Sanacja

Sanacja to obóz polityczny sprawujący rządy w Polsce od przewrotu majowego 1926 do września 1939. program działania obozu zakładał odnowę moralna i uzdrowienie życia publicznego państwa.

W wyniku porozumienia M. Rataja i J. Piłsudskiego powołano nowy gabinet, a jego premierem został K. Bartel. Niedługo później, 31.V.1926 r. Zebrało się Zgromadzenie Narodowe, by dokonać wyboru nowego prezydenta. Wybory powtórzono jednak 1.VI.1926 r. i wybrano na prezydenta I. Mościckiego, kandydata zaproponowanego przez J.Piłsudzkiego. Zmiany w konstytucji, określone jako "nowela sierpniowa" zostały uchwalone przez sejm 2.VIII.1926 r. Nowela sierpniowa dawała prezydentowi prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy i ograniczyła uprawnienia sejmu. Kolejnym posunięciem była nowa organizacja najwyższych władz wojskowych i powołanie stanowiska Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Funkcje Tę objął J. Piłsudski, który jednocześnie sprawowała obowiązki ministra spraw wojskowych. Jednak w obliczu kończącej się kadencji i nowych wyborów parlamentarnych postanowiono utworzyć jednolity blok partii popierających Piłsudskiego. W grudniu 1927 r. Powstał Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) ugrupowaniu temu przewodził Walery Sławek. Rząd rozpoczął ostrą kampanię propagowaną na rzecz BBWR oraz udzielił działaczom BBWR wsparcia finansowego. Wybory w 1928 r. Nie przyniosły jednak sanacji zdecydowanego zwycięstwa. BBWR uzyskał jedynie 123 miejsca na 444 w sejmie.

W nowym sejmie dochodziło do starć miedzy sanacja a opozycją. Działania sanacji doprowadziły do konsolidacji opozycji i powstaniu bloku partii opozycyjnych w skład którego weszło sześć partii reprezentujących nurt centrowy i lewicowy. Blok ten nazwano Centrolewem. Stronnictwa polityczne skupione w Centrolewie zorganizowały w Krakowie kongres i przystąpiły do organizowania akcji protestacyjnych w innych miastach. Następnie powołały one organizację pod nazwą Związek obrony Prawa i Wolności Ludu. Miał on stanowić siłę opozycyjną wobec sanacji w obliczu rozwiązania parlamentu i nowych wyborów. Po rozwiązaniu parlamentu przez prezydenta I. Mościckiego rozpoczęły się aresztowania przywódców i najważniejszych działaczy Centrolewu. Schwytanych działaczy opozycji przewieziono do twierdzy w Brześciu nad Bugiem. W wyborach 1930 r. BBWR uzyskał około 50% miejsc w sejmie. Było to wielkie osiągnięcie sanacji. Większość w sejmie umożliwiła sanacji dążenie do rewizji konstytucji. Jednocześnie ograniczano stopniowo prawa obywatelskie, wymagając między innymi przy obejmowaniu urzędu udowodnienia lojalności wobec obozu sanacyjnego.