Wychowanie. Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania.

Współdziałanie nauczycieli i rodziców jest jednym z istotnych czynników prawidłowego funkcjonowania szkoły i rodziny.
Warunkuje prawidłowy rozwój dziecka. To współdziałanie ma szczególny charakter.
Obejmuje ono – przynajmniej, w fazie wstępnej obce sobie osoby. Skutecznie współdziałają Te osoby, które znają się i są przekonane o sensowności wspólnie pokonywanych działań.
Współpraca między domem a szkołą to rozszerzanie wpływów wychowawczych nauczycieli i rodziców. Celem tego referatu jest przedstawienie, wskazanie form pomocy świadczonej sobie przez szkołę i rodzinę.

Pytania

1. Jakie są cele współdziałania nauczycieli i rodziców?
2. Jakie są zasady współdziałania nauczycieli i rodziców?
3. Czy rozmowa jest skuteczna wobec prawidłowego współdziałania nauczycieli i rodziców? Jakie są jej rodzaje?
4. Jakie są błędy w przeprowadzaniu rozmów w procesie wychowawczym?
5. Jakie są warunki skuteczności konsultacji indywidualnych rodziców i nauczycieli w procesie wychowawczym?
6. Jakie są zbiorowe formy współdziałania nauczycieli i rodziców?
7. Jakie jest znaczenie szkoły w procesie wychowania?
8. Jak unikać porażek wychowawczych i dydaktycznych?
1. Jakie są cele współdziałania nauczycieli i rodziców?
Wychowanie w rodzinie i w szkole jest tym skuteczniejsze im mocniej opiera się na
Współdziałaniu nauczycieli i rodziców.
Naczelnym celem współdziałania nauczycieli i rodziców jest:
- dążenie do usprawnienia pracy wychowawczej z uczniami.
Innym celem jest – lepsze poznanie przez nauczycieli i rodziców poszczególnych uczniów.
- wzajemne poznanie się i rozumienie
- zjednywanie rodziców dla ogółu uczniów
- uświadamianie rodzicom, że wielostronny rozwój dziecka zależy od wspólnie
Zrealizowanych działań przez dom i szkołę
- umocnienie więzi emocjonalnej między nauczycielami i rodzicami podczas wspólnie
Wykonywanych działań
- umożliwienie dwukierunkowego porozumiewania się na zasadzie demokratyzmu i
partnerstwa
- wymiana opinii i spostrzeżeń
- sugerowanie rodzicom określonych form oddziaływań wychowawczych.
♦ Skuteczność współdziałania nauczycieli i rodziców
Uważna i wnikliwa obserwacja codziennego życia szkoły, przekonuje o jej celowości.
Może ona w większym lub mniejszym stopniu wpływać na lepsze poznanie i rozumienie uczniów przez nauczycieli i rodziców, uzgodnienie właściwego podejścia wychowawczego, udzielaniu sobie wzajemnej pomocy, stwarzanie właściwej atmosfery wychowawczej w domu i szkole.
♦ Niedomagania we współdziałaniu nauczycieli i rodziców. Jednym z najbardziej niepokojących niedomagań współpracy szkoły i domu jest
wzajemna nieufność nauczycieli i rodziców, uniemożliwia bowiem nawiązanie nawet doraźnych kontaktów, a jednocześnie niweczy to, co zdołano osiągnąć, zanim ta nieufność się objawiła.
Najczęściej rodzice boją się, aby otwartością i szczerością w rozmowie nie wyrządzić dzieciom „niedźwiedziej przysługi”
- Zbytnie obarczanie odpowiedzialnością za wychowanie wyłącznie nauczycieli lub wyłącznie rodziców paraliżuje na ogół wszelką współpracę.
- Brak uzgodnienia celów oraz sposobów współpracy nauczycieli i rodziców czyni ją czymś przypadkowym i pozbawia uczestników poczucia sensu i wartości podejmowanych wspólnie zadań.
- Zbyt przedłużające się współdziałanie wyłącznie o charakterze jednokierunkowym prowadzi do zgłaszania wobec siebie wzajemnych pretensji.
- Powszechnym błędem jest wyolbrzymianie przez nauczycieli i rodziców spraw związanych z nauką uczniów.
- Traktowanie współdziałania nauczycieli i rodziców sposób formalny lub doraźny.
- Organizowanie współdziałania nauczycieli i rodziców jedynie z powodu niezwykłych okoliczności lub warunków życiowych uczniów.

2. Jakie są zasady współdziałania nauczycieli i rodziców?
Można sformułować kilka dyrektyw współdziałania rodziny i szkoły.
Są to:
- zasada pozytywnej motywacji – chodzi o to, aby wszyscy byli świadomi celowości współpracy jak również korzyści z nią związanych
- zasada partnerstwa – podkreśla równorzędne prawa i obowiązki nauczycieli i rodziców, chodzi o to, aby żadna ze stron nie czuła się mniej wartościowa
- zasada wielostronnego przepływu informacji – zakłada konieczność uruchomienia różnych kanałów porozumiewania się między nauczycielami i rodzicami
- zasada jedności oddziaływań – przypomina ona o konieczności realizowania przez szkołę i rodzinę zgodnych celów w pracy wychowawczej
- zasada aktywnej i systematycznej współpracy – uwydatnia potrzebę czynnego udziału i stałego zaangażowania się w wykonywanie zadań


3. Czy rozmowa jest skuteczna wobec prawidłowego współdziałania nauczycieli i rodziców? Jakie są jej rodzaje?
Rozmowa - główny warunek skutecznego współdziałania rodziców i nauczycieli. Rozmowa jest procesem wzajemnego oddziaływania, a nie tylko zwykłą wymianą
myśli i uczuć. Jej partnerzy mają możliwość nie tylko dzielenia się posiadaną wiedzą i spostrzeżeniami, odczuciami, mogą też wpływać na zmianę dotychczasowych opinii i ocen w omawianych wspólnych sprawach.
Poprawnie przebiegająca rozmowa może oddać obu stronom ( nauczycielom i rodzicom )
niejedną przysługę.
- pomóc w lepszym wzajemnym poznaniu się nauczycieli i rodziców, a zwłaszcza poznaniu samych uczniów
- pogłębić zaufanie do rodziców do nauczycieli i nauczycieli do rodziców.
- łagodzić u rodziców napięcia psychiczne spowodowane trudnościami dziecka
- przełamywać poczucie niepewności i osamotnienia u rodziców w pracy wychowawczej z dzieckiem
- ograniczać błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli
- pomoc w bardziej jednolitym zwartym oddziaływaniu pedagogicznym szkoły i domu.
Rozmowy nauczycieli z rodzicami powinny mieć szeroki zakres. Poszerzanie zakresu tematyki stanowi istotny warunek skutecznego wykorzystania jej do podnoszenia skuteczności współdziałania/
♦ Warunki poprawnej rozmowy
- uważne i cierpliwe wysłuchanie swego rozmówcy
- nawiązanie kontaktu psychicznego między uczestnikami rozmowy
- okazywanie sobie właściwych postaw i oczekiwań.
♦ Rodzaje rozmów
- rozmowa kierowana – nauczyciel stawia pytania, udziela rad, wskazówek w formie wyraźnych pouczeń
- rozmowa nie kierowana – stwarza atmosferę spontaniczności rozmówcy
- rozmowa o ogólnej sytuacji ucznia – zwłaszcza tej rodzinnej, warunków bytowo – materialnych
- rozmowa o określonej sytuacji ucznia – rozwiązywanie określonego problemu
- rozmowa podejmowana z inicjatywy nauczyciela
- rozmowa podejmowana z inicjatywy rodziców

4. Jakie są błędy w przeprowadzaniu rozmów w procesie wychowawczym?
-Dyrygowanie tzn. udzielanie rad, wskazówek w formie pouczeń, dawanie upomnień, sugerowanie gotowych rozwiązań.
-Debatowanie czyli toczenie sporów i trwanie przy własnym stanowisku. Ten błąd występuje gdy rodzice nie chcą przyznać racji nauczycielowi lub odwrotnie. Ponieważ żaden z partnerów nie traktuje serio wypowiedzi drugiego, więc niemożliwe jest wspólne rozwiązanie omawianego problemu.
-Dogmatyzowanie tj. powoływanie się na autorytety lub własne doświadczenie i wiedzę. Błąd ten popełnia rozmówca, któremu brak logicznych argumentów na poparcie swej tezy lub też nie ma zdecydowanego poglądu na daną sprawę, a nie chce uchodzić za mało obeznanego w temacie.
-Diagnozowanie - w wąskim znaczeniu tego słowa, a więc stawianie rozpoznania, które zaskakuje rozmówcę.
-Interpretowanie tj. samowolne i subiektywne komentowanie wypowiedzi rozmówcy, nauczyciel wykracza poza własne kompetencje.
-Generalizowanie, czyli ocenianie jednostki wg pewnego schematu i tendencja do nadmiernego uogólniania swych wypowiedzi wyrażająca się w słowach: zawsze, wszyscy.
-Bagatelizowanie czyli lekceważenie rozmówcy oraz nurtujących go problemów, wyraża się przede wszystkim narzucaniem partnerowi rozmowy głównego jej wątku. Tylko nauczyciel ma coś do powiedzenia.
-Moralizowanie czyli pouczanie, upominanie, ocenianie rozmówcy.
-Monologizowanie - niedopuszczanie do głosu partnera rozmowy.
-Emigrowanie tj. wyłączenie się z rozmowy w sensie tak zewnętrznym, jak i wewnętrznym, a więc brak zainteresowania rozmówcą.
-Racjonalizowanie. Ustosunkowywanie się do wypowiedzi rozmówcy wyłącznie pod kątem ich zgodności poprawnego myślenia, przy jednoczesnym niedostrzeganiu lub niedocenianiu jego emocji i dążeń (drobiazgowa analiza).
-Poddawanie się projekcji tzn. przenoszenie własnych doświadczeń, myśli i uczuć na partnera rozmowy, polega na nieliczeniu się z obiektywnym stanem rzeczy (przy uprzedzeniu do rozmówcy).
-Identyfikowanie czyli utożsamianie się z rozmówcą, tracenie niezbędnego dystansu, samokontroli.
-Fiksacja tzn. branie na siebie określonej roli np.: wszechwiedzącego, ojca czy pocieszającej matki albo przypisywanie podobnej roli rozmówcy.
-Abstrahowanie, ogólne, mało konkretne wyrażanie się i używanie w swych wypowiedziach języka naukowego.
-Egzaminowanie: stawianie rozmówcy zbyt wielu pytań, przypomina raczej badanie lub przesłuchiwanie niż rozmowę w przyjętym tu znaczeniu.
-Eksternalizowanie tj. omijanie wiodącego problemu rozmowy i poruszanie zagadnień nieistotnych.
-Działanie na przekór czyli przerywanie wątku rozmowy i kierowanie jej wbrew woli rozmówcy na zupełnie inny temat.



5. Jakie są warunki skuteczności konsultacji indywidualnych rodziców i nauczycieli w procesie wychowawczym?
Głównym celem współpracy rodziców i nauczycieli jest zapewnienie jednolitego oddziaływania na dzieci i młodzież ze strony rodziny i szkoły. Rodzice wypełniają konstytucyjny obowiązek wychowania dzieci na prawych i świadomych swych obowiązków obywateli. Winni ściśle współpracować ze szkołą, bowiem tylko współdziałanie z nauczycielem oraz wzajemne zaufanie i szacunek mogą zapewnić pełną realizację celów wychowawczych. Współdziałanie rodziców i nauczycieli może przybierać różne formy. Ogólnie można je podzielić na zbiorowe formy współdziałania nauczycieli i rodziców i indywidualne formy współdziałania.
M.Łobodzki dzieli formy indywidualne na:
-konsultacje pedagogiczne
-wizyty domowe
-kontakty korespondencyjne
-rozmowy telefoniczne
Konsultacje pedagogiczne jako kontakty indywidualne są uzupełnieniem i wzbogaceniem kontaktów zbiorowych. Ich tematem są nie tylko sytuacje wychowawcze czy życiowe ogółu uczniów danej klasy czy szkoły, ile różne sprawy związane z każdym z nich oddzielnie. Podczas takich spotkań nauczyciele i rodzice mogą poddać głębszej refleksji i analizie sposoby zachowania się konkretnego ucznia, warunki jego życia w domu, powodzenia lub niepowodzenia w szkole, trudności wychowawcze jakie sprawia, dążenia życiowe, wybór dalszego kształcenia itp. Kontakty w "cztery oczy" stanowią dużą pomoc w ustaleniu właściwego postępowania z danym uczniem i w unikaniu błędów, na jakie narażeni są w swej pracy nauczyciele i rodzice. Odgrywają też niemałą rolę w zdobywaniu przez nich informacji o różnych zasługujących na uwagę kwestiach, związanych z zachowaniem i postępami w nauce ucznia, a także niekiedy z jego szczególną sytuacją losową. Prowadzenie konsultacji pedagogicznych przyczynia się do zacieśnienia więzi emocjonalnych między nauczycielem i rodzicem, a także przewartościowanie wzajemnych postaw: istniejącej nieufności zrodzonej z nieśmiałości lub złych doświadczeń rodziców. Taka rozmowa jest procesem wzajemnego oddziaływania a nie tylko zwykłą wymianą myśli i uczuć.

6. Jakie są zbiorowe formy współdziałania nauczycieli i rodziców?
Zbiorowe formy współpracy z rodzicami mają głębszy sens wychowawczy im bardziej angażują się w ich przebieg rodzice oraz nauczyciele. Można tu zaliczyć:
o zebrania ogólne – składają się z dwóch części, w pierwszej uczestniczą wszyscy zebrani, zaś na drugą rozchodzą się do poszczególnych sal, zebrania te zwoływane są gdy sprawy omawiane dotyczą wszystkich rodziców, spotkania te otwierają i zamykają rok szkolny lub na specjalne okazje. Na zebraniu tym wybiera się radę rodziców.
o zebrania grupowe – ich celem jest zachęcenie rodziców do obcowania, obserwowania i zrozumienia dziecka. Zagadnienia omawiane podczas tychzebrań powinny być tak dobrane aby interesowały wszystkich rodziców i wzbogacały ich wiedzę o wychowaniu dziecka. Przedstawienie problemów wychowawczych nie powinno ograniczyć się do referatów. Należy starać się, by wypowiedzi słowne były w różny sposób zilustrowane.
o spotkania z ekspertem – polegające na aranżowaniu przez nauczycieli rozmów i dyskusji wśród rodziców z udziałem zaproszonego specjalisty np.: psychologa, lekarza, pedagoga. Spotkania te spełniają szczególną rolę w zapobieganiu trudnościom wychowawczym;
o spotkania towarzyskie – spotkania te organizowane są z okazji uroczystości i imprez ogólnoprzedszkolnych. Dzięki swej niecodzienności i atrakcyjności wpływają na emocjonalne zaangażowanie dzieci. Prezentują one to, czego nauczyły w przedszkolu, wykonują zaproszenia dla najbliższych oraz niespodzianki


7. Jakie jest znaczenie szkoły w procesie wychowania?
Rodzina i szkoła stanowią dwa podstawowe środowiska wychowawcze mające decydujący wpływ na wielostronny rozwój młodego pokolenia. Wpływ ten jest tym korzystniejszy, im częściej nauczyciele i rodzice nawiązują ze sobą bliskie kontakty i skłonni są do wzajemnego współdziałania lub współpracy.
Zadaniem szkoły jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju w procesie nabywania wiedzy o świecie, o samym sobie, wprowadzenie dziecka w złożoność świata, uświadomienie mu miejsca współczesnego człowieka w środowisku społecznym, przyrodniczym i kulturowym. Zadanie to jest nierozerwalne z wychowaniem. Wychowanie jest procesem złożonym, obejmującym różnorodne formy oddziaływania na człowieka warunkujące jego rozwój w poszczególnych fazach całego życia. Czynniki, które wpływają na jednostkę, to wpływy:
· rodziny,
· kręgu rówieśników,
· otoczenia społecznego,
· środowiska lokalnego,
· środków masowego przekazu i specjalnych instytucji celowo powołanych do organizowania procesu wychowawczego.
Wychowanie to świadome organizowanie działalności społecznej, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo - instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nie, jak i aksjologiczną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia. Proces i wyniki wychowania kształtują się pod wpływem:
1. świadomego i celowego oddziaływania odpowiedzialnych za wychowanie osób i instytucji (wychowawca, rodzic, środowisko lokalne),
2. systemu wychowania równoległego, odpowiednio zorganizowanej działalności środków masowego oddziaływania,
3. wysiłków jednostki nad kształtowaniem własnej osobowości.
Wychowanie nie powinno adaptować dzieci do cywilizacji, która jest, lecz przygotować do tej, jaką pragniemy kształtować. Wychowanie musi być rozumiane jako wychowanie dla nowego świata, jako wychowanie dla zmiany, a nie kontynuacji. Mogą to być obywatele świata, odpowiedzialni za jego los Zadania wychowania:
· przygotowanie do pełnienia określonej funkcji w społeczeństwie,
· przygotowanie do pracy,
· edukacja kulturalna


8. Jak unikać porażek wychowawczych i dydaktycznych?
Wiele porażek edukacyjnych wynika z niekonsekwencji rodziców i nauczycieli. Dziecko nie otrzymuje jasnego komunikatu, jakie zachowania są tolerowane, a jakie nie. Często na poziom tolerancji rodziców lub nauczycieli wpływa nastrój, dobry lub zły humor. Wtedy to dochodzi do sytuacji konfliktowych. Pojawia się trudny problem do rozwiązania. Warto zauważyć, że ten problem ma i dziecko i rodzic/nauczyciel. Do kogo by ten problem nie należał, trzeba go rozwiązać. Nowe możliwości pomagania dzieciom w rozwiązywaniu problemów. Na początku ważne jest, by dziecko przyszło do nas i powiedziało: Mam problem. Ten komunikat informuje nas ,ze dziecko ufa i oczekuje pomocy. Nie ma między dzieckiem a
dorosłymi bariery komunikacyjnej, dziecko nie zamyka się w świecie swoich problemów samotne, zalęknione. W tym momencie nie wolno popełnić kardynalnego błędu i zacząć od pocieszania dziecka, bagatelizowania jego problemu czy ofuknięcia go i wygłoszenia kazania w rodzaju: A nie mówiłam. Problem dziecka należy potraktować poważnie, tak jak na to zasługuje dziecka zaufanie do nas. Podczas rozmowy musimy pamiętać o stawianiu pytań otwartych i o odpowiednim słuchaniu. Dopiero, gdy dorośniemy, uświadamiamy sobie, jak niewielu ludzi potrafi słuchać. A przecież powinien to umieć każdy rodzic/nauczyciel. Pod wpływem rozmów diametralnie zmieniają się relacja rodzice - dzieci, nauczyciel
- uczniowie. Po trudnej nieraz rozmowie pojawia się wyczekiwane słowo: "Rozumiem cię", chociaż czasem rozmowa zaczyna się od: "Nienawidzę cię". Tylko w czasie takich szczerych rozmów nauczymy dzieci godzić się z rzeczywistością i ograniczeniami. Dzięki rozmowom unikniemy wielu porażek, ale chyba nikt nie wymyśli metody wychowania bez porażek. Wystarczy spróbować rozstrzygnąć dylemat dyscypliny. Ciągle
jeszcze pokutuje mit życzliwego autorytetu. Owocuje on brakiem kontroli, niedostateczną dyscypliną, przekonaniem, że dzieci mają pierwszeństwo. Takie postępowanie dorosłych, wspierane kolejnym mitem o bez stresowym wychowaniu, powoduje anarchię w myśleniu dziecka, które nie wie, co mu wolno, a czego czynić nie może dla swego i innych dobra i bezpieczeństwa. Dzieci potrzebują ograniczeń. Jednak muszą być one jasno sprecyzowane i konsekwentnie egzekwowane. Dorośli wprawdzie często ustalają reguły, ale rzadko je kontrolują. Tłumaczą się brakiem czasu, nie dotrzymują ustaleń, zmieniają reguły. Złamanie ustaleń zwykle wychodzi na jaw, dopiero gdy dziecko popełni błąd. Wtedy należy przyznać
się do niekonsekwencji i krok po kroku rozwiązać problem. Widzimy więc, że jesteśmy skazani na porażki w procesie wychowywania dzieci.
Musimy jednak umieć sobie z nimi radzić.