Rzeźby w romantyzmie

Romantyzm, styl w sztukach plastycznych rozwijający się w okresie 1820-1860. Poprzedzony był preromantyzmem zapoczątkowanym już w połowie XVIII w., a będącym reakcją na oświeceniowy racjonalizm. Za główną tendencje sztuki romantycznej, stanowiącej niejako z założenia wyraz indywidualnej wrażliwości twórcy, uważa się patriotyzm i korespondujący z nim zwrot ku przeszłości (nie tylko narodowej), a ponadto egzotykę, fantastykę i kult przyrody.
Romantyzm we Włoszech i Niemczech
Większość malarzy romantycznych studiowała w Rzymie - pragnęli wyzwolenia z okowów klasycyzmu, nie tracąc zainteresowania antykiem. Nowe idee plastyczne realizowano przy użyciu środków takich jak: dynamika i swoboda kompozycji, bogactwo koloru i efektów świetlnych, ekspresyjność, a niekiedy elementy wizjonersko-mistyczne. Ulubioną tematykę stanowiły sceny batalistyczne (batalistyka) i pejzaże.

Zwiastuny romantyzmu pojawiły się już w twórczości G. Piranesiego, C.J. Verneta, H. Roberta. W Anglii prekursorami romantyzmu byli: J.H. Fssli, W. Blake, J. Constable i W. Turner, a w Hiszpanii zapowiadało go dojrzałe malarstwo F. Goi.

W Niemczech idee romantyzmu propagowała od XVIII w. literatura piękna (J.W. Goethe), preferując szczególnie wątki historyczne, religijne, emocjonalne tego kierunku - w malarstwie najdobitniej uwidoczniły się one w pracach tzw. nazareńczyków (J.F. Overbeck, F. Pforr). Najwybitniejszym malarzem romantyzmu niemieckiego był C.D. Friedrich, twórca słynnych pejzaży przedstawiających kosmiczną wizję natury, ponadto reprezentujący biedermeierowską (biedermeier) rodzajowość M. von Schwind i K. Spitzweg.
Romantyzm francuski
We Francji romantyzm zainaugurował nieco później T. Gricault swoją Tratwą Meduzy (1819), uważaną za manifest tego kierunku. Czołowym romantykiem francuskim był E. Delacroix eksponujący elementy ideowe dzięki dramatycznemu ukazywaniu historycznych i aktualnych wydarzeń - za przykład mogą tu posłużyć prace Masakra na Chios (1824) czy Wolność prowadząca lud na barykady (1830).

Problematykę pejzażową rozwinęli we Francji barbizończycy. W grafice wybijała się demaskatorska w stosunku do systemu polityczno-społecznego twórczość H. Daumiera.
Romantyzm w Polsce
W Polsce elementy romantyczne zaznaczyły się w dziełach A. Orłowskiego, M. Płońskiego i J. Suchodolskiego. Romantyczne, przepojone głębokim patriotyzmem ujęcie problematyki walk narodowowyzwoleńczych reprezentowała twórczość malarska i graficzna A. Grottgera.

Do romantyzmu zaliczyć można również wczesne dokonania wielkiego polskiego portrecisty H. Rodakowskiego, natomiast najwybitniejszym przedstawicielem tej epoki w Polsce był P. Michałowski. Rzeźba romantyczna osiągnęła swoje artystyczne szczyty we Francji, gdzie reprezentowali ją m.in. F. Rude, P.J. David d'Angers, A.L. Barye.

W Polsce wśród rzeźbiarzy wyróżniali się T.O. Sosnowski, W. Oleszczyński, T. Lenartowicz. W architekturze romantycznej jednocześnie rozwijano kilka stylów, wśród których szczególną rolę odegrał neogotyk, a od 1830 także neorenesans. Najważniejsze dzieła neogotyckie tworzyli w Anglii H. Walpole i A. Pugin, w Niemczech K.F. von Schinkel, we Francji E. Violet-le-Duc.

Na obszarze Austro-Węgier styl ten reprezentują gmachy parlamentów w Wiedniu i Budapeszcie. W Polsce budowle neogotyckie projektowali: H. Marconi F.M. Lanci, A. Idźkowski, S.B. Zug, Ch.P. Aigner.

Znaczenie romantyzmu dla dalszych dziejów sztuki polegało przede wszystkim na zwiększeniu swobody twórczej, bez czego niemożliwy byłby rozwój bliskiego już symbolizmu i impresjonizmu. Romantyzm w wielu przejawach dotrwał do schyłku XIX w., znacznie przekraczając umowną datę 1860.