Cytologia- notatki

Organelle to struktury komórki, pełniące w niej wyspecjalizowane funkcje. Większość z nich jest oddzielonych od reszty cytoplazmy jedną lub dwiema błonami, dzięki czemu możliwe jest zachowanie wewnątrz nich warunków sprzyjających pełnieniu tych funkcji.

Plazmatyczne

Chloroplasty

Zaangażowane są w przetwarzanie energii w komórce (energia pochodzi z pochłoniętego promieniowania słonecznego)
Chloroplasty zawierają tylakoidy (lamelle), w których zawarty jest chlorofil.
Budowa: 2 błony, wpustki; zewnętrzna błona jest przepuszczalna. Stosy tylakoidów nazywane są graną. Wnętrze chloroplastów wypełnia stroma; zawiera ona DNA, rybosomy, fragmenty RNA.

Mitochondria

Zaangażowany w przetwarzanie energii w komórce (energia pochodzi z utleniania związków organicznych).
Budowa: błona wewnętrzna uwypukla się o środka mitochondrium. Wpustki te nazywamy grzebieniami mitochondrialnymi. Wnętrze wypełnia matrix. Zawiera on DNA, rybosomy, RNA.

ATP- przenośnik i magazyn energii, cząsteczka nietrwała, a więc musi zostać szybko zużyta

Autonomia jądra komórkowego, chloroplastów i mitochondrium polega na tym, że w organellach tych znajdują się cząsteczki DNA, które umożliwiają samodzielne funkcjonowanie, bez potrzeby tworzenia komórek

Jądro komórkowe

Jest największą organellą komórkową. Pełni dwie zasadnicze funkcje: przechowuje materiał genetyczny, a w dzielących się komórkach jest odpowiedzialny za powielanie go i przekazywanie do komórek potomnych oraz to w nim następuje selektywne odczytywanie informacji genetycznej zawartej w DNA i przetwarzanie jej na instrukcję syntezy białek potrzebnych komórce w danym momencie.
Jądro komórkowe jest otoczone dwiema błonami, które tworzą strukturę zwaną otoczką jądrową. Komunikacja między wnętrzem jądra komórkowego a cytoplazmą odbywa się przez pory jądrowe, czyli otwory w otoczce jądrowej. Zawarty w jądrze materiał genetyczny komórki, w postaci długich cząsteczek DNA, wraz z licznymi białkami i niewielką ilością RNA tworzy tzw. chromatynę. Z chromatyny w trakcie podziału powstają chromosomy.

Błona komórkowa

Błona komórkowa otacza komórkę, inne zaś błony wyodrębniają określone, wyspecjalizowane obszary wewnątrz komórki. Błona komórkowa izoluje komórkę od otoczenia, zapewniając jednocześnie możliwość odbierania sygnałów ze środowiska zewnętrznego (za pomocą białek receptorowych). Błony wewnątrz komórki wyodrębniają w niej organelle komórkowe, m.in.: jądro komórkowe, mitochondria, chloroplasty, wnętrze siateczki śródplazmatycznej. W skład błon komórki wchodzą, poza fosfolipidami także inne lipidy, m.in. cholesterol a także białka. Do niektórych białek i lipidów znajdujących się w błonie komórkowej dołączone są łańcuchy cukrowe. Odgrywają one ważną rolę w rozpoznawaniu komórek przez układ odpornościowy.
Rodzaje transportu: bierny i aktywny. Bierny to dyfuzja. Cząsteczki substancji swobodnie przemieszczają się z tej strony błony, po której ich stężenie jest większe, na tę stronę błony, po której ich stężenie jest mniejsze, wykorzystując energię pochodzącą z różnicy stężeń po obu stronach błony. Aktywny zachodzi wtedy, gdy cząsteczki muszą się przemieścić z miejsca o mniejszym stężeniu do miejsca o stężeniu większym, wykorzystując energię pochodzącą z ATP.

Siateczka endoplazmatyczna, inaczej śródplazmatyczna

W niej odbywa się intensywna obróbka pozwalająca dużej liczie białek uzyskać formę, w której mogą pełnić swoje funkcje w komórce. Obróbka ta polega na na dołączaniu do cząsteczek białek łańcuchów zbudowanych z cząsteczek cukrów prostych. Siateczka śródplazmatyczna, łącząc się z otoczką jądrową, tworzy w komórce system błon przebiegających przez cytoplazmę.
Dzielimy ją na szorstką (z rybosomami na powierzchni) lub też gładką (bez rybosomów).

Aparaty Goldiego

Są to obłonione, cylindryczne pęcherzyki, od których odrywają się banieczki. Dzięki temu szkodliwe substancje zawarte właśnie w tych bańkach wydalane są z organizmu.
W aparatach goldiego następuje także przyłączanie łańcuchów cukrowych do białek.

Lizosomy

Pęcherzyki zawierające enzymy rozkładające białka, kwasy nukleinowe, lipidy i cukry.

Rybosomy

Biorą udział w biosyntezie białek.


Cytoplazma

Białkowa substancja wypełniająca komórkę. Stabilizuje kształt komórki, zawiera włókna białkowe, które utrzymują sztywność komórki. W niej zatopione są organelle.


Nieplazmatyczne

Ściany

Jest całkowicie przepuszczalna dla wody, kontaktuje i izoluje komórkę od otoczenia; nie ulega odkształceniom, dzięki czemu stanowi rusztowanie dla komórki.

Wakuole

Gromadzą pewne substancje produkowane przez komórkę, regulują ciśnienie wewnątrz komórki i pełnią jeszcze kilka innych funkcji.
W soku wakuolarnym zawarte są: woda, sole mineralne, tłuszcze, białka, cukry, witaminy, garbniki, barwniki i alkaloidy.


Osmoza to zjawisko fiz. Polegające na przepływie rozpuszczalnika ze środowiska o mniejszym stężeniu do środowiska o stężeniu większym substancji rozpuszczonych w celu wyrównania stężeń roztworów.