Wyciągi ziołowe stosowane w kosmetyce.

Gromadzone przez wiele wieków wiadomości o roślinach i ich właściwościach pokarmowych, leczniczych,trujących i innych zostały spisane, tworzą pierwsze źródła syntetycznie ujętej wiedzy przekazywanej ustnie przez pokolenia. Najstarszymi księgami o leczniczych właściwościach roślin są księgi chińskie i indyjskie, papirusy egipskie i wreszcie dzieło ojca medycyny ? Hipokratesa. Późniejszy okres to stopniowe uzupełnianie tej wiedzy nowymi obserwacjami, gdy zaczęto izolować z roślin czyste związki chemiczne oraz poznawać ich właściwości farmakologiczne.

W dzisiejszych czasach człowiek coraz częściej korzysta z dobrodziejstw natury, którymi są zioła. Wiele ludzi woli przygotować swoje własne produkty, oszczędzając zarówno pieniądze, jak i mając pewność, że składniki użyte do ich produkcji są czyste i naturalne.
Podczas przygotowania ziół bardzo ważne jest, aby były w świeżym stanie, kiedy to w roślinie znajduje się najwyższa zawartość olejków eterycznych, witamin i wszystkich pozostałych substancji. Do celów leczniczych, wykorzystuje się części roślin posiadających największą ilość pożądanych składników takich jak korzenie, kłącza, liście, pączki oraz nasiona, zaś do celów kosmetycznych używa się zarówno całych roślin wraz z owocami jak i pojedynczych wyizolowanych z nich substancji. W kosmetyce pielęgnacyjnej stosowane są pod postacią masek, kataplazmów, naparzeń, okładów, składników płynów do twarzy i włosów, kremów,maści, szminek, itp. Dzięki odpowiednim substancjom roślinnym możemy:

walczyć z pękającymi naczynkami
leczyć trądzik
rozjaśnić lub przyciemnić cerę
likwidować stany zapalne oczu, skóry głowy oraz łupież
likwidować szorstkość skóry, nadmierną potliwość i grzybicę
nawilżać odwodnioną skórę
wzmacniać paznokcie
działać przeciwzmarszczkowo

Istnieje wiele sposobów na zastosowanie ziół. Najłatwiejszym sposobem jest oczywiście ich spożywanie, co większość z nas robi codziennie (pietruszkę używamy do sałatek, koperek podajemy z ziemniakami, itd). Wartościowe substancje pochodzące z ziół krążą dookoła naszego organizmu. Oprócz użycia w kuchni, zioła przygotowuje się jako:

napary ? pozwalają wydobyć z roślin substancje czynne do wyciągu wodnego, przyrządza się je z surowców zawierających olejki lotne lub substancje nienadające się do długiego gotowania

odwary ? przygotowuje się je w zależności od rodzaju surowca, rozpuszczalności substancji czynnych w wodzie, odporności na wysoką temperaturę (im twardszy surowiec, tym dłużej go gotujemy)

odwaro-napary ? sporządza się w przypadku jednoczesnego stosowania wyciągów wodnych z surowca wymagającego gotowania i z surowca, którego nie należy gotować

nalewki ? czyli alkoholowy wyciąg z rośliny

maceraty ? zimne wyciągi najczęściej z ziół zawierających śluzy, które zalewa się letnią wodą i pozostawia na kilka godzin a następnie należy zużywać go w ciągu jednego dnia

okłady - sporządza się z ziół zawierających śluz, ponieważ utrzymują długo ciepło i wilgoć (po doprowadzeniu do wrzenia ziołowej papki, zawija się ją w gazę i przykłada na chore miejsca)
kataplazmy ? przyrządza się podobnie jak okłady z tym, że zioła najpierw zaszywa się w płótno lub gazę a następnie zagotowuje, przykłada się na chore miejsce, okrywa folią, gazą lub watą i bandażuje

kompresy ? przygotowuje się je z naparu z ziół, moczy się w nim chusteczkę i przykłada na chore miejsce

oleje i octy ziołowe ? które powstają po zalaniu ziół odpowiednio olejem lub octem i odstawieniu na kilka tygodni, a następnie odcedzeniu i przelaniu do butelek

maski ziołowe ? zalewa się letnią wodą 2 łyżki sproszkowanych ziół i podgrzewa się aż do zagotowania, ciepłą papkowatą maskę nanosi się na skórę, przykrywa się ligniną, folią i ręcznikiem w celu utrzymania temperatury

W kosmetykach ziołowych bardzo rzadko wykorzystuje się pojedynczy surowiec roślinny. Najczęściej łączy się kilka roślin, by zwiększyć zakres i efektywność działania używanych wyciągów roślinnych. Właściwy dobór ziół jest sztuką i wymaga głębokiej znajomości ich składu, właściwości fizykochemicznych poszczególnych składników. Używając ziół należy mieć świadomość, że jakość surowców zielarskich i otrzymywanych z nich ekstraktów zależy od wielu czynników. Niewłaściwy dobór komponentów może zniweczyć skutki działania ziół.
Skuteczność działania ziół oparta jest na synergizmie, tzn współdziałaniu i wzmacnianiu jednych składników obecnością drugich, np. witaminy C witaminą P. Zioła stosowane jako kataplazmy czy maski działają synergistycznie dzięki obecności nie tylko czynnych ciał chemicznych o swoistych właściwościach leczniczych, ale dzięki obecności pominiętych w przemyśle farmaceutycznym ?ciał balastowych?, które oddają duże usługi w kosmetyce profilaktycznej i zdobniczej, jeżeli stosuje się je w sposób właściwy.

Organizm każdej rośliny składa się z wielu związków chemicznych często o skomplikowanej budowie a pewna część tych związków występuje w postaci niezmienionej również w surowcu zielarskim. Niektóre z nich są korzystne dla organizmu ludzkiego lub zwierzęcego, inne natomiast nie. Związki te nazywa się substancjami czynnymi, a działanie ich na ustrój uzależnione jest od ich budowy chemicznej.
Do głównych składników zawartych w ziołach stosowanych w kosmetyce należą:
Azuleny ? dwupierścieniowe i półtoraterpenowe węglowodory, wchodzące w skład niektórych olejków lotnych. Wszystkie zioła zawierające w swoim składzie chemicznym azuleny wykazują działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwalergiczne, zmniejszają obrzęki. W kosmetyce surowce te stosuje się jako składniki masek ziołowych, napary do przemywań skóry w celach dezynfekcyjnych i łagodzących. Wyciągi z rumianku używane są jako składniki wielu preparatów kosmetycznych (płynów, mleczek, kremów, szamponów). Wyciągi azulenowe zalecane są między innymi do przemywań i okładów przy trudno gojących się ranach, po oparzeniach promieniami UV słonecznymi lub lampą kwarcową.
Antybiotyki ? związki te działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie, wytwarzane są przez pleśnie (penicylina), mchy a także przez rośliny kwiatowe.
Hormony roślinne ? pełnią rolę katalizatorów i działają podobnie do hormonów ludzkich
Pektyny ? są to rozpuszczające się w wodzie wielocukry, dające roztwory koloidalne i tworzące galaretki. Działają podobnie do działania śluzów, są łagodzące, przeciwzapalne i powlekające.
Saponiny ? występują tylko u roślin jako bezazotowe związki organiczne o charakterze glikozydów, które z wodą tworzą roztwory koloidalne . W kosmetyce są składnikami masek ziołowych rozmiękczających, ułatwiających wprowadzenie do skóry innych związków chemicznych znajdujących się w ziołach. Służą do produkcji szamponów bez mydła oraz mydełek do zębów.
Witaminy ? są syntetyzowane głównie przez świat roślinny oraz zwierzęcy i dlatego muszą być dostarczane organizmowi ludzkiemu z zewnątrz, głównie jako pożywienie.
Związki flawonowe ? mają właściwości witaminopodobne i farmakologiczne,działają przeciwzapalnie i przeciwalergicznie, były pierwszymi pigmentami roślinnymi używanymi do barwienia środków spożywczych i tkanin.
Garbniki ? występują w soku komórkowym lub gromadzą się w specjalnych komórkach liści, kory czy owoców. Działają miejscowo słabo znieczulająco, znoszą odruchy bólowe, jak swędzenie i pieczenie. Wyciągi z ziół zawierających garbniki stosowane są do przemywań i płukań w celach przeciwzapalnych (np. przy łojotoku, trądziku, stanach zapalnych skóry)i bakteriobójczych, mają także działanie wirusobójcze. Ze względu na swe działanie stanowią grupę leków uzupełniających w takich przypadkach, jak opryszczka, oparzenia, sączące egzemy.
Związki krzemu ? wywierają korzystny wpływ na ścianki naczyń krwionośnych, zmniejszając ich przepuszczalność, przez co są środkiem przeciwprzesiąkowym i przeciwzapalnym. Zioła z ich zawartością stosuje się przy wypadaniu włosów, kruchości paznokci, rozszerzonych naczyniach krwionośnych, żylakach, łupieżu, grzybicach oraz dla pojędrnienia skóry.
Związki śluzowe ? zawierają witaminę C, lecytynę, substancje dezynfekujące, powlekające, osłaniające, natłuszczające, zmiękczające, przeciwzapalne. Rośliny zawierające śluzy mają właściwości zachowywania ciepła, dlatego stosuje się je jako kataplazmy a także jako składnik masek, płynów do pielęgnacji całego ciała i kremów dla cer wrażliwych.

Nasza skóra z łatwością absorbuje ziołowe składniki, dlatego też między innymi kąpiele ziołowe to bardzo prosty sposób na zrelaksowanie ciała. Wystarczy namoczyć suszone zioła w wodzie przeznaczonej do kąpieli, pamiętając aby umieszczone były w szczelnie związanej torebce, gdyż to uniemożliwi wydostawanie się ziół i zapchanie ścieku. Innym sposobem użycia ziół podczas kąpieli jest sporządzenie z nich ziołowych mydeł przez roztopienie zwykłego mydła dodając ziołowy składnik.
Nasze ręce i stopy to bardzo wrażliwe części ciała, z dużą ilością zakończeń nerwowych, dlatego kąpiele ziołowe są również przepisem na leczenie np. przeziębień czy też słabego krążenia.
Dzięki ziołom, sami możemy pomóc urodzie i pielęgnować ciało.



Bibliografia:
?KOSMETOLOGIA? - Barbara Jaroszewska, WYDAWNICTWO ATENA
?KOSMETYKA STOSOWANA? - Joanna Dylewska-Grzelakowska, WSiP
Inne źródła