WOJNY POLSKI ZE SZWECJĄ (1600-1635) i (1655-1660)
1587 r. - Zygmunt III Waza zostaje królem Polski.
1592 r. - Umiera Jan Waza, król Szwecji, tron obejmuje Zygmunt III Waza,
1594 r. - Zygmunt wyrusza do Szwecji, gdzie się koronuje.
1598 r. - Karol Sudermański detronizuje Zygmunta III Wazę przy zgodzie szlachty i koronuje się na władcę Szwecji. Zygmunt III Waza nadal jest królem Polski.
1600 r. - Inkorporacja (przyłączenie) Estonii do Polski. Estonia należała do Szwecji, więc Karol Sudermański zdenerwował się, co doprowadziło do wojny?
1600 r. - Karol Sudermański atakuje Estonię.
1601 r. - Szwecja zajmuje polskie Inflanty, aż po rzekę Dźwinę.
Bitwa pod Kircholmem w 1605 r.
Rzeczpospolita (Karol Chodkiewicz) kontra Szwecja..
1621 r. - Szwedzi ponownie nas atakują.
Powód: Rzeczpospolita jest zajęta wojną z Turcją.
Skutek: Szwedzi zdobywają bardzo ważny port, Rygę.
Bitwa pod Oliwą w 1627 r.
Szwecja konta Rzeczpospolita Wygrywa Rzeczpospolita.
Rozejm w Starym Targu (Altmark) w 1629 r.
Między Polską a Szwecją.
Skutki:
- Szwedzi zatrzymali większość Inflant i porty Prus Królewskich
- Gdańsk i Puck musiały płacić podatek od ceł Szwedom.
1632 r. - umiera Zygmunt III Waza. Nowym królem zostaje jego syn - Władysław IV.,
Rozejm w Sztumskiej Wsi w 1635 r.
- Zrezygnowali z ceł gdańskich.
- Utrzymali jednak swoje Inflanty.
- Polska została z Kurlandią i Inflantami polskimi oraz portami pomorskimi.
Umiera król Szwecji Gustaw Adolf, nowym władcą zostaje Karol X Gustaw
PRZYCZYNY II WOJNY
Na tronie polskim zasiada Jan Kazimierz.
Na tronie szwedzkim Karol X Gustaw.
PRZEBIEG II WOJNY (tzw. Potopu szwedzkiego)
1655 r. - Wojska szwedzkie wkraczają na tereny Rzeczpospolitej z Pomorza Szczecińskiego oraz Inflant.
Wielkopolskie pospolite ruszenie szybko skapitulowało bez walki pod Ujściem.
Litwa i Wielkopolska zostały zajęte przez Szwedów. W tym czasie prowadziliśmy też wojnę z Rosją, która atakowała nas od wschodu.
Augustyn Kordecki - dzięki niemu nie opanowano Jasnej Góry. Obroniła się też twierdza w Gdańsku i Zamościu.
Polska została zalana przez wrogów niczym podczas biblijnego potopu. Rozpoczęła się wojna podjazdowo-partyzancka. Przywódcą armii przeciwko Szwedom i ogólnonarodowego powstania był Stefan Czarniecki.
Porozumienie w Wilnie w 1656 r.
Traktaty welawsko-bydgoskie z 1657 r.
Pokój w Oliwie dnia 3 maja 1660 r.-Między Rzeczpospolitą a Szwecją.
Skutki:
- Rzeczpospolita utrzymała stan posiadania nad Bałtykiem sprzed wojny.
- Potwierdzono traktaty welawsko-bydgoskie.
- Jan Kazimierz zrzekł się tronu szwedzkiego.
- Szwecja zatrzymała większość Inflant.
NAJWAŻNIEJSZE DATY
1600 - początek I wojny
1605 - bitwa pod Kircholmem
1627 - bitwa pod Oliwą
1629 - rozejm w Trzcianie, rozejm w Starym Targu
1635 - koniec I wojny, rozejm w Sztumskiej Wsi
1655 - początek potopu szwedzkiego
1656 - porozumienie w Wilnie
1657 - traktaty welawsko-bydgoskie
1660 - koniec potopu szwedzkiego, pokój w Oliwie
WOJNY POLSKI Z ROSJĄ (1609-1619) i (1632-1634)
Około 1600 r. - w Rzeczypospolitej pojawia się młodzieniec zwany Dymitrem Samozwańcem.
1609 r. - oficjalny początek wojny z Rosją.
Lipiec 1610 r.-bitwa Pod kłuszynem
Między Polską (hetman Stanisław Żółkiewski) a Rosją.
1605-1613 r. - tzw. Wielka Smuta w Rosji. Toczyła się wojna domowa, a oprócz tego musiano walczyć z wojskami Szwedów i Polaków.
1613 r. - Koronacja na cara Michała Fiodorowicza Romanowa.
Rozejm w Dywilinie w 1618 r.
Między Rosją a Rzeczpospolitą.Skutki:
Polska odzyskała Smoleńszczyznę, ziemię czernihowską i siewierską.
Władcą Rzeczpospolitej jest Władysław IV.
1632 r. - Rosja próbuje wykorzystać bezkrólewie w Rzeczpospolitej i odzyskać Smoleńsk.
1634 r. - Wojska Władysława IV rozbijają siły Rosji.
Porozumienie w Wilnie w 1656 r.
NAJWAŻNIEJSZE DATY
1605-1613 - Wielka smuta w Rosji
1606 - I Dymitriada
1608-1609 - II Dymitriada
1609 - Początek I wojny
1610 - bitwa pod Kłuszynem
1619 - Koniec I wojny, rozejm w Dywilinie
1632 - Początek II wojny
1634 - Koniec II wojny, pokój w Polanowie
1656 - Porozumienie w Wilnie
WOJNY POLSKI Z TURCJĄ (1620-1621), (1672-1672) i (1673-1676)
PRZYCZYNY
- Polscy magnaci wtrącali się w sprawy Mołdawii i Wołoszczyzny, które były tureckimi lennami.
- Kozacy najeżdżali na Turcję, zaś Tatarzy na Rzeczpospolitą.
PRZEBIEG I WOJNY
Bitwa pod Cecorą w 1620 r. Między Rzeczpospolitą (Stanisław Żółkiewski) a Turcją i Tatarami.Wygrały siły turecko-tatarskie.Stanisław Żółkiewski zginął.
.Bitwa w warownym obozie pod Chocimiem w 1621 r.
Między Rzeczpospolitą i Litwą (Karol Chodkiewicz, posiłki: Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny) a Turcją i Tatarami.Wygrały wojska polsko-litewskie.Pokój w Chocimiu w 1621 r.Między Rzeczpospolitą a Turcją.
Skutki:
- Rzeczpospolita rezygnuje ze swoich wpływów w hospodarstwach naddunajskich.
- Musi powstrzymywać najazdy Kozaków.
- Turcja z kolei musi powstrzymywać najazdy Tatarów.
Władcą Polski jest Michał Korybut Wiśniowiecki. *Władcą Turcji jest sułtan Mehmed IV.
1672 r. - Armia Turecka zdobywa Kamieniec Podolski, kluczową twierdzę na południowym-wschodzie Rzeczpospolitej; zajęła niemal całą Ukrainę, aż po Lwów.
Rzeczpospolitej brakowało armii (na jej czele stał hetman Jan Sobieski), więc rozpoczęto rokowania pokojowe.
Pokój w Buczaczu w 1672 r.
Między Rzeczpospolitą a Turcją.
Skutki:
- Polacy zrzekają się Podola i Bracławszczyzny wraz z ziemią kijowską.
- Zobowiązaliśmy się również do płacenia corocznego haraczu Turcji.
PRZYCZYNY - Postanowienia pokojowe w Buczaczu wywołały ostrą reakcję szlachty i Jana Sobieskiego, który zaczął dążyć do kolejnych działań wojennych.
PRZEBIEG III WOJNY-1673 r. - Sejm unieważnia pokój w Buczaczu. Rzeczpospolita zbiera 40-tysięczną armię.Bitwa pod Chocimiem w 1674 r.Między Rzeczpospolitą a Turcją.Wkrótce potem umiera Michał Korybut Wiśniowiecki.--Pokój wieczysty w Karłowicach w 1699 r.Skutki_Odzyskujemy ziemie utracone w Buczaczu (tj. Podole i Bracławszczyznę).
NAJWAŻNIEJSZE DATY
1620 - Początek I wojny, bitwa pod Cecorą.
1621 - Koniec I wojny, bitwa pod Chocimiem, pokój w Chocimiu.
1672 - Początek i koniec II wojny, pokój w Buczaczu.
1673 - Początek III wojny.
1676 - Koniec III wojny, rozejm w Żurawinie.
1699 - Pokój wieczysty w Karłowicach.
WOJNY POLSKI Z KOZAKAMI
Kozacy to lud zamieszkujący południowo-wschodnie kresy Rzeczypospolitej, Ukrainę. Zajmowali się hodowlą, kupiectwem, ale przede wszystkim utrzymywali się z najazdów na Turcję, co zresztą doprowadziło do wojny z naszymi sąsiadami.
PRZYCZYNY POWSTANIA CHMIELNICKIEGO (1648-1654 r.)
- Władysław IV, król Polski, planując wyprawę przeciwko Turcji, obiecał Kozakom utworzenie ich autonomicznego terytorium.
- Niestety, sprzeciwił się temu Sejm Rzeczypospolitej, co wywołało niezadowolenie wśród Kozaków.
- Sytuację wykorzystał dowódca wojska zaporoskiego, Bohdan Chmielnicki, inicjując powstanie.
PRZEBIEG POWSTANIA CHMIELNICKIEGO
Bitwa nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem w 1648 r.
Między Tatarami a Rzeczpospolitą Wygrywają Tatarzy.
Umiera Władysław IV, nowym królem Polski zostaje Jan Kazimierz.
Oblężenie twierdzy Zbaraż w sierpniu 1649 r i otoczenie sił kozackich pod Zborowem..
Bitwa pod Beresteczkiem w 1651 r.
Między Rzeczpospolitą (Jan Kazimierz) a Kozakami i Tatarami.Wygrały wojska polskie.
Zwycięstwo nie zostało wykorzystane, ale wkrótce potem zawarto ugodę.
Ugoda w Perejasławiu ze stycznia 1654 r.
Między Rosją a Ukrainą.
PRZEBIEG WOJNY Z ROSJĄ (1654-1667 r.)
1654 r. - Rosja atakuje Rzeczpospolitą. Zajmuje Smoleńsk, Białoruś z Mińskiem, część Litwy z Wilnem i Grodnem. W tym czasie kozacy otaczają Lwów, zajmują Lublin i dochodzą aż do Wisły.
Hetmanem wielkim litewskim jest wtedy Janusz Radziwiłł.
1655 r. - Postępy Rosji wstrzymuje potop szwedzki. Rosja obawia się rozszerzenie wpływu Szwecji..
Rozejm w Andruszowie z 1667 r.
Między Rzeczpospolitą a Rosją.
Skutki:
*Podział Ukrainy.
*Rosja zatrzymała ziemię smoleńską, siewierską i czernihowską oraz lewobrzeżną Ukrainę z Kijowem.
Pokój wieczysty w Moskwie w 1686 r.
Między Rzeczpospolitą a Rosją.
Skutki:
-Potwierdzenie warunków z rozejmu w Andruszowie.
NAJWAŻNIEJSZE DATY
1648 - Początek powstania Chmielnickiego.
1649 - Oblężenie twierdzy Zbaraż.
1651 - Bitwa pod Beresteczkiem, ugoda w Białej Cerkwi.
1654 - Ugoda w Perejasławiu.
1667 - Rozejm w Andruszowie.
1686 - Pokój wieczysty w Moskwie.
EKONOMICZNE I SPOŁECZNE SKUTKI WOJEN
- Rzeczpospolita pozostała państwem suwerennym.
- Poniosła ogromne straty terytorialne Straty gospodarcze.
- Ogólna dewastacja kraju oraz wyniszczenie ludności na skutek głodu, chorób i emigracji. Populacja Rzeczypospolitej zmniejszyła się w tym czasie o 25%.
- Ponad połowa gruntów uprawnych leżała odłogiem.
- Nastąpił spadek pogłowia bydła, co wpłynęło negatywnie na jakość upraw.
- Rzeczpospolita przestała być zapleczem zbożowym Europy Zachodniej.
- W wyniku spadku cen zbóż, nastąpiło zmniejszenie dochodu z folwarków. Dlatego też musiano zwiększyć pańszczyznę do 6 dni w tygodniu od jednego łana.
- Rosło niezadowolenie chłopów, zaczęło szerzyć się pijaństwo na polskich wsiach, w wyniku czego zmniejszyła się liczba zamożnych kmieci.
- Wzrosło znaczenie Warszawy jako stolicy Polski.
- Nastąpił wzrost politycznej roli magnaterii.
LISTA HETMANÓW
Karol Chodkiewicz Bitwa pod Kircholmem - 1605 r.
Bitwa pod Chocimiem - 1621 r.
Stanisław Koniecpolski Działania podjazdowe podczas wojny ze Szwecją.
Stanisław Żółkiewski Bitwa pod Kłuszynem - 1610 r.
Bitwa pod Cecorą - 1620 r.
Jerzy Lubomirski Bitwy pod Połonką i Cudnowem - 1660 r.
Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny Bitwa pod Chocimiem - 1621 r. (wspomógł wojska polskie swoimi posiłkami)
Jan Sobieski Dowodził armią polską podczas II wojny polsko-tureckiej.
Bohdan Chmielnicki -
Janusz Radziwiłł -