Polska w czasach Saskich

W wyniku prowadzonych wojen Rzeczpospolita w XVII wieku pogrążyła się w stan bliski anarchii, nastąpił kryzys polityczny, ustrojowy i gospodarczy państwa.
Bezkrólewie lat 1696-1697 ukazało stan Rzeczpospolitej jako niepokojący, sejm elekcyjny przypomniał o koronie Polski, a najlepszym kandydatem był ten co miał więcej pieniędzy. Elekcja miała charakter podwójny, gdyż na tron Polski wybrano dwóch kandydatów. Elektora Saskiego oraz księcia popieranego przez Francję Ludwika DeConti. Na króla wybrano Augusta II popieranego przez Austrię i Rosję. Jego rządy rozpoczynają panowanie królów wywodzących się z rodu Wettinów z Saksonii, gdzie władali.
Władza króla Augusta II była bardzo słaba, ograniczona licznymi przywilejami szlachty podporządkowanej koteriom magnackim, posiadającym wielkie majątki, oddziały wojskowe, a nawet prowadzącym własną politykę zagraniczną.
W wyniku rosnącej samowoli zrywano sejmy, a na wszelkie próby wzmocnienia władzy królewskiej odpowiadano buntami. „Złota wolność” szlachecka osiągnęła swoje apogeum.
Państwo polskie słabło politycznie i militarnie, natomiast jego sąsiedzi (Rosja, Austria, Prusy) wzmacniali swoją pozycję i wykorzystując magnatów czuwali, aby nie doszło do reform w naszym kraju. Słaba Polska była dla nich wygodnym sąsiadem, w którego wewnętrzne sprawy mogli bez trudu ingerować.
Objęcie tronu przez Augusta II rozpoczęło najprawdopodobniej najtragiczniejsze panowanie w naszych dziejach........... .

August II był niewątpliwie bardzo utalentowanym i energicznym politykiem, lecz prowadził wzmocnienia swojej rodziny, kosztem Polski. Władca dążył również zmiany Inflant i Estonii w dziedziczną posiadłość swojej dynastii. Porozumiał się w tym celu z Rosją i Danią przeciw Szwecji, co wciągnęło Polskę w długotrwałą i wyniszczającą wojnę północną (1700-1721).

Rok 1699 – uformowanie się ligi północnej, w skład której wchodziły Saksonia, Rosja, Dania I rzeczpospolita.
Cel – odzyskanie przez państwa członkowskie ziem zagarniętych przez Szwecję, przy czym August II występował jako król polski z pretensjami do Inflant i Estonii.




Wojna ze Szwecją

„Pokonawszy Augusta II pod Rygą i Rosję pod Narwą wkroczył młody i bitny król szwedzki Karol XII do Polski, opanowując niemal cały kraj”.
W 1704 r. zawarty został między Rzeczpospolitą, a Rosją antyszwedzki traktat w Narwie, co oznaczało oficjalne przystąpienie Polski do wojny.
Słaba militarnie Rzeczpospolita odgrywała w niej drugorzędną role, lecz jej ziemie stały się teatrem działań zbrojnych armii szwedzkich i rosyjskich, co przyczyniło się do ich dewastacji. W 1702 roku po pokonaniu wojsk polskich pod Kliszowem, Szwedzi opanowali terytorium Rzeczpospolitej. W 1704 r. nastąpił rozłam wewnętrzny w państwie. Konfederacja sandomierska, którą zawiązano w obronie Augusta II, zawarła w Narwie sojusz z Rosją. Pod naciskiem Karola XII – króla szwedzkiego doszło do zawarcia konfederacji warszawskiej, która zgodnie z życzeniami króla szwedzkiego króla szwedzkiego ogłosiła detronizację Augusta II i nową elekcje. Elektem został wybrany przez garść szlachty pod asystą wojska szwedzkiego, wojewoda poznański Stanisław Leszczyński.
Opinia publiczna była podzielona, stąd powiedzenie „jedni do Sasa, drudzy do Lasa”. W 1705 r. Stanisław Leszczyński podpisał traktat w Warszawie, podporządkowujący Polskę Szwecji.
August II oficjalnie zrzekł się tronu polskiego po przegranej w 1706 r. wiernych mu wojsk pod Wschową oraz po zdobyciu przez Szwedów Saksonii.
Na tronie Polski zasiada Stanisław Leszczyński, walki trwają nadal. Szwedzi ponoszą klęskę pod Kaliszem. Król Szwecji Karol XII podpisuje układ z hetmanem Kozackim Iwanem Mazepą. W wyniku tego układu od Rosji miały być oderwane ziemie Ukrainy i włączone do Polski.
W 1709 r. następuje zmiana, Rosjanie pokonują Szwedów pod Połtawą na Ukrainie. Zwycięski car Rosji Piotr I umożliwia Augustowi II odzyskanie tronu w Rzeczpospolitej, zaś Stanisław Leszczyński został zmuszony do ucieczki na Pomorze Zachodnie, a potem przez Szwecję, aż do Francji.
August II przybył z licznym wojskiem saskim i podjął próbę wprowadzenia rządów absolutnych. Było to przyczyną wybuchu wojny domowej oraz zawiązania przeciwko królowi konfederacji tarnogrodzkiej w 1715 r. Żadna ze stron konfederacji nie mogła odnieść zasadniczego sukcesu, dlatego też poproszono cara Piotra I na rozjemcę. Car Piotr O wykorzystał ten fakt, gwarantując sobie bezbronność Rzeczpospolitej oraz możliwość wtrącania się w jej sprawy wewnętrzne. Car doprowadził do pokoju, zmuszając obie strony do ugody, w celu zatwierdzenia jej zwołano w 1717 r. Sejm Niemy.



Sejm Niemy

Był to najkrótszy sejm w historii Rzeczpospolitej.
Nazwa wzięła się stąd, że w obawie przed zerwaniem nie dopuszczono nikogo do głosu. Przypieczętował on istniejący w Polsce stan bezładu, bardzo wygodny dla państw ościennych.
Po raz pierwszy decyzje najwyższej władzy państwowej – sejmu zostały podjęte pod dyktando cara rosyjskiego. Sejm ten odbywał się pod presją wojsk cara Rosji. Odczytana została jedynie Konstytucja.
Na mocy uchwał ograniczono liczbę wojsk saskich w Polsce do minimum oraz usunięto z kraju saskich urzędników. Wprowadzono reformy podatkowe, pozwalające na utrzymanie około 25 tysięcznej armii (ostatecznie utworzono armię 14 tysięczną). Królowi zabroniono wszczynania wojen bez zgody sejmu oraz więzienia szlachty bez wyroku sądowego. Budżet państwa ustalono na około 10 mln zł. Ograniczono również władzę hetmanów i sejmików ziemskich. „Nienaruszalność tzw. praw kardynalnych, czyli artykułów henrykowskich, pacta conventa, wolnej elekcji, liberum veto, nietykalności osobistej szlachty, dożywotności urzędów i władzy nad chłopem, gwarantował car Piotr I”.
Car w tym momencie zaczął traktować Polskę jako „przedpole” Rosji.
W ostatnich latach swoich rządów August II starał się zapewnić koronę swojemu synowi, ale opozycja skutecznie mu w tym przeszkadzała. Widoczna słabość Rzeczpospolitej powodowała coraz większą aktywność sąsiednich mocarstw.
Wszelkie próby przeprowadzenia reform nie mogły w tym czasie dojść do skutku, gdyż nawet panujący w Rzeczpospolitej król musiał być posłuszny woli Rosji, Austrii i Prus, które jeszcze przed elekcją Augusta III zawarły porozumienie zwane traktatem trzech czarnych orłów.


Traktat Trzech Czarnych Orłów

W 1720 r. w Pocztdamie Rosja i Prusy podpisały traktat, w którym uzgodniły, że będą popierać utrzymanie dotychczasowego ustroju politycznego w Polsce i nie dopuszczą do wyboru syna Augusta II oraz Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski. Porozumienie to później zostało przekształcone w tzw. traktat trzech czarnych orłów. Został on zawarty w 1732 r. między Rosją, Austrią i Prusami. Przewidywał on współdziałanie Rosji, Austrii i Prus w narzuceniu Rzeczpospolitej własnego elekta.
Nad przebiegiem elekcji czuwały wojska rosyjskie oraz austriackie, które skoncentrowane były przy polskiej granicy. Układ ten nigdy nie wszedł w życie, miał być jednak zapowiedzią współpracy przyszłych grabarzy Polski. Rzeczpospolita stała się obiektem przetargów i rozgrywek ościennych mocarstw.


Walka o tron po śmierci Augusta II Mocnego

Po śmierci Augusta II w 1732 r. rozpoczęła się rywalizacja o tron Rzeczpospolitej. Wszystko wskazywało na to, iż królem zostanie Stanisław Leszczyński popierany przez Francję. Został on też wybrany przez 13 tysięczne zgromadzenie szlachty na Woli. W 1733 r. syna Augusta II, Fryderyk August, zdobył poparcie polityczne Austrii i Rosji za cenę poważnych ustępstw na rzecz tych państw. Jednak podczas elekcji w 1733 r. królem został wybrany teść króla Francji Ludwika XV – Stanisław Leszczyński. W takiej sytuacji pod osłoną wojsk rosyjskich głosami dziesięciokrotnie mniejszymi dokonana została elekcja Fryderyka Augusta Wettina, który przyjął imię August III ( 5 października 1733 r.)
Kraj pogrążył się w wojnie, która trwała od 1733 do 1735 roku i znana jest jako wojna sukcesyjna. Leszczyński musiał ratować się ucieczką i układem zawartym w Wiedniu w 1735 r. zrzekając się tronu polskiego, zyskując w zamian księstwo Lotaryngii, „...gdzie jako mądry król – dobroczyńca zaskarbił sobie najlepsze imię w historii Francji...”
Sytuacja polityczna w państwie unormowała się po sejmie z 1736 r. Król jednak mało się interesował sprawami polskimi, najczęściej przebywał w Saksonii, w Dreźnie. W jego imieniu państwem kierowali jego urzędnicy oraz rywalizujące ze sobą dwie grupy magnackie – Czartoryscy (Familia) oraz Potoccy. Do ich rywalizacji przyłączyli się Barniccy i dominujący na Litwie Radziwiłłowie.


Wojna siedemnastoletnia

W obliczu wielkich konfliktów europejskich Rzeczpospolita była całkowicie bezbronna. Przez cały czas panowania Augusta III na terenie Polski obce mocarstwa utrzymywały swe wojska.
„W wojnie siedemnastoletniej, w której Austria usiłowała bezskutecznie odebrać Prusom Śląsk, Polska nie brała udziału ... nie była wstanie przeciwstawić się przemarszom obcych wojsk”. Nastąpiło wyniszczenie naszego kraju, liczne plądrowania, rekwizycje, werbunki i zalewanie Polski fałszywą monetą, doprowadziło do załamania gospodarki naszego kraju. Państwo pogrążyło się całkowicie w anarchii, której miarą jest to, że podczas panowania Augusta III odbył się jeden sejm w 1736 r., wszystkie pozostałe w ciągu następnych 27 lat zostały zerwane.


Śmierć Augusta III

4 października 1763 – umiera August III.
Śmierć Augusta wzmogła obawy o możliwość wybuchu kolejnej wojny o tron polski. Familia chcąc zapewnić zwycięstwo swego kandydata (Augusta Aleksandra Czartoryskiego, bądź jego synowi Adamowi Kazimierzowi Czartoryskiemu), poprosiła Rosję o pomoc. Rosja w końcu poparła kandydaturę Stanisława Augusta Poniatowskiego. Sam król w sobie był tak wybitny i genialny, że zagrażało to dworom petersburskim i berlińskim, ponieważ nie mogli sterować sytuacją w Polsce. W końcu Prusy i Rosja zaczęły ingerować w sprawy Polski, „... biorąc w obronę różnowierców, torpedowanie reform przez popieranie opozycji magnackiej oraz lansowanie – głównie przez Fryderyka II – planów aneksji ziem polskich, zmierzających do bezpośredniego osłabienia państwa polskiego, a zarazem uzyskania wielkich korzyści”.
Przez cały czas polski rząd próbował przeprowadzić różnego rodzaju reformy mające na celu zahamowanie wpływów państw ościennych w sprawy polskie. Niestety większość z nich została szybko zahamowana i nie dochodziła do skutku.

Według mnie był to chyba najtragiczniejszy okres w historii Polski, być może za wyjątkiem wojen w XX wieku. Polska praktycznie nie miała własnego zdania, w kraju, ani na arenie międzynarodowej. O całym jej losie decydowały trzy państwa: Austria, Prusy i Rosja. Jedynym „stałym sprzymierzeńcem, jakby się mogło wydawać, była Francja. Lecz niestety, nawet ona robiła to tylko dla swoich korzyści. Jak widać Polska cały czas była uzależniona od sąsiadów. Warto zauważyć, że było tak aż do II wojny światowej, A może nawet i dłużej...



Bibliografia
- Zarys dziejów Polski, Jerzy Topolski
- Dzieje Polski w zarysie, Michał Bobrzyński
- Historia- dzieje nowożytne, Małgorzata Ciejka
- Dzieje Polski część II, Wanda Hoszowska
- Kronika Polski, Ryszard Kluszczyński
- Historia czasów nowożytnych, Krzysztof Pietkiewicz