Przedmiot badań psychologii i jej definicja

HERMAN EBBINGHAUS w swoim „Zarysie psychologii“ zapisał znamienna myśl, iż psychologia „ma długą przeszłość a krótką historię”.
-długa przeszłość: bo jej wiedza sięga starożytnej Grecji
-krótka historia : bo jako nauka zaistniała w 1879 roku

GRECY nie znali pojęcia „psychologia”. To, co dotyczy psychiki nazywali „peri psyches” (wokół duszy)
„Psyche” dusza, czynność oddychania

XVI w MELANCHTON z WITTENBERGI na tamtejszym uniwersytecie po raz pierwszy użył słowa „psychologia. Zrobił to w sposób sztuczny, zmieniła się treść:
psyche (dusza) + logos (słowo, nauka)

PSYCHOLOGIA jest różnorodna i tyczy wielu spraw: postrzegania i zaburzeń w
postrzeganiu

Repetycja- powtórzenie

Ludzie są ograniczeni różnymi barierami :
BARIERA UMYSŁOWA cechy:
· Polega na niskim rozwoju myślenia i wyobraźni
· Stereotypowość (schematyzm) /tzn. że człowiek robi to, co lubi/

Psychologów interesuje
· Inteligencja
· Zabawa
· Charakter
· Wiele innych
- stąd tak trudno określić definicję psychologii

Współczesną psychologię uznano dziedziną naukową empiryczną:
WILHELM WUND zdefiniował w 1879 r. i wprowadził w mury uniwersyteckie. Jako pierwszy zastosował eksperyment psychologiczne /stąd empiryczność bo wpierw bada się fakty/

FAKT (łac. factum) to, co zostało zrobione; to, co zaszło i zachodzi w rzeczywistości; objaw,
czyn, stan rzeczy

Obecnie nie ma skutecznej metody badania duszy, nie można wskazać, jaka dusza jest. Albo wierzymy albo przyjmujemy stanowisko przeciwne /kwestia dogmatu bądź nauki/

DOGMAT prawda religijna uznawana przez Kościół Katolicki jako nie podlegająca krytyce
NAUKA nie może się opierać na dogmatach. Opiera się na faktach, to coś, co można mierzyć
za pomocą
· obserwacji
· eksperymentu

PORZĄDEK ustawienie faktów w pewnych grupach

Istnieją trzy kryteria, którymi interesuje się psychologia
I Takie fakty jak: zabawa, nauka, praca /mają składniki
· pokonywanie trudności
· rozwiązywanie problemów
· orientowanie siew sytuacji (patrzenie, słuchanie)
TO CZYNNOŚCI LUDZKIE
II Różnorodne wytwory czynności: spostrzeżenia, sądy, poglądy, wiedza, umiejętności
TO WYTWORY CZYNNOŚCI
III Inteligencja, osobowość, potrzeby, zainteresowania, różnice indywidualne,
zapotrzebowania rozwoju, wzajemne wpływy ludzi na siebie, możliwości ludzkie, rozwój
człowieka
TO FAKTY ZWANE CECHAMI LUDZI

DUSZA to substancja hipotetyczna, więc nie można jej badać. Psychologia jako nauka musi
badać to, co istnieje

Te grupy łączy wspólny mianownik. Przejawiają się (uczestniczą, warunkują) zachowanie się człowieka. Zachowanie się spełnia u człowieka jedna podstawową rolę- funkcję regulacyjną


CZŁOWIEK A ŚRODOWISKO
Człowieka i środowisko łączy ścisły związek

1. Człowiek potrzebuje środowiska bo nie jest układem samowystarczalnym (odczuwa
nieustannie stałe potrzeby i tylko w środowisku może je zaspokoić a od ich zaspokojenia
zależy zaspokojenie potrzeb rzędu wyższego. Potrzeby
· Fizjologiczne
· Bezpieczeństwa - opieka, sponsorowanie (w sporcie), oparcie, wolność od lęku, przestrzeganie określonych praw
· Przynależności – przezwyciężenie osamotnienia ( zawarcie związku małżeńskiego, przynależność do grupy wyznaniowej, gangi)
· Potrzeby prestiżu i uznania
pragnienia, chęć wyczynu, osiągnięcie potęgi
respektu, uznania ze strony innych, dobrego statusu społecznego, dominacji,
zwracania na siebie uwagi
· Samorealizacji – napęd człowieka do rozwoju własnych potencjalnych możliwości (zdolności intelektualnych, charakteru). Jest konieczne aby każdy z nas mógł osiągnąć spokój wewnętrzny i równowagę psychiczną

Ksiądz Józef Tiszner mówił
„Jeśli prześpicie okres stawania się (dorosłym) człowiekiem, to potem przyjdzie wam czas smakować gorycz porażki’

Al. Pacino w wywiadzie
„Życie jest podróżą z biletem w jedną stronę”

Człowiek, który nie zrealizował siebie, przejawia braki. Ludzie są rozgoryczeni, obwiniają „cały świat”

2. Człowiek, by zaspokoić potrzeby, reaguje na środowisko – „apetyt rośnie w miarę
jedzenia”
3. Środowisko przekształcone oddziałuje na człowieka – ingerencja człowieka w środowisko wywołuje reakcje, np. rozpoczęcie studiów jest rozszerzeniem (przekształceniem) środowiska, podobnie jak tworzenie więzi małżeńskiej

ZACHOWANIE pełni funkcje regulowania (człowiek a środowisko)
POTRZEBY stymulatory ludzkiego zachowania
ŚRODOWISKO PIERWOTNE łono matki, opuszczamy je niechętnie (a dowodem jest krzyk)

Naszym podstawowym zadaniem jest regulowanie stosunków w celu utrzymania równowagi. Dbajmy o homeostazę. Regulacja stosunków:
· Zachowanie się jednostki
· Po zachowaniu rozpoznajemy wartość jednostki
· Regulacja następuje za pośrednictwem:
-procesów przystosowania
-procesów oddziaływania

PRZYSTOSOWANIE zdolność do takiego kierowania zachowań, które umożliwia jednostce
utrzymanie stanu równowagi w warunkach danego środowiska. Jeśli tak jest, mówimy, że zrealizowany został proces adaptacji. Jeśli tak nie jest, nie jest to proces przystosowania. Powstaje napięcie psychiczne- odchylenie od tego, co dla danego osobnika jest normą. Odchylenie wytwarza energię braku równowagi, czyli homeostazy. Zależy od typu temperamentu. U innych napięcie psychiczne może się przejawiać w
· agresji
· apatii
· zobojętnieniu
· w skrajnych sytuacjach : śmierć
DZIAŁANIE przekształcenie rzeczywistości przez jednostkę ze względu na swój stan, potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa (dzisiejszy człowiek nie czuje się bezpieczny). Działanie ma specyficzną formę oddziaływania. Ludzkie działanie jest podyktowane świadomością a zwierząt instynktem bądź następstwem tresury (obejmuje wyłącznie zakres tresury). Człowiek ma wyobraźnię, więc najpierw planuje a później wykonuje.

ZACHOWANIE podstawowe pojęcie psychologii. Dziś większość psychologów przyjęła definicję zachowanie się jednostki:
„Ogół obiektywnie obserwowanych reakcji ruchowych jednostki, wywołanych czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi bądź jednymi i drugimi, poprzez które ustosunkowuje się ona do tych warunków lub je przekształca.”
To reakcje, które są dostępne dla oka. Są wywołane czynnikami zewnętrznymi, a czynniki owe to np. bodźce czy sytuacja (sytuacją może być wykład). Czynniki wewnętrzne:
· nasza potrzeba – porusza nas, stymuluje do zachowanie się
· zamiar, chęć – np. pomyślne zdanie egzaminu
· poczucie odpowiedzialności
Jednostka ustosunkowuje się do nich lub je zmienia, poprawia. Reakcje ruchowe – ludzie się ubierają, obserwują się.

REAKCJE RUCHOWE dzielą się w sposób dwu członowy
· zewnętrzne
· wewnętrzne

Zewnętrzne: najwięcej komunikatów wysyła nasze ciało, nie usta. To mowa bądź język ciała czyli komunikacja niewerbalna
- sposób poruszania się
- gestykulacja
- wyraz oczu
- mimika twarzy
Przykłady:
* pocieranie oka – wyraża nie usatysfakcjonowanie bo przez usta nie przejdzie odmowa
* podpieranie głowy ręką - nuda
· podpieranie głowy dwoma palcami – zainteresowanie
* pocieranie nosa - fałsz
* dziecko się czerwieni, ma mętny wzrok, zatyka usta dłońmi – kłamstwo człowiek
dorosły panuje nad oczami, jednak podnosi do góry i zaczyna pocierać czubek nosa
* reakcja obronna – dwie jednostki dyskutują i mają odmienne poglądy, to osoba nie
mająca
już argumentów zakłada rękę na rękę (zamyka się); jeśli prawa noga jest wysunięta do
przodu a but jest skierowany w konkretną osobę, to osoba przyjmuje postawę obronną
* kontakt wzrokowy – nasz wzrok waha się (od ust do oczu partnera), jeśli kontakt
wzrokowy
zajmuje do 30 % kontaktu, to należy rozmowę kończyć, jeśli zaś trwa powyżej 60 % to
partnerzy są zainteresowani nie rozmową a osobą
* gestykulacja dłońmi: wyciagnięcie ręki dłonią do góry – gest żebraka „pomóż mi”
wyciagnięcie ręki dłonią na dół - gest wyniosłości
nakazanie palcem – rozkaz

Wewnętrzne:
* ruch myśli (myśl po myśli przetacza się przez umysł)
* stany uczuciowe
* przeżycia
* mowa wewnętrzna (np. gdy czytamy tekst, wargi nieruchome a wzrok biega po tekście)

RODZAJE ZACHOWANIA SIĘ
Zachowanie dzielimy na:
· reaktywne
· celowe

Zachowanie reaktywne:
- najprostsza forma zachowanie się
- mówimy o nim, gdy jego przebieg jest w decydujący sposób wyznaczany przez bodziec
S R
S – bodźiec (łac. stimulus)
R – reakcja (łac. responcuse)
- to zachowanie nieświadome, czyli takie, gdzie wola nie ma żadnego wpływu
- przebiegają za pomocą rdzenia kręgowego i pnia mózgu / kora mózgowa nie uczestniczy
w tym zachowaniu
- występuje u zwierząt i głównie u zwierząt, również u ludzi; jednostką fizjologiczną do
zachowania reaktywnego są odruchy bezwarunkowe (wspólne dla człowieka i ludzi,
zwierzęta najbliżej stojące ludzi)

ODRUCH BEZWARUNKOWY najbardziej bezwarunkowy mechanizm zapewniający równowagę miedzy organizmem a środowiskiem, to wzrokowe reakcje organizmu na tzw. bodźce bezwarunkowe, których zdobycie lub uniknięcie jest dla organizmu biologiczną koniecznością. Rodzaje odruchów bezwarunkowych:
* odruch ślinowy - pokarm, musimy zaspokoić potrzeby głodu, reakcja na widok lub
zapach pokarmu
* odruch ssania – podrażnienie okolic ust niemowlaka powoduje ssanie
* odruch obronny – gwałtowne cofniecie ręki czuje się niebezpieczeństwo (np. ogień)
- jeśli jest różnica miedzy temperaturą własną a otoczeniem, występuje
pot, gęsia skórka
* odruch wykrztuśny – gdy trucizna znajduje się w organizmie
* odruch orientacyjny – reakcja organizmu na bodźce nowe i nieznane, gdy gwałtowna
zmiana, organizm skierowuje swoje narządy odbiorcze w kierunku źródła tej zmiany;
odruch odkryty przez Ivana Pawłowa. Organizm jest w stanie pogotowia, gdy usłyszy
coś nowego, uruchamia się świadomość „co będzie dalej?” , czy ta zmiana jest
szkodliwa (np. sarenka). Aparat mięśniowo - kostny gotowy do ucieczki. Jeśli
daną zmianę wywoła sam osobnik, nie wywołuje to niepokoju
* odruch płciowy

Człowiek musi być wyposażony w dodatkową kategorię zachowania.

„Wilcze dzieci” w stadzie wilczym znajdowano człowieka, który zatracił pionową postawę przybrał zachowania zwierząt. Włączając te osobniki do cywilizacji, nie dało się ich zaadoptować a dzieci te po 2-3 latach umierały. Zanikło w nich zachowanie celowe

Zachowanie celowe:
- to forma zachowanie przystosowana do sytuacji niestereotypowych, tzn. do sytuacji
zmiennych, nowych, zadaniowych, problemowych, zachowanie reaktywne jest
niewystarczające
- ma ukierunkowany przebieg (w przeciwieństwie do zachowanie reaktywnego), tzn.
zmierza do osiągnięcia stanu końcowego
- związane z pojęciem „antycypacja”

ANTYCYPACJA (łac. anticipa) przewidywanie, przypuszczać coś z góry, uprzedzać, dotyczy dwóch spraw (wynika z ukierunkowania dwóch celów):
* antycypacja celu
* antycypacja programu

Antycypacja celu – cel jest przedwcześnie wyznaczony, to przewidywana sytuacja
końcowa
Antycypacja programu – przewidywanie czynności, które maja nas zaprowadzić
do celu

Jeżeli jednostka przewiduje cel i program to zachowanie jednostki jest umotywowane. W przeciwnym razie to nie jest umotywowane, tzn. że cel można sobie postawić.

Np. czasami jednostka ucząca się myśli, że sama za siebie odpowiada więc nie słucha rad bo „ja jestem dorosły”
Jeśli się nie ma programu, to prędzej czy później pojawi się błąd czynności a jego wynikiem nieukończenie studiów. Jest wiec różnica miedzy celem a wynikiem.
CEL stan rzeczy zamierzony
WYNIK stan rzeczy osiągnięty naprawdę

Zachowanie celowe posiada dwa mechanizmy wyznaczające:
mechanizmy-
czynniki wewnętrzne
sytuacyjne (fizjologiczne Zachowanie
- bodźce (psychiczne) celowe
Z (zachowanie celowe) = f (W+S,B)

PSYCHOLOGIA to nauka o człowieku, jego zachowaniu się oraz mechanizmach które regulują to zachowanie

Wg. Zimbardo i Rucha:
To naukowe badanie zachowania organizmów, które pozwala ustalić co „porusza” ludzi, jak funkcjonuje ich psychika

Łącząc powyższe:
Psychologia to pewien sposób myślenia o tym, jak ludzie radzą sobie ze swoim środowiskiem i jak zachowują się względem siebie

ZACHOWANIE SIĘ jest konsekwencją czynników drzemiących w człowieku

Charakterystyka czynników (mechanizmów)

1. Bariery psychiczne
ograniczenie blokujące wykorzystanie przez jednostkę potencjalnych możliwości działania
Bariera umysłowa- niski poziom rozwoju myślenia umożliwiający jednostce stworzenie czegoś nowego, przyczyny stereotypów tendencyjności w myśleniu. Schematyzmu w rozwiązywaniu nowych zadań. Przecena jednych informacji i docenianie innych. Ludzie preferują to, do czego się przyzwyczaili. Nie doceniają argumentów opozycyjnych.
Bariery te pojawiają się niemal na każdym kroku. W następstwie ludzie przeceniają siebie (w USA zjawisko nadmiernej ufności do trafności własnych sadów) a nasze sady nie muszą być trafne.

„Ludzka nadmierna pewność siebie” –badania na temat słuszności :
ludzie, którzy wierzyli w siebie 100% mieli 85% trafności
ludzie, którzy wierzyli w siebie 75% mieli 60% trafności
Stad wielu menedżerów popada w tzn. pychę menedżerską (wynika z nadmiernej ufności)
Np. premier urzędujący: bariery umysłowe są przyczyną stagnacji a nie postępu
2. Bariera percepcyjna
różnego rodzaju przeszkody w dostrzeganiu problemów twórczych oraz sposobów ich rozwiązywania. Powoduje selektywny charakter oceniania –jednostka dokonuje odsiewu sytuacji, odrzuca sytuacje niezgodne z jej oczekiwaniami. Jednostka błędnie spostrzega
sytuacje- stara się widzieć/ słyszeć co chce (np. wypiera ze świadomości oddanie długu). Przykład 1:
projekcja –rzutowanie na kogoś lub na cos własnych wad, postaw, błędów, problemów, chętnie przypisujemy wady komuś innemu.
Przykład 2:
„widzimy drzazgę we własnym oku a belki we własnym nie”

3. Bariera emocjonalno- motywacyjna
przejawia się w zbyt niskiej motywacji działania
- zbyt niski napęd do działania lub przejaw w zbyt silnym leku w tym, co niemożliwe nowe, nie znane
- umożliwia jednostce podjecie trudu i pokonanie przeszkody. Najczęstsze:
· brak wiary w możliwość powodzenia
· nie podejmowanie prób
· lęk przed ośmieszeniem się w oczach innych
· lęk przed odpowiedzialnością
Zanik zdolności do działań twórczych:

Prawa Yerkessa- Dotsona
Wskazali oni zależność emocjonalno – motywacyjna a sprawnością działania kiedy emocje są barierami

sprawność
działania

Wysoka średnia

Niska średnia

b. .mała mała dość d. duża bardzo d. wlk. emocji i motywacji
I II III
I Bariera emocji (musi być zastosowany odruch koncentracji)
II Obszar optymalny
III Bariera relaksacyjna (powinna się zmniejszać)

I PRAWO Y-O
Przy bardzo małej motywacji (emocjach), sprawność działania niska, (bariera jest ograniczeniem sprawności działania).
W miarę wzrostu natężenia działania, sprawność wrasta. Jest tak tylko do pewnego punktu krytycznego. Dalszy wzrost obniża sprawność działania – aż do całkowitego zaniku działania. Należy jednostkę zmobilizować odpowiednimi bodźcami: poprzez poprawę warunków socjalnych, podwyżkę płac. Współcześnie manipuluje się odruchem koncentracji najtańszymi technikami (szantaż). Po prawej stronie wykresu bariera musi być zmniejszona (rekreacja, aktywność turystyczna).

II PRAWO Y-O
Podczas realizowania zadań trudnych, pożądana jest mniejsza motywacja. Gdy rozwiązujemy zadania łatwe, wskazana jest motywacja duża.

4. Bariera osobowościowa
-jest przyczyną bądź chwiejnego funkcjonowania w kontaktach społecznych, bądź sztywnego funkcjonowania w kontaktach społecznych

Chwiejne funkcje jednostek
Rozproszenie, niezdecydowanie, towarzyszy mu zmienność nastrojów, emocji, celów działania, brak podporządkowania perspektywicznemu celowi, zmienność celów w krótkim okresie czasu, nadmierne pobudzenie, niska odporność psychiczna

Sztywne funkcje jednostek
Przejawia się z postawy dwojakiego zachowania:
- zachowanie kompulsywne
- zachowanie autorytarne

· Zachowanie sztywne kompulsywne:

KOMPULSJA (łac. compulsio) oznacza uderzenie, przynaglenie, występuje w postaci nieodpartej chęci dokonania jakiegoś czynu, np. pogoń za oryginalnością. Osobników cechuje skrytość, nie pokazują co czują, nie zmieniają się gdy zmienia się sytuacja.

· Zachowanie sztywne autorytarne

Wrogość, zachowanie nietolerancyjne, surowość wobec innych, otwarcie agresywne:

Zachowanie Zachowanie
Chwiejne sztywne
(rozproszone) (psychologiczne
nieprzystosowanie)
ZACHOWANIE ELASTYCZNE

Przewaga osobowości lękowej, zachowania niezdecydowania (osobniki nadużywające alkoholu, leków, narkotyków)

ZACHOWANIE ELASTYCZNE- abarietyczność
Zakłada po stronie podmiotu uwarunkowania:
- jednostka musi być zdolna do prawidłowej percepcji zadań w toku
współdziałania, musi być zdolna do oceny wzajemnych ustosunkowań
- jednostka musi posiadać umiejętność własnej kontroli wobec istniejących
zachowań innych osób
- jednostka musi opracować sztukę modyfikowania swoich zachowań pod
wpływem zmieniających się sytuacji
- jednostka musi umiejętnie wprowadzać korekty w zależności od
zmieniających się sytuacji

POTRZEBY PSYCHICZNE

Wyrażenie wprowadzili ekonomiści.
POTRZEBA – poczucie braku, który wymaga zaspokojenia (brak który trzeba uzupełnić); należy zaspokoić potrzeby klienta
- to stan napięcia domagający się rozładowania

Pojęcie precyzuje Cameron:
„To stan niestabilnej lub zaburzonej równowagi zachowania się jednostki, przejawiający się jako nasilająca lub przedłużająca czynność lub napięcie”

Nadaje nam energie i kierunek, stad potrzeby to siły pobudzające człowieka do szukania bodźców, obiektów a ich kontakt zmniejsza stan napięcia i mobilizacji a wtedy zanika stan niestabilnej równowagi . to stan napięcia, przejawia się w sposób następujący:
· wzrost ogólnej czynności (jednostka wyczulona na poszczególne bodźce)
· stan napięcia przejawia się w postaci wyostrzenia percepcji na określone bodźce
· ukierunkowanie jednostki na określone potrzeby (obserwujemy wzrost ogólnej mobilizacji gruczołów, oddychania) – towarzyszą mu dwojakie stany reakcji:
* przyjemny stan ogólnego pobudzenia
* może też być silne napięcie
· wzrost nie ukierunkowanej aktywności
· dłuższy stan prowadzi do depresji i przygnębienia
· pojawia się zawężenie pola świadomości, człowiek głuchnie – ślepnie na inne bodźce (np. człowiek głodny miewa halucynacje)

W psychologii istnieją różne klasyfikacje potrzeb, najczęściej stosowana jest ta wg. Maslowa
Jako koncepcję określa się jako hierarchiczną (a) lub piramidalną (b) ; twierdzi on, że istnieje pięć grup potrzeb:

a) 5 b) 5
4 4
3 3
2 2
1 1

1. Fizjologiczne – przynosimy je ze sobą na swiat; są od siebie izolowane, maja swoja określona lokalizację w ciele (pożywienia, pragnienia snu, aktywności, przyjemnych doznań zmysłowych, seksualnych)
– działają na zasadzie homeostazy, niezaspokojenie zaburza homeostazę i równowagę
2. Bezpieczeństwa – opieka, oparcie, zależność, wolność od leku, ład, porządek, przestrzeganie określonych praw, silnego i możnego protektora
- zaspokojenie upoważnia do realizacji potrzeb wyższego rzędu
3. Miłości, przynależności – brak prowadzi do wyalienowania, stad ludzie łączą siew grupy, związki bo człowiek jest istotą społeczną
4. Prestiżu, uznania – pragnienie potęgi, wyczynu, wolności lub respektu, uznania, sławy, dominacji, dobrego statusu społecznego
5. Samoaktualizacji – dążenie człowieka do rozwoju własnych możliwości, rozwoju inteligencji
- jest konieczne z dwóch względów:
żeby żyć aby utrzymać spokój wewnętrzny
żyć to pracować (homeostazę psychiczną)
żeby pracować trzeba umieć

Maslow pokazuje jeszcze dwie potrzeby – stawia je z boku :
· estetyczna (np. higiena)
· poznawcza

Autor umieszcza je z boku piramidy bo to instrumenty służące do zaspokajania potrzeb.

HIERARCHICZNOŚĆ polega na porządku , kolejności

Jeśli po obserwacji stwierdzimy, że porządek jest zachwiany, to nie jest to zakłócenie rzeczywiste a pozorne.

Maslow dokonał charakterystyki potrzeb:
· potrzeby niższe – pochodzą z wcześniejszego rozwoju orogenetycznego człowieka
· potrzeby wyższe - pochodzą z późniejszego rozwoju orogenetycznego człowieka
Im potrzeba wyższa, tym mniejszy nacisk fizyczny wywiera na człowieka w celu zaspokojenia a nawet okresowo naciski mogą ustać. Dowodem są ludzie.

Potrzeby wywołują na nacisk na organizm (np. głód wywołuje skurcz żołądka)
· jednostka kierowana wyższymi potrzebami jest bardziej wydajna
· pod wpływem wyższych potrzeb jednostka popełnia mniej błędów percepcji
· zaspokojenie wyższych potrzeb dostarcza więcej dodatnich (subiektywnych) doznań – zaspokojenie wzbogaca własne życie wewnętrzne
· dążenie do zaspokojenia wyższych potrzeb przedstawia ogólny trend zmierzający w kierunku zdrowia a zmniejsza patologie (bo gatunek ludzki dziś został poniżony)
· pojawienie się wyższej potrzeby warunkowane jest zaspokojenie potrzeb wyższych (nie potrzebujemy bezpieczeństwa jeśli jesteśmy głodni)
· wyższe potrzeby wymagają lepszych warunków lokalowych, rodzinnych, wykształcenia
· ludzie zaspokajając wyższe i niższe potrzeby bardziej cenią sobie te wyższe - są bardziej kulturalni, czyści (np. ludzie bezdomni jak zarobią trochę grosza kupują sobie tanie wino i byle co do jedzenia; dla nich nie istnieją potrzeby wyższe, dziwią się ludziom chodzącym do teatru czy kina)
· im wyższy poziom człowiek reprezentuje, tym z większą liczbą ludzi może się identyfikować w uczuciach (przyjaźń, miłość)
· dążenie do zaspokojenia wyższych potrzeb jest społecznie bardziej pożądane (potrzeby wyższe rodzą cechy: lojalność, uczciwość, dokładność, sumienność, systematyczność, docenianie ludzi)

potrzeby odczuwane przez turystę ze wskazaniem przez realizatora

VI, VII I, II, III
program organizator
pilot

turysta grupa tur.
V, VI, VII III, IV


Pod wpływem potrzeby znajdujemy siew stanie owładniecie zaspokojenia określonej potrzeby, dlaczego ?
- brak konkretnej odpowiedzi
Część potrzeb jest wyzwalana zmianami fizjologicznymi organizmu

SEKRECJA – wydzielanie - cześć potrzeb fizjologicznych, jest nią wyzwalana sekrecja gruczołów dokrewnych (potrzeby pożywienia, seksualne)
- zmienia się też chemizm krwi
- zmiany zachodzące w mózgu, wzmożenie pracy tzw. tworu siatkowego (chęć poznania, stworzenia czegoś)

Potrzeby psychiczne:
· potrzeby nabyte
· wyuczone w czasie społecznego wyuczenia jednostki (np. nasze babcie pokonywały długie trasy pieszo nawet mając ciężkie towary a my wszędzie chcemy jeździć samochodem)
· wywołane naciskiem społeczeństwa

Style zaspokajania potrzeb
- człowiek ma swój styl zaspokajania potrzeb (tyle stylów ilu ludzi)
- def: sposób postępowania w trakcie zdobywania celów i obiektów (gdy jednostka chce zdobywać cele)

Na podstawie obserwacji psychologowie zaobserwowali, że style zaspokajania potrzeb należy rozpatrywać z trzech punktów widzenia:
· skuteczność
· uboczne skutki indywidualne
· skutki społeczne

Np. istnieją dwa osobniki: X i Y – kierują się potrzeba znaczenia ale maja różne style zaspokajania potrzeb bo:
X – nie gardzi obmową i donosicielstwem na ludzi (co w skutkach
indywidualnych prowadzi do wyalienowania a w skutkach społecznych do
zakłócania współpracy zespołu)
Y – reklamuje siebie (co prowadzi do doskonalszego funkcjonowania informacji)

III WEWNĘTRZNY CZYNNIK WYZNACZANIA ZACHOWANIA
-INTELIGENCJA EMOCJONALNA

Linda Kigen – w-ce przewodnicząca ds. kadry City Bank
„Coraz więcej firm zachęca pracowników do doskonalenia. Nie rywalizuje się już wyłącznie produktami ale tym, jak dobrze wykorzystuje się swoich ludzi”

INTELIGENCJA EMOCJONALNA pojęcie ogłosili w 1990 roku amerykańscy psychologowie z uniwersytety Yale: Sallovey i Mayer, wg nich to zdolność rozpoznawania i regulowania swoich własnych emocji i emocji innych osób oraz wykorzystywania uczyć do kierowania myśleniem i działaniem.
Podkreślili, iż sukces w życiu, prestiż, nie tylko zależy od elokwencji i zdolności uczenia się ale tez od umiejętności kierowania emocjami. Wg nich, inteligencja emocjonalna obejmuje pięć podstawowych kompetencji emocjonalnych: sprawności emocjonalnych i społecznych.
- samoświadomość: wiedza o tym, co odczuwamy w danej chwili, umiejętność odczuwania rodzących się u innych ludzi; to również wykorzystanie uczuć do kierowania procesem decyzyjnym, realistyczna ocena naszych zdolności, dobrze uzasadniona wiara we własne możliwości
- samoregulacja: panowanie nad emocjami aby nie utrudniały one wykonywania zadań; to sumienność, gotowość umysły do koncentracji; to szybkie dochodzenie do siebie, pojecie obszernie mieszczące bogata treść, dotyczy kierowania sobą aż do dotarcia do celu
- motywacja: kierowanie się swoimi największymi preferencjami w wyznaczaniu celów i dążeniu do nich; to podejmowanie inicjatywy, staranie o doskonalenie się, to nie ustawanie w wysiłkach mimo klęski
- empatia: wyczuwanie uczuć innych osób, umiejętność spojrzenia na daną
sytuacje oczami innych, tworzenie i podtrzymywanie więzi porozumienia z ludźmi
- umiejętności społeczne: dobre panowanie nad emocjami kontaktach z ludźmi, bezkolizyjne utrzymywanie kontaktów z innymi, wykorzystywanie do pracy zespołowej (z powodzeniem wykorzystywane do przewodzenia zespołem ludzkim); im wyższy poziom inteligencji emocjonalnej, tym większa umiejętność życia w zespole

IV WEWNĘTRZNY CZYNNIK WYZNACZANIA ZACHOWANIA
-LUDZKI CHARAKTER

LUDZKI CHARAKTER struktura względnie trwałych i powiązanych ze sobą w jednolity system takich składników osobnika X, które są jego sposobami stawiania i realizowania celów posterowania z ludźmi oraz wobec siebie i własnej pracy

WOLA nie jest charakterem, przejawia się w zachowaniach:
a) zalety – silna wola:
· systematyczność
· energiczność
· zdecydowanie
· nieugiętość
· odwaga
· wytrwałość
b) wady – słaba wola, nie maja wielkich szans na zrobienie kariery:
· niesystematyczność
· opieszałość
· niezdecydowanie
· bezradność, rezygnacja
· tchórzostwo
· brak wytrwałości

Charakter w aspekcie kontaktów międzyludzkich
Jednych cechuje pozytywny stosunek do ludzi a drugich negatywny – ujawnia się w aspekcie ustosunkowań do siebie. Synonimem jest praca nad sobą, przeciwnym: rezygnacja.
· Wiara we własne siły, wiara w to, ze jest się lepszym od konkurencji
· Realna ocenia siebie (ocena możliwości)
· Stosunek do pracy: odpowiedzialność za pracę, rzetelność i doskonalenie się
w przeciwieństwie do:
· Niepewność siebie
· Poczucie własnej bezsilności
· Nieobiektywna pewność siebie, tupet, zarozumialstwo
· Praca z łaski, nie wysilanie się
· Zaniedbywanie własnych obowiązków

Knkel – wprowadził określenia dotyczące zaburzeń w sferze charakteru:

EGOTYZM (człowiek egotyczny), swoisty sposób nastawienia jednostki wobec rzeczywistości; jednostka o tej postawie w zachowaniu swym nie kieruje się dobrem innych ludzi lecz tylko uwzględnia korzyści własne, tymczasem rzeczywistość zakłada postawę licząca się z obiektywnym stanem rzeczy, wiec zakłada postawę uwzględniającą dobro społeczne. Człowiek rzeczowy postępuje bez obaw i bez uprzedzeń, wykładnikiem jego zachowania jest świadome zaangażowanie się w rzecz innych ludzi.
Egotyk kieruje się wyłącznie własnymi korzyściami. Każdy z nas jest egotykiem (korzyści własne) – to normalne. Każdy dochodzi do patologii charakteru gdy dana jednostka patrzy na innych ludzi tylko przez pryzmat własnych korzyści. Zaś gdy stopień egotyzmu jest mały, to jest on w normie (powinien być możliwie mały). U podstaw egotyzmu leża wszystkie te sposoby zachowania, które można podpisać pod negatywne zaburzenia polegające na sprzeciwieniu się obowiązującym normom moralnym i społecznym.
Powstanie w wyniku wzajemnego współdziałania tzw. istniejących skłonności i predyspozycji z zewnętrznymi wpływami. Zarówno te istniejące skłonności i predyspozycje, jak i wewnętrzne wpływy stanowią bazę do uaktywniania się egocentryzmu – urzeczywistnianie celów. Wartość człowieka określają jego cele. Mogą być one różne, jeżeli odpowiadają one wartością pro społecznym = wartość człowieka jest zgodna z ogólnym dobrem społecznym. Jeśli cel jednostki obowiązuje jedynie cel osobisty, cechuje ją egotyzm.
Egotyzm jest przyczyną:
· Konfliktów
· Kolizji z prawem
· Upadłości wielu biur podróży, organizacji

Z zachowaniem jest również związane myślenie:

MYŚLENIE człowiek nie przynosi ze sobą na świat gotowych mechanizmów wykonawczych (w przeciwieństwie do zwierząt). Zachowanie jest reaktywne i celowe, związane z myśleniem. Żyjemy w złożonych i skomplikowanych, zmieniających się warunkach – trzeba umieć się przygotować do zmian. Człowiek musi stale myśleć, rozwiązywać zadania, które sam sobie stawia. Człowiek i tylko on posiada zdolności intelektualne
- zdolność do dokonywania spostrzeżeń (uchwycenia całego przedmiotu): przykład z zawieszonymi po dwóch stronach sali sznurkami (klucz – wahadło), jest podstawą do pojawienia się wmyślenia; wyobraźnia, pamięć, koncentracja, inteligencja – przynosimy je na świat w postaci tzw. zawiązków, rozwijają się w nas w ciągu całego życia, przy nich rozwijają się tzw. specjalne umiejętności.
Zdolności te to podstawowe narzędzia działania. Pozwalają nam wykonywać takie umiejętności jak: przechowywanie wyobrażeń wychowawczych (analizują, porównują, abstrahują procesy myślowe), pozwalają dostrzegać problemy, pozwalają na ustalanie celów działania, wnioskowanie, przewidywanie, wyjaśnianie procesów, projektowanie

Funkcje myślenia:
· poznawanie przedmiotów i zjawisk
· zdobywanie orientacji w rzeczywistości
· pogłębianie wiedzy
· jesteśmy lepiej przygotowani do działania
· możemy osiągnąć wytknięte cele

Ludzie w różnym stopniu myślą, co jest środkiem napędowym tego działania?
To tzw. skłonność poznawcza – dziedziczna, jest instynktem do wiedzy, pcha człowieka do uzupełniania wiedzy. Siłą napędową jest wrodzona ciekawość świata. Jest charakterystyczna dla wszystkich ludzi lecz w różnych stopniach.

Rodzaje myślenia:
I poznawcze między nimi jest jakość myślowa pośrednia ale nie
II poza poznawcze odrębna – myślenie egocentryczne

I Jest czynnością intelektualną świadomie i aktywnie przez jednostkę wykonywaną – wiąże się ściśle ze świadomością, są jednak pewne momenty, które mogą przebiegać podświadomie (intuicja).

INTUICJA podpowiada nam jak mamy działać, to myślenie nie świadome i nie nieświadome – poza świadomością, np. opisane przez [...] benzen, którego nie mógł przedstawić (zasnął i sen mu podpowiedział).
Intuicja nie zjawia się znikąd a od snucia wyobraźni.

II Nie jest przez nas wykonywane, ono w nas odbywa się , ciekawość ni e jest napędem, wrodzona zdolność poznawcza tez, zatem przyczyną jest np. skłonność dążenia, pragnienia, obawa, lek, niechęć, determinują treść, przebieg i jakość myślenia poza poznawczego (np. marzenia senne). Są one wywołane określonymi stanami uczuciowymi, są to utajone pragnienia, dążenia, skłonności, stłumione skłonności, motorem są nasze tajemnicze dążenia, pojawiają się nie zależnie od nas; to też marzenia ja jawie, halucynacje et cetera, rojenia
-to procesy myślowe, których nie wykonujemy, zjawiają się w nas same, to nie procesy poznawcze. Odzwierciedla cos, co nie istnieje. Odzwierciedla nawet nasze pragnienia – ukryte tendencje, skłonności do marzeń. Skrajna forma to myślenie autystyczne

MYŚLENIE AUTYSTYCZNE właściwe ludziom chorym psychicznie (głównie schizofrenikom), to myślenie nie dostosowane, nie zgodne z rzeczywistością, całkowicie zależne od przeżywanych dążeń, jest podporządkowane pasjom, dążeniom, sferze popędowo – emocjonalnym.

Przeciwieństwem myślenia autystycznego, jest myślenie uspołecznione – typowe dla zachowania poznawczego. Istnieją inni ludzie którzy posiadają inną osobowość, myślą na swój sposób. Ludzie uspołecznieni doceniają innych ludzi. Ludzie ci współpracują z innymi ludźmi.

Myślenie pośrednie pomiędzy autystycznym a uspołecznionym, to myślenie egocentryczne – jest podobne do myślenia poznawczego ale ma też cechy myślenia poza poznawczego. Cechy:
1. Niezdolność wyjścia osobnika poza własny punkt widzenia.
2. Bardzo duża trudność przyjęcia (nawet na krótko) punktu widzenia innych ludzi.
3. Niemożność postawienia się w położeniu swego rozmówcy.
4. Niemożność przyjęcia postawy dyskutanta.
5. Całkowicie pozbawione myślenia poznawczego (podobne do myślenia autystycznego) – swój świat, nie liczenie się z drugą osobą, ignorowanie jej poprzez podtrzymywanie własnego punktu widzenia.
6. Skierowane na obiektywną rzeczywistość. Przebiega w sposób wadliwy, doprowadza do wniosków odbiegających od rzeczywistości.
Przyczyna myślenia egocentrycznego:
1. Brak wiedzy lub wiedza bardzo skromna.
2. Brak doświadczenia.
3. Skłonności upodabniania i inne czynniki sfery popędowo – emocjonalnej, prowadzi do konfliktów. Partnerzy nie mogą wypracować wspólnego punktu widzenia.

Badania nad marzeniami sennymi wykazują, że osoby które mają te same, powtarzające się sny są bardzo podatne na stres.
Słynny psycholog Carl Gustaw Jung (szwajcar) psychiatra – uznany za autorytet w znawstwie marzeń sennych:
„Sny mogą być źródłem wewnętrznych konfliktów, konfliktów motywacyjnych. Mogą być one następstwem pewnych ukrytych następstw. Jest to skłonność do marzeń sennych.

V ŚWIADOMOŚĆ
Jest to najtrudniejsze zagadnienie psychologii.

Świadomość – szczególny rodzaj wewnętrznej reprezentacji rzeczywistości, jej zewnętrzny obraz, model, odbicie rzeczywistości.
Układ nerwowy różnie funkcjonuje u różnych ludzi, stąd różne psychiki – różni ludzie i różne świadomości.

Świadomość – obraz rzeczywistości, jej odbicie, rzeczywistość w skutek różnych układów nerwowych jest różna, stąd różne interpretacje np. wydarzeń (różny opis wypadków).
Czynniki powodujące, że modele rzeczywistości odbitej są różne:
Świadomość - jest uwarunkowana funkcjonowaniem organizmu jednostki – czynniki fizjologiczne. Każdy z nas jest wyposażony w analizatory (węchu, smaku, dotyku, równowagi...)
Elementy - analizatory:
- receptory (aparat Cortiego w uchu środkowym, wzrokowy – siatkówka oka)
od nich są odprowadzane drogi afferentne


B O C
1 2 3

analizator

c- kora mózgowa, tu powstaje określone wrażenie

ANALIZATOR różnie funkcjonuje u różnych ludzi, dlaczego? Bo mogą istnieć zaburzenia w jednym z w/w elementów (np. daltoniści)

Wpływ alkoholu i środków narkotycznych
- zmieniają one świadomość (różnie reagują), zniekształcają ją

Wpływ ilości snu
Ludzie przesypiają ok. 30 % życia. Ilość snu zależy od pory roku, wieku, aktywności fizycznej.
Badania dowodzą, ile czasu powinien przeznaczyć człowiek na sen w zależności od wieku:
· noworodek : 13 – 17 godzin
· 10 latek : 9 – 11 h
· 20 latek : 6 – 9 h
· 60 lat i więcej : 5 – 7 h
Świadomość pełni funkcję orientacyjną – orientujemy się, co się wokół dzieje, jakie zachodzą w nas zmiany. Różne zachowanie u ludzi świadomych w pełni a inne u ludzi z ograniczoną świadomością.

Struktura osobowości: inna świadomość u ludzi dojrzałych osobowo : dzieci – młodzież – dorosły.

Typy osobowości : sfera emocjonalno – uczuciowa
· normalni
· neurotyczni – emocjonalnie niezrównoważeni, bardzo duża labilność – nastroje z przewaga tzn. złego humoru, świat jest dla nich niebezpieczny

Typy osobowości : czynnik socjologiczno – wykonawczy
· typ asocjalny – zbliżone do egocentrycznego, np. „kibole”, wchodzące często w konflikt z prawem, to chore – patologiczne świadomości

Typy osobowości : czynnik kształtowania odbioru rzeczywistości
· uczestnictwo w życiu społecznym, społeczeństwo wpływa na świadomość jednostki, w pierwszej kolejności rodzina; skrajny przypadek – sekty /zmieniają całkowicie świadomość/

Świadomość warunkuje swoje zachowanie. Wyznacza charakterystykę zachowania.


charakterystyka świadomości charakterystyka zachowania się
Świadomość ograniczona (zawężanie pola świadomości) - ograniczenie percepcji bodźców, świadomość zamglona, uwaga rozproszona, występuje Występuje pod wpływem bardzo silnego podniecenia – zaburzenia świadomości, pojawia się silne wzruszenie, napięcie emocji; nie należy się mu poddawać bo nasze decyzje będą błędne
Pełna świadomość – duża wybiórczość uwagi, ma to miejsce: W przypadku stanu czynności, jest związane z dyscypliną (np. u studentów)
Przymglenie świadomości – uwaga płynna, sprzyjająca otoczeniu, niedokładne spostrzeżenia, jednostka myśli coraz wolniej, orientacja jest niepełna, ma to miejsce W postaci swobodnego czuwania, pogarsza się kontakt jednostki z rzeczywistością (zbyt mało ostry)
Świadomość osłabiona, niepełna - Senność – utrzymuje się stan powierzchownego czuwania, przymglenie świadomości, spowolnienie ruchów z tendencja zapadania w sen
Redukcja świadomości – marzenia senne (myślenie poza poznawcze) Lekki sen
Całkowity brak świadomości – to tzw. głęboki sen fizjologiczny (półśpiączka), stan przed śpiączkowy, jednostka reaguje tylko na bardzo silne bodźce (nie prowadzące do przebudzenia) To tzw. pełny sen, pojawia się zjawisko somnambulizmu - lunatyzm
Śpiączka – Coma-całkowita utrata świadomości, brak reakcji na jakiekolwiek bodźce, dochodzi do zniesienia odruchówRodzaje śpiączki· cukrzycowa· wątrobowa· pourazowa· udarowa Dochodzi do zniesienia odruchów, nie pojawia się bezwarunkowy odruch źrenicowy, może trwać od minuty do kilku lat

Kontrola – ma wpływ na zachowanie, jej rodzaje:
· behawioralna
· poznawcza

Kontrola behawioralna:
Zdolność wywoływania obiektywnych, pożądanych zmian u innych ludzi, szczególnie pożądana u np. absolwentów studiów turystyki i rekreacji
Kontrola poznawcza:
Zdolność kontrolowania zachowania innych sytuacji, przewidywania rozwoju sytuacji, kontrola reakcji innych ludzi i reakcji własnych

Kontrole są uwarunkowane tzw.” Locus of control” czyli umiejscowieniem kontroli

VII WEWNĘTRZNY CZYNNIK WYZNACZANIA ZACHOWANIA
- LOCUS OF CONTROL (POCZUCIE KONTROLI)

Można je przedstawić w postaci linii ciągłej:

zewnętrzne poczucie wewnętrzne poczucie
kontroli kontroli


Zewnętrzne poczucie kontroli:
- ludzie są przekonani, ze w małym stopniu zależy od nich to, co się wokół nich i z nimi dzieje (to tzw. fatalistyczne podejście); o wszystkim decyduje przypadek, czynniki zewnętrzne – od nich nic nie zależy

Wewnętrzne poczucie kontroli:
- ludzie traktują siebie jako przyczynę zdarzeń, wyniki własnych działań wiążą się ze swoim wysiłkiem – umiejętnościami; maja skłonność brać odpowiedzialność za kontakt z otoczeniem (za sukcesy i porażki)

Wyniki badań nad wewnętrznym poczuciu kontroli i zewnętrznym poczuciu kontroli dowodzą, że korzystniejsze jest wewnętrzne poczucie kontroli bo ludzi cechuje lepsza kontrola behawioralna i poznawcza.
Wewnętrzne poczucie kontroli – dobra, sprawna kontrola.
Wyniki twierdzą, ze ludzie z wewnętrznym poczuciem kontroli odznaczają się dodatnimi cechami:
· lepiej radzą sobie w sytuacjach trudnych
· lepiej radzą sobie w przeciążeniach, utrudnieniach, w konfliktach
· są realistyczni w działaniu
· podejmują cele, którym potrafią sprostać
· łatwiej przyjmują informacje związane z ich działaniem (są podatni na rady, wskazówki, traktują krytykę jako radę, dla nich to nie atak na siebie)
· są bardziej niezależni od innych ludzi, maja własne zdanie i są przekonani o słuszności
· osobnicy lepiej panują nad myślami i emocjami – występuje poziom inteligencji emocjonalnej
· ludzie są odpowiedzialni za swoje sukcesy, porażki
· nastawienie na doprowadzenie do zmiany otoczenia a niżeli do przystosowania się do niego

VIII WEWNĘTRZNY CZYNNIK WYZNACZANIA ZACHOWANIA
- CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE

warunki warunki zachowanie
zewnętrzne wewnętrzne


modyfikują wpływ warunków zewnętrznych

Warunki zewnętrzne:
· sytuacje (układ bodźców)
· bodźce (np. słowo – wykład odpowiednio nastawia studentów)

SYTUACJE to układ wzajemnych stosunków człowieka i innych elementów jego środowiska w określonym momencie czasu:
Np.
Nauczyciel
Student

Klasyfikacja sytuacji:
· optymalna: przebieg działań i cel do którego ono zmierza znajduje się na poziomie najlepszym z możliwych; bardzo rzadko osiągany
-w psychologii to twór teoretyczny, ma wskazywać, ze możliwe do osiągnięcia jeśli spełnimy warunki (jeśli nie będzie w nas nawet minimum egotyzmu)
· normalna: gdy zadanie i warunki jego wykonania i dyspozycje (stan psych.) jednostki są wzajemnie zrównoważone (zdarza się często, nawet teraz czyli w trakcie wykładu)
· trudna: relacja pomiędzy zadaniami, warunkami i dyspozycjami jednostki została zaburzona; są to wady organiczne uniemożliwiające sukcesy w pewnych dziedzinach.
Demostenes – filozof potrafił przezwyciężyć wadę wymowy.

Przeszkody są w człowieku, np. wady wymowy, postawy. Są tez przeszkody zewnętrzne (trudne):
· deprywacje
· przeciążenia
· utrudnienia
· zagrożenia
· konflikty

DEPRYWACJE sytuacje trudne, w których człowiek został pozbawiony podstawowych elementów niezbędnych do normalnego funkcjonowania. Blokada określonych potrzeb, np.:
- himalaiści: trudności z oddychaniem na pewnych wysokościach
- pozbawienie snu
- pozbawienie wrażeń słuchowych, wzrokowych
- gdy meloman nie może pójść na koncert
- doznanie osamotnienia
W sytuacjach tych następuje obniżenie wykonywania czynności, powstaje „dezorganizacja funkcjonowalna”. Dochodzi do zawężenia pola świadomości. Mogą się pojawić halucynacje (stan skrajny), pojawiają się błędy w myśleniu. Utrzymujące się na granicy ludzkich możliwości, człowiek wchodzi w sytuacje krańcową (prowadzi to do śmierci).

Badania nad deprywacją: zanikiem wartości jest utrata poczucia sensu życia. Doświadczenie życiowe prowadzi do spostrzeżeń: reakcja na utratę sensu życia jest alkoholizm, narkomania, napady, zamachy samobójcze, sekty.
W Polsce rocznie popełnia samobójstwo 6 tysięcy osób – liczba ta jest jednak nie dokładna, nie precyzyjna.
Wiktor Frankl -lekarz austriacki miał wiele poglądów na ten temat
„Frustracja egzystencjalna” – istota tkwi w utracie potrzeby i poczucia sensu, znaczenia, obowiązków, utrata celów.
Jest źródłem poczucia ograniczonej perspektywy życiowej. Odczuwa się wewnętrzna pustkę, jest to przyczyna braku motywacji na przyszłość. Powoduje, że człowiek jest pozbawiony motoru. Postrzega świat jako absurdalny. Następuje nasilenie zjawisk patologii społecznej. Wzrost narkomanii, alkoholizmu, przestępstw, agresji. Objawem są nerwice:
· neurosteniczna (permanentne zmęczenie)
· lękowa
· hipochondryczna (przesadna troska o zdrowie)
· histeryczna
Obecnie obfitujemy w nowe typy nerwicy:
· noogenna (gr. noos – umysł, duch, sens, rozum) – frustracja dążenia do sensu, poczucie bezsensu, brak celu w życiu, patologia ducha nadchodzących czasów

W latach 1942 – 45 Frankl był więźniem trzech surowych obozów:
-Terezin
- Oświęcim
- Dachau
Przeżywał tam krańcowe sytuacje ludzkiego istnienia. Wytrwał dzięki poczuciu sensu – organizował życie kulturalne („żeby przetrwać trzeba działać”). Wystosował logoterapię i jej pierwsza katedrę na Uniwersytecie Kalifornijskim.
Frankl napisał również książkę „Psychoterapia i egzystencjalizm”. Twierdzi on, że frustracja pojawia się w czterech drogach (postawach) przy nerwicy noogennej w poszukiwaniu sensu życia. Postawy
· fatalistyczna
· kolektywistyczna
· fanatyczna
· prowizoryczna
Żadna z nich nie pozwoli odnaleźć sensu życia, są one złudne, to mrzonka.

Postawa fatalistyczna:
Jest ukrytą forma ucieczki od odpowiedzialności, od wolności. Człowiek przyjmuje go bo uważa, ze w życiu wyłącznie rządzi przypadek. Człowiek jest pojmowany jako kula bilardowa. Ma poczucie przykrego przeznaczenia, paraliżuje ono jego motywacje, nie nadaje woli nakaz konstruktywnego działania, życie przechodzi obok niego. Człowiek godzi się z losem, akceptuje los, jest skłócony wewnętrznie

Postawa kolektywistyczna:
Człowiek chciałby zatopić się w masie (społeczeństwa), boi się odrębności, sprzeciwiania się opinii większości, tzw. orientacja radarowa – silne reakcje na sygnały płynące od innych ludzi.

ORIENTACJA RADAROWA reakcja na sygnały płynące z zewnątrz. To alienacja od siebie, polega na zatraceniu prawdziwego sensu, wtopienie się w masę.

MYŚLENIE KOMPULSYWNE poszukiwanie uznania w oczach innych. Człowiek zatraca poczucie własnego „ja”. Nie widzi własnej wiedzy, doświadczeń – najważniejsza jest masa. Człowiek gubi najważniejszą własność, gubi poczucie odpowiedzialności.

Postawa fanatyczna:
Ignorowanie osobowości innych ludzi, poczucia „ja” innych.

AUTORYTARYZM nawiązanie do barier osobowościowych. Wyraża się w postawie nietolerancji do innych osób – pogarda dla innych osobowości

-Makiaweliczny stosunek do ludzi

Niccolo Miachiavelli (1469 – 1527) – zasłynął książką pt. „Książe” . w niej zawarł rady, jak ma postępować Książe aby być na tronie, liczy się np. przebiegłość, podstępna działalność, kłamstwa. Dla utrzymania władzy liczy się tylko i wyłącznie jeden motyw działania – skuteczność. Stad zachowanie makiaweliczne, od niego maksyma „cel uświęca środki”. Autor jednocześnie potępia swoje metody działania.

NERWICA NOOGENNA silna chęć posiadania władzy, kierowanie ludźmi według własnego odczucia. Ma to dać kompensację (wyrównanie) sensu (tu np. Mussolini, Hitler, Castro, Stalin, sekty, sataniści)

POSTAWA PROWIZORYCZNA brak dokonywania wybiegających w przyszłość planów, nastawiony wyłącznie na teraźniejszość, „nie ma prawdziwej miłości”, brak poczucia odpowiedzialności, życie polega na użyciu, braniu tego, co najlepsze.
Postrzeganie życia jako teatr (aktor w zależności od roli istnieje tylko chwile) – na scenie należy odegrać wyłącznie własna rolę. Tę role trzeba odegrać, możliwie jak największym kosztem, zebrać jak najwięcej korzyści, postawa nastawiona na użycie. Nietrwałe kontakty pozbawione zaufania, intymności, brak odpowiedzialności za siebie i innych. Brak odpowiedzialności za konsekwencje współżycia płciowego.

Wg Frankla: To życie na powierzchni, pozbawia człowieka tzw. duchowości, naraża na konsekwencje. Poczucie sensu nietrwałego, niezadowolenie z życia (np. Casanova, Don Juan).

JAK LECZYCNERWICĘ NOOGENNĄ: trzy cechy
Wg Frankla człowiek jest istotą nie tylko psychiczną ale też duchowa. Przejawia się w trzech wymiarach:
· somatycznym jedność psychiczna
· psychicznym
· duchowym - odróżnia człowieka od innych zwierząt
Duchowość przejawia się jako główny atrybut człowieka z jakiego czerpie on miłość.

II podstawowym elementem człowieka jest wolność.
„Człowiek jest istotą, która zawsze decyduje, kim jest teraz, kim chce być jutro”
Mimo, że znajduje się pod wpływem różnych uwarunkowań (religijnych, politycznych, gospodarczych), to wolność przejawia się w akceptacji tych uwarunkowań albo nie akceptowaniu. To wynika z jego decyzji.
Wg Frankla „Życie nie jest pustą bezsensowną egzystencja”, o jej kształcie decyduje człowiek. Człowiek może się wznieść ponad te uwarunkowania dzięki duchowości.

III cecha: odpowiedzialność za siebie, własne decyzje, przed:
· własnym sumieniem
· bogiem, w którego wierzy
Musi on zrozumieć, że ponosi odpowiedzialność za wszystko!
Odpowiedzialność implikuje obowiązek a ten może być zrozumiany w kategoriach ludzkiego życia.
Frankl pojmuje człowieka procesualnie (traktowanie człowieka jako jednostkę zachowującą się w odpowiedni sposób) a nie statycznie.

Na bazie tych trzech cech można mówić o procesie poszukiwania prawdziwego sensu życia. Musi być zachowany związek z czterema cechami:
· duchowość
· wolność
· odpowiedzialność
· obowiązek
aby odnaleźć poczucie sensu

Wartości ściśle wiążące się z czterema cechami / można mówić o wartościach nadających sens
· sens pracy
· sens miłości
· sens cierpienia

Sens pracy:
Każdy powinien mieć dostęp do pracy, jak jej nie ma, człowiek traci wartość, trafia na drogi: fatalistyczna, kolektywistyczną, fanatyczna, prowizoryczną.
Wg Frankla: wiąże się z odpowiedzialność, jaka przyjmujemy wobec naszej pracy, praca odpowiedzialna winna być okazywana a nie deklaratywnie --------- w działaniu.
Przez pracę człowiek realizuje swoja misję, zadanie bo jest źródłem unikalności jednostki (wkładem do społeczeństwa) dlatego najważniejszym czynnikiem jest sposób, w jaki pracujemy. Ważna jest forma pracy.

PRACOHOLIZM nie koreluje z w/w pojęciami, jest ucieczka jednostki od wolności i odpowiedzialności, jest zaprzeczeniem duchowości.
W dni świąteczne pracoholik czuje się bezużyteczny. Ucieka od odpowiedzialności za siebie i rodzinę. To choroba, patologia pracy. Rodzina dana osobę meczy.

Sens miłości:
Człowiek ma się odnaleźć poprzez miłość. Autor pojmuje iż „miłość jest ściśle związana z przeżywaniem”. Jest autentycznym doświadczeniem drugiej osoby w jej całej unikalności. Miłość nie jest czymś zasłużonym, jest przywiązaniem jako wieź duchowa.
Nie wszyscy potrafią sobie zdać sprawę w czym tkwi istota przywiązania.
Wg Frankla:
· poziom fizyczny (wymiar cielesny) – najbardziej prymitywna postać
· poziom psychiczny (postawa erotyczna) – zakochanie się, pewne adorowanie na pewien czas
· poziom duchowy (miłość autentyczna) – stanowi o niepowtarzalności danego związku, jest miłością doświadczana jako ważną, dana nam raz na zawsze (rozłączyć może tylko śmierć)
Coraz rzadziej doświadczamy drugą osobę. Ta miłość jest coraz bardziej zanikła. Dominuje seksualność mechaniczna.

Sens cierpienia:
Nadaje sens życiu poprzez sposób, w jaki stawia czoło losowi, zmartwieniu, trudnościom ale jednocześnie są one ważne dla człowieka bo chronią przed apatia i nudą, np. imperium rzymskie chorowało z nudy bo za wszelka cenę chcieli unikać cierpień (gł. związanych z wojnami). Cierpiąc człowiek rośnie wewnętrznie, wzrasta siła moralna, wzrasta odporność psychiczna. Byt ludzki jest ostatecznym cierpieniem (zaczyna się od cierpienia i tak samo się kończy – krzyk noworodka, choroby, zdawanie egzaminów, itd.)
Stres:
Dystres Eustres

Inne źródła cierpienia
· Środowisko społeczno - przyrodnicze
· Choroby
· szukanie miejsca w życiu
· ożenek,
· urodziny
· przemijanie

Wg Frankla:
Człowiek może nadać sens życiu poprzez sposób, w jaki stawia czoło cierpieniom. Stad nadają one życiu pewna wartość afirmującą. Cierpiąc człowiek wzbogaca swoje życie wewnętrzne o nowe doświadczenia, Próba ucieczki jest dla człowieka niebezpieczna (przykładem są starożytni rzymianie- rozpusta doprowadziła do upadku imperium). Życie jest cierpieniom lecz nie można od niego uciec.
„Przeznaczeniem człowieka jest cierpienie”
Homo patiens – człowiek cierpiący
„Prawdziwe cierpienie jest cierpieniem w milczeniu”

Te wartości nadają sens ludzkiemu istnieniu
Matka Teresa z Kalkuty: 1979 Nagroda Nobla, wygłosiła krótki wykład
„ Czy kochacie Boga? Jak możecie kochać Boga, którego nie widzicie a nie kochacie sąsiada, którego widzicie?”

Koncepcje Frankla można odnieść do wszystkich ludzi. Wyrasta z rzeczywistych potrzeb człowieka. Frankl wyróżnia się od innych specjalistów psychologii. Jest przeciwieństwem Freuda.
Freud: „Gdy człowiek pyta się o sens życia, przestaje być zdrowy”
Frankl: „Wtedy, gdy chce się sensu, staje się człowiek istotą ludzką,
gdy nie chce nam się tego sensu, jesteśmy nieludzcy”


II sytuacja trudna: Zagrożenie
ZAGROŻENIE jest wtedy, gdy jednostka jest narażona na utratę czegoś bardzo cennego (dla niej życiowego), a to ,co dla nas najważniejsze to życie, zdrowie, także przyjaźń, miłość. Sytuacje te wyróżniamy:
· fizyczne
· społeczne

Zagrożenia fizyczne:
Niebezpieczne dla zdrowia i życia, mienia człowieka, zwi9azane z działaniem lub użyciem siły fizycznej, np.
- groźba bólu
- groźba utonięcia
- groźba napadu
- groźba przemocy
Mogą występować wtedy, gdy znajdujemy siew obliczu katastrofy, gdy nie przestrzegamy przepisów bezpieczeństwa, źle je interpretujemy, gdy dowiadujemy się o niebezpieczeństwie choroby, gdy oczekujemy na jakiś zabieg chirurgiczny.

Zagrożenia społeczne:
Gnębią znacznie częściej współczesnego człowieka, występują, gdy narażamy się na minimalną możliwość krytyki, potępienia, odrzuceniu miłości, utraty pracy, pozycji; wzrost patologii.
Człowiek jest wrażliwy wobec ludzi, z którymi jest związany, wobec instytucji z którymi solidaryzuje się, jesteśmy wrażliwi gdy niebezpieczeństwo jest wobec najbliższych.

Pragniemy usunąć zagrożenia lub wycofać się ze strefy zagrożenia. Ta motywacja jest na ogół intensywna lub bardzo intensywna. Człowiek jest wewnętrznie psychicznie wypalany. Zatraca się. Motywacje dość duże są stanem optymalnym – pełne myślenie. Przy motywacji bardziej intensywnej występuje na ogół z intensywnym poczuciem leku. To konsekwencja zagrożenia. To powoduje totalna dezorganizację działań. Obniżenie racjonalnego myślenia „szczur w labiryncie” – nie ma wyznaczonego zachowania kontrolowanego. Ludzie zachowują sienie adekwatnie w stosunku do sytuacji. Ludzie postępują w sposób, który przyczynia się do zmniejszenia bezpieczeństwa.

III Sytuacja trudna: konflikty
KONFLIKTY sytuacja przeciwstawnych obowiązków, motywów tendencji, zamierzeń, działań jednego człowieka albo dwóch lub więcej ludzi a także grup społecznych, klas, narodów, gdy zostanie sobie ona przez nich uświadomiona.

Rodzaje konfliktów:
· wewnętrzne
· interpersonalne
· międzygrupowe – sprzeczność przekonań lub interesów między grupami formalnymi, np. związki zawodowe pracowników a związki zawodowe pracodawców, wojny futbolowe, bitwy narodowe

Konflikty wewnętrzne:
Takie, w których człowiek przeżywa rozterki motywacyjne (to konflikty indywidualne)
Wynika ze złożoności naszej psychiki, przejawia się miedzy innymi w tym, że większość naszych zachowań jest polimotywacyjna.
Polimotywacyjność – większość zachowań wynika z równoczesnego istnienia co najmniej kilku motywów

siła odpychania

człowiek

siła przyciągania

Polimotywacyjność prowadzi do konfliktów motywacyjnych .Rodzaje:
1. Konflikt przyciaganie-przyciąganie
Muszą być co najmniej dwie siły przyciągania, powstają wyłącznie, gdy siła działania w obu kierunkach jest dokładnie taka sama. Nie ma konfliktu wówczas, gdy istnieją rozwiązania lepsze i gorsze, wybór jednej z tych sił. Konflikt cech dodatnich. Inne nazwy to
· konflikt dążenie-dążenie
· konflikt plus-plus
· konflikt propulsja-propulsja
· konflikt osiołkowi żłoby dano
+


+

Kurt Lewin –wyjaśnił, skąd pochodzą motywy odpychające się. Nawiązał on do magnesu
„Człowiek zawsze znajduje się w polu psychologicznym”

Charakterystyczny moment podjęcia decyzji. Jednostka musi wybrać jedną z dwóch, obie są tu nagrodami, jednak wybór nie należy do łatwych. Wahanie trwa długo, cele są atrakcyjne, gdy już zapadnie decyzja, rozwiązuje się konflikt. Zgodnie z zasadą
„W miarę zbliżania się do wybranego celu jego atrakcyjność rośnie, zaś atrakcyjność celu odrzuconego maleje”
Krytyczny moment – moment wyboru. Cechy konfliktu:
- konflikt jest wtedy, gdy siła działania w obu kierunkach jest taka sama
- gdy istnieje jakieś dodatkowe rozwiązanie, nie ma mowy o konflikcie

2. Konflikt odpychanie-odpychanie
· konflikt unikanie-unikanie
· konflikt minus-minus
· konflikt repulsja-repulsja
· konflikt między młotem a kowadłem (i tak źle i tak nie dobrze)
Kolejne odniesienie do pola lewinowskiego
--


_
Człowiek chce uciec od jednego celu i od drugiego, np. chora osoba boi się bólu ale na operację nie pójdzie bo też się boi. Występujące tu wahania są dłuższe niż w konflikcie propulsja-propulsja, trwa długo bo okres jest dłuższy ze względu na to, ze atrakcyjność wybieranego celu maleje a odrzuconego rośnie. Straszna huśtawka wahań.
Mechanizmem obronnym jest racjonalizacja
RACJONALIZACJA człowiek chce sam przed sobą wytłumaczyć się, chce słuszność usłyszeć od własnego „ja” oraz od innych, to poszukiwanie racji dla usprawiedliwiania swoich decyzji. Konflikt może się odnowić po kilku latach. Działanie daje satysfakcje tylko na pewien czas. Wybierając cel zastępczy, uzyskujemy chwilową satysfakcję a konflikt zostaje w stanie utajenia. Potem pojawia się poczucie żalu. Konflikt odżyje nasilony. Posądzamy wtedy innych ludzi.

3. Powiązanie konfliktu propulsja-propulsja z repulsja-repulsja
· konflikt odpychanie-przyciaganie
· konflikt unikanie-dążenie
· konflikt minus-plus
· konflikt repulsja-propulsja
· konflikt modlitwa dziewicy (chciałaby a się boi)

Pole lewinowskie: chęć działania powstrzymana lękiem
+
--



Zasada: stwierdzono następujące zależności
„W miarę zbliżania się do celu, rośnie tendencja do zbliżania
się i do unikania”
Przyrost siły unikania jest jest szybszy niż przyrost siły przyciągania. Stad cel wydaje się atrakcyjny gdy jest oddalony. W miarę zbliżania się, atrakcyjność maleje. Wyraźniejsze staja się te składniki, które są bliżej. Konflikt ten bardzo utrudnia zrealizowanie motywacji. Nie rozwiązane konflikty repulsja-propulsja stanowią poważne źródło zaburzeń emocjonalnych.

Konflikt interpersonalny:
Biorą w nim udział co najmniej dwie osoby. Powodoweany jest zakłóceniami komunikacji międzyludzkiej (dochodzi do zakłóceń). Skutki:
· frustracje
· konflikty
Przyczyny:
1. Najczęstsze przyczyny wywołujące niezadowolenie jednej ze stron jest to, że druga strona stosuje ocenianie – to pociąga za sobą narzucanie własnych zmian, wzrost pobudzenia emocjonalnego
2. Decydowanie za innych – jedna strona pozbawia drugą możliwości samodzielnego podejmowania decyzji
3. Strony inaczej interpretują wypowiedzi partnera

Styl stosowany w trakcie komunikacji interpersonalnej
- partnerski: własne potrzeby są równie ważne jak potrzeby partnera. Rozmowa prowadzona tak, aby potrzeby obu stron zostały właściwie zinterpretowane (parafraza). Prowadzi się tak, aby nie narzucać niczego, nie wymaga się od partnera zmiany poglądów, nie popędza się, toleruje się odmienne zdanie
- autorytarny: nie partnerski styl prowadzenia rozmowy, inaczej traktuje się własne a czyjeś potrzeby. Nie równe traktowanie potrzeb faworyzuje się własne potrzeby. Jedna strona nie liczy się z drugą. Jedna strona zaczyna rozmowę kiedy kiedy chce, narzuca temat, upiera się przy swoim zdaniu, przerywa. Prowadzi to do frustracji u rozmówcy (konflikt)
- submisyjny (uległy): bierność, ustępowanie gdy jeden z rozmówców rezygnuje z własnych celów aby stworzyć drugiej stronie możliwość realizacji jego pragnienia, dążenia. Jedna strona przystaje ażeby ów partner kierował rozmowę

Jest to konflikt pojawiający się niemal wszędzie, jest powszechny. Cecha charakterystyczna:
- powoduje wzrost napięcia emocjonalnego. Pojawiają się emocje: gniew, irytacja
- prowadzą do pogorszenia lub zerwania stosunków
- utrudniają realizację zadań zawodowych, dążeń
Stąd wielu z nas traktuje konflikty jako zło, trzeba z nimi walczyć i zapobiegać im. Okazuje się, że konflikty nie muszą wcale być złem. Występują one zawsze wiec nie warto z nimi walczyć. Zło nie tkwi w samym konflikcie a w człowieku (jego myśleniu), głównie w egocentrykach. Destrukcyjne wyniki konfliktów są wynikiem wadliwego postępowania ludzi w sytuacjach konfliktowych. Konflikt może być konstruktywny bo:
- zapobiega nudzie i stagnacji (przy tym wygodnictwu, zaniku twórczego myślenia), np. starożytni rzymianie
- mobilizuje nasze myślenie
- pozwala lepiej poznać partnera, jego potrzeby (np. rozwiązywanie konfliktów prowadzi do umocnienia stosunków)
Konflikt można spożytkować na lepsze ludzi uwikłanych w konflikty. Konflikt może przebiegać dwojako:
· Jawnie
· Ukrycie

Konflikt jawny- otwarty, taki, w którym obie strony przyznają że istnieje miedzy konflikt. Obie strony potrafią go określić. Strony rozpoczynają wymianę myśli i uczuć a przez to maja szansę na konstruktywne rozwiązanie konfliktu

Konflikt ukryty- zamaskowane, obustronne zaprzeczanie istnienia między nimi sprzeczności – konfliktów. Obie strony przyjmują za temat tabu sprawy sporu – strony udają, ze miedzy nimi jest zgoda. Uważny obserwator zauważy pewne zjawiska:
· Strony unikają lub ograniczają wzajemny kontakt
· Występują zależności między zachowaniem werbalnym (słownym) a niewerbalnym (mowa ciała), np. deklaruje się zgodę a sygnalizuje się dystans
· Występują bardzo silne reakcje na słowa czy bodźce, np. gdy partnerowi zdarzy się głośno zamknąć drzwi
Konflikty te mają to do siebie, że prowadzą do kumulacji, nawarstwiania się wrogich uczuć wobec partnera. Gdy jest ona duża, dochodzi do niekontrolowanego wybuchu, agresja werbalna i fizyczną, wtedy zamienia siew konflikt jawny. Staje się trudniejszy do rozwiązania. Gdy strony się porozumieją, uraz zostaje –n a zawsze w sercu rana.

Każdy konflikt toczy się o coś. O pewne dobra i wartości, których ilość jest nie wystarczająca dla wszystkich ale ich popyt przewyższa podaż. Trzy podstawowe żródła konfliktów:
1. Podział dóbr (materialne i nie materialne)
-w turystyce to tzw. konflikt interesów, np. lepsze miejsce w hotelu a także miejsce w autokarze, ludzie na przystanku autobusowym , np. turyści chcą manipulować pilotem, chcą modyfikować program wycieczki
Konflikty

materialne symboliczne
(pieniądze)

2. Sprawowanie kontroli nad innymi ludźmi
-wartość poszukiwana, w turystyce jest to tzw. konflikt adaptacyjny (różnice oczekiwać). Grupa nigdy nie jest homogeniczna.
3. Koordynacja działań
- realizacja każdego celu wymaga zawsze współdziałania z innymi, są różne uzależnienia w grupach, wszystko wymaga wspólnej odpowiedzi ale za sukcesy i porażki (...)
„Sukces ma wielu ojców a porażka jest sierotą” (J.F. Kennedy)
Anse wynikają np. z odmiennych pór wstawania, różnic wieku, poziomu kultury osobistej, itd. Koordynacja stad nie jest skoordynowana, współpracuje ze zniekształceniami percepcyjnymi – pojawia się tendencja do jednostronnego postrzegania siebie i jednostronnego postrzegania partnera, czyli pod wpływem negatywnych emocji widzimy siebie pozytywnie a partnera negatywnie.

Silne emocje zniekształcają spostrzeganie. Cztery pospolite zniekształcenia w postrzeganiu:
1. Podwójne normy –zasada Kalego:
„jeśli Kali ukraść krowę to dobrze ale jeśli Kaliemu ukraść krowę to kradzież.”
Zachowania stron są przez nie inaczej postrzegane
2. Lustrzane odbicie - każda ze stron konfliktu ma poczucie, że jest ofiarą. Obie strony są przekonane, że to właśnie one maja racje a przeciwnik nie. Ja mam racje, ty nie. Strony myślą, ze to one są sprawiedliwe.
3. Mechanizm „źdźbła i belki” – każda ze stron dostrzega w przeciwnej wszystkie negatywne wady nie widząc swoich.
4. Biegunowe myślenie – biało czarne obrazu uczestników konfliktu, tzn. jedna ze stron siebie wybiela a drugą oczernia, stad informacje zniekształcone, powstaje uproszczony, jedno znacznie pozytywny, biały obraz własnej osoby i czarny osoby drugiej.

Style rozwiązywania konfliktów:
1. Rywalizacja – jest wyrazem bardzo silnego dążenia do obrony własnego interesu i lekceważenia interesu partnera. Zawsze jest wygrany i przegrany
2. Unikanie – sposób polegający na unikaniu zajmowania się konfliktem, zaprzecza się jego istnieniu, konflikt ukryty. Rezygnujemy z własnego celu ale i partnera. Badanie mówią, że styl preferują chętniej osoby, które źle znoszą napięcie emocjonalne lub mają za sobą nie udaną próbę stosowania innych stylów.
3. Dostosowywanie się – przejawia się rezygnacja z obrony własnych potrzeb, pragnieniom i zaspokojeniom pragnień partnera, rezygnuje ze swego na rzecz drugiego. Stosowane, gdy traktuje się styl jako strategie obliczoną na przyszłość. Ustępujemy licząc, że w przyszłości partner ustąpi mnie.
4. Współpraca - jest wynikiem bardzo silnego dążenia do ochrony własnych interesów ale też dla partnera. „Ja mam swoje prawa i mnie się to należy ale rozumie, że partner ma te same prawa”. Polega na tym, ze strony traktują problem jako wspólny do rozwiązania – asertywny sposób. Strony pogodzą się ale też nie będzie osadów w postaci urazów. Strony będą sobie ufać i współpracować.
5. Kompromis – postępowanie umożliwiające częściowe zaspokojenie swoich jak i partnera potrzeb. Każdy coś zyska ale tez każdy coś traci. Interesy obu stron brane są pod uwagę w stopniu przeciętnym.

Dla menadżera są użyteczne wszystkie te style. Ważna jest umiejętność trafnej oceny sytuacji konfliktowej bo ona warunkuje punkt drugi (dobór stylu rozwiązywania konfliktów). Nietrafny wybór powoduje naszą porażkę bo druga strona będzie nas nadużywała (pokaże naszą wyższość).

Stosowanie stylów:
Styl pierwszy – stosujemy gdy:
a) konieczne jest szybkie, zdecydowane działanie, sytuacja kryzysowa, nie ma czasu, rozkaz; taki styl był stosowany m.in. w czasie powodzi 1997
b) konieczne szybkie, zdecydowane działanie
c) ważne ale nie popularne sprawy muszą być wprowadzone w życie, np. zaostrzenie dyscypliny
d) sprawy są życiowo ważne dla podwładnych a racja jest po stronie pracownika
e) trzeba obronić się przed ludźmi czerpiącymi korzyści z zachowań nie rywalizacyjnych
f) trzeba ochronić siebie przed ludźmi niekompetentnymi
Styl drugi – stosujemy gdy:
a) cel nie jest zbyt ważny lecz jest ważny przejściowo
b) gdy nie ma żadnych szans na zaspokojenie naszych pragnień
c) strony z powodu konfliktu przeważają nad ewentualnymi zyskami nad jego rozwiązaniem
d) gdy trzeba sobie lub partnerowi dać czas na ochłoniecie, na zredukowanie napięcia emocjonalnego
e) gdy potrzebny jest czas niezbędny do podjęcia decyzji
f) gdy inni potrafią skuteczniej rozwiązywać konflikty (np. małżonkowie unikają się a pomóc niesie strona trzecia)
Styl trzeci - stosujemy gdy:
a) mamy świadomość, ze jesteśmy w błędzie
b) sprawa jest ważniejsza dla partnera niż dla nas bo przyczyniamy się do utrzymania dobrych stosunków
c) ważniejsze jest zdobycie zaufania partnera niż wynik rozwiązywania konfliktu
d) ważne jest zachowanie zgody i unikanie rozdźwięku
e) ważne jest aby inni uczyli się na własnych błędach
Styl czwarty - stosujemy gdy:
a) ważne jest znalezienie wspólnego rozwiązania a kompromis nikogo nie satysfakcjonuje
b) sprawa dotyczy zespołu i ważne jest zebranie opinii osób o różnym sposobie widzenia problemu
c) celem jest osiągniecie porozumienia poprzez integracje – scalanie – łączenie różnych poglądów
d) dąży się do pokonania uczuć wrogości przeszkadzających w utrzymaniu dobrych uczynków w zespole
e) celem jest uczenie się obiektywizmu
Styl piąty - stosujemy gdy:
a) interesy nie są zbyt ważne i nie warte większych wysiłków w ich obronie
b) równi sobie siłą partnerzy zmierzają do wykluczających się celów
c) wystarczające jest osiągnięcie czasowego porozumienia
d) konieczne szybkie rozwiązanie w sytuacji presji czasowej
e) zawodzi styl pierwszy (rywalizacja) i czwarty (współpraca)

Konstruktywne rozwiązywanie konfliktów – warunki
- powinno uwzględniać interesy obu stron (uczestnicy czują, ze coś zyskali)
- nie palmy za sobą mostów
- nie ma zwycięzców ani przegranych

Metoda drobnych kroczków:
1. Określenie problemu – podstawowy krok
2. Przygotowanie się do rozmowy nt. kwestii spornej
- przełamanie egocentrycznego myślenia o sobie i partnerze
- obniżenie poziomu napięcia emocjonalnego
- informowanie się nawzajem w trakcie tworzenia rozwiązania
- ustalenie obszaru spraw wspólnych do omawiania
- ustalenie różnic i podobieństw
- łatwiej uleczyć problem zdefiniowany
3. Rozpoznanie przyczyn
- unikanie tego typu konfliktów w przyszłości
- jakie zachowania partnera nie są do przyjęcia u drugiej ze stron
- ważne, aby szukając przyczyn brać też pod uwagę wydarzenia wywołujące konflikt
4. Tworzenie rozwiązań
- partnerzy ustalają pożądane cele, co każda ze stron powinna zrobić aby konflikt rozwiązać
- wspólna praca – obie strony są zaangażowane
- wzbudza się pozytywne uczucia do partnera, np. wspólne wykonywanie działań
5. Ocena i wybór rozwiązywania
- jeśli jest kilka rozwiązań, ocenia się pod względem skutków
- owocuje dalszą współpracę
6. Wprowadzenie w życie rozwiązań
7. Ocena praktycznej skuteczności wybranego rozwiązania

ZJAWISKA FRUSTRACYJNE

wewnętrzne poznawcza postawa zadaniowa
ZACHOWANIE przeszkoda niezdolność frustracje CEL
zewnętrzne emocjonalna postawa obronna


Inny cel

Zachowanie zawsze ma cel. Cel:
-zaspokojenie potrzeb
- realizacja zadania

Wpierw należy pokonać przeszkody:
- wewnętrzne : tkwiące w człowieku, np. bariery psychiczne, zaburzenia świadomości, myślenie egocentryczne, zły styl zaspokojenia potrzeb, defekty mowy; są to bariery możliwe do pokonania
- zewnętrzne : konflikty

W następstwie przeszkód występują niezdolności:
- poznawcza : ma miejsce, gdy jednostka nie potrafi przypomnieć sobie pewnych wiadomości, które są jej potrzebne na egzaminie; gdy jednostka nie może spostrzegać np. związku miedzy przedmiotami, gdy jednostka nie potrafi zrozumieć tekstu z podręcznika, nie kojarzy faktów; skrajne przypadki – zanik pamięci
- emocjonalna : jednostka odczuwa silne napięcie emocjonalne, gniew, nienawiść, silne emocje negatywne, zniekształcenie w percepcji; inne osoby znajdujące się w tej samej sytuacji zachowują się inaczej (emocje zaraźliwe, stad nie lubimy ludzi niezrównoważonych)

Przyczyny skrajnych uczuć:
- szczególna nadwrażliwość emocji na pewne zjawiska (osoby reaktywne); neurotyzm – reagowanie bardzo silnymi emocjami
- niewyrobiona zdolność hamowania reakcji emocjonalnych (błąd bierze się z dzieciństwa), jest źródłem otamowania: biologicznego
· Jednostka nie potrafi normalnie zasnąć
· Brak apetytu
· Jednostka staje jak wryta
jest źródłem otamowania: społecznego
· Źle radzi sobie z obowiązkami zawodowymi
· Kłopoty ze współżyciem z rodziną
· Jednostka zamyka się w sobie – boi się ludzi

Taki stan prowadzi do frustracji
FRUSTRACJA przeszkoda uniemożliwiająca dotarcie do celu
· ma charakter subiektywny, pociąga za sobą pewne stany w jednostce
· stan emocjonalny powstania trzech sytuacji utrzymujących się niemożności zaspokajania potrzeb i zrealizowania zadań
O frustracji (we właściwym znaczeniu tego słowa) możemy mówić wówczas, gdy jednostka spostrzega określoną sytuację jako zagrożenie własnych potrzeb i zadań (gdy czuje się pozbawiona czegoś i emocjonalnie jest wytracona z równowagi). W tej samej sytuacji mogą się znaleźć dwie osoby ale tylko u jednej jest frustracja. Różni ludzie reagują inaczej (np. studenci przed egzaminem)

Czynniki wyznaczające rodzaj reakcji na frustrację:
1. Współczynnik tolerancji na frustracje – próg frustracji wysoko położony. Osoby o niskim maja silnie małą odporność na frustrację. Położenie progu zależy od temperamentu, od ogólnego dostosowania, stanu psychofizycznego jednostki – tzw. psychofizyczne poczucie. Próg ten zmienia się. Różni ludzie – różne relacje
2. Dostępność substytutów – czy jednostka ma możliwość realizowania celu zastępczego. Cel nie osiągalny, następuje blokada celu, czy jednostka zrealizuje cel pokrewny? Jeżeli nie, to nie mogą zaspokoić żadnej potrzeby, sta ostre reakcje na frustracje
3. Struktura potrzeb i siła osobowości
4. Rodzaj i siła przeszkody (np. lenistwo)
5. Siła motywacji – chwilowa frustracja nie zaburza wewnętrznej równowagi

W sytuacjach frustracji ludzie przejawiają dwie postawy:
- zadaniowa : przeszkoda to problem konieczny do rozwiązania, to obiektywna trudność możliwa do pokonania, ludzie uważają, że muszą zmienić taktykę działania, muszą wygenerować siebie; ludzie ci próbują zwalczyć przeszkodę a jak to sienie uda to ją mijamy ALE: pierwotny cel nie zmienia się a zmienia się sposób osiągnięcia celu; to reakcja prawidłowa i pożądana
- obronna : charakteryzuje się tym, że zmianie ulega kierunek działania, powstaje nowy inny cel; pojawiają się bardzo silne emocje negatywne: wściekłość, agresja; osoby o tej postawie postrzegają innych jako źródło własnych frustracji