Stany przedrakowe i nowotwory złośliwe skóry.

Stany przedrakowe i nowotwory złośliwe skóry.

Żaden nowotwór nie jest tworem obcym organizmowi. Może powstać w każdym okresie życia, nawet w łonie matki. Ogólnie rzecz biorąc, nowotworem nazywamy nieprawidłową tkankę, która rozrasta się nadmiernie i w sposób nieskoordynowany z sąsiadującymi tkankami. Każda tkanka, której komórki są zdolne do podziałów, może być punktem wyjścia dla nowotworu.
Zmianą chorobową, z której może rozwinąć się nowotwór jest stan przedrakowy. Wymaga on odpowiedniego leczenia i stałej kontroli lekarskiej, ale w żadnym wypadku nie wolno go lekceważyć. Niektóre stany przedrakowe skóry dość często stanowią punkt wyjścia dla nowotworów:
 rogowacenie starcze (rogowacenie słoneczne) – powstaje u osób starszych, przewlekle narażonych na działanie promieni słonecznych. Zmiany lokalizowane są zwłaszcza na skroniach, uszach, czole, łysinie u mężczyzn, dłoniach. Skóra jest sucha oraz łuszczy się, ma szaro – żółte zabarwienie, jest mało sprężysta, pogrubiała przy nadmiernej ekspozycji na słońce, pokryta głębokimi zmarszczkami. Wykwity takie mogą utrzymywać się nawet wiele lat. Leczenie odbywa się chirurgicznie, bądź poprzez głębokie zamrożenie płynnym azotem.
 róg skórny – jest to odmiana rogowacenia słonecznego, kształtem może przypominać rogi zwierzęcia, jest koloru żółtawego lub brunatnego. Powinien być usuwany chirurgicznie i badany histopatologicznie. Kiedy stwierdzi się, że jest utkany nowotworowo, należy zastosować laseroterapię lub głębokie zamrażanie.

 skóra pergaminowata i barwnikowa – do wystąpienia tego schorzenia niezbędne jest odziedziczenie dwóch „chorych” genów, po jednym od każdego z rodziców. Cechuje się występowaniem licznych piegów oraz teleangiektazji. Nieznany jest jeszcze sposób leczenia, jednak niezbędne jest unikanie nasłoneczniania skóry i stosowania kremów z filtrami UVA i UVB. Powstałe zmiany nowotworowe i przedrakowe leczy się krioterapią i chirurgicznie.
 rogowacenie chemiczne – wywoływane jest przez związki arsenu, przetwory smoły pogazowej i nieoczyszczoną parafinę. Zmiany mogą pojawić się dopiero po kilkudziesięciu latach. Rogowacenie arsenowe dotyczy głównie twarzy, dłoni i stop, zaś rogowacenie smołowcowe pojawia się na skórze twarzy, dłoni i moszny. Leczenie odbywa się chirurgicznie oraz poprzez zamrożenie płynnym azotem.
 rogowacenie białe (leukoplakia) – ma postać zmleczałych plam lub smug nabłonka o bruzdkowanej powierzchni. Czasami w jej obrębie pojawiają się nadżerki. Może przebiegać bezobjawowo. W jamie ustnej leukoplakii sprzyja zła higiena, palenie tytoniu, drażnienie niedopasowanymi protezami lub zębami próchniczymi. Lokalizuje się w jamie ustnej na błonie śluzowej policzków, na języku, wargach oraz na narządach płciowych. Leczenie odbywa się chirurgicznie oraz poprzez zamrożenie płynnym azotem.
Podobną chorobą do stanu przedrakowego jest rak przedinwazyjny (śródnabłonkowy), jednak nie jest możliwe rozróżnienie obydwu przypadków „na oko”, bez mikroskopu. Wykonanie odpowiednich badań, takich jak np. pobranie wycinka tkanki, jest życiową koniecznością. Rak przedinwazyjny nie daje przerzutów i możliwe jest całkowite jego wyleczenie. Nieleczony przechodzi w raka inwazyjnego, cechującego się pełną złośliwością.
Nowotwory dzielimy na łagodne (niezłośliwe) oraz złośliwe. Jest to podział bardzo ogólny. Różnią się między sobą budową mikroskopową oraz przebiegiem klinicznym i rokowaniem. Nowotwory łagodne cechuje powolny wzrost, brak naciekania okolicznych tkanek, wnikania do naczyń, przerzutów oraz nawrotu po leczeniu. Ich rokowanie, co do dalszego trybu życia i wyleczenia jest dobre. Nowotwory złośliwe posiadają cechy przeciwne, a przebieg kliniczny jest bardzo ciężki i rokowania niepewne.
Jedną z postaci raka przedinwazyjnego jest Choroba Bowena. Występują tu odgraniczone od zdrowej skóry pojedyncze lub mnogie ogniska, barwy brunatnawej o gładkiej powierzchni. Choroba ta powstaje wskutek uszkodzenia skóry przez promieniowanie słoneczne, toksyny, infekcje wirusowe oraz przez przewlekłe choroby skóry. Leczenie odbywa się poprzez krioterapię, laseroterapię i chirurgiczne usunięcie. Lokalizacja występuje zazwyczaj na skórze kończyn i tułowia. Zmiany nie ustępują samoistnie, a 10% przypadków tej choroby przechodzi w raka kolczystokomórkowego skóry.
Rak kolczystokomórkowy skóry jest nowotworem złośliwym skóry, wywodzącym się z komórek naskórka. Powstaje na podłożu stanów przedrakowych. Niestety daje przerzuty. Jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem skóry, głównie u osób starszych. Istotne znaczenie w jego patogenezie mają m.in. przeszczepy narządów, promieniowanie UVA i UVB, białaczki, HPV, przewlekłe choroby skóry, uszkodzenie porentgenowskie skóry, rogowacenie słoneczne i chemiczne oraz Choroba Bowena. Wczesne stadium choroby ma postać mocno odgraniczonej czerwonej płytki, zaś późniejsze ma charakter wykwitów guzowatych i niekiedy wrzodziejących, dlatego konieczne jest badanie histologiczne, w celu określenia stopnia złośliwości nowotworu. Leczenie odbywa się m.in. poprzez chirurgiczne usunięcie tkanki nowotworu oraz głęboką krioterapię,
Do choroby skóry przypominającej raka kolczystokomórkowego jest rak podstawnokomórkowy skóry, najczęstszy nowotwór złośliwy, charakteryzujący się niskim stopniem złośliwości, powolnym wzrostem i bardzo rzadkim przerzutowaniem. Charakter wykwitów pierwotnych w BCC (najczęstszy nowotwór złośliwy) jest zazwyczaj bardzo zróżnicowany.
Wyróżniamy następujące odmiany raka podstawnokomórkowego:
 guzkowy (gruźlica),
 wrzodziejący (rak kolczystokomórkowy skóry),
 barwnikowy (czerniak złośliwy),
 twardzinopodobny,
 torbielowaty,
 powierzchowny (Choroba Bowena, łuszczyca, liszaj płaski).
Leczenie odbywa się poprzez krioterapię i chirurgiczne usunięcie tkanki nowotworowej.
W Polsce na 16 miejscu wśród wszystkich typów nowotworów złośliwych stanowi czerniak złośliwy. Wywodzi się z melanocytów, spowodowany przez działanie promieniowania nadfioletowego, wrodzonych znamion, kolor skóry, włosów i oczu, Często występuje w grupie pacjentów z AIDS. Wyróżniono kilka odmian czerniaka, różniących się częstością występowania i rokowaniem:
 szerzący się powierzchownie (60 – 70% przypadków),
 wywodzący się z plamy soczewicowatej (5 – 20% przypadków),
 guzkowy (10 – 30% przypadków),
 umiejscowiony na kończynach (5% przypadków),
 wywodzący się ze znamion błękitnych (bardzo rzadki),
 bezbarwnikowy (najcięższy z postaci nowotworu).
Czerniaka budują komórki nabłonkowe, wrzecionowate i tzw. komórki monstrualne. Charakteryzuje się on dużą złośliwością z powodu szybkiego wzrostu, wczesnych i licznych przerzutów oraz niewielkiej podatności na leczenie. Najczęstszym umiejscowieniem czerniaka jest skóra (90%). Posiada również nietypowe lokalizacje takie jak:
 błona śluzowa jamy ustnej (1 – 2% wszystkich czerniaków złośliwych),
 przełyk (rzadki nowotwór),
 srom i pochwa (3 – 5% czerniaków u kobiet),
 męskie narządy płciowe (rzadki nowotwór),
 odbyt i odbytnica (mniej niż 1% wszystkich czerniaków),
 łożysko paznokci (częsty u kobiet),
 okolica podeszwowa (częsty u ludzi innej rasy niż biała),
 powieka (częstość zachorowań u obu płci),
 gałka oczna (10% przypadków).
Leczenie odbywa się m.in. poprzez chirurgiczne wycięcie ze znacznym marginesem skóry zdrowej oraz chemioterapię,
Komórki nowotworów złośliwych posiadają zdolność wnikania do naczyń krwionośnych i limfatycznych oraz do szczelin tkankowych. Tą drogą docierają one z nurtem krwi lub limfy daleko od ogniska pierwotnego (głównej masy guza). Rozsiane komórki zagnieżdżają się w różnych narządach i tkankach. Tam zaczynają się mnożyć i formują nowy guz nowotworowy, zwany przerzutem. Przerzuty te mogą atakować praktycznie wszystkie narządy. Istnieje jednak grupa tzw. nowotworów hormonozależnych (rak piersi, gruczołu krokowego i trzonu macicy), w której poprzez połączenie dwóch metod leczenia (chemioterapii z lekami hormonalnymi), znacznie podniosła się skuteczność leczenia i zwiększyła się szansa chorych na wyleczenie.
Wszystkie wymienione objawy chorobowe powinny wzbudzić naszą czujność, ale nie muszą od razu oznaczać, ze mamy chorobę nowotworową. Dlatego, jeśli zauważymy coś niepokojącego, bezwzględnie należy skontaktować się z lekarzem w celu wyjaśnienia objawu. Chorobę nowotworową lepiej leczyć w stadium początkowym, niż zaawansowanym. Zapobieganie powstawaniu i rozwojowi chorób, stanie się bez wątpienia w niedalekiej przyszłości głównym celem działań medycznych. Wprowadzenie jednolitego sposobu opisywania zaawansowania procesu nowotworowego ułatwia komunikację między lekarzami i prowadzenie badań naukowych. Nowe formy terapii, takie jak terapia genowa i immunoterapia, znajdują się dopiero na wstępnym etapie badań klinicznych. Trudno, więc przewidzieć, kiedy zostaną rozpowszechnione w lecznictwie. Należy pamiętać, mimo to, że na raka najczęściej chorują osoby starsze, nie wyklucza raka u osób młodych, a m.in. stres, zła dieta, czy brak ćwiczeń fizycznych, są też przyczyną powstawania nowotworu, który w późnym stadium prowadzi do śmierci.
Bibliografia:
 www.poradnia.pl/podstrony/nowotwory/nowotwory1.html
 www.resmedica.pl/zdart12008.html
 www.pl.wikipedia.org/wiki/Nowotw%C3%B3r
 www.nowotwory.edu.pl
 www.biomedical.pl
 Jabłońska S., Majewski S., „Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową”, PZWL 2005, ISBN 83-200-3367-5