Podobieństwa i różnice w systemach totalitarnych na przykładzie Włoch, Niemiec i ZSRR.

Podobieństwa i różnice w systemach totalitarnych na przykładzie Włoch, Niemiec i ZSRR.


Hitleryzm, Stalinizm i Mussolinizm współczesnemu człowiekowi kojarzą się z najgorszymi zbrodniami przeciwko ludzkości. Każdy z tych systemów totalitarnych
był okrutnym reżimem wymierzonym przeciwko człowieczeństwu. Różne są genezy
narodzenia stalinizmu w Rosji i faszyzmu we Włoszech oraz Niemczech, jednak ich
głównym założeniem było zniewolenie i podporządkowanie jednostki narzuconym
celom (głównie militarnym). Aby prześledzić proces narodzin europejskich totalitaryzmów, trzeba cofnąć się do roku 1918 – końca I wojny światowej.
Gwałtowne pojawienie się faszyzmu po Wielkiej Wojnie można określić jako wybuch
emocji przeciwstawiających się liberalizmowi, demokracji i racjonalizmowi.
„Wojna, która zakończy wszystkie wojny” – tak określała propaganda I wojnę światową.
Wydawało się to możliwe dzięki Lidze Narodów i nowej polityce rozwiązywania sporów
na drodze kompromisów. Tymczasem świat, który wyłonił się po wojnie, był odmienny
od rzeczywistości przedwojennej. Deklaracje Ligi Narodów oraz postanowienia Traktatu Wersalskiego stawały się kolejnymi punktami zapalnymi w skłóconej i ekonomicznie zachwianej Europie. Na Starym Kontynencie szalała hiperinflacja, panowało bezrobocie, spadek produkcji rolnej i przemysłowej, co w pewnej perspektywie czasowej powodowało wybuch niezadowolenia społecznego.
Pierwszym krajem, w którym nastąpił taki wybuch stały się zwycięskie w I wojnie światowej Włochy. W 1919 r. Benito Mussolini stanął na czele pierwszej organizacji faszystowskiej, która skupiała w swoich szeregach przede wszystkim kombatantów, anarchistów i byłych socjalistów. Jednym z głównych jej celów stało się zwalczanie komunizmu, dlatego też hojnie była sponsorowana przez przemysłowców i posiadaczy ziemskich. W szybkim czasie ruch ten zdobywał w społeczeństwie włoskim coraz więcej na znaczeniu i przekształcił się w liczącą siłę polityczną tego kraju. Tak więc Benito Mussolini 28 X 1922 roku na czele swojej organizacji ruszył do Rzymu po władzę, którą miał przejąć w wyniku zamachu stanu. Król Włoch Emanuel III odmówił podpisania dekretu o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, który najprawdopodobniej umożliwiłby rozbicie puczu faszystów. Zamiast tego monarcha 31 X 1922 roku powierzył wodzowi faszystów misje tworzenia nowego rządu. Od chwili przejęcia władzy Mussolini i jego ludzie zaczęli robić “porządki” w swoim kraju oczyszczając go ze swoich wrogów politycznych. I tak 1925 roku wprowadzono dyktaturę partii faszystowskiej, a rok później w 1926 zakaz działalności partii politycznych i związków zawodowych. Nowa tyrania posługiwała się również swoimi bojówkami zwanymi “czarne koszule”, które zastraszały społeczeństwo. Rozbijali oni wszelkie organizacje mogące zagrozić Narodowej Partii Faszystowskiej w wyłączności władzy. Kościół katolicki otrzymał specjalną pozycję w państwie, a także w szkolnictwie. W zamian Prus IX, a wraz z nim włoskie duchowieństwo, poparł państwo faszystowskie. Ideologia faszystowska stała się we Włoszech ideologią państwową. Podobnie jak partia bolszewików w Rosji, partia faszystowska we Włoszech skupiała pełnię władzy administracyjnej i politycznej. Cały aparat władzy w państwie został zbudowany w oparciu o zasadę skrajnego centralizmu. Wprowadzono masowe organizacje, do których zmuszeni byli należeć wszyscy obywatele bez względu na wiek. W szkole dzieci i młodzież została poddawana dużej propagandzie. Zlikwidowano wszelkie demokratyczne organizacje przedstawicielskie np. samorządy itd. Tajna policja czuwała nad spokojem społecznym usuwając w sposób dyskretny wszelkich przeciwników systemu. Faszyści chcąc zyskać zaufanie społeczne organizowali masowe roboty publiczne i wiece, na których podsycali wrogie nastroje wobec innych narodów. Jednym z głównych haseł faszystów było prowadzenie przez Włochy polityki imperialnej. Mussolini realizując ją w 1935 roku zaatakował Abisynię i w rok zajął te jedyne niepodległe państwo afrykańskie. Sprzeciwy państw zachodnich (Wielkiej Brytanii i Francji) okazały się tak symboliczne, że podsycały tylko we Włoszech i Niemczech agresywne nastroje w sprawie rewizji granic w Europie. W 1937 roku Włochy przystąpiły do paktu antykominternowskiego (tworzonego przez Włochy, Niemcy i Japonię) skierowanemu przeciwko ZSRR. Kolejną zdobyczą Mussoliniego stała się Albania, którą Włochy bezprawnie zaanektowali w 1939 roku. Faszyści włoscy zajęcie Albanii uważali za kolejny krok w dalszych podbojach w rejonie Morza Śródziemnego. Zgodnie z ideologią faszystowską odnośnie kultu jednostki, Mussolini nawiązując do starożytnego Rzymu ogłosił się wodzem („duce”), aby zwiększyć swój autorytet w państwie.
Niemcy okazały się następnym państwem po Włoszech, w którym zapanował faszyzm. Jednak ze względu na bardziej radykalną formę w Niemczech został on nazwany nazizmem lub hitleryzmem. Przywódcą tej orientacji politycznej w Niemczech został Adolf Hitler, który w przeciągu paru lat przekształcił małą organizację (NSDAP) w partie ogólnie narodową. Został on przywódcą NSDAP w 1921 roku i pokazał się od początku drogi do władzy jako znakomity organizator, mówca i taktyk. Program jego partii charakteryzował się szowinizmem, rasizmem, skrajnym antykomunizmem i demagogią. Biorąc przykład z Mussoliniego, naziści niemieccy dokonali w 1923 roku w Monachium zamach stanu w celu przechwycenia władzy. Jednak władze stłumiły pucz faszystów, a ich przywódców osadziły w więzieniu. Partia Hitlera została rozbita i wydawał się jej szybki koniec. Sam Hitler został osadzony w więzieniu na półtora roku, gdzie jednak nie zarzucił działalności politycznej. W więzieniu napisał “Mein Kampf”, gdzie zamieścił cały swój fanatyczny program. Przewidywał on rewizję granic Niemiec, prowadzenie polityki ludobójstwa, i walkę z komunizmem. W 1925 roku Hitler został wypuszczony z więzienia i bardzo szybko zdołał odbudować struktury rozbitej po puczu partii. Początkowo zaczął walkę o władzę nad krajem w sposób legalny, aby jego ugrupowanie wygrało demokratyczne wybory. Pomocne w tym miały być stworzone w NSDAP bojówki (m.in. SS), które miały ochraniać wiece partyjne i rozbijać spotkania z wyborcami przeciwników politycznych. Prawdziwym przełomem w drodze po władzę okazał się dla hitlerowców wielki krach gospodarczy w 1929 roku. Spowodował on w Niemczech masowe bezrobocie a co za tym idzie wielkie niezadowolenie w społeczeństwie niemieckim. Do ludzi zaczęły docierać rasistowskie i imperialistyczne hasła nazistów zdobywających coraz to większe poparcie. Po wyborach do Reichstagu w 1932 roku NSDAP okazała się najsilniejszą formacją polityczną w parlamencie. W 1933 roku Adolf Hitler został zaprzysiężony na kanclerza przez starego i schorowanego prezydenta Rzeszy von Hindenburga. W tymże samym roku naziści podpalili Reichstag i oskarżyli o to komunistów. Zdarzenie to stało się dla nich pretekstem do wprowadzenia stanu wyjątkowego, który ograniczał wolności obywatelskie. Rok później zmarł prezydent Hindenburg co wykorzystał skrzętnie Hitler przejmując jego uprawnienia. Posiadając pełnie władzy ogłosił się wodzem narodu niemieckiego - fuhrerem. Hitler rozkazał zlikwidować opozycje wewnątrz partyjną, która dokonała się poprzez rozstrzelanie przywódców SA . Od początku panowania nazistów rozpoczęły się wielkie prześladowania Żydów i Cyganów, których w myśl ideologii uważano za sprawców wszelkich nieszczęść Niemców. W Ustawach Norymberskich z 1935 roku hitlerowcy zabronili obywatelom niemieckim pochodzenia żydowskiego sprawowania urzędów, małżeństw z Niemcami, przebywania w określonych miejscach itd. Tajna policja - gestapo i SS zajmowały się unieszkodliwianiem przeciwników systemu, skrytobójczo mordując lub osadzając w obozie koncentracyjnym. Hitler poprzez masowe zbrojenia i wielkie roboty publiczne w sposób drastyczny zmniejszył bezrobocie i poprawił byt przeciętnego Niemca. Jego sukcesy gospodarcze sprawiły, że przeważająca część społeczeństwa faktycznie popierało politykę dyktatora. W nazistowskich Niemczech utworzono na wzór włoski masowe organizacje, do których wprowadzono obowiązkową przynależność wszystkich obywateli. Dzieci i młodzież zrzeszona była w hitlerjungen gdzie wychowywano je w duchu narodowo-socjalistycznym. Wszelkie struktury państwa zostały podporządkowane partii nazistowskiej, która używała ich do kontroli obywateli. Podobnie jak w innych państwach totalitarnych ogromne znaczenie w III Rzeszy przywiązywano do propagandy.. W polityce zagranicznej Hitler konsekwentnie realizował swój program polityczny nakreślony we własnej książce. W 1935 roku Niemcy łamiąc postanowienia wersalskie wprowadziły powszechny obowiązek służby wojskowej. W tym samym roku naziści podpisali z Wielką Brytanią umowę morską zezwalającą Niemcom na posiadanie trzy razy mniejszej floty wojennej, tym samym mocarstwo zachodnie uwiarygodniło zbrojenia III Rzeszy. Zachęcony ugodową polityką państw zachodnich dyktator niemiecki zdecydował się w 1936 roku na obsadzenie wojskiem strefy zdemilitaryzowanej w Nadrenii gdzie koncentrował się przemysł ciężki. Ku zdziwieniu samych Niemców, państwa zachodnie ograniczyły się tylko do protestów zamiast do siłowego wyegzekwowania przestrzegania postanowień Traktatu Wersalskiego. W 1938 roku Hitler dokonał “Anschlussu” Austrii a wkrótce potem rozbioru Czechosłowacji. W tamtym czasie polityka łagodzenia despoty przez mocarstwa zachodnie osiągnęła szczyt na Konferencji Monachijskiej gdzie po raz kolejny państwa te skapitulowały wobec groźby wojny z Niemcami. W 1939 roku Hitler zdeklarowany antykomunista zawarł z komunistycznym Związkiem Radzieckim pakt (Ribbentrop - Mołotow) o przyjaźni i współpracy, który przewidywał IV rozbiór naszego kraju. Z dniem 1 IX 1939 roku została wywołana przez Niemcy hitlerowskie wojna z Polską. Mimo prób nazistowskiej dyplomacji aby konflikt polsko-niemiecki zamienić w sprawę lokalną sojusznicze mocarstwa zachodnie wypowiedziały agresorowi 3 IX wojnę. Fakt ten sprawił, że po 21 latach pokoju wybuchła kolejna wojna, która swoim zasięgiem, liczbą ofiar i skalą zniszczeń znacznie przewyższyła I wojnę światową. W latach 1939-41 Hitler poprowadził swój kraj do oszałamiających zwycięstw, których skala nigdy jeszcze nie była notowana w historii wojen. Stosując nową taktykę atakowania (Blitzkrieg) Niemcy kolejno podbijały w błyskawicznych kampaniach :Polskę, Danię, Norwegię, Holandie, Belgię, Francję, Jugosławię, Grecję i bardzo duże obszary ZSRR. Jednak klęska pod Staliningradem i przyłączenie się do wojny Stanów Zjednoczonych przesądziło o klęsce Niemiec w wywołanej przez siebie wojnie. Zanim jednak doszło do kapitulacji, w podbitej wcześniej Europie naziści zdołali wcielić w życie swój zbrodniczy program ludobójstwa. Szczególnym okrucieństwem Niemcy wsławili się na terenach podbitej Europy Wschodniej gdzie przygotowali te ziemie do swojej “przestrzeni życiowej”. Po pokonaniu naszego kraju Gestapo i SS w masowych egzekucjach zabijała polską inteligencje (polityków, nauczycieli, księży). Jednak naczelnym narzędziem terroru hitlerowców stały się obozy koncentracyjne. W 1933 roku z rozporządzenia Himmlera szefa SS powstał w Dachau pierwszy obóz koncentracyjny, który posłużył jako wzorzec dla następnych. Osadzano w nim przeciwników politycznych, Żydów i pospolitych przestępców. W czasie wojny na terenie Generalnego Gubernatorstwa Niemcy wybudowali największe obozy zagłady, które stały się miejscem kaźni około 11 milionów ludzi.
Ideologia stalinizmu (komunizmu) w odróżnieniu od faszyzmu powstała na gruncie dużego rozczarowanie proletariatu z panującego porządku społecznego. Geneza powstania komunizmu wywodzi się z XIX - wiecznej rewolucji przemysłowej, która zmieniła całkowicie strukturę ludnościową w krajach Europy. W wyniku tych przemian powstały dwie nowe grupy społeczne - robotnicy (proletariat) i kapitaliści (burżuazja). Wraz z tymi przemianami pogłębiły się różnice ekonomiczne między klasami ludności. Wielki przemysł spowodował masową migracje ludności wiejskiej do miast co spowodowało wytworzenie się wielkich metropolii. Zazwyczaj robotnicy byli słabo opłacani i źle traktowani przez co zwiększał się w szybkim tempie niedostatek ich rodzin. Warunki bytowania proletariatu sprawiały, że stawał się on podatny na nowe ideologie. W takiej zatem atmosferze rozpoczął się rozwój idei komunizmu jako nowego modelu stosunków społecznych. Komunizm jako system władzy zaistniał po rewolucji październikowej w Rosji w 1917 roku. Po śmierci Lenina na najwyższych szczeblach partii rozgorzała walka o władzę. Ostatecznie w 1929 roku poprzez stopniowe eliminowanie przeciwników politycznych walkę tą wygrał Józef Stalin, który od tego roku stał się faktycznym dyktatorem. Rozpoczynała się era stalinizmu, jednego z najbardziej zbrodniczych systemów totalitarnych. Stalin przygotowywał partię i państwo do walki z bogatymi chłopami i masowego uprzemysławiania kraju. Zanim się do tego zabrał, rozpoczął wielką czystkę w partii zwalniając z niej starych bolszewików i przyjmując do niej młodych ślepo mu posłusznych karierowiczów. Posiadając podporządkowaną własnej osobie partię Stalin rozpoczął przymusową kolektywizację wsi , która okazała się jedną z najkrwawszych zbrodni w dziejach ludzkości. Polityka ta spowodowała masowy opór pokrzywdzonych ludzi, którzy walczyli w nierównej walce w obronie własnej ziemi. Dzięki decyzji Stalina w wyniku tej akcji zginęło z terroru lub z głodu kilka milionów ludzi. W wyniku akcji uprzemysławiania kraju realizowanej w planach pięcioletnich nastąpił w Związku Radzieckim olbrzymi wzrost produkcji przemysłowej. Wybudowane zostały gigantyczne kombinaty, zapory wodne, które zelektryfikowały ZSRR. Tak duży postęp gospodarczy był spowodowany olbrzymimi wyrzeczeniami społeczeństwa radzieckiego, i kosztami z jakimi nie liczyło się ówczesne kierownictwo komunistyczne. Jednak głównym powodem przyrostu produkcji było stworzenie w ZSRR niezliczonej armii niewolników, którymi stawali się więźniowie z obozów pracy (gułagów). W latach 1937-38 w Związku Radzieckim szalał nigdy wcześniej nie mający takiej skali na świecie terror. NKWD na polecenie Stalina dokonywało czystek w aparacie partyjnym, w armii i w służbie bezpieczeństwa. Strach i terror był tak wielki, że zwykły obywatel za najmniejszy donos mściwego sąsiada mógł być szybko uznanym za “wroga ludu”. Taki osąd w rzeczywistości stalinowskiej oznaczał śmierć lub w niewolniczą pracę w gułagu. Symbolem czystek stawały się wielkie procesy pokazowe, w których w charakterze oskarżonych zasiadali dawni dygnitarze partyjni. Metody śledcze polegały na katowaniu uwięzionych, po to aby świadczyli o swojej winie i podawali swoich “współpracowników” w “spisku antypaństwowym”. Haniebną zagrywką radzieckiego tyrana było pozostawienie walczącego powstania warszawskiego bez pomocy. Jak się okazało w walce o kontrolę w naszym kraju despota wolał pozwolić nazistom zlikwidować ruch oporu po to, aby nie mieć go w przyszłości przeciw sobie. Po II wojnie światowej Związek Radziecki zdobył kontrolę nie tylko nad Polską lecz również : Czechosłowacją, Węgrami, Rumunią, Bułgarią i NRD. We wszystkich tych krajach zapanował ustrój stalinowski, który zaczął działać podobnie jak w ZSRR. Dalsza ekspansja komunizmu nastąpiła w krajach azjatyckich, jak w 1949 roku w Chinach, następnie w Korei Północnej, Wietnamie i Kambodży.
Tak o to przedstawiają się historie faszyzmu i stalinizmu, które stanęły się najczarniejszymi kartami historii ludzkości. Oba te systemy nastawione były w maksymalnym stopniu na ograniczenie wolności jednostki, która jest jedynym gwarantem jej rozwoju. Różnie skończyli swoją karierę najwięksi tyranii w dziejach ludzkości. Duce zakończył żywot na szubienicy wśród wrogiego tłumu byłych zwolenników, Hitler popełnił samobójstwo lub uciekł za granicę, a Stalin odszedł żegnany płaczem. Choć najokrutniejsze totalitaryzmy XX wieku znacznie różniły się ideologią i genezą powstania, to ich nadrzędnym celem było zapanowanie nad porządkiem ówczesnego świata za pomocą bezgranicznie oddanych i ślepo zapatrzonych w osobę przywódcy „niewolników”. Od dziecka wcielano przyszłych zwolenników do organizacji państwowych, a przeciwników likwidowano za pomocą policji politycznej (Gestapo w Niemczech, NKWD w Rosji, „czarne koszule” we Włoszech). Jednak mimo okrutnego i zbrodniczego terroru, nigdy nie udało się totalitarnej dyktaturze opanować i podporządkować europejskiego społeczeństwa.