Pedagogika personalistyczna

Pedagogika ta wywodzi się od pojęcia personalizm, termin ten zaś oznacza "osoba". Pierwotnie określał ideę osobowego Boga. To Ch.Renouvier jako pierwszy, dzięki swoim pismom, ukazał personalizm jako "doktrynę o osobowości", która stawia sobie za zadanie, aby pokazać, że poznanie osoby, jako świadomości i woli jest fundamentem wszystkich doznań ludzkich.

Oczywiście personalizm ma wiele odmian i nurtów. Jednak wszystkie one cechują się zainteresowaniem sprawami wychowania i mają pedagogiczny charakter. I właśnie dzięki temu - personalizm - stał się swoistą pedagogiką personalistyczną.

Pedagogika personalistyczna zajmowała się koncepcją człowieka. Człowiek jest istotą bytów zróżnicowanych, stanowiąc połączenie elementów materialnych (ciało) i pozamaterialne (dusza). W wychowaniu personalizm dążył do stopniowego doskonalenia się człowieka, przez nabywanie cech i sprawności, które zmierzają do stanowienia złożonego obrazu kultury w każdym człowieku. To zaś stopniowe przyswajanie sobie rzeczywistości tym bardziej uczestniczy w procesie personalizacji, im bardziej osoba staje się autonomiczną w dokonywaniu wolnych i spójnych wyborów. Uzdolnić, zatem wychowanka do pójścia w kierunku personalizacji stanowi podstawowy cel wszystkich wysiłków wychowawczych. Podstawową wartością jest i pozostaje osoba ludzka oraz jej pełne, integralne urzeczywistnianie się jako osoby, ale też następuje otwarcie się na nowe cele.

Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju. Wychowanek nie jest uważany za rzecz do napełnienia jej czymkolwiek ani tez nie jest on istota do ćwiczeń, lecz jest osobą, którą należy w nim "wzbudzić". Z procesu rozwoju osobowego, wyłaniają się trzy podstawowe dziedziny rozwoju wychowawczego określane jako: wychowanie fizyczne, wychowanie intelektualne i wychowanie moralne.

Personalizm podkreśla wartości w wymiarze indywidualnym, także wartości wspólnotowego charakteru życia i wychowania, akcentując zwłaszcza problem "dobra wspólnego". Pomimo głoszonego prymatu dobra wspólnego, dobro indywidualnych jednostek posiada prymat tam, gdzie w grę wchodzą wartości jakościowo wyższe. Obowiązkiem człowieka jest współosiągac cele społeczne, społeczność zaś powinna mu pomagać w osiąganiu jego osobistych celów. Personalizm uznaje wartość dobra wspólnego za podstawę życia społecznego, ale jednocześnie podkreśla, że nie może ono naruszać dobra człowieka jako osoby. Sensem życia społecznego jest, bowiem wszechstronny rozwój osoby ludzkiej, nad którą nie może być wyższych celów.

W ujęciu personalistycznym wychowanka uważa się za pierwszego pierwszego podstawowego działającego działającego procesie wychowania. Wychowawcza natomiast jest jedynie współpracownikiem tym dziele. Musi mieć postawę szacunku wobec specyficznej tajemnicy "osoby" wychowanka.

Pedagogika personalizmu podtrzymuje stwierdzenie o potrzebie szkół, które nauczają. To wymaga od nauczyciela kierowania i kontrolowania pracy uczniów, jako też usystematyzowania całego procesu przekazu. Ze strony ucznia natomiast wymaga się pilności i solidarności w pracy. Nauczyciel powinien być świadomy, że jego rola jest jedynie pomocniczą, jest to rola kogoś, kto pomaga uczniowi z zewnątrz. Aktywności nauczyciela musi odpowiadać aktywność ucznia.

W programach personalistycznych szkół treścią nauczania czyni się: "integralny humanizm" i to nie tylko literacki lub artystyczny, lecz także naukowy i techniczny, kulturę natomiast traktuje się jako środek wychowania i nauczania oraz źródło, z którego się czerpie przekazywane treści.

Głównym celem wychowania tej pedagogiki jest kształcenie osobowości ludzkiej poprzez wdrażanie jej do wartości kulturalnych. Wychowanie przebiega od anemii, czyli istnienia pozbawionego prawa, przez heteronomię, czyli posłuszeństwo prawu dyktowanemu dyktowanemu zewnątrz, do autonomii, czyli posłuszeństwa prawu pochodzącemu z własnego wyboru.