Ssaki

W historii naszej planety bardzo często pojawienie się jednej grupy zwierząt wiązało się z wymarciem innej. Przez wiele milionów lat panowały na ziemii dinozaury, dopiero ich nagłe zniknięcie zwolniło” miejsce” dla ptaków i ssaków, mających bardzo korzystną cechę przystosowawczą- stałocieplność.

Stałocieplność i wielki rozwój mózgu spowodowały, że ssaki nie tylko opanowały wszystkie środowiska zajęte przedtem przez gady, ale również te, w których gadów nigdy nie było- tereny na dalekiej północy i wysoko w górach. Zajmując wszystkie możliwe środowiska, ssaki wykazują wiele przystosowań, które widoczne są w budowie morfologicznej. Cechy tej budowy stały się podstawą wyróżnienia typów ekologicznych ssaków. Tak więc mamy ssaki naziemne (konie, skoczek pustynny); ssaki nadrzewne (kuny, wiewiórki, małpy): ssaki żyjące pod ziemią ( ślepce , i krety); ssaki latające lotem aktywnym (nietoperze) i ślizgowym (lotołapanki); ssaki wodne (bobry, wydry, foki, kaszaloty). Ssaki posiadają 2 pary zazwyczaj pięciopalczastych kończyn. W zależności od podłoża, po jakim poruszają się ssaki, palce uległy modyfikacjom. Konie, zebry i osły posiadają w kończynach tylko po jednym funkcjonującym palcu zakończonym kopytem. Zwierzęta te to ssaki nieparzystokopytne. Jelenie, żyrafy , kozy, owce i krowy posiadają po dwa funkcjonujące palce w każdej kończynie. Ssaki te to parzystokopytne. U ssaków wodnych przystosowanych do pływania kończyny uległy przekształceniu w płetwy.

Ciało ssaków pokryte jest naskórkiem, którego zewnętrzne warstwy obumierają i złuszczają się. Włosy, pazury, kopyta, łuski, rogi są jego wytworem. Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa, zawierającą liczne gruczoły, jak potowe i towarzyszące włosom łojowe. U samic gruczoły potowe w określonych miejscach na brzusznej stronie ciała przekształciły się w gruczoły mleczne, produkujące wydzielinę , którą karmione są młode ssaki – stąd nazwa całej grupy kręgowców. Liczne gatunki ssaków, np. piżmowiec, skunks, maja też gruczoły wonne służące do znakowania zajmowanego terytorium, obrony albo do wabienia przy łączeniu się par. W skórze znajdujemy również ciałka zmysłowe bólu, dotyku, ciepła, zimna.

Cechą właściwą ssakom jest również budowa płuc. Powietrze do płuc dostaje się przez nozdrza, jamę nosową, krtań, tchawicę i oskrzela. U ssaków każda rurka zakończona jest pęcherzykiem, co ogromnie zwiększa powierzchnię wymiany gazowej. Ssaki mają dodatkowy mięsień oddechowy – przeponę, co usprawnia sam mechanizm, napowietrzania płuc.
Ssaki jako jedyna grupa kręgowców, są w większości Żyworodne. Początkowo pojawiły się ssaki jajorodne; są to ssaki dzisiaj żyjące stekowce – dziobak i kolczatki. Kolczatka przez stek (kloakę) składa jaja podobne do gadzich, o miękkiej skorupie i wtłacza je tylnymi kończynami do specjalnego zagłębienia na brzuchu – tak zwanej wylęgarki. Po wykluciu młode zlizują (ponieważ brak sutków) mleko z futra wokół ujścia gruczołów mlecznych.
Inny sposób reprezentują torbacze. Rodzą one niezwykle małe (ok.2 cm.) młode, które przy pomocy matki przepełzają ze steku samicy do torby. Maleńkiemu młodemu kangura rudego 15- centymetrowa droga zajmuje 3 minuty.
Wszelkie środowiska zostały opanowane przez trzecią grupę ssaków – łożyskowce, dzięki temu , że rozwijający się zarodek jest połączony łożyskiem z macicą matki. W łożysku naczynia matki i płodu są tak ułożone, że możliwe jest przechodzenie substancji odżywczych i tlenu do płodu oraz wydalanie produktów przemiany materii i dwutlenku węgla.

W Polsce ochronie gatunkowej podlegają rzadkie ssaki, zwłaszcza zagrożone wyginięciem oraz uznane za pożyteczne. Zwierzyna łowna chroniona jest przepisami łowieckimi.
Obecnie podejmuje się próby ratowania zwierząt i ich środowisk przed dalszym zniszczeniem. W Polsce podjęto udane próby ponownego wprowadzania do środowiska żubra, bobra, i rysia.
Zwierzęta chronione w Polsce: łasica – Kampinowski Park Narodowy,
rzęsorek mniejszy- Pieniński Park Narodowy,
bóbr – Wigierski Park Narodowy,
wydra – Drawięński park Narodowy,
kozica – Tatrzański Park Narodowy,
nocek orzęsiony Ojcowski Park Narodowy,
niedźwiedź brunatny – Babiogórski Park Narodowy
koszatka – Gór Stołowych Park Narodowych
żubr – Białowieski Park Narodowy
jeż – Gorczański Park Narodowy.