Tatry jako region geograficzny i turystyczny Polski

Tatry są najwyższym masywem górskim wchodzącym w skład Karpat Zachodnich 
i leżą na pograniczu Polski i Słowacji. Zawierają się one pomiędzy nisko położonymi kotlinami: Podhala na północy oraz Spiską i Liptowską na południu. Rozciągłość równoleżnikowa Tatr wynosi 56 km licząc od Jaru Kwaczańskiego i Huciańskiej Przełęczy 
na zachodzie po Tatrzańska Kotlinę i Zdziarską Przełęcz na wschodzie.

Najwyższym szczytem Tatr jest Gerlach (2655 m.n.p.m.) po stronie słowackiej, a po stronie polskiej są to Rysy (2499 m.n.p.m.). Według niektórych źródeł najwyższy wierzchołek na Rysach ma wysokość 2503 m.n.p.m.

Budowa geologiczna masywu tatrzańskiego jest bardzo złożona. Jest to efektem długiego okresu rozwoju. Ostatecznie zostały one sfałdowane i wypiętrzone na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej w okresie ruchów alpejskich. Ponadto Tatry cechują się budową pasową. Południowa część (trzon krystaliczny powstały w karbonie) zbudowana jest 
z granitoidów (na wschodzie) i skał metamorficznych (na zachodzie). Występują 
tu najwyższe wysokości bezwzględne i względne, ostre i strzeliste szczyty opadają 
ku głęboko wciętym dolinom ścianami i stokami skalnymi. Obszar cechuje się erozyjną rzeźbą polodowcową (liczne kary, cyrki, żłoby lodowcowe i doliny wiszące). 
W przegłębieniach powstały jeziora: Morskie Oko, Wielki Staw, Czarny Staw pod Rysami, Hinczowy Staw. Natomiast na progach powstały wysokie wodospady (np. Siklawa).


Na północ od trzonu krystalicznego leżą mezozoiczne skały osadowe (wapienie, dolomity, margle, kwarcyty). Ta część Tatr jest niższa (najwyższy szczyt Krzesanica 2122 m.n.p.m.) 
i cechuje się rzeźbą krasową (jaskinie, doliny krasowe). Podziemny spływ wody dominuje
tu nad powierzchniowym. Krystaliczna i wierchowa część Tatr ma charakter wysokogórski, dzieli się na Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie. Dalej na północ są Tatry Reglowe 
o charakterze średniogórskim, przecięte tranzytowymi dolinami, łączącymi wyższe części Tatr z przedpolem. We wschodniej części Tatry wznoszą się wyżej, tworząc Tatry Bielskie.

Klimat, gleby, roślinność i świat zwierzęcy Tatr wykazują zróżnicowanie piętrowe. Piętro leśne sięga do około 1550 m.n.p.m., piętro kosodrzewiny do około 1850 m.n.p.m., alpejskie do około 2200 m.n.p.m., powyżej leży piętro subniwalne. Duża różnorodność siedlisk sprawia, że Tatry są najbogatszym w gatunki roślin (około 1800 naczyniowych) regionem Polski.

Temperatura spada wraz z wysokością – na każde 100 m o 0,6ºC. Częstym zjawiskiem jest występowanie inwersji temperatur. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, średnia temperatur na wysokości 2000 m.n.p.m. wynosi w nim 7,5ºC. Najzimniejszym natomiast luty ze średnią temperatur, która wynosi -8,5ºC. Zima na szczytach trwa przeciętnie od połowy października do połowy maja. W ciągu roku nie występuje ani jeden miesiąc, w którym nie padałby śnieg. Na najwyższych szczytach można się go spodziewać nawet w lipcu i sierpniu. Charakterystyczną cechą pogody jest duża jej zmienność, trudna 
do przewidzenia. Nie jest niczym rzadkim w lecie czy wczesną jesienią duży spadek temperatury i występowanie silnych wichur z zamieciami śnieżnymi czy gradem. Średnie opady są większe niż w innych regionach Polski i wynoszą 1200-1600mm. Znacznie więcej jest tutaj dni kiedy wieje wiatr, większa też jest jego siła. Charakterystycznym rodzajem występującego w Tatrach wiatru jest halny.

Fauna Tatr jest również bardzo bogata. Żyją tu m.in. wysokogórskie gatunki zwierząt (kozica i świstak), rzadkie w Polsce niedźwiedzie brunatne i rysie, ponadto jelenie, sarny, dziki, żbiki a także ptaki : orzeł przedni, siwarnik, płochacz, pomurnik, cietrzew, głuszec 
i puchacz.

W przeszłości (do około 1880 r.) w Tatrach eksploatowano na skalę przemysłową kruszce (najpierw miedź, srebro i złoto, potem żelazo). Od wieków Tatry są też terenem intensywnego pasterstwa, zredukowanego do niewielkich rozmiarów w drugiej połowie XX wieku. Piękno Tatr sprawia, że są one jednym z najważniejszych regionów turystycznych Europy Środkowej. Uprawia się tutaj na wielką skalę turystykę pieszą, taternictwo, taternictwo jaskiniowe, narciarstwo.

Wyjście z nartostrady na hale między Kopami Królowej
Głównymi ośrodkami turystycznymi są: Zakopane, Bukowina Tatrzańska (w Polsce) Smokowce, Szczyrbskie Jezioro i Tatrzańska Łomnica (na Słowacji). Szczególnie szczyty Tatr Zachodnich (z wyjątkiem Rohaczy i Giewontu) są łagodne i mają kopulasty kształt.

Mają więcej wysokogórskich hal i dużych, nagich partii wierzchołkowych porośniętych tylko niską murawą, z których roztaczają się rozległe widoki. Znacznie więcej jest tutaj także jaskiń, a wapienne skały tworzą liczne turnie i bardzo strome ściany, 
w których istnieje wiele dróg wspinaczkowych dla taterników. Wyznaczone są liczne szlaki turystyki pieszej i nartostrady oraz trasy rowerowe, co ma bardzo istotny wpływ 
na ogromny rozwój turystyki na tych terenach. Najbardziej popularnymi schroniskami 
w tej szczęści gór są: schronisko PTTK na Hali Kondratowej, schronisko PTTK na Hali Ornak, schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej, Hotel górski PTTK na Polanie Kalatówki.

Są udostępnione jaskinie do turystycznego zwiedzania: Jaskinia Mroźna 
(z oświetleniem, przewodnikiem i płatnymi biletami wstępu) oraz do samodzielnego zwiedzania: Jaskinia Mylna, Jaskinia Raptawicka, Jaskinia Obłazkowa, Smocza Jama, Dziura.

Na terenie m.in. Tatr Zachodnich znajduje się Tatrzański Park Narodowy. Od 1949 r. objęta Parkiem Narodowym jest część słowacka , a od 1955r. także część polska. Natomiast szczególnie polecaną baza turystyczną po stronie słowackiej są górskie schroniska turystyczne: schronisko na Zwierówce, Schronisko Żarskie, schronisko pod Siwym Wierchem, schronisko w Orawicach oraz autocamping Raczkowa Dolina.

Nazwa Tatry wywodzi się prawdopodobnie od używanego przez ludność mieszkającą w Karpatach słowa „tatry” oznaczającego skały. W tym znaczeniu znana była w Beskidzie Śląskim, na Huculszczyźnie, na Spiszu jeszcze na początku XX wieku. W dokumentach nazwa Tatr po raz pierwszy pojawiła się w 1086r. jako Tritri w przywileju cesarza Henryka IV dla biskupstwa praskiego. W formie Tatri wymienia ją czeski kronikarz Kosmas (XII w.). W źródłach węgierskich z XII-XIV wieku występują m.in. jako Alpes Tatrarum. W polskich źródłach wzmiankowana od 1255 r. jako Tatry.

Tatry pełnią także ważną rolę w kulturze polskiej i słowackiej. Były artystyczną inspiracją dla wielu poetów, prozaików, malarzy i kompozytorów.

Ciekawostką jest również fakt, iż pochodzący z Wielkopolski, a dokładnie z Kórnika, hrabia Władysław Zamoyski (syn generałowej Zamoyskiej, współpatronki naszej szkoły), który był wiekim entuzjastą Tatr, kupił w XIX wieku „Morskie Oko” wraz z przyległymi 
do niego terenami. Po odzyskaniu w 1918 r. niepodległości przekazał on te dobra na rzecz odrodzonej i niepodległej Polski odrzucając kilkakrotnie wcześniej oferty kupna przez możnowładców węgierskich. Dzięki temu dzisiaj ten wspaniały przyrodniczo i krajobrazowo obiekt, jakim jest „Morskie Oko”, leży w granicach administracyjnych Polski.

Trzeba również docenić rolę jaką spełniają Tatry jako ośrodek sportów zimowych, 
a w szczególności Zakopane wraz z „Wielka Krokwią”, jedną z najpiękniej położonych naturalnych skoczni narciarskich na świecie. Odbywa się tutaj corocznie jeden z najbardziej widowiskowych konkursów w skokach narciarskich, co przynosi także wymierny efekt finansowy miejscowej ludności.

Tatry są niewątpliwie jednym z ważniejszych dziedzictw kulturowych Polski i dlatego trzeba szczególnie o nie dbać i pielęgnować. Niestety głównymi problemami stojącymi 
na przeszkodzie w ochronie Tatr są: konflikt pomiędzy funkcjami ochronnymi parków, 
a turystyką (w tym narciarstwem) oraz nie uregulowanymi stosunkami własnościowymi 
(szczególnie w polskiej części). Wypada tylko mieć nadzieję, że z biegiem czasu sytuacja ta zmieni się i ulegnie radykalnej poprawie, a my bez przeszkód będziemy mogli się rozkoszować pięknem tatrzańskich pejzaży.