, czyli 3 do 30 metrów). Największe miewały czasem długość i 250 stóp (83 metry). Często wikiński dom miewał tylko jedno pomieszczenie, które w zależności od potrzeb dzielono na mniejsze pomieszczenia mieszkalne i obory lub stajnie dla zwierząt. W Norwegii domy budowano głównie z drewna. Stosowano tu technikę polegającą na budowie ścian z pionowych bali, których końce wkopywano w ziemię. Dach kryto gontem. Domy stawiano też techniką zrębową (jak na Podhalu), kryjąc dachy brzozową korą chroniącą przed deszczem i warstwą darni izolującej cieplnie. Biedniejsi mieszkali w chatach z plecionych gałęzi uszczelnianych gliną. Do pokrywania dachów domów używano też sprasowanej trzciny i słomy. Na obszarach gdzie brakowało drewna (np.Islandia) domy budowano z kamienia, torfu czy ziemii, praktycznie wykorzystując do tego celu wszystkie dostępne w okolicy materiały jako budulec. Część domów budowanych na Islandii czy innych wyspach północnego Atlantyku wkopywano w ziemię, a ściany od wewnątrz pokrywano drewnem. Chroniło to pomieszczenia przed wilgocią i zimnem.

Wzdłuż ścian izby umieszczone były ławy pokryte skórami zwierząt służące do siedzenia i spania. Łóżek używano tylko w bogatych rodzinach. Palenisko było umieszczone pośrodku izby i było głównym źródłem światła i ciepła w domu. Dym z niego uchodził przez dziurę w dachu. Gdy potrzebowano dodatkowego oświetlenia używano lamp napełnianych woskiem lub łojem. Najważniejszym pomieszczeniem w wikińskim domu była główna izba z paleniskiem. Zamożne domy były wyposażone w pojedyncze drewniane meble i zamykane skrzynie na kosztowności. Po obu stronach izby znajdowały się niewielkie pomieszczenia przeznaczone na kuchnię i tkalnię. Małe półziemianki na zewnątrz pełniły role warsztatów i obór. Ściany w domu wodza były często rzeźbione i malowane, zawieszano też na nich różnorakie ozdoby.

Niektóre z wikińskich domów miały bieżącą wodę!. Brzmi to jak nonsens ale jest bardzo proste do wyjaśnienia. Otóż wodę z rzeki lub strumyka kierowano do wąskiego kanału wykopanego pod domem. Wewnątrz budynku był otwór, zakrywany kamienną płytą, umożliwiający dostęp do niego. Tak więc woda była zawsze pod ręką wtedy kiedy była potrzebna.

Większość z wikińskich farm posiadała odddzielny budynek będący łaźnią, z którego korzystano w sobotę - dzień zarezerwowany dla kąpieli w tradycji tego narodu. Wikingowie żyjący w fiordach lub na wybrzeżu budowali porty, nazywane w Norwegii "naust", dla swych statków i łodzi.

Kobiety

w społeczności Wikingów były równoprawną częścią społeczeństwa i podlegały daleko posuniętej emancypacji. Prawa kobiet podlegały ochronie na równi z mężczyznami.
Wikingowie traktowali kobietę jak istotę w pełni sobie równą. Bicie i poniżanie kobiety uchodziło w ich społeczności za czyn haniebny, podobnie zresztą jak pokazywanie nagiego torsu aby zwrócić na siebie uwagę. Ta sytuacja to jeszcze jeden dobitny przykład na to jak wysoko rozwiniętym kulturalnie narodem byli mieszkańcy Skandynawii. Jedynym chyba zajęciem, którego nie podejmowały się niewiasty były wyprawy wojenne. Inna sytuacja panowała w czasie najazdów, szczególnie jeżeli męża nie było w domu. Wtedy kobiety właśnie często stawały w obronie rodziny i mienia. Rola kobiet była szczególnie wielka latem. Wtedy to właśnie odbywały się przeważnie wyprawy wojenne i kiedy nie było w domu mężów musiały one same zajmować się uprawą roli i nadzorowaniem prac polowych, w których niejednokrotnie brały czynny udział. Po wyprawach jednak wielokrotnie zdarzało się, że mężowie nie wracali do domów w pełnym składzie, zostawiając wdowy. Nie była to sytuacja rzadka, ale też zwykle nie trwała nazbyt długo. Ponieważ w Skandynawii dozwolona była poligamia (król Harald Pięknowłosy miał aż dziewięć żon) więc w związek z wdową najczęściej wchodził brat lub ktoś z najbliższej rodziny zmarłego męża. Było to spowodowane głównie sprawą posagu, który wraz ze śmiercią mężczyzny stawał się znów własnością żony. Taka sytuacja miała też miejsce w przypadku rozwodu (kolejny element charakterystyczny dla Skandynawii).

Codzienne zajęcia kobiet mimo równouprawnienia nie różniły się jednak aż tak strasznie od normalnych prac wykonywanych przez nie w innych krajach. Królestwem kobiety był dom i codzienne domowe obowiązki. Kobiety zajmowały się przyrządzaniem posiłków (w których naczelne miejsce zajmował miód, zwykle właśnie przez nie wybierany i inne płody rolne oraz morskie przysmaki) wyrobem tkanin (do czego stosowano warsztaty tkackie, podobne w pewnym stopniu do tych którymi posługiwali się Słowianie, po wytworzeniu na nich tkaniny, była ona pięknie haftowana w charakterystyczne, skomplikowane wzory) sprzątaniem i innymi podobnymi czynnościami. Trudniły się często uprawą roli, zbieractwem i hodowlą. Ich atrybutem był pęk kluczy u pasa, świadczący o ich gospodarskiej roli. Uprawnienia kobiet sięgały jednak dalej niż prosta ochrona prawna. Okazuje się, że w środowisku Wikingów kobiety mogły uczestniczyć w życiu publicznym i sprawować władzę na równi z mężczyznami. Jest to precedens jedyny w swoim rodzaju aż do XX wieku, kiedy cywilizacja współczesna w większości uznała to prawo! Mogłoby się wydawać to mało prawdopodobne, ale opisy sag mówią o tym wyraźnie. Kobiety bywały także wykształcone. Często umiały czytać i pisać, znały poezję i niejednokrotnie to dzięki nim kręciło się całe życie rodzinne. Kobieta oprócz wielu domowych obowiązków była również odpowiedzialna, jako matka za przekazywanie dzieciom tradycji i obyczajów. Wychowaniem zajmowali się zwykle małżonkowie wspólnie, szczególnie jeżeli dziecko było płci męskiej, wtedy po osiągnięciu odpowiedniego wieku zaczynała się nauka posługiwania się różnymi rodzajami broni. Uczyło się też tego, ale w znacznie mniejszym stopniu dziewczynki. Pierwszym obrzędem symbolicznym po narodzinach było wyniesienie malca i pokazanie go zimnej i twardej naturze, jako przyszłego wojownika czasem nie wychodziło mu to jednak na dobre, gdyż bez leków i dobrze rozwiniętej medycyny odsetek dzieci, które doczekały dorosłości był niezwykle niski.

Ślub

Dziewczyna która osiągnęła pełnoletność (u Wikingów 15 lat) miała prawo sama wybrać sobie męża. Oczywiście pewien głos w tej sprawie mieli również rodzice obojga zainteresowanych stron, ale ostatecznie decyzja i tak należała do pary młodej.

Po złożeniu na mieczu wodza krótkiej przysięgi następowała uczta. Była to mniej ważna z punktu widzenia formalnego, ale najobszerniejsza część całej uroczystości. Piwo, miody pitne, a w bogatszych (szczególnie duńskich) rodzinach także importowane wino lało się strumieniami, a podpici weselnicy bawili się do upadłego. Na uroczystość wszyscy wkładali najpiękniejsze stroje, a panna młoda przyozdobiona była wspaniałą i niezwykle misternie wyrabianą biżuterią.

Ubiór i toaleta

Przy okazji ubioru pojawia się już któryś raz pod rząd wyjątkowość kultury Wikingów. Nie chodzi jednak o jego specyfikę, co również jest z całą pewnością odmienne od innych, ale głównie o dbałość o wygląd. Okazuje się, że Skandynawowie byli pod tym względem niezwykle staranni. Kąpiele były na porządku dziennym, często również przebierano się. Większość domów posiadała łaźnię która służyła właśnie temu celowi. Po dokonaniu kąpieli w łaźni, gdzie zazwyczaj stała wielka beczka z wodą, w której się kąpano, przechodzono do sauny. Para w niej była wytwarzana za pomocą polewania wodą rozżarzonych kamieni. Dla jeszcze lepszego efektu bito się cienkimi witkami po plecach. Ubrania często były prane. Zamiast dzisiejszych proszków do prania stosowano inne, pochodzenia naturalnego, których jednym z podstawowych składników, mimo, że nie jest łatwo w to uwierzyć, było krowie łajno. Pranie odbywało się za pomocą pocierania ubraniem o drewnianą deskę w sposób podobny jak to później czyniono na tarach.

Mężczyźni jako atrybut wojownika nosili zwykle starannie przystrzyżone wąsy i brody, które zaplatali w warkocze, stąd niektóre przydomki np. Widłobrody. Ubiory nie były w żaden sposób wyszukane (przynajmniej te zakładane na co dzień). Mężczyźni nosili koszule, spodnie, których jedyną chyba cechą charakterystyczną było to, że wiązano je w kostkach, czasem stroju dopełniała peleryna. Stroje kobiece to długie suknie, spódnice i fartuchy, wiązane w talii za pomocą jednego lub kilku pasków materiałowych lub rzemiennych. Na nogi zakładano pończochy wełniane, i pantofle lub buty z miękkiej, wyprawianej skóry. Tak wyglądał zwykły strój codzienny. W czasie świąt i uroczystości noszono jednak ubrania znacznie bardziej ozdobne. Często wykonane z wielokolorowych materiałów, lub też pięknie wyszywane zgodnie z wikińską modą. Dodatkowy element dekoracyjny stanowiła przepiękna i bardzo misternie wykonana przez mistrzów złotnictwa biżuteria. Nosili ją zarówno mężczyźni, jak i kobiety, jako podkreślenie swego bogactwa i statusu. Uchodziła za przedmiot tak niezbędny, że wielokrotnie zabierano ją do grobu. Najczęstszym materiałem służącym do wykonywania ozdób było srebro, ale nie brakowało również złota, które w znacznej większości pochodziło z rabunków dokonywanych na klasztorach i opactwach na zachodzie. Niektóre ozdoby wykonywano również z miedzi, żelaza lub brązu, ale nie były to materiały tak wdzięczne dla oka jak srebro czy złoto.

Wikińskie kobiety bardzo dbały o swój wygląd. Z reguły ubierały się w dwie suknie, długą i krótszą podobną do fartucha. Spięte one były tzw. zapinkami żółwiowatymi. Jeden z kronikarzy arabskich będąc w mieście Hedeby około 950 r.n.e. napisał, że wikińskie kobiety robiły sobie makijaż dookoła oczu, chcąc podkreślić swoją urodę. Zanotował też, że wielu mężczyzn robiło to samo.

Pożywienie

Pożywienie Wikingów było dosyć urozmaicone, ale miewali oni przejściowe kłopty ze zdobyciem wystarczającej jego ilości związane z surowością lokalnego klimatu (z tego powodu nazywali oni luty "miesiącem głodu"). Pożywienie Wikingów stanowiły w dużej mierze owoce morza, tj.ryby, skorupiaki, mięso fok i wielorybów. Oprócz tego żywili się produktami mącznymi. W mniejszym stopniu w skład ich diety wchodziło mięso pozyskiwane z bydła, owiec, kóz, koni, drobiu, świń i dzikich zwierząt zamieszkujących tamte obszary. W związku z hodowlą bydła mogli żywić się nabiałem. Zbierali też dziko rosnące jabłka, grzyby, cebulę, jagody, orzechy, pory (niektóre z tych roślin potrafili hodować). Ich dieta obejmowała także dziko rosnące zioła Wikingowie wytwarzali piwo i miód pitny. Niektórzy z bogatychWikingów mieli dostęp do wina, które trafiało do Skandynawii w wyniku wymiany towarowej z resztą Europy. Jako środków odurzających używano także grzybów.

Sagi

Wikingowie lubili układać długie opowieści o swoich odważnych czynach. Niektóre z tych opowieści, nazywanych sagami, traktują o przygodach odkrywców. Lubili się chwalić, nie mamy więc pewności, czy sagi nie mijają się z prawdą, ale tak czy owak możemy się z nich wiele dowiedzieć. Jedna z sag mówi o poszukiwaczu przygód zwanym Erykiem Czerwonym. Mieszkał na Islandii, lecz musiał w pośpiechu uciekać, gdyż popełnił morderstwo. Był zmuszony opuścić kraj na trzy lata, toteż w roku 981 wyruszył na poszukiwanie nowego lądu. Odkrył żyzną i bogatą ziemię. W morzu roiło się tam od ryb. Nazwał ten nowy ląd Grenlandią i osiedlił się tam wraz z rodziną. Eryk miał syna imieniem Leif. W opowieściach Wikingów występuje on jako Leif Szczęściarz, ponieważ odkrył on podobno nową ziemię. W roku 1000 żeglował w pobliżu Grenlandii, gdy jego oket natrafił na sztorm. Zniosło go na zachód i Leif z załogą wylądowali na nieznanym brzegu. Znależli tam pola dzikiej przenicy i winorośli, dlatego nazwali nową ziemię Vinland. Współcześcnie uważa się, że Vinland to Ameryka Północna. W innej opowieści występuje kupiec, Bjarni Herjulfsson, który miałby jakoby pierwszy ujrzeć Amerykę. Bez względu na prawdziwość tych sag, wydaje się prawdopodobne, że Wikingowie dotarli na kontynent amerykański na długo przed Kolumbem.

Wojownicy

Operowali nieporęcznymi, lecz siejącymi postrach i zniszczenie dwuręcznymi toporami bojowymi.

Norwegia

Dane statystyczne.
Królestwo Norwegii obejmuje zachodnie i północne części Półwyspu Skandynawskiego oraz północne terytoria archipelagu Jan Mayen i Svalbard, a na półkuli południowej również Wyspę Bouveta, Wyspę Piotra I oraz Ziemię Królowej Maud. Od wschodu Norwegia graniczy ze Szwecją, Finlandią i Rosją, a od strony północnej, zachodniej i południowej oblewają ją wody Morza Barentsa, Morza Norweskiego, Morza Północnego i cieśniny Skagerrak.
Nazwa: Norwegia, Norge (w Bokm"l), Noreg (w Nynorsk), Królestwo Norwegii, Kongeriket Norge. Uważa się, że nazwa "Norwegia" znaczy "Droga na Północ".
Stolica: Oslo (533,050 mieszkańców w 2005)
Powierzchnia: 324,220 km" (bez Svalbardu i wysp Jan Mayen). Pod względem wielkości masywu lądowego Norwegia jest szóstym krajem w Europie.
Długość linii brzegowej: łącznie z fiordami i zatokami, przekracza 20.000 km (więcej niż linia brzegowa USA!)
Ludność: 4,593,041 (2005). Pod względem liczby mieszkańców Norwegia zajmuje 28 miejsce.
Gęstość zaludnienia: 14 osoby/km2
Ustrój: monarchia parlamentarna
Podział administracyjny: 19 okręgów (fylke) i miasto wydzielone Oslo; do Norweii należą archipelag Spitsbergen, wyspy Niedźwiedzia i Jan Mayen na Morzu Arktycznym oraz wyspy Bouveta i Piotra I w Arktyce
Język urzędowy: norweski (Bokm"l i Nynorsk) oraz język saami w sześciu gminach Finnmarku.
Jednostka monetarna: 1 korona norweska = 100 ore
Grupy etniczno - rasowe: Norwegowie (96,6%), Duńczycy (0,4%), Szwedzi (0,3%), pozostali (2,7% gł. Finowie, Lapończycy)
Religie: luteranie (89%), katolicy (1%), pozostali (10%)
Przyrost naturalny: 0,47%o
Przeciętna dł. życia: mężczyźni 76 lat, kobiety 82 lat (2002)
Gł. miasta (liczba mieszk. w tys.): Oslo (500), Bergen (225), Trondheim (146), Stavanger (107), Kristiansand (71)
Ludność miejska: 74%
Struktura użytkowania ziemi: grunty orne 3%, lasy 27%, pozostałe 70%
Struktura zatrudnienia: rolnictwo 6%, przemysł 23%, usługi 71%
Święto narodowe: 17 maja - Dzień Konstytucji (1814 r.)
Granica: z Rosją, Finlandią i Szwecją
Produkt krajowy PKB: 165 mld USD
Produkt krajowy na 1 mieszk.: 37 400 USD
Przyrost PKB: 3,0%
Eksport: 68,2 mld USD
Import: 37,3 mld USD
Inflacja: 1,3%
Bezrobocie: 5%

Norwegia jest najrzadziej, po Islandii, zaludnionym krajem europejskim. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 14,7 mieszkańca na 1 km". Ludność jest skupiona głównie w południowej części kraju, w regionie Oslofjorden oraz na wybrzeżach. W miastach mieszka 3,3 mln osób (73% ludności, dane z roku 2001). Największą aglomeracją jest Oslo. Średnia gęstość zaludnienia aglomeracji wynosi 3787 osób na km". Inne duże miasta Norwegii to Bergen, Stavanger i Trondheim, Troms", Drammen, Fredrikstad, Molde, Lillestr"m, Kristiansand, Kristiansund, Narwik.

Historia

Najstarsze jak dotąd ślady działalności człowieka w Norwegii odkryto koło Komsa w okręgu Finnmark i niedaleko Fosna w Nordm"re. Datuje się je na około 9000 p.n.e. - 8000 p.n.e..
W 793 r. atakiem na klasztor w Lindisfarne rozpoczęła się epoka wikingów. Od tego roku skandynawscy najeźdźcy na długich łodziach często widziani byli w portach Europy Północno-Zachodniej. Norwescy wikingowie dotarli do Islandii, Irlandii (założyli tam miasto Dublin), Grenlandii a także, jak twierdzi wielu historyków, do Ameryki.

We wczesnym średniowieczu kraj podzielony był pomiędzy lokalnych władców. Jednym z pierwszych, którzy podjęli próbę zjednoczenia, był Harald Pięknowłosy (nor. Harald H"rfagre).
Pierwszy kościół powstał w Norwegii w Moster w 995 r. za sprawą króla Olava Tryggvasona. Jako symboliczny moment chrystianizacji kraju uznaje się jednak bitwę pod Stiklestad, gdzie poległ władca Norwegii Olav Haraldsson, uznany później świętym. XIII wiek to czas świetności Norwegii: pod panowaniem H"kona IV w skład terytorium norweskiego wchodziły także Jmtland, Islandia, Wyspy Owcze, Orkady, Szetlandy i Grenlandia. W XIV wieku kraj został osłabiony przez zwiększające się wpływy Hanzy, epidemię czarnej śmierci w 1349 r. i walki o tron. Po śmierci H"kona VI w 1380 r. tron objął jego syn Olav IV, a następnie żona zmarłego króla, Małgorzata I, która była także królową Danii, a później i Szwecji. W 1397 Norwegia, Szwecja i Dania zawarły unię, zwaną kalmarską. Szwecja wyłamała się z unii w 1523 r. Norwegia, coraz bardziej zależna od Danii, pozostała w unii do 1814 r. Wtedy to, zwycięzcy w wojnach napoleońskich podpisali traktat w Kilonii, na podstawie którego Norwegia miała stać się częścią Szwecji, jako odszkodowanie dla tej ostatniej za stratę Finlandii na rzecz Rosji. Uchwalona 17 maja 1814 w Eidsvoll konstytucja była próbą odzyskania przez kraj całkowitej suwerenności. Skończyło się jednak na unii personalnej ze Szwecją. Pełną niepodległość odzyskali Norwegowie w 1905 r.

W I wojnie światowej kraj zachował neutralność. W II wojnie światowej również próbował pozostać neutralny, jednak zaatakowany przez wojska hitlerowskie 9 kwietnia 1940, przystąpił do antyhitlerowskiej koalicji. Pierwsze lata powojenne to lata rządów Norweskiej Partii Pracy. Odbudowano Norweskie Siły Zbrojne. W 1949 r. po długich debatach nad kierunkiem polityki zagranicznej kraj przystąpił do NATO. W sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej odbyły się w Norwegii dwa plebiscyty: w 1972 i 1994 r. Oba zakończyły się niewielką przewaga strony opowiadającej się przeciw członkostwu w Unii. Wskutek odkrycia złóż ropy naftowej i gazu ziemnego pod dnem Morza Północnego w latach 60. i 70. XX wieku, Norwegia jest obecnie jednym z najbogatszych krajów świata.

Podział administracyjny.

Norwegia jest podzielona na 19 okręgów i 433 gminy. Rady okręgów i gmin otrzymały uprawnienia do sprawowania samodzielnych rządów w ramach decentralizacji zadań państwa. Uprawnienia te nie są określone w Konstytucji, ale w odnośnych aktach prawnych. Państwo jest bezpośrednio reprezentowane na szczeblu lokalnym przez urząd Gubernatora Okręgu. Gminy są najważniejszymi jednostkami administracji samorządu terytorialnego. Są one odpowiedzialne za kształcenie na poziomie podstawowym oraz gimnazjalnym, usługi społeczne, gminne drogi, sieć wodociągową, kanalizację oraz podział obszarów pod zabudowę mieszkalną, usługową itd. Natomiast edukacja na poziomie średnim oraz niektóre usługi techniczne podlegają zarządzaniu na szczeblu okręgu. Każdy z tych szczebli administracji uzyskuje część swoich przychodów z opodatkowania lokalnego, opłat i lokalnej działalności gospodarczej, a część jest przydzielana przez organa władzy centralnej i inne instytucje publiczne. Okręgi odzwierciedlają tradycyjny podział administracyjny pochodzący ze Średniowiecza i ery Wikingów, kiedy lokalne fylkesting (rady okręgów) wciąż miały ogromną władzę. System średniowiecznego samorządu terytorialnego stopniowo zaniknął po zjednoczeniu Norwegii w jedno państwo. Po zawarciu unii z Danią, władza została scentralizowana w ręku jednego króla. W 1837 roku ponownie wprowadzono w gminach samorządy terytorialne. W okręgach i gminach rządzą rady, których członkowie pochodzą z wyborów przeprowadzanych co cztery lata. Mandaty są rozdzielane według systemu proporcjonalnego przedstawicielstwa, toteż ich liczba waha się od 13 (rady gminne) i 25 (rady okręgowe) do 85. Na czele rady stoi komitet wykonawczy, w skład którego wchodzą przedstawiciele wszystkich ugrupowań politycznych z danej rady oraz burmistrz. W wyjątkowych przypadkach, do których należą Oslo i Bergen, stosowana jest parlamentarna forma rządów i tworzony jest wielopartyjny samorząd terytorialny. Tych 18 okręgów administracyjnych (Oslo nie jest uznawane za tradycyjny okręg) zostało ustanowionych w 1975 roku w celu wprowadzenia administracyjnego szczebla między państwem a gminami. Od czasu największej reformy połączeniowej przeprowadzonej w 1967 roku, liczba gmin ustabilizowała się na poziomie 420-440.

Ustrój polityczny.

Norwegia (Królestwo Norwegii, Kongeriket Norge) jest monarchią konstytucyjną z parlamentarnym systemem rządów. Królem Norwegii jest Harald V z rodu Glcksburg. Władza króla ma jednak głównie charakter symboliczny i reprezentacyjny. W rzeczywistości władza wykonawcza spoczywa w rękach rządu, na czele którego stoi premier.

Według konstytucji z 1814 r. król ma bardzo szeroką władzę, m.in. wybiera Radę Państwa, egzekwuje podatki, mianuje wszystkich urzędników cywilnych, kościelnych i wojskowych, jest zwierzchnikiem kościoła oraz naczelnym dowódcą sił lądowych i morskich, w praktyce jednak większość tych funkcji wykonywana jest w imieniu króla przez Radę Państwa, którą tworzy premier i jego gabinet, oficjalnie mianowany przez Króla. Władza króla ma głównie charakter symboliczny i reprezentacyjny.

W rzeczywistości władza wykonawcza spoczywa w rękach rządu, na czele którego stoi premier. Władza ustawodawcza jest w rękach Stortingu, liczącego łącznie 169 deputowanych (liczba ta została zwiększona ze 165 przed wyborami w 2005 r.). Po wyborach, które odbywaję się co cztery lata (nie ma przy tym zwyczaju skracania kadencji) Storting dzieli się na dwie izby: Lagting i Odelsting, które zależnie od przedmiotu obrad pracują osobno lub też wspólnie.

Projekty ustaw wnoszone są do Odelstingu przez jego członków lub rząd za pośrednictwem członka Rady Państwa.

Na system sądowniczy składa się Sąd Najwyższy lub Rada Najwyższa (H"yesterett), sądy apelacyjne, miejskie i grodzkie oraz sądy polubowne (przy tym co charakterystyczne dla państw nordyckich, wiele spraw rozwiązywana jest na drodze polubowanej). Sędziowie sądów powszechnych mianowni są przez króla, po wskazaniu przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Po wyborach 12 września 2005 rząd utworzyła tzw. czerwono-zielona koalicja. Partia Pracy, Socjalistyczna Partia Lewicy i Partia Centrum zdobyły łącznie 87 z 169 mandatów do Stortingu. Wygranym wyborów okazała się również populistyczna Partia Postępu (Fremskrittspartiet), obecnie główna paria opozycyjna posiadająca 38 miejsc w parlamencie.
Zwycięska czerwono-zielona koalicja jest wyjątkowa pod kilkoma względami. Otóż jest to pierwszy raz w historii norweskiego parlamentaryzmu kiedy gabinet współtworzy Partia Socjalistycznej Lewicy. Pierwszy również raz od 1945 r. kiedy Partia Pracy tworzy rząd koalicyjny (dotychczas zawsze rządziła samodzielnie). W końcu jest to pierwszy raz kiedy Paria Centrum zasiada w rządzie wspólnie partiami socjaldemokratycznymi, wcześniej za koalicjantów zawsze miała konserwatystów i/lub partie centrowe.
Premierem nowego rządu został Jens Stoltenberg z Partii Pracy.

Rodzina Królewska.

Tradycja sprawowania w Norwegii władzy królewskiej w różnych formach liczy sobie ponad tysiąc lat. Po zawarciu unii z Danią, trwającej od 1381 do 1814 roku, a następnie ze Szwecją w latach 1814 - 1905, Norwegia ponownie stała się niezależnym krajem pod panowaniem króla Norwegii Haakona VII.

Obecnie do członków rodziny królewskiej należą: Jego Królewska Mość Król Harald V, Jej Królewska Mość Królowa Sonja, Jego Książęca Wysokość Następca Tronu Książę Haakon, Jej Książęca Wysokość Następczyni Tronu Księżna Mette-Marit, Jej Książęca Wysokość Księżniczka Ingrid Alexandraoraz Księżniczka Mrtha Louise. Księżniczka Mrtha Louise i jej małżonek, Ari Behn, mają jedną córkę, Maud Angelicę Behn, która jest czwarta w kolejności pod względem sukcesji do norweskiego tronu.

Gospodarka.

Norwegia jest wysoko rozwiniętym i uprzemysłowionym krajem o otwartej gospodarce zorientowanej na eksport. Często wymieniana jest jako jedno z najbogatszych państw świata i zajmuje szczytowe miejsca w rankingach pod względem stopy życiowej, średniej długości życia, ogólnego stanu zdrowia społeczeństwa i warunków mieszkaniowych.
Wiek XX był dla Norwegii okresem ciągłego i dynamicznego rozwoju gospodarczego. Od lat 70-tych przemysł naftowy skupiony na Morzu Północnym odgrywa dominującą rolę w norweskiej gospodarce. Gleby uprawne zajmują tylko 21% powierzchni Norwegii (ziemia uprawna 3%, lasy gospodarcze 18%). Norwegia nie jest członkiem Unii Europejskiej (UE), ale uczestniczy we wspólnym rynku UE jako sygnatariusz Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), zawartego między państwami członkowskimi UE i Europejskim Stowarzyszeniem Wolnego Handlu (EFTA).

Gospodarka norweska jest zwykle określana jest jako gospodarka mieszana - jako kapitalistyczna gospodarka rynkowa o wyraźnym wpływie państwa.

Podobnie do pozostałych krajów Europy Zachodniej, ekspansja większej części przemysłu w Norwegii była w dużej mierze determinowana przez prawa do własności prywatnej i sektor prywatny. Jednak niektóre rodzaje działalności przemysłowej znajdują się w posiadaniu lub pod zarządem państwa. Własność państwowa i regulacja sektora prywatnego pozwalają zaklasyfikować Norwegię jako mieszaninę gospodarki rynkowej i nakazowej. Administrowanie przez państwo przyjmuje formę podatków, ceł i subwencji. Jest ono również widoczne w systemie koncesjonowania oraz w regulowaniu takich elementów, jak środowisko pracy, procedury księgowe, zanieczyszczenia oraz produkty. W latach 90-tych własność państwowa w przemyśle stała się bardziej zorientowana na inwestycje czysto finansowe.

Sektor przemysłowy znajduje się głównie w rękach prywatnych, choć państwo jest największym właścicielem niektórych z najpotężniejszych norweskich korporacji, np. Statoil i Norsk Hydro. Statoil (norweskie, państwowe przedsiębiorstwo naftowe) zajmuje pozycję dominującą w norweskim przemyśle naftowym bazującym na złożach podmorskich, a także w przemyśle petrochemicznym oraz rafinacji i marketingu ropy naftowej. Rolnictwo i rybołówstwo są w rękach prywatnych, z wyjątkiem około dziesięciu procent gospodarczych gruntów leśnych będących w posiadaniu państwa.

W sektorze bankowym, banki państwowe obsługują najważniejsze sektory (rolnictwo, rybołówstwo, przemysł ciężki) i gminy, a także zajmują się rozwojem regionalnym, budownictwem mieszkaniowym i szkolnictwem. Państwo jest również znaczącym udziałowcem elektrowni, także wodnych. Chociaż państwo utrzymuje monopol w przypadku przewozów kolejowych i usług pocztowych, utworzonym przedsiębiorstwom państwowym przyznano większą swobodę i w związku z tym coraz bardziej wystawione są one na działanie sił konkurencyjnych.
Zaangażowanie państwa w norweskim przemyśle stopniowo maleje, zgodnie z procesami deregulacji i prywatyzacji jakie zachodzą w krajach uprzemysłowionych.

Przemysł

Najważniejszymi surowcami mineralnymi są ropa naftowa i gaz ziemny wydobywane z norweskiego sektora szelfu na Morzu Północnym i Morzu Norweskim, poza tym eksploatuje się rudy żelaza (głównie okręg Kirkenes), miedzi - koło Lokken, Sulitjelma i Roros, tytanu, niklu i molibdenu - w Knaben (jedno z najważniejszych złóż w Europie), także rudy cynku i ołowiu oraz srebro, siarkę, surowce skalne - wapienie i granity. Norwegia ma dobrze rozwiniętą energetykę. Produkcja energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosła 27 562 kWh - 1995 i jest najwyższa w świecie. Moc zainstalowana w elektrowniach wynosi netto 27 281 MW, 99,6% produkcji energii pochodzi z elektrowni wodnych (1991). Głównymi gałęziami przemysłu przetwórczego są: przemysł elektrochemiczny z produkcją m.in. ciężkiej wody, amoniaku, chloru i karbidu, środków transportowych, zwłaszcza stocznie (w tym także budowa platform wiertniczych do wydobywania ropy naftowej i gazu), tradycyjny, oparty na bogatych zasobach leśnych, przemysł drzewny i celulozowo-papierniczy, hutnictwo żelaza, aluminium i cynku, rafinacja miedzi oraz przemysł: maszynowy, metalowniczy, włókienniczy, elektrotechniczny, spożywczy (zwłaszcza rybny), porcelanowy i rafineryjny. Ośrodki przemysłowe są skupione w południu części kraju oraz na wybrzeżach, największym jest Oslo. Ważnym działem gospodarki Norwegii pozostaje, między innymi dzięki obfitości ryb w wodach przybrzeżnych, rybołówstwo, mimo rzeczywistego zmniejszania się połowów. 1980 - 2409 tys. t, 1985 - 2119 tys. t, 1989 - 1909 tys. t, 1991 - 2096 tys. t. W przeliczeniu na 1 mieszkańca - 488 kg (2000), co daje Norwegii 2. miejsce w świecie (po Islandii). łowi się głównie śledzie, makrele i dorsze (do 1987 również wieloryby). Pojemność floty rybackiej 1991 wynosiła 281 tys. BRT. Największymi portami rybackimi są Bergen i Stavanger.

Rolnictwo

Ważnym działem gospodarki Norwegii pozostaje, m.in. dzięki obfitości ryb w wodach przybrzeżnych, rybołówstwo, mimo rzeczywistego zmniejszania się połowów. Duże znaczenie w gospodarce odgrywa leśnictwo, lasy zajmują 26% powierzchni kraju. Norwegia ma jeden z najniższych w Europie odsetek użytków rolnych - 3% ogólnej powierzchni kraju. Grunty orne i sady zajmują 0,9 mln ha, łąki i pastwiska - 0,1 mln ha. Rolnictwo charakteryzuje wysoki stopień mechanizacji (1 ciągnik przypada na 6,3 ha użytków) oraz zużycia nawozów sztucznych - 199 kg na 1 ha (2000). Podstawą produkcji rolnej jest hodowla bydła (1011 tysięcy sztuk - 1992), głównie typu mlecznego i owiec (2,3 mln sztuk), a w pónocy części - reniferów. Powszechna jest hodowla zwierząt futerkowych, zwłaszcza lisów. Ze względu na krótki okres wegetacyjny w Norwegii uprawia się: ze zbóż głównie jęczmień (zbiory 2000) - 590 tys. t oraz owies - 450 tys. t, poza tym ziemniaki - 450 tys. t i rośliny pastewne. Coraz większe znaczenie gospodarcze zyskuje uprawa warzyw i drzew owocowych, głównie w południowej części kraju.

Język

Ukształtowanie geograficzne Norwegii oraz wzorce osiedlania się przyczyniły się do powstania niezliczonych dialektów lokalnych i regionalnych, które silnie zakorzeniły się w społeczeństwie i przetrwały do dzisiaj. Występują dwie oficjalne odmiany pisane języka norweskiego: Bokm"l ("język książkowy") i Nynorsk ("język nowonorweski"). Bokm"l opiera się na języku duńsko-norweskim i rozwinął się z pisanego języka duńskiego dostosowanego do fonetyki dialektu powszechnie używanego we wschodniej części Norwegii. Nynorsk został utworzony przez lingwistę, Ivara Aasena, w latach 50-tych XIX wieku i opiera się na kompilacji różnych rodzimych dialektów z części zachodniej.

Choć zarówno Bokm"l, jak i Nynorsk oficjalnie uzyskały taki sam status, Bokm"l jest nieco powszechniej używany w Oslo i większych miastach. Odmiany Nynorsk używa około 10-15% populacji, głównie na zachodnim wybrzeżu; jest on również obecny w rządowych aktach prawnych, literaturze, sztukach teatralnych, telewizji publicznej i nabożeństwach kościelnych.
Wszystkie podręczniki drukowane muszą być w dwóch odmianach języka,

Co najmniej 25% programów telewizyjnych w publicznej sieci NRK musi być w języku Nynorsk. Dotyczy to też podpisów filmowych i dubbingu,

Co najmniej 25% wszystkich oficjalnych dokumentów pisana musi być w języku Nynork,

Wszystkie osoby zatrudnione w administracji publicznej muszą znać obie odmiany języka. Każdy obywatel ma prawo kontaktować się z administracją w wybranej wersji języka, a urząd ma obowiązek odpowiedzieć mu w tym samym języku.

Obecnie około 20 000 osób w Norwegii używa jako swojego języka ojczystego języka lapońskiego (języka smi). Język lapoński należy do grupy ugrofińskiej, a jego korzenie w Norwegii prawdopodobnie sięgają narodzin języka norweskiego. Północny dialekt języka lapońskiego został uznany za język urzędowy na równi z językiem norweskim w okręgach na północy Norwegii: Krjohka-Karasjok, Guovdageaidnu-Kautokeino, Unjrga-Nesseby, Porsanger, Deatnu-Tana i Givuotna-K"fjord.

Z uwagi na dużą liczbę imigrantów i uchodźców, których językiem rodzimym nie jest norweski, w norweskich szkołach podstawowych można obecnie napotkać około 110 różnych języków ojczystych. Najważniejszym językiem obcym w komunikacji międzynarodowej jest w Norwegii język angielski, a po nim niemiecki i francuski. Ponadto, blisko 4000 osób z uszkodzonym narządem słuchu posługuje się norweskim językiem migowym, który występuje w dwóch odmianach wywodzących się z najstarszych norweskich szkół dla osób niesłyszących - w Oslo i Trondheim.

Staro skandynawskie słowo vikingr ,oznaczające pierwotnie członków rozbójniczych załóg okrętów wojennych zostało w historiografii rozciągnięte na określenie wszystkich nacji Półwyspu Skandynawskiego, Danii i Islandii, co w istotny sposób przyczyniło się do powstania wielu nieporozumień czy zgoła nieprawdziwych opinii na temat okrucieństwa i zbójeckiego charakteru ich kultur.

W ciągu niespełna czterystu lat, a głownie w IX i X wieku, mieszkańcy Półwyspu Skandynawskiego i Duńczycy zajęli wyspy: Islandię, Irlandię i Anglię wraz z pomniejszymi archipelagami położonymi na Morzu Norweskim oraz Fryzję i Normandię na wybrzeżach Morza Północnego, a także wtargnęli w głąb Rusi, przyczyniając się do powstania wielkiego państwa na wschodzie. Z zajętych terenów podejmowali łupieżcze wyprawy na ziemię Cesarstwa Bizantyskiego i bogate miasta kalifatu Abbasydów.

Społeczność wikingów w pierwszej fazie podbojów

Wielka epopeja wikingów rozpoczęła się w czasach , gdy w Europie zdążyły już okrzepnąć pierwsze organizmy państwowe powstałe na gruzach Cesarstwa Zachodnirzymskiego. Ludy zamieszkujące północne wybrzeża Bałtyku i Półwysep Skandynawski stanowiły w owym czasie najdalej wysuniętą na północ forpocztę plemion germańskich. Rozrzucone na dość znacznym obszarze, żyły w niewielkich osadach na wybrzeżach, tworząc niekiedy bardziej zwarte kompleksy osadnicze , przede wszystkim w południowej Skandynawii.

Struktura społeczna wikingów opierała się na silnej więzi rodowej i poczuciu przynależności plemiennej ,tak charakterystycznych dla wszystkich ludów germańskich. Podstawową klasę społeczną stanowili wolni kmiecie - bondi, zajmujący się rolnictwem, rybołówstwem, hodowlą zwierząt ,a także handlem zamorskim. Rodom przewodzili naczelnicy wspierani przez starszyznę rodową. Gdy kilka bądź kilkanaście rodów łączyło się w większe grupy społeczne w celu zapewnienia bezpieczeństwa swoim członkom, wybierano spośród gron swoich naczelników przywódcę nazywanego Jarlem. Z czasem Jarlowie wykształcili warstwę możnowładców, a ich pozycja była przekazywana z ojca na syna, co stało się fundamentem późniejszej władzy monarszej.

Jednym z filarów ówczesnego społeczeństwa było niewolnictwo, które wśród Skandynawów obejmowało przede wszystkim jeńców wojennych, a w dalszej kolejności niewypłacalnych dłużników czy przestępców sprzedanych w niewolę za karę. Brańcy (thralle) stanowili obok wolnych rolników drugi podstawowy składnik siły roboczej w rodowych posiadłościach wikingów.

Stosunkowo wcześnie wśród wolnej ludności Skandynawii powstały instytucje parlamentarne , będące kontynuacją wieców rodowych, a następnie zgromadzeń plemiennych- thingów. Do dzisiaj przetrwał najstarszy parlament w Europie ,islandzki Althing, gromadzący pierwotnie ogół wolnych mężczyzn na danym terenie, z czasem zaś przedstawicieli poszczególnych plemion, którzy pełnili funkcję podobną do dzisiejszych deputowanych.

W drugiej połowie VIII wieku plemiona Jutów . Zamieszkujące tereny dzisiejszej Danii, znalazły się w zasięgu działań wojennych Karola Wielkiego, wymierzonych przeciwko Sasom. Jeden z ich wodzów Harald Klak ,wygnany akurat przez swoich rywali, schronił się na dworze władcy Franków, Ludwika Pobożnego , i w roku 826 przyjął za jego pośrednictwem chrzest jako pierwszy ze skandynawskich władców. Dopiero jednak Harald Sinozęby w 965 roku przyjął chrzest i uznał zwierzchnictwo cesarza Ottona I, co było równoznaczne z chrystianizacją całej Danii.

W tym samym mniej więcej czasie w połowie IX wieku, Harald Pięknowłosy dokonał podobnego aktu w Norwegii ( tj. narzucenia zwierzchności ).Dzieła zjednoczenia z równoczesną chrystianizacja podjął się znakomity wódz Olaf I (Tryggvason).Chciał on odgrywać pierwszoplanową rolę pośród państw bałtyckich, co spotkało się ze sprzeciwem jego sąsiadów. W roku 1000 w wielkiej bitwie morskiej z koalicją duńsko- szwedzko- słowiańską pod Svolden Olaf I przypłacił życiem swe ambitne dążenia a Norwegia ponownie pogrążyła się (co prawda na krótko) w pogaństwie.

Nieco inaczej wyglądała sytuacja w Szwecji zjednoczonej w połowie X wieku przez Eryka VIII Zwycięskiego, gdzie pierwsze akcje misyjne miały miejsce już w początkach IX wieku. Silny opór możnowładców sprawił, że aż do początków XI wieku Szwecja nie była krajem chrześcijańskim. Dopiero syn Eryka Olaf Skotkonung ukończył dzieło zapoczątkowane przez ojca, wprowadzając ponadto jednolity system podatkowy obejmujący wszystkich poddanych.

Podboje wikingów od IX do początków XII wieku

Napięta sytuacja wewnętrzna w krajach skandynawskich nie przeszkadzała w podejmowaniu przez wikingów łupieskich wypraw na odległe nieraz terytoria. Ich charakterystyczne długie łodzie o niewielkim zanurzeniu i rozwijające dużą prędkość (10 węzłów) były idealnym środkiem do tego rodzaju przedsięwzięć. Oprócz zajmowania pasa wybrzeży czy nizinnych obszarów wzdłuż dolin rzecznych wikingowie potrafili przeciągać swoje lekkie statki lądem, przemieszczając je z dorzecza jednej rzeki do drugiej. Tym sposobem docierali nie tylko do Paryża, Combrai czy Orleanu, ale także przez Dniepr i Wołgę do Morza Czarnego i Kaspijskiego, skąd istniały dogodne warunki do ataku na bogate miasta kalifatu bagdadzkiego lub na północne regiony Bizancjum.

Najazdy na wybrzeża francuskie w początkach IX wieku skłoniły Karola Wielkiego do wybudowania własnej floty wojennej, zdolnej odpierać ataki wikingów, znanych wówczas jako Normanowie, czyli "ludzie północy". Żeglarze frankijscy jednak nie dorównywali "kunsztowi" morskiemu Normanów, co powodowało, że ich działania na morzu nie przynosiły większych rezultatów. Spadkobiercy Karola Wielkiego, widząc bezowocność takich działań zaczęli opłacać się najeźdźcom, byle tylko zachować spokój. Daniny na rzecz wikingów płacili również królowie anglosascy.

W połowie IX wieku nastąpiły dość istotne zmiany w strukturze wewnętrznej plemion skandynawskich. Coraz bardziej scentralizowana w rękach króla (konunga) władza wymagała nowego podziału administracyjnego kraju. Tradycyjne okręgi oparte na wspólnocie rodowej zastąpione zostały przez ujednolicone jednostki, herredy, te zaś łączono w większe okręgi zwane landami, w których początkowo starano się utrzymać władzę najpotężniejszych jarlów.

Także wyprawy wikingów zaczęły przybierać inny charakter niż poprzednio. Skandynawscy najeźdźcy nie zadowalali się jedynie łupami, a zaczęli tworzyć osady na podbitych terenach. Około 896 roku normańska drużyna pod wodzą Rollona zajęła ujście Sekwany. Król francuski Karol III Prosty zgodził się w zamian za przyjęcie chrztu uznać Rollona za swego lennika powierzając mu kilka hrabstw, które przeszły do historii jako Normandia.

Mniej więcej w tym samym czasie Norwegowie zakończyli podbój Orkadów, Hebrydów i wschodniej części Irlandii, Duńczycy zaś - krain we wschodniej części Anglii, Nortumbrii i Mercjii. Król Wessesku Alfred Wielki został co prawda zmuszony do "odstąpienia" znacznej części swego królestwa Duńczykom (zwanego Danelag), niemniej nadal pozostawał najpotężniejszym władcą anglosaskim.

Na podbój ziem położonych na południowy-wschód od Bałtyku wyruszyła trzecia gałąź wikingów - szwedzcy Waregowie. Około 862 roku legendarny wódz Waregów Ruryk opanował Nowogród Wielki, a jego następca Oleg, 23 lata później uczynił to samo z Kijowem. Traktowani dotychczas przez Bizancjum i Słowian jako najemni żołnierze, Waregowie stali się odtąd panami Rusi, a potomkowie Ruryka, znani jako dynastia Rurykowiczów, sprawowali władzę na Rusi niemal do końca XVI wieku.

Z Islandii Normanowie wyruszyli na zachód, by w końcu X wieku pod wodzą Eryka Rudego skolonizować południowo - wschodnie wybrzeża Grenlandii. Syn Eryka Leif zapuścił się jeszcze dalej i osiągnął tajemniczą ziemię Vinland, utożsamianą z Labradorem a nawet z ujściem Rzeki Świętego Wawrzyńca.

W X i na początku XI wieku rządy Normanów zostały ostatecznie utrwalone w Normandii, Irlandii i części Brytanii , a w ich ojczystych stronach spokojnie rozwijały się królestwa Danii, Szwecji i Norwegii.

Uwaga Normanów skierowała się teraz w kierunku Morza Śródziemnego, gdzie łodzie wikingów już od paru wieków z równą zaciętością napadały na Arabów, jak i na miasta bizantyjskie, bądż południowowłoskie. Wodzowie normańscy oferowali swoje usługi jako najemnicy Włichom lub Bizantyjczykom, a po dokonaniu podboju samowolnie zakładali własne państwa. Sytuacji tej sprzyjał również fakt organizowania wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej, co znacznie zwiększało popyt na wyszkolonego żołnierza.

Dwaj synowie normandzkiego rycerza Tankreda d'Hauteville'a w okresie krucjat zrobili błyskotliwą karierę. Pierwszy z nich Robert Guiscard, zawładnął większością księstw w południowych Włoszech, pozbywając się z Italii zarówno Arabów , jak i bizantyjskich Greków. Drugi zaś ,Roger , zapoczątkował podbój i kolonizację Sycylii. Jego syn Roger II skupił w swym ręku większość posiadłości normańskich zarówno na Sycylii , jak i na Półwyspie Apenińskim. W 1130 Roger II wmieszał się w walkę o tron papieski. Chociaż kandydat którego poparł nie uzyskał Piotrowego tronu, to odwdzięczył mu się koronując go na króla Sycylii. Królestwo Sycylii przetrwało ponad 800 lat, choć bardzo prędko utraciło swój normański charakter.

W czasie I wyprawy krzyżowej Normanowie pod wodza księcia Tarentu, Boemunda, wzięli udział w ośmiomiesięcznym oblężeniu Antiochii. Po jej zdobyciu Boemund, podobnie jak wielu innych krzyżowców , ogłosił się samodzielnym władcą państewka ze stolicą w Antiochii. Teraz nie miał już ochoty na dalsze walki z Arabami.

W Europie tymczasem król duński Kanut II Wielki opanował w latach 1014-1016 Anglię , a w roku 1028 narzucił na kilka lat zwierzchnictwo Norwegii ( do swojej śmierci w 1035 roku). W Anglii po śmierci bezdzietnego syna Kanuta, Hartheknuta, możni angielscy ofiarowali tron Edwardowi zwanemu Wyznawcą. Gdy i on w roku 1066 pożegnał się ze światem , panowie angielscy okrzyknęli królem miejscowego magnata Haralda, co wywołało sprzeciw i oburzenie panów normandzkich. Ostatecznie jeden z nich ,energiczny książę Wilhelm, przybył do Anglii jesienią 1066 roku i w dwu bitwach rozgromił potencjalnych pretendentów do tronu. Zwycięstwo to zapewniło Normanom panowanie na Wyspach Brytyjskich do połowy XII wieku.

Mniej więcej od połowy XII wieku coraz rzadziej słyszymy o podbojach wikingów. Dokonywane wówczas wyprawy mają charakter niemal wyłącznie rozbójniczy, jeśli nie liczyć udziału Normanów w walkach w charakterze najemników. Również sytuacja wewnętrzna w państwach będących kulturową spuścizną po Normanach uległa daleko idącym przeobrażeniom. Szwecja, Dania i Norwegia stały się normalnymi średniowiecznymi państwami, od czasu do czasu wojującymi ze sobą i z innymi, jak przystało na potomków wikingów. Ich duch wszakże przetrwał już tylko w barwnych sagach przekazywanych z pokolenia na pokolenie.