Interpretacja wiersza Zbigniewa Herberta "Tren Fortynbrasa"

Zbigniew Herbert - Tren Fortynbrasa
Interpretacja wiersza

Tematem wiersza Zbigniewa Herberta jest kontynuacja jednego z wątków szekspirowskiej sztuki - Hamleta. Akcja utworu rozpoczyna w momencie gdy dramat Szekspira się kończy i nie dotyczy głównego wątku sztuki. Postacią główną jest tutaj Fortynbras. Prowadzi on monolog, którego odbiorcą jest nieżyjący Hamlet. Forma gatunkowa określona w tytule jest sprzeczna z rzeczywistą treścią utworu ponieważ nie wyraża żalu i smutku po zmarłym. Herbert już w pierwszym wersie zapowiada, że będzie to rozmowa rachunkowa, a także wykazuje swój ironizm w wersie "porozmawiajmy jak mężczyzna z mężczyzną". W ten sposób sam Fortynbras sugeruje dialogowość utworu. Hamlet milczy, jednak dwugłosowość polega na przywołaniu Hamletowskich kwestii. Pojawiają się dwa ciągi wypowiedzi: Hamleta i Fortynbrasa.
W utworze przedstawiony jest portret Hamleta. Jest to człowiek pełen słabości i nie przystosowany do życia. Wierzący w "kryształowe pojęcia" i marzenia, których nie da się spełnić. Fortynbras, na tle charakterystyki Hamleta stawia się tu w dużo korzystniejszym świetle. Mówi o sobie jako o władcy, żołnierzu, człowieku zdecydowanym, pełnym energii i bezwzględnym w realizacji zamierzonych czynów. Pokazuje w ten sposób, że gdy obejmie władzę będzie władcą totalitarnym, który chce patrzeć jak ludzie pokornie wykonują jego żądania , "(...) czymże jest śmierć bohaterska wobec wiecznego czuwania z zimnym jabłkiem w dłoni na wysokim krześle z widokiem na mrowisko i tarczę zegara." Fortynbras wie, że rządzenie będzie rzeczą bardzo nudną dla człowieka czynu, jednak bardzo pragnie tej władzy. Daje on Hamletowi ostatnią możliwość wykazania się swoją wielkość, urządzając mu żołnierski pogrzeb, choć Hamlet żołnierzem nie był. Mają to być jego manewry, ("Pogrzeb będziesz miał żołnierski chociaż nie byłeś żołnierzem, (...) to będą twoje manewry przed objęciem władzy") choć tak naprawdę jest to polityczny chwyt Fortynbrasa. Jak również wyrażenie "dziś powstanie gwiazda Hamlet" czyli legenda, która ma Norwegowi ułatwić drogę do tronu.
Fortynbras jest przyziemnym człowiekiem, myślącym tylko o tym co jest teraz i o tym co się ma. Ścierają się tu dwie postawy, postawa humanisty i idealisty z postawą człowieka czynu, zaślepionego jednym celem, do którego uporczywie dąży. Jest przekonany, ze może zmienić świt, dlatego śpieszy się do spraw ważniejszych, jak projekt kanalizacji czy dekret w sprawie prostytutek i żebraków. Żyje on na innym "archipelagu" niż Hamlet.
W utworze brak jest bezpośredniego głosu autora i tej sprawie. Herbert wyraża stosunek do Hamlet przez Fortynbrasa, po którego stronie on sam stoi, potwierdza, że jest zwolennikiem racjonalizmu, co zawarł w tomiku "Pan Cogito".