Higiena- nauka badająca wpływ czynników środowiska na zdrowie. W praktyce dąży do usuwania z otoczenia czynników ujemnych, a wprowadzania dodatnich, w celu ochrony zdrowia oraz zapewnienia jednostce i społeczeństwu najlepszych warunków rozwoju psychicznego i fizycznego. Można wyróżnić kilka rodzajów higieny, najważniejsze to: higiena żywienia i higiena osobista. Pozostałe, to higiena pracy, komunalna, społeczna, szkolna itp.
Higiena układu nerwowego
Higiena układu nerwowego ma na celu określenie warunków sprzyjających sprawnemu funkcjonowaniu układu oraz ułatwiających mu pracę.
Życie każdej jednostki upływa w zespole określonych, względnie stałych warunków mieszkaniowych, rodzinnych, środowiskowych, koleżeńskich. Całokształt tych warunków nazywamy stereotypem zewnętrznym. Pod wpływem tych warunków, do których przywykliśmy, kształtuje się nasz stereotyp dynamiczny, tzn. zorganizowany i zrównoważony układ procesów wewnętrznych i skierowanych na zewnątrz stanowi on możliwie doskonałe przystosowanie do środowiska, w którym różne czynności – nawet te bardzo złożone – wykonywane są szybko, precyzyjnie i bez wysiłku – jakby automatycznie, nawykowo. Stałość warunków, unormowany tryb życia, dają poczucie spokoju, bezpieczeństwa i pewności. Są to podstawowe warunki higieny układu nerwowego.
Wykształcenie się silnie utrwalonego stereotypu dynamicznego utrudnia przystosowanie się do nowych sytuacji. Zbyt gwałtowne zmiany, zwłaszcza u ludzi młodych, starych i słabszych nerwowo, mogą doprowadzić do zaburzeń nerwowych. Nieprzydatność wyuczonych wcześniej umiejętności w nowych warunkach, niemożność szybkiego tworzenia nowych przystosowań, wywołuje objawy nerwicowe. Odbija się to na całokształcie funkcjonowania różnych układów i całego organizmu; powstają wtedy schorzenia na tle nieprzystosowania: nadciśnienie, zaburzenia funkcji serca, choroby wrzodowe przewodu pokarmowego i nerwice.
Praca umysłowa, jak i fizyczna jest fizjologiczną konsekwencją budowy organizmu. Warunkiem utrzymania jej wysokiej wydajności jest zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem a odpoczynkiem.
Objawy zmęczenia układu nerwowego
Psychicznym objawem zmęczenia układu nerwowego, zwłaszcza mózgu, jest uczucie znużenia – niezdolności do dalszego wysiłku, któremu towarzyszą takie objawy, jak: ból i zawroty głowy, przyspieszenie tętna, obniżenie sprawności narządów zmysłów, zmniejszenie szybkości reakcji, ogólne osłabienie, spadek wrażliwości skóry na ból.
Znużenie to objaw samoobrony organizmu przed nadwerężeniem tkanki nerwowej. Przedłużające się stany znużenia prowadzą do przemęczenia – wyczerpania komórek nerwowych, co wymaga nie tylko odpoczynku, ale najczęściej także leczenia.
Najlepszym odpoczynkiem dla całego organizmu, a zwłaszcza dla układu nerwowego jest sen, (jest to okresowy stan fizjologiczny, występujący u organizmów stałocieplnych, który stosuje sam organizm w celu zapewnienia sobie odpowiednich warunków do usunięcia skutków zmęczenia – jest to więc mechanizm obronny, zabezpieczający układ nerwowy przed skutkami nadmiernego i długotrwałego pobudzenia). Brak snu wywołuje dające się stwierdzić zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym i zachowaniu się.