Rozwój prenatalny i postnatalny człowieka

Rozwój prenatalny:
Komórki jajowe, zanim jedna z nich dostanie do jajowodu, dojrzewają przez cztery tygodnie w jajniku. Dojrzały pęcherzyk Graffa pęka, uwalniając komórkę jajowa, która zostaje wychwycona przez lejek jajowodu. (rys.152)
Procesy te podobnie ja spermatogeneza SA regulowane prze hormony przysadki mózgowej. W miejscu pękniętego pęcherzyka Graffa powstaje ciałko żółte sytntetyzujace hormon- progesteron, który wstrzymuje dojrzewanie następnego pęcherzyka oraz powoduje silne grubienie i spulchnienie ściany macicy, przygotowując ja do przyjęcia jaja.
W normalnych warunkach tylko jeden plemnik zapładnia komórkę jajowa. Zapładnianie odbywa się w jajowodzie, a dalszy rozwój przebiega początkowo w jajowodzie następnie w macicy powstała zygota, która ma pełny podwójny komplet chromosomów (2n) zawierających miedzi innymi geny determinujące płeć człowieka kolor oczu włosów czy tez grupę krwi.
Ponieważ jajo ludzkie ma materiał zapasowy prawie równomiernie rozmieszczony a jego ilość jest znikoma, bruzdkowanie ( podział mitotyczny, proces, dzięki któremu każde zapłodnione jajo rozwija się w wielokomórkowy zarodek) jest całkowite i prawie równomierne a w jego wyniku powstają komórki o podobnej wielkości. Już kilkanaście godzin po zapłodnieniu rozpoczynają się podziały mitotyczne, czyli bruzdkowanie. Bruzdkujaca zygota przemieszcza się w dół jajowodu w kierunku macicy. Ten proces trwa około 10 dni.
W tym czasie zarodek przechodzi przez stadium moruli- gródki komórek bez jamy w środku(rys.153) a następnie blastuli zwanej, BLASTOCYSTĄ LUB JAJEM PŁODOWYM. Jest to pęcherzyk złożony z zewnętrznej warstwy większych komórek ? trofoblastu (pełni on funkcje ochronna i odżywczą) i warstwy zewnętrznej, ? embrioblastu tzw. Ciałka zarodkowego powstaje ciało zarodka.(Rys 154)
Po 6-9 dniach wędrówki jajo płodowe złożone z około 100 komórek przedostaje się do macicy i przez kilka dni, rozwijając się dalej, odżywania się substancją wydzielana przez jej śluzówkę tzw. Mleczkiem macicy. Dojrzałe jajo płodowe zagnieżdżą się w wytrawionym zagłębiu a śluzówka macicy je obrasta.
Trofoblast wiąże się z błoną macicy, stopniowo przekształcając się w kosmówkę i uczestnicząc w wytwarzaniu łożyska(rys.155).w czasie implantacji węzła zarodkowego komórki nadal dzielą się intensywnie. W 12 dniu rozpoczyna się gastrulacja i stopniowo tworzą się trzy listki zarodkowe a następnie błony płodowe. Nad zarodkiem formuje się fałd, z którego powstaje owodnia wypełniona płynem zapewniającym dalsze środowisko rozwoju. Pod tarcza zarodkową komórki obrastają żółtko, tworząc woreczek żółtkowy (rys.156). z boku woreczka żółtkowego,ze ścian prajelita zaczyna rozwijać się omocznia, która kieruje się w stronę łożyska. Później tworzy ona wraz z sąsiednimi tkankami sznur pępkowy ? łączący zarodek a potem płód z łożyskiem (rys.157)
OKRES ROZWOJU ZARODKOWEGO.Poczynając od 4 tygodnia, w zarodku następują zmiany w wyniku, których ustala się symetria ciała i rozpoczyna się wytwarzanie narządów pierwotnych- związków kończyn, głowy z łukami skrzelowymi,oczu uszu gruczołów układu pokarmowego i innych.
Stadium rozwoju miedzy 18a 28 dniem nosi nazwę NEURULI. Jest to okres związywania się i rozwijania układu nerwowego. W tym samym czasie powstają główne mięsnie. Około 22 dnia pojawiają się zawiązki nerek.
W 24 dniu rozpoczyna swą prace serce, które pompuje krew w układzie krwionośnym zarodka. Zarodek ma wtedy 0,02g masy i 5mm długości (rys.158).w 40 dniu funkcjonuje już mozg i alkad nerwowy. Rozwój zarodkowy kończy się około 8 tygodnia, kiedy zarodek waży około 1g i ma 23 mm długości(rys.159). ma on znaczenie zaawansowane w rozwoju zawiązki wszystkich organów, przy czym znajdują się one w tym samym miejscu, co u dorosłego osobnika.
Faza rozwoju płodowego rozpoczyna się w 8 tygodniu. Łożysko jest już rozwinięte, a kształtowanie się części ciała i narządów organizmu jest w za?sadzie zakończone (ryc. 160). Tę fazę rozwoju charakteryzuje intensywny wzrost płodu i wykształcenie się narządów ostatecznych. Kontakt płodu z mat?ką jest utrzymywany za pomocą łożyska, które pełni wiele funkcji. Tu odby?wa się wymiana gazowa, przekazywanie substancji odżywczych, wydalanie produktów przemiany materii do krwi matki. Łożysko produkuje też hor?mony i chroni płód przed krążącymi we krwi matki mikroorganizmami. Tę?dy przenikają do płodu niektóre przeciwciała wytwarzane przez organizm matki, ale krew płodu i matki nigdy się nie mieszają (ryc. 161).
Około 16 tygodnia matka odczuwa delikatne ruchy płodu, które z czasem stają się bardziej energiczne i zróżnicowane. W 4 miesiącu ciąży twarz płodu nabiera cech ludzkich (ryc. 162), a płód waży już 310 g i mierzy 160 mm. W końcu 9 miesiąca normalnego przebiegu ciąży pojawiają się skurcze macicy (bóle porodowe), które rozpoczynają poród. Rytmiczne skurcze macicy i mię?śni brzucha powodują przesuwanie płodu w dół macicy i rozerwanie owodni. Po opuszczeniu dróg rodnych matki zanika tętno w pępowinie i następu?je jej przerwanie (przecięcie). Łożysko zostaje wydalone.
Gromadzący się we krwi narodzonego dziecka, CO2 pobudza pracę ośrod?ka oddechowego, który z kolei pobudza mięśnie oddechowe do pracy. Na?stępuje wdech i wydech, o którym świadczy pierwszy krzyk. Rozpoczyna się dla noworodka trudny okres adaptacji do nowych warunków; zmienia się system obiegu krwi, podejmują pracę dotychczas nieczynne układy, Np. odde?chowy, a wykształcony odruch ssania umożliwia odżywianie noworodka.

Rozwój postnatalny
Człowieka obejmuje kilka charakterystycznych okresów.
W tym czasie zmieniają się nie tylko masa, proporcje ciała i ukształtowa?nie twarzy człowieka. Następuje także jego rozwój emocjonalny i intelektu?alny.

Od narodzin do końca pierwszego miesiąca życia noworodek przysto?sowuje się do oddychania powietrzem atmosferycznym, do przyswajania pokarmów (mleko matki) i wydalania produktów przemiany materii. Ciało noworodka ma około 50 cm długości od czubka głowy do końca palców u stóp i waży śred?nio 3,4 kg. przy urodzeniu chłopcy są zwykle odro?binę dłużsi i ciężsi od dziewczynek. Główka nowo narodzonego dziecka sprawia wrażenie olbrzy?miej - przypada na nią około 25% całkowitej dłu?gości ciała. Nogi to zaledwie 38% tej długości. Noworodki często tracą na wadze podczas kil?ku pierwszych dni życia. Dzieje się tak, ponieważ ich maleńkie ciało przyzwyczaja się do przyjmo?wania przez usta mleka i trawienia go (w łonie mat?ki składniki odżywcze przekazywane były bezpo?średnio przez łożysko). Potem, podczas pierwszych 6 miesięcy życia, masa urodzeniowa dużego nie?mowlęcia podwaja się, natomiast małego - niejed?nokrotnie potraja.

W okresie niemowlęcym (koniec pierwszego miesiąca życia do dru?giego roku życia) następuje szybki wzrost ciała, wyrzynają się pierwsze zęby mleczne, rośnie sprawność ruchowa (m.in. dzięki temu, że wokół włókien unerwiających mięśnie rozwijają się osłonki mielinowe). Zwy?czajowo przyjmuje się, że okres niemowlęcy kończy się, gdy opanowana zostaje umiejętność chodzenia i dziecko podejmuje pierwsze próby mó?wienia. Przyrost całkowitej długości ciała jest najwięk?szy w pierwszym roku życia - wynosi około 50% - i zachowuje wysokie tempo aż do ukończenia trzech lat. Potem dziecko rośnie dość wolno, by w wieku 14, 15 lat gwałtownie wystrzelić w górę. W tym okresie, trwającym około roku czy dwóch, chłopcom przybywa zwykle 9 centymetrów rocz?nie, a dziewczętom - 6,5 cm., Kiedy dziecko ma około trzech lat, proporcje jego ciała przypominają budowę fizyczną osoby dorosłej. Na głowę przypada około 12,5% całko?witej długości ciała, podczas gdy na nogi - 50%. Ramiona, które u noworodka nie sięgały wiele po?niżej talii, teraz sięgają do bioder. Palce rąk i nóg nie są już krótkie i grubiutkie, lecz znacznie się wydłużyły. Ramiona i nogi także są znacznie smu?klejsze. Na łokciach i kolanach nie ma już charak?terystycznego dziecięcego tłuszczyku.

Tempo rośnięcia narządów wewnętrznych też jest różne. Na przykład mózg ponad dwukrotnie zwiększa swoją masę w pierwszym roku życia ?od 350 g do, ponad 900 g - i w wieku 9 lat osiąga ostateczną wielkość i masę 1300 g. Nerki rosną z podobną prędkością. Tymczasem serce rośnie bardziej stopniowo i dopiero u osoby dorosłej osią?ga ostateczną wielkość. Przy urodzeniu serce zwy?kle waży około 25 g i ma wielkość śliwki. Osta?tecznie będzie ważyło ponad 300 g i miało wielkość zaciśniętej dłoni dorosłego człowieka.

Okres dziecięcy (do wieku dojrzewania: zwykle 11-14 lat) obejmu?je bardzo intensywny wzrost, rozwój sprawności ruchowej i wydolności serca. Doskonalona jest umiejętność mowy, następuje rozwój intelektual?ny. Zęby mleczne stopniowo zastępowane są przez zęby stałe.

Okres młodzieńczy (do osiągnięcia pełnej dojrzałości: zwykle 18-20 lat) rozpoczyna się skokiem pokwitaniowym, rozwojem cech płciowych i przede wszystkim możliwości intelektualnych. Następują psychologiczne zmiany osobowości (m.in. przejawiające się młodzieńczymi zmianami nastroju). W tym okresie dochodzi także do pierwszych kontaktów seksualnych.

Okres dojrzałości (do ok. 40 roku życia) i wieku średniego (do ok. 65roku życia) to osiąganie szczytu rozwoju fizycznego i intelektualnego oraz powolne zmiany prowadzące do starzenia się. W wieku 45-55 lat.Większość kobiet przechodzi przekwitanie (klimakterium), krwawienia miesiączkowe i owulacje stopniowo ustają. Męskie przekwitanie (andro?pauza) pojawia się później (ok. 65 roku życia), jest bardziej rozłożone w czasie i jego objawy są mniej nasilone niż u kobiet.
W okresie starości wzmagają się symptomy starzenia - systematycz?nie maleje wydolność fizyczna i intelektualna oraz zdolność organizmu do utrzymywania homeostazy. W tej grupie wiekowej następuje szcze?gólny wzrost zgonów uwarunkowanych także czynnikami cywilizacyjny?mi Jednakże wbrew obiegowym opiniom tempo spadku wydolności organizmu wcale nie musi być wysokie, a bardzo duże doświadczenie może być pomocne w prowadzeniu aktywnego życia zawodowego i osobistego. Zmiany wieku starszego
U starszych ludzi zaczynają zawodzić wszystkie zmysły. Na przykład oczy tracą zdolność adapta?cji do ciemności, więc czynność czytania wymaga lepszego oświetlenia. Soczewki oka nie są w sta?nie tak dobrze jak niegdyś dostosowywać się do patrzenia z dala i z bliska. Znika także zdolność słyszenia dźwięków o' wysokiej częstotliwości. Również zmysły smaku i węchu ulegają stopnio?wemu stępieniu.
W miarę upływu lat poruszanie się sprawia coraz większą trudność. U osiemdziesięciolatków miej?sce niemal połowy tkanki mięśniowej zajmują inne rodzaje tkanek. Przestrzeń międzykomórkową wypełnia tkanka łączna, składająca się głównie z białka o nazwie kolagen. Proces starzenia się spra?wia, że pasma kolagenu łączą się ze sobą i tracą elastyczność. Kości, szczególnie u kobiet, tracą wapń i stają się bardziej podatne na złamania, choć kuracja hormonalna w pewnym stopniu chroni przed utratą tego ?pierwiastka. Organizm starze?jącego człowieka jest coraz mniej odporny na infek?cje. Zmiana ta jest spowodowana faktem, że białe krwinki, będące częścią układu immunologiczne go, tracą swoje właściwości ochronne. Natomiast, jeśli mózg nie zostanie uszkodzony mechanicznie lub w wyniku choroby, zdrowy, aktywny fizycz?nie i umysłowo starszy człowiek nie powinien odczuć spadku możliwości intelektualnych.

Przyczyny starzenia się
Nie rozumiemy jeszcze dokładnie, na czym pole?ga proces starzenia się, ale na podstawie zebranych informacji można podejrzewać, że podstawową jego przyczyną są mutacje genowe. Większość komórek obumierających w organizmie zostaje zastąpiona innymi komórkami powstałymi w wyni?ku podziału komórkowego. Tymczasem niektóre z nich przechodzą mutacje mające miejsce przed albo po podziale komórkowym.
Mutacje są spowodowane długoletnim dzia?łaniem promieni słonecznych, chorobą lub pro?mieniowaniem jądrowym. Polegają na zmianach w strukturze DNA, substancji odpowiedzialnej za prawidłową pracę komórki. Jeśli mutacja upośle?dzi funkcjonowanie komórki, efekt będzie coraz wyraźniejszy w miarę powiększania się liczby wad?liwych komórek. Doprowadzi to do zaburzeń w pracy narządu zbudowanego z tych komórek, a zatem w funkcjonowaniu całego organizmu.
Po osiągnięciu pewnego wieku niektóre zużyte komórki, łącznie z komórkami nerwowymi i mię?śniowymi, nie zostają zastąpione nowymi, i ta stra?ta w końcu też wpłynie negatywnie na pracę narzą?du. Kwestia, czy kiedykolwiek ludzkość nauczy się kontrolować proces starzenia się, jest zagadnie kontrowersyjnym. Jednak niektórzy naukowców. Zwracają uwagę, że pewne gatunki ryb rosną aż
śmierci i nie zdradzają żadnych oznak starzenia. Poza tym zdaje się, że organizmy jednokomórkowe pozbywają się wszelkich oznak zaawansowanego wieku za każdym razem, kiedy rozmnażają się na drodze podziału komórkowego. Normalnie ludzkie komórki można utrzymać przy życiu w laboratorium tylko przez ograniczony okres. Komórki anormalne, takie jak pewne komórki nowotworowe, mogą żyć dowolnie długo. Jeśli dowiemy się, jak im się to udaje, może zrozumiemy, na czym polega proces starzenia się.