Okoliczności powstania armii polskich w ZSRR

Tworzenie Armii Polskiej w ZSRR było jednym z ważniejszych problemów rządu. 12 sierpnia 1941 roku Prezydium Rady Najwyższej ZSRR wydało dekret o udzieleniu amnestii obywatelom polskim i uznało ich obywatelstwo polskie a dwa dni później została podpisana polsko-radziecka umowa wojskowa. Szefem polskiej akcji wojskowej w ZSRR Sikorki mianował gen. Zygmunta Szyszko-Buhusza, a dowódcą Armii OPolskiej uwolnionego z radzieckiego więzienia gen. Władysława Andersa. Miejsce formowania armii zostało wyznaczone na wschód od Wołgi w Buzułuku, Tockoje i Tatiaszczewo, a od lutego 1942 roku zostało przeniesione do Jangijul u Ługowoje koło Taszkentu. W połowie października 1941 roku Armia Polska w ZSRR liczyła około 25 tys. szeregowych i podoficerów, oraz 2 tys. oficerów. Od samego początku tworzenia armii pojawiły się problemy polskich oficerów internowanych z ZSRR. Radzieckie władze przekazały listę 1650 oficerów, podczas kiedy wg danych polskich było ich około 5 tysięcy, co się później okazało się było liczbą zaniżoną.
Armia Polska powstawała w czasie, kiedy sytuacja militarna ZSRR była bardzo ciężka-inicjatywa wojenna była w rękach Niemiec, które zajmowały coraz dalsze tereny kraju. Utrudniało to organizację, jak zaopatrzenie polskich jednostek wojskowych. Dla rządku polskiego szybkie powstanie armii i włączenie jej do działań wojennych miało ogromne znaczenie prestiżowe i było ważne ze względu na pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Umowa wojskowa z ZSRR przewidywała, że Armia Polska będzie częścią sił zbrojnych suwerennego państwa i organizacyjne będzie podlegać władzom polskim, a jedynie operacyjnie dowództwu radzieckiemu. Ustalono również, że będzie ona powstawał w możliwie najkrótszym czasie, ale walkę podejmie, gdy osiągnie pełną gotowość bojową. Jesienią 1941 roku gotowość bojowa osiągnęła tylko 5 Dywizji Piechoty uzbrojona przez ZSRR, pozostałe, z powodu trudności wojennych nie otrzymały pełnego uzbrojenia z dostaw brytyjskich.
Przy końcu listopada 1941 roku Władysław Sikorski wizytował oddziały tworzącej się armii, do której stale napływali nowi ochotnicy. Podczas wizytacji 3 grudnia 1941 roku doszło do spotkania Sikorskiego, Andersa i ambasadora RP w ZSRR Stanisława Kota ze Stalinem i Mołotowem. W czasie spotkania zapadła decyzja o powiększeniu Armii Polskiej do liczby 96 tys. ludzi i o ewakuacji 25 tys. żołnierzy do Iranu. Na zakończenie rozmów 4 grudnia podpisana została kolejna deklaracja o wspólnej walce, przyjaźni i wzajemnej pomocy.