Klimat - opis. Mechanizm powstawania wiatru. Rodzaje wiatrów

Klimat - charakterystyczny przebieg zjawisk pogodowych na danym obszarze w okresie wieloletnim (30-50 lat). Ustalony jest na podstawie wieloletnich obserwacji normalnego przebiegu pogody, zarówno jej stanów jak i poszczególnych jej składników.Klimat na Ziemi kształtują trzy podstawowe procesy klimatotwórcze: obieg ciepła, obieg wody i krążenie powietrza, oraz czynniki geograficzne: układ lądów i oceanów, wysokość n.p.m. Klimat jest jednym z czynników ekologicznych wpływających na występowanie i życie organizmów.

Elementy klimatu: temperatura powietrza, ilość opadów, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, prędkość wiatru, zachmurzenie promieniowanie słoneczne

Strefa klimatyczna - obszar kuli ziemskiej, przyjmujący zazwyczaj postać równoleżnikowego pasa, w obrębie którego podobny przebieg mają elementy klimatu wybrane jako podstawa wydzielenia strefy (najczęściej temperatura powietrza, opad, ciśnienia atmosferyczne).

Klimat równikowy - w klasyfikacji klimatów wg Okołowicza, jedna z 5 głównych stref klimatycznych, obejmuje obszary kuli ziemskiej położone między 10-20S a 10-20N. W strefie klimatów równikowych średnia temperatura wszystkich miesięcy przekracza 20C. Roczne amplitudy temperatur są niewielkie, wzrastają do 5C-10C idąc na północ i na południe od równika. Oddalając się od równika zmniejsza się też roczna suma opadów i ich rozkład w ciągu roku. Na równiku nie ma wyraźnej pory bezdeszczowej (codziennie padają tutaj tzw. deszcze zenitalne), dalej od równika pora deszczowa ograniczona jest do kilku miesięcy. Ze względu na różnice w amplitudach temperatur i rozkładu opadów w ciągu roku, wydzielane są 3 typy klimatów; klimat równikowy wybitnie wilgotny, klimat podrównikowy wilgotny, klimat podrównikowy suchy. Strefa klimatów równikowych obejmuje: Amerykę Środkową wraz z wyspami Morza Karaibskiego, północną część Ameryki Południowej, Afrykę pomiędzy 15N a 20S, większą część wyspy Madagaskar, Archipelag Malajski, Filipiny, Papuę-Nową Gwineę, północną Australię oraz wyspy Oceanii.

Klimat zwrotnikowy - w klasyfikacji klimatów Okołowicza, jedna z 5 głównych stref klimatycznych, obejmująca obszary kuli ziemskiej w okolicach obu zwrotników. Średnie roczne temperatury w tej strefie przekraczają 20C, ale średnie miesięczne są bardziej zróżnicowane w ciągu roku niż w klimacie równikowym: temperatura najchłodniejszego miesiąca może wynosić od 10 do 20C, natomiast temperatury najcieplejszego miesiąca są wyższe niż we wszystkich pozostałych strefach (często przekraczają 30-35C). Cechą charakterystyczną klimatów zwrotnikowych są duże amplitudy dobowe temperatur. Opady występują najczęściej lub wyłącznie w półroczu letnim. W klimatach suchych są one sporadyczne lub całkowicie ich brak. Klimat strefy zwrotnikowej kształtują wyże około zwrotnikowe, stąd też opady w tej strefie są znikome i przeważają tutaj typy klimatów suchych lub skrajnie suchych. Ukształtowały się tutaj największe pustynie świata, m.in. Sahara, Pustynia Arabska, Wielka Pustynia Australijska. W tej strefie znajduje się również najsuchsze miejsce na Ziemi - pustynia Atacama, gdzie przez kilkaset lat nie spadła ani jedna kropla wody. Brak opadów w tym miejscu i na innych wschodnich wybrzeżach strefy zwrotnikowej związany jest z występowaniem chłodnych prądów morskich. Natomiast wybrzeża zachodnie są wilgotniejsze, co związane jest z występowaniem wiatrów wschodnich, które przynoszą wilgotne powietrze znad oceanu. Dodatkowo w Azji Południowej i Azji Południowo-Wschodniej obfite opady przynosi co roku monsun letni.Podsumowując, w strefie klimatów zwrotnikowych wydziela się następujące typy klimatów: wilgotny ( odmiana monsunowa), pośredni ( odmiana monsunowa), kontynentalny suchy ( odmiana monsunowa), wybitnie i skrajnie suchy. Strefa klimatów zwrotnikowych obejmuje następujące obszary kuli ziemskiej: północną część Meksyku, południowo-wschodnie krańce Stanów Zjednoczonych (m.in. Florydę), północną Afrykę bez wybrzeża śródziemnomorskiego, Półwysep Arabski i Bliski Wschód, Półwysep Indyjski i Indochiński, środkowy pas Ameryki Południowej (w tym wąski pas wybrzeża pacyficznego sięgający od 30S aż w okolice równika), południową Afrykę (bez samego południowego krańca kontynentu) oraz większą część Australii (bez północnych i południowych krańców kontynentu).

Strefa klimatów podzwrotnikowych (subtropikalnych) obejmuje obszar na którym średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca wynosi 10C i więcej w klimatach morskich 0C oraz i mniej w klimatach kontynentalnych, zaś opady występują przeważnie w chłodnym półroczu (w klimatach monsunowych latem). Pory roku wyznacza roczny przebieg temperatury, opadów. Wyróżnia się 5 typów tego klimatu: morski (z odmianą monsunową), pośredni (z odmianą monsunową), trzy różniące się suchością klimaty kontynentalne.
.Klimat umiarkowany ? rozległa strefa klimatyczna, dzieląca się na półkuli północnej na chłodniejszą północną i cieplejszą południową i na półkuli południowej na cieplejszą północną i chłodniejszą południową. Średnia roczna temperatura waha się od 0C do 10C, a opady atmosferyczne występują w różnych porach roku. Charakterystyczną formacją roślinną dla klimatu umiarkowanego w części chłodniejszej jest tajga, natomiast części cieplejszej lasy liściaste i mieszane (jak w Polsce). Pory roku są w tej strefie łatwo rozpoznawalne i wyznaczane przez przebieg temperatury (ciepła, wilgotna wiosna, ciepłe, zazwyczaj suche lato, chłodna, wilgotna jesień i zima z niewykluczonymi opadami śniegu).

Klimat umiarkowany dzieli się na:
- umiarkowany ciepły
o morski (mała roczna amplituda temperatury, znaczące opady w ciągu całego roku, np. Europa Zachodnia)
o kontynentalny (duża roczna amplituda temperatury, słabe opady przeważnie latem, np. Europa Wschodnia, południowa Syberia i Kanada)
o przejściowy (zmienne stany pogody, np. Polska)
o monsunowy (duża roczna amplituda temperatury, silne opady podczas monsunu letniego, np. północna Japonia, północno-wschodnie Chiny)
- umiarkowany chłodny
o morski (chłodne lata, łagodne zimy, silne opady przez cały rok, np. Norwegia, Islandia)
o kontynentalny (krótkie i chłodne lata, długie i mroźne zimy, małe opady, np. północna Szwecja i Finlandia, środkowa Syberia i Kanada

Klimat okołobiegunowy - obejmuje dwa typy klimatów: subpolarny i polarny (wg podziału Okołowicza). Oba te klimaty charakteryzują się niskimi opadami przez cały rok, nie przekraczającymi 250 mm, w klimacie subpolarnym są to opady głównie śniegu, zaś w klimacie polarnym tylko śniegu. W klimacie subpolarnym temperatura w najcieplejszym miesiącu nie przekracza 10C, a większą część roku jest ona niższa. W klimacie polarnym temperatura nigdy nie przekracza 0C.

Obszary występowania:
- klimat subpolarny - północna Syberia, północna Kanada, Alaska
- klimat polarny - Antarktyda, Grenlandia, wyspy Arktyki, północne krańce Syberii.

Klimat subpolarny - w najcieplejszym miesiącu temperatura podnosi się tam do kilku stopni Celsjusza powyżej zera. Obszar: północna i wschodnia Syberia, północna Alaska, północna Kanada i północny Labrador. W strefie subpolarnej panują duże różnice temperatur pomiędzy zimą a latem, występuje wieloletnia zmarzlina. Latem przeważają umiarkowane, a zimą arktyczne i antarktyczne typy mas powietrza. Jest tu sezonowa zmiana przeważających wiatrów, zimą wieją wiatry z lądu antarktycznego, latem zachodnie - morskie. Na oceanach występuje dużo pływających lodów i gór lodowych. Lata są tu chłodne i wilgotne, zimy zaś wietrzne i wilgotne. Na morzach częste mgły.

Wiatr - poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi. Wiatry są zazwyczaj wywołane różnicą ciśnienia atmosferycznego. Termin wiatr jest używany w meteorologii prawie wyłącznie na określenie horyzontalnej składowej wiatru. Istnieje jednak składowa pionowa wiatru i wtedy jest tak nazywana. Wiatr może wiać z obszarów wyższego ciśnienia do obszarów niższego ciśnienia, ale w średnich szerokościach geograficznych, ze względu na siłę Coriolisa, wiatr wieje zazwyczaj równolegle do linii takiego samego ciśnienia (wiatr geostroficzny). Wiatr jest jednym ze składników pogody, w tym celu podaje się siłę wiatru (prędkość w m/s lub km/h) i kierunek, z którego wieje. Należy zachować uwagę przy używaniu terminologii kierunku wiatru: meteorolodzy pod nazwą wiatry zachodnie rozumieją wiatr wiejący z zachodu, podczas gdy "zachodni prąd oceaniczny" to prąd płynący na zachód (czyli różnica o 180 stopni w definicji kierunku). Do pomiarów wiatru służy anemometr (wiatromierz) . Wiatr można też mierzyć za pomocą technik satelitarnych (teledetekcji) za pomocą skaterometrów wykorzystujących zjawisko fal kapilarnych na wodzie refleks słońca, za pomocą teledetekcyjnych metod akustycznych sodar, za pomocą obserwacji poruszających się chmur, za pomocą radaru, za pomocą sond meteorologicznych, i innych technik.
Fen (z niem. Fhn) ? ciepły, suchy i porywisty wiatr opadający z wierzchołków pasma górskiego ku dolinom. Wiatry tego typu mogą spowodować znaczne podniesienie temperatury nawet o 20 w ciągu kilku minut, jak to się niekiedy zdarza w Stanach Zjednoczonych. Związane są z nim niezwykle czyste i przejrzyste powietrze i chmury o soczewkowatym kształcie. Nagłe porywy wiatrów fenowych przynoszą szkody w gospodarstwach ludzi, a także w leśnictwie (zobacz: wiatrołomy). Ponadto z wiatrami tego typu związana jest niekorzystna sytuacja biometeorologiczna, w czasie ich wiania obserwuje się pogorszenie samopoczucia, wzrost podenerwowania i agresji, a także wzrost liczby samobójstw.

Mechanizm powstawania

Schemat powstawania fenu. Na rysunku pokazane jest, że opad po nawietrznej i wiatry zstępujące powodują wyższą temperaturę u podstawy bariery po stronie zawietrznejPowstanie i cechy fizyczne wiatrów fenowych wynikają z różnic jakie występują w czasie ochładzania się i ocieplania powietrza wilgotnego i suchego (zobacz: gradient adiabatyczny). Warunkiem powstania tego wiatru jest różnica ciśnienia atmosferycznego po obu stronach bariery górskiej. Różnica ta wymusza ruch powietrza. Powietrze napotykając góry unosi się, ochładzając się wilgotnoadiabatycznie, tj. ok. 0,6 na 100 m wysokości. W czasie unoszenia się powietrza następuje kondensacja pary wodnej ? tworzą się chmury i deszcze. Suche już powietrze przekracza barierę szczytów górskich i opada po drugiej stronie ku dolinom. Opadając ogrzewa się, ale tym razem suchoadiabatycznie, tj. ok. 1 na 100 m. Stąd też wiatry fenowe są suche oraz znacznie cieplejsze niż powietrze na tej samej wysokości po przeciwnej stronie gór. Im wyższa jest bariera górska, tym ta różnica może być większa.Różnica temperatur powsztaje wyłącznie w wyniku skaraplania się pary wodnej zawartej w powietrzu, jeżeli napływające powietrze jest suche lub góra jest zbyt niska by zaszło skaraplanie, to nie zachodzi zjawisko ogrzania powietrza po zawietrznej stronie. Zjawisko zachodzi tylko do pewnej wysokości góry, powyżej gdy temperatura rozprężonego powiertrza jest niska i nie zawiera ono już prawie wcale pary wodnej, to wzrost wysokości góry nie wywołuje tego zjawiska.
- wiatr halny - Tatry
- chinook - Góry Skaliste
- fhn - Alpy
- puelche - Chile (Andy)
- zonda - Argentyna (Andy)
- austrul - Karpaty Rumuńskie

Bryza - wiatr wiejący na wybrzeżu morskim. Zmiany kierunku wiatru, występujące w rytmie dobowym, wywołane są różnicami w nagrzewaniu się lądu i morza. W dzień ląd nagrzewa się szybciej niż woda, dlatego cieplejsze powietrze nad lądem unosi się, a na jego miejsce pojawia się chłodniejsze i wilgotniejsze powietrze znad morza. Zatem bryza dzienna (bryza morska) wieje znad morza na ląd. Natomiast w nocy ląd oddaje szybciej ciepło niż morze. Zjawisko powtarza się, ale wiatr wieje w przeciwnym kierunku. Bryza nocna (bryza lądowa) przynosi na wodę suche powietrze znad lądu. Zasięg bryzy to ok. 20-30 km od linii brzegowej w stronę wody. W stronę lądu zasięg ten jest wyraźnie mniejszy i uzależniony od charakteru powierzchni. W analogiczny sposób jak bryzy, tyle że na większą skalę, bo w cyklu rocznym, powstają wiatry monsunowe.Podobne zjawisko do bryzy zachodzi przy bezchmurnej pogodzie ciepłą porą roku w górach, gdzie występuje różnica pomiędzy nagrzewaniem się wierzchołków górskich i dna dolin. Górne partie wzniesień nagrzewają się szybciej, gdyż mają mniejszą wilgotność, są słabiej osłonięte szatą roślinną, a warstwa gleby jest znacznie cieńsza, lub też jest to goła skała. Doliny cechują się odwrotnymi parametrami, a dodatkowo są ocienione wzniesieniami, zabierającymi część nagrzewającego światła słonecznego. W nocy jest odwrotnie - szczyty górskie są bardziej narażone na utratę ciepła. Stąd powstają wiatry podobne do bryzy - wiatry górskie i dolinne. Wiatr dolinny unosi się w dzień ku górze, wiatr górski - schodzi z gór w nocy. Wiatry dolinne tworzą chmury kłębiaste nad pasmami górskimi.

Bryza nocna
1. Ciepła woda
2. Chłodny ląd
3. Chłodne powietrze
4. Ciepłe powietrze
5. Suche, ciepłe powietrze
6. Wyż
7. Niż

Bryza dzienna
1. Chłodna woda
2. Ciepły ląd
3. Ciepłe powietrze
4. chłodne powietrze
5. Wilgotne, chłodne powietrze
6. Niż
7. Wyż

Istnieje również bryza miejska - wiejąca przy słonecznej pogodzie latem w kierunku centrum miasta, którego intensywna infrastruktura (place, ulice, dachy budynków) nagrzewa się od Słońca znacznie szybciej niż pola i lasy wokół miasta. Charakterystyczną cechą bryzy miejskiej jest występowanie jedynie jej fazy dziennej, gdyż w nocy różnice temperatur w mieście i poza miastem są znacznie mniejsze (i nadal na korzyść wnętrza miasta).
Sztorm - (z niem. Sturm), zjawisko meteorologiczne występujące nad obszarami mórz i oceanów w postaci bardzo silnego, porywistego, a przede wszystkim długotrwałego wiatru o sile nie mniejszej niż 8 w skali Beauforta. Pogodzie sztormowej towarzyszy bardzo silne falowanie powierzchni wody, a często występują również rzęsiste deszcze. Zjawiskiem jeszcze silniejszym od sztormu jest huragan.

Huragan - wiatr, rodzaj cyklonu tropikalnego o prędkości powyżej 33 m/s występujący na Atlantyku i wschodnim Pacyfiku (czasami również na innych morzach). Zwykle powoduje znaczne zniszczenia na powierzchni, nad którą przechodzi. Uznawany za rodzaj wiatru ostatni w standardowej, dwunastostopniowej Skali Beauforta. Oddalając się od oceanu jego siła równomiernie się zmniejsza.

Nawałnica (inaczej szkwał) - gwałtowny, krótkotrwały (do kilku minut) wzrost prędkości wiatru o co najmniej 8 m/s (przy początkowej prędkości wiatru większej od 10 m/s).Razem z nią występują burze, ale również gradobicia gdy temperatura gwałtownie spada.

Monsun, muson, (z grec. zmienny) układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Rozróżnia się: monsun letni (morski) z pogodą deszczową, związaną z niskim ciśnieniem nad lądem i wysokim nad morzem, oraz monsun zimowy (lądowy) z pogodą suchą, spowodowaną wysokim ciśnieniem nad lądem i niskim nad morzem. W monsunie letnim wiatr wieje z morza w stronę lądu, w monsunie zimowym - odwrotnie. Latem ląd szybciej nagrzewa się niż woda, więc ciśnienie powietrza nad nim spada. Pojawiają się gwałtowne wiatry wiejące znad morza w głąb lądu. Zimą niże tworzą się nad cieplejszymi wodami, co powoduje wianie monsunów od lądu w stronę morza (wiatry wieją z wyżu do niżu). Monsuny tworzą się u południowych i wschodnich wybrzeży Azji. Monsun letni ma duże znaczenie w rolnictwie w Azji - pomaga nawadniać suche obszary w głębi kontynentu. Monsun letni jest wiatrem ciepłym i wilgotnym, a monsun zimowy jest wiatrem suchym, a zarazem zimnym.

Wiatr wiejący w ciepłej porze roku z oceanu na ląd jest to 'monsun letni. W półroczu letnim monsuny wieją z morza na ląd, w zimie z lądu na morze. Powstają w wyniku dużych różnic temperatur, a w związku z tym ciśnienia między lądem a morzem. W okresie letnim ląd nagrzewa się bardziej niż morze. Nad lądem powstaje wskutek tego obszar obniżonego ciśnienia, powodujący spływ powietrza dołem z oceanu na ląd. Górą natomiast powietrze przemieszcza się w tym czasie w przeciwnym kierunku - z lądu na ocean.
W chłodnej porze roku ocean jest cieplejszy od lądu, co powoduje że wiatr wieje w przeciwnym kierunku - z lądu na ocean. Jest to monsun zimowy. Wiatr ten jest zwykle słabszy od monsunu letniego. Monsuny najsilniej rozwijają się w strefie południowych wybrzeży Azji. Jest to spowodowane wyjątkowo dużymi różnicami temperatury, jakie powstają pod wpływem olbrzymiego kontynentu Azji silnie nagrzanego latem, a oziębionego podczas zimy.

Monsun letni, występujący u wybrzeży Azji, niesie w głąb kontynentu wilgotne powietrze i powoduje obfite opady (pora deszczowa), warunkujące urodzaj na ogromnych obszarach (Indie, Chiny). Bardzo duże opady monsunowe powodują często katastrofalne powodzie, a brak opadów równie katastrofalne susze. W innych rejonach kuli ziemskiej monsuny są słabsze. Tam gdzie niże i wyże są mało stabilne i jedne nad drugimi nie mają wyrażnej przewagi sezonowej, np. w większej części Europy nie ma monsunów.

Pasat - stały wiatr morski o umiarkowanej sile (3~4B), wiejący w strefie równikowej między 30 szerokości północnej i 30 szerokości południowej; w epoce żaglowców miał duże znaczenie. Na półkuli północnej kierunek pasatu jest NE, na południowej SE (zgodnie z działaniem siły Coriolisa). pasat -wiatr powracacający z równika Powstają wskutek cyrkulacji powietrza wywołanej silniejszym nasłonecznieniem strefy równikowej w porównaniu z obszarami dalszymi tworząc Międzyzwrotnikową Strefę Zbieżności (ang. Intertropical Convergence Zone, w skrócie ITCZ). Rozgrzane nad równikiem powietrze odpływa górą w kierunku biegunów (antypasat), a na jego miejsce napływa dołem powietrze zimne od strony biegunów. Odchylenie w kierunku wschodnim wywołane jest obrotem kuli ziemskiej dookoła swej osi.

Pasaty występują wyraźnie na oceanach w odległości ponad 350 km od brzegu. Najsilniejsze są w porze zimowej danej półkuli, najregularniej występują na Oceanie Atlantyckim Antypasat to ciepły, stały wiatr o kierunku zachodnim, wiejący w strefie równikowej na wysokości 2000-3000 metrów, transportujący gorące powietrze od równika w kierunku zwrotników, gdzie na skutek wirowego ruchu Ziemi zmienia kierunek na wschodni i spływa w dół, po czym jako pasat wraca w kierunku równika.

Tornado to lokalna nazwa gwałtownego wiatru. Tornado powstaje w wyniku gwałtownego zderzenia ciepłego (znad Zatoki Meksykańskiej) i zimnego (znad Kanady) powietrza i tworzy wDo określania siły tornada (na podstawie zniszczeń jakie powoduje, a nie jego fizycznych właściwości) służy skala Fujity posługująca się symbolami od F0 do F5.
- F0 - wiatr o prędkości poniżej 116 km/h
- F1 - wiatr o prędkości od 116 do 180 km/h (może zniszczyć drewniane budynki gospodarcze i elementy dachów, przewracać lekkie pojazdy o dużej powierzchni, np. przyczepy campingowe, naczepy, spychać jadące samochody)
- F2 - wiatr o prędkości od 181 do 250 km/h (może zrywać dachy, wykolejać pociągi)
- F3 - wiatr o prędkości od 251 do 330 km/h (może wyrywać drzewa i kompletnie niszczyć nawet duże budynki)
- F4 - wiatr o prędkości od 331 do 415 km/h (może porywać duże i ciężkie pojazdy)
- F5 - wiatr o prędkości od 416 do 510 km/h (może unosić bardzo ciężkie obiekty i przenosić je nawet o kilkaset metrów, zrównuje z ziemią wszystko co napotka na swej drodze)

Trąba powietrzna - popularne określenie silnego wiru powietrznego powstającego w chmurach burzowych (cumulonimbus), na styku zcierających się warstw powietrznych. Słowo używane jest w Polsce zarówno w stosunku do trąb wodnych (ang. waterspout) jak i lądowych (ang. landspout). Nasilający się cyrkulujący ruch powietrza przybiera wygląd leja lub kolumny sięgającej od podstawy chmur, do powierzchni wody lub Ziemi. Rotujący wiatr jest słabszy niż w przypadku tornad jednak podnosi ku górze elementy powierzchni - wodę, pyły i inne pomniejsze przedmioty w zależności od siły - w szczególności trąba lądowa. Wyglądem i sposobem powstawania przypomina cyklony zwrotnikowe. W bardziej typowej postaci występuje na morzu (trąba morska), wir bowiem łącząc się z podłożem wodnym wysysa wodę, a wężykowaty słup podnosi się do chmur i łączy z nimi. Często trąbom powietrznym towarzyszą błyskawice i deszcz.Trąby powietrzne w Polsce są zjawiskiem rzadkim.

Cyklon - rodzaj cyrkulacji atmosferycznej typowej dla niżów barycznych; wirowy układ wiatrów w obrębie niżu (przemieszczają się po liniach spiralnych od zewnątrz do środka), na półkuli północnej kierunek przeciwny do kierunku ruchu wskazówek zegara, zaś na południowej zgodny z kierunkiem wskazówek zegara. Cyklony występują zazwyczaj w umiarkowanych i wysokich szerokościach geograficznych, ich przechodzeniu towarzyszą zmiany pogody (zmiany temperatury powietrza, ciśnienia, prędkości wiatru, pojawienie się silnych opadów itp.). Cyklony o katastrofalnych nieraz skutkach, występujące w niskich szerokościach geograficznych określa się jako cyklony tropikalne.

Pogoda to ogół zjawisk atmosferycznych zachodzących w danej chwili w dolnych warstwach atmosfery (głównie troposfery).

Jej stan określają składniki pogody (czyli fizyczne właściwości troposfery):
- temperatura powietrza,
- ciśnienie atmosferyczne,
- wilgotność,
- nasłonecznienie
- siła i kierunek wiatru,
- zachmurzenie i rodzaj chmur,
- opady i osady atmosferyczne - ich rodzaj i wielkość,
- zjawiska atmosferyczne np. burze,
- ostatnio podaje się także stężenie alergenów w powietrzu.

Badaniem zjawisk pogodowych zajmuje się meteorologia, ich przewidywaniem dział meteorologii - synoptyka. Dane meteorologiczne zbierane są przez stacje meteorologiczne. W Polsce sieć tych stacji obsługiwana jest przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.Charakterystyczny przebieg zmian pogody na danym obszarze to jego klimat.

Ciśnienie atmosferyczne to siła, z jaką słup powietrza naciska na powierzchnię ziemi. Co za tym idzie, w górach ciśnienie jest niższe, gdyż słup ten jest mniejszy, a na nizinach ciśnienie jest wyższe.
Wilgotność powietrza - zawartość pary wodnej w powietrzu.. Maksymalna wilgotność, czyli maksymalna ilość pary wodnej w określonej ilości powietrza silnie zależy od temperatury powietrza. Im wyższa temperatura powietrza, tym więcej pary wodnej może się w nim znajdować.Przekroczenie maksymalnej wilgotności (np. w wyniku obniżenia temperatury powietrza) powoduje skraplanie się pary wodnej. Dlatego właśnie powstaje wieczorna (nocna) rosa. Nagrzane w dzień powietrze może zawierać w sobie dużo pary wodnej, gdy przychodzi noc, powietrze ochładza się i spada przez to maksymalna ilość pary wodnej, która może być w nim zawarta. Nadmiar pary wodnej skrapla się, tworząc na powierzchi ziemi kropelki rosy (zobacz: punkt rosy).

Wysokość względna - wysokość jakiegoś punktu względem punktu odniesienia innego niż poziom morza. Mówiąc o wysokości względnej najczęściej ma się na myśli wysokość szczytów górskich w stosunku do den dolinnych. Stanowi ona podstawę rozróżnienia dwóch wielkich form terenu: wyżyn i gór.

Wysokość bezwzględna - wysokość danego punktu względem przyjętego punktu odniesienia, którym jest średni poziom morza. Wysokość bezwzględna oznaczana jest skrótem n.p.m., czyli nad poziomem morza.